Ἐργασία

Ὅλα αὐτά τά χρόνια εἶναι μᾶλλον ἡ ἀνοησία πού ὑπερισχύει τῆς νοήσεως παρά ἡ ἀδικία πού ὑπερισχύει τοῦ δικαίου. Θά μποροῦσε κανείς νά θεωρήσει πώς στήν ἀνθρωπότητα ἐδόθη ἡ νοημοσύνη προκειμένου νά ὁρκίζεται ἐπ’ ἄπειρον στήν ἀνοησία. Τό μόνο πού πέτυχαν οἱ εὐφυέστεροι ἄνθρωποι ἦταν νά ἐπιδείξουν κάποια στοιχεῖα ἐξαιρετικά ἰδιαίτερης νοημοσύνης. Οἱ προσπάθειές τους ἀργότερα, κρίθηκαν ἀκριβῶς ὅπως οἱ ἴδιοι ἔκριναν τίς προσπάθειες τῶν προκατόχων τους. Στό τέλος στήν καλύτερη τῶν περιπτώσεων τό θέμα περιορίστηκε στήν πρόσθεση ἑνός ὀνόματος στόν κατάλογο τιμῶν καί διακρίσεων, στήν διανομή βραβείων πού ἐπιδεικνύουν ἀκατάπαυστη ἐπιμονή στήν διαίρεση παρά στήν σύνθεση.

Προκειμένου νά μπορεῖ κανείς νά ζήσει, προκειμένου νά μπορεῖ νά ὑπάρξει, ἡ ἐργασία εἶναι ἀπαραίτητη. Ὅμως τό ὅτι ἡ διαβίωση δέν εἶναι δυνατή παρά μόνον μέ τό πρόσχημα τῆς ἐργασίας εἶναι μιά παραπλανητική ἀποδοχή. Ἡ ἐργασία μᾶς ἐξαντλεῖ καί ἀναζητοῦμε μέ δίψα τήν ἀνάπαυση. Πρέπει νά παράγουμε καί ἡ ἀνάπαυση δικαιολογεῖται μόνον ὅταν αὐτό πού ἔχει παραχθεῖ εἶναι σέ μιά ἱκανοποιητική ποσότητα. Ἀναπαυόμαστε γιά νά συσσωρεύσουμε νέες δυνάμεις πού θά μᾶς βοηθήσουν νά αὐξήσουμε στό μέλλον τήν παραγωγή μας. Ἀντιθέτως ἡ ἀνάπαυσις ἀποσυνδεδεμένη ἀπό τό αἴσθημα τῆς αὔξησης τῆς παραγωγῆς, δημιουργεῖ συναισθήματα ἀφόρητης ἐνοχῆς καί ἐγκατάλειψης. Ἔτσι διαιωνίζεται ἡ ὑποδούλωσή μας στό πλαίσιο μιᾶς οἰκονομίας σπάταλης ὑπερβολῆς.

Στήν τρέχουσα παγκόσμια τάξη πραγμάτων ὅπου τό προϊόν τῆς ἐργασίας ἀδυνατεῖ νά ἐνταχθεῖ στήν οἰκονομία τῆς χρησιμότητος, παρά τό γεγονός ὅτι ἡ χρησιμότητά της ὑπονοεῖται ὡς ἀναγκαιότης γιά τήν ὕπαρξή μας, ὑπάρχει μιά ὁλίσθηση πρός τήν ζωϊκή κατάσταση. Ἡ διαφορά εἶναι πώς στό ζωϊκό βασίλειο ἡ ἐργασία στερεῖται σχέσεων κυριαρχίας. Οἱ κοινωνίες τῶν ἀνθρώπων διαχωρίζονται σέ ἐπιμέρους ὁμάδες μέ κύριο σημεῖο κατηγοριοποίησης τή χρησιμότητα τοῦ ἔργου πού παράγουν γιά τήν κυρίαρχη τάξη. Ὁ ἄνθρωπος μέ τήν ἐργασία του παρέχει τό προνόμιο στήν κυρίαρχη τάξη νά καθορίζει αὐτό πού εἶναι χρήσιμο καί αὐτό πού εἶναι ἄχρηστο. Ἔτσι μέ τήν ἐργασία του ὁ ἐργαζόμενος ὑποδουλώνει τόν ἐαυτό του στίς ἔννοιες τῆς χρησιμότητας καί τῆς ἀχρηστίας. Ἡ ἀποδοχή αὐτῆς τῆς ἀλήθειας ὅμως θά ἐρχόταν σέ ἀντίθεση μέ τόν σκοπό τῆς ἐργασίας ὅπως αὐτή ὁρίζεται ἀπό τήν κυρίαρχη τάξη ἀλλά καί μέ τόν μετασχηματισμό τοῦ προϊόντος της σέ ἄχρηστη ὑπερβολή. Σ’αὐτή τή μυστική συμφωνία ὁ ἀκούσιος σκλάβος -ὄχι ὁ νοήμων ἐργάτης- διατηρεῖται σέ κατάσταση ἀέναης δουλείας.  

Δέν εἴμαστε σέ θέση νἀ σεβόμαστε ὁτιδήποτε φέρει σημάδια ὑποταγῆς. Ὡστόσο, στό σύνολό του, ὁ κόσμος ἀπό τόν ὁποῖο προερχόμαστε, ἀπό τόν ὁποῖο γινόμαστε αὐτό πού εἴμαστε, ζεῖ σε μιά κατάσταση ἀτέρμονης ὑποταγῆς. Αὐτή μας ἡ καταγωγή δέν μᾶς ἐπιτρέπει νά ἀφήσουμε τή σκέψη καί τά συναισθήματά μας νά μᾶς καθοδηγήσουν σέ αὐτόνομες κρίσεις καί ὑπαγορεύει τήν ὑποταγή μας στήν ἀνοησία. Ἡ αὐτόνομη σκέψη καί ἡ δημιουργικότητα ἐκλαμβάνονται ὡς ἀνυπακοή.

Ἡ ποίηση εἶναι ἐργασία. Ἡ ποίηση καί τό κάπνισμα δέν ἀνήκουν στήν ἄχρηστη κατανάλωση ἤ στίς “μή παραγωγικές δαπάνες”. Ἡ ἀντικαπνιστική νομοθεσία βοηθᾶ τήν ἐξέλιξη χαζοχαρούμενων καί ὄχι χαρούμενων πολιτῶν. Ἡ ποίηση δέν μπορεῖ ἀποτελεσματικά νά ἀποικοδομήσει τό ψέμα. Ἡ ποίηση δέν πιστοποιεῖ οὔτε τό ὁρατό οὔτε τό ἀληθές. Ἡ ποίηση ἀνατρέπει τήν τάξη στήν ὁποία εἴμαστε ἐσώκλειστοι, εἶναι ὁ τραγικός μας σύμμαχος, μᾶς φέρνει κοντύτερα στόν ἔνδοξο θάνατο, ἄς ἀφεθοῦμε στό παραλήρημά της. Καπνίστε...

Ἐλευθερία

Νομίζω πώς ὅλα ἔχουν νά κάνουν μέ τήν αὐτοδιάθεση, τήν ἀνάγκη νά ἀπαλλαγεῖ κανείς ἀπό τούς περιορισμούς τοῦ ἐτεροκαθορισμοῦ καί τῶν ἀναγκαστικῶν ἐπιλογῶν πού ὁδηγοῦν στήν ἀπώλεια τοῦ αὐτοσεβασμοῦ. Ἐφόσον ἀγαπᾶμε τήν ἐλευθερία μαθαίνουμε νωρίς τήν ὕπαρξη τῆς ἐρημικῆς ξενιτειᾶς μέσα στήν πόλη καί τήν πολυκοσμία, ἐξοικειωνόμαστε μέ τή μοναχικότητα καί τήν ζωή στήν ἔρημο καί μαθαίνουμε νά χρησιμοποιοῦμε τίς ὁάσεις της. Ἀργότερα ἀκοῦμε γιά ἄλλα εἴδη ἐλευθερίας. Ἐλευθερία τῶν ἀγορῶν, ἐλευθερία τῶν συναλλαγῶν, ἐλευθερία τῶν ἡθῶν, ἐλευθερία ἀπό δεσμεύσεις. Αὐτά τά εἴδη ἐλευθερίας δέν ἀπαλλάσουν ἀπό κάποιου εἴδους κυριαρχία καί κατά συνέπεια δέν καθιστοῦν κατ’ἀνάγκην κάποιον ἐλεύθερο.

Τό ἔργο τῆς ποίησης δέν ἦταν ποτέ τό νά κάνει πράγματα νά συμβοῦν, ἀντ' αὐτοῦ, κάθε ποίημα ὑπάρχει μέ τούς δικούς του ὅρους, σάν μιά συμφωνία πού ἐπιτρέπει στίς συγκρουόμενες πλευρές νά συνυπάρχουν εἰρηνικά. Ἡ ποίηση ἀκολουθεῖ τή δική της ἄγρια πορεία, ἀνασύρει παλιές ἐρωτήσεις καί ξαναρωτᾶ μέ νέους τρόπους, ἐπανασχεδιάζει τούς χάρτες ὧστε νά ἀπεικονίζονται καλύτερα οἱ λεπτομέρεις τοῦ τοπίου. Ἡ ποίηση δέν κάνει τίποτα νά συμβεῖ, ἀλλά χρησιμοποιημένη σωστά τά ἀλλάζει ὅλα ἐπικεντρώνοντας ἐκ νέου τήν προσοχή μας.     

Τά μονοπάτια πού ὁδηγοῦν στήν κορυφή εἶναι γεμάτα κόσμο. Καί ὄχι μόνο ὁ ἀνταγωνισμός γιά τήν κατάκτηση τῆς κορυφῆς εἶναι ἔντονος, ἀλλά πολύ συχνά εἶναι βυθισμένος στό τέλμα τῆς δολοπλοκίας.

Εὔνοια τοῦ Ἀλεξάνδρου Βάλα

Ἄ δέν συγχίζομαι πού ἔσπασε μιά ρόδα
τοῦ ἁμαξιοῦ, καί πού ἔχασα μιά ἀστεῖα νίκη.
Μέ τά καλά κρασιά, καί μές στά ὡραῖα ρόδα
τήν νύχτα θά περάσω. Ἡ Ἀντιόχεια μέ ἀνήκει.
Εἶμαι ὁ νέος ὁ πιό δοξαστός.
Τοῦ Βάλα εἶμ' ἐγώ ἡ ἀδυναμία, ὁ λατρευτός.
Αὔριο, νά δεῖς, θά ποῦν πώς ὁ ἀγών δέν ἔγινε σωστός.
(Μά ἄν ἥμουν ἀκαλαίσθητος, κι ἄν μυστικά τό εἶχα προστάξει -
θάβγαζαν πρῶτο, οἱ κόλακες, και τό κουτσό μου ἁμάξι).

Κωνσταντίνος Π. Καβάφης

Διαλογισμοί τοῦ κυρίου Cogito γιά τά βάσανα

Ὅλες οἱ προσπάθειες νά ἀποσύρει κανείς

τό ἀποκαλούμενο πικρό ποτήρι τοῦ μαρτυρίου

ἀπέτυχαν

θά πρέπει κάποιος νά συγκατατεθεῖ

νά σκύψει ἥπια τό κεφάλι

νά μή σφίξει τά χέρια

νά χρησιμοποιήσει τά βάσανα ἥπια συγκρατημένα

ὅπως ἕνα τεχνητό ἄκρο

χωρίς ψευτοντροπές

ἀλλά καί χωρίς περιττή ὑπερηφάνεια 

νά πιεῖ τήν οὐσία τῆς πίκρας 

ἀλλά ὄχι καί τά κατακάθια της  

καί νά φυλάξει προσεκτικά μερικές γουλιές γιά τό μέλλον

δέξου   

ἀλλά ταυτόχρονα

ἀπομόνωσε καί προστάτευσε τήν πίκρα μέσα σου

καί ἐάν εἶναι δυνατό δημιούργησε ἀπό τήν ὕλη τοῦ μαρτυρίου σου

ἕνα πράγμα ἤ ἕνα πρόσωπο 

Zbigniew Herbert

Ἡ μαφία στὴν ἐξουσία...

Αὐτοὶ παιδὶ μου δὲν ( Μουσικὴ Μιχάλης καὶ Παντελῆς Καλογεράκης, Στίχοι Μιχάλης Γκανᾶς)

     Ἡ δεξιὰ τῶν Μαρινάκη – Μητσοτάκη, ποὺ σύμφωνα μὲ τὶς δημοσκοπήσεις προβλέπεται νὰ θριαμβεύσει στὶς σημερινὲς ἐκλογὲς δὲν εἶναι ἁπλὰ διπρόσωπη. Εἶναι πολυπρόσωπη. Λίγο ἀπ’ ὅλα. Εἶναι ἡ καραμανλικὴ δεξιά ἐπὶ τῶν ἡμερῶν τῆς ὁποίας μετεμφυλιακὰ καὶ μὲ πρόσχημα τὴν ἀνάπτυξη ἔγινε ἡ διασπάθιση τοῦ σχεδίου Μάρσαλ. Εἶναι ἡ δεξιὰ ποὺ ξεκινάει ἀπὸ τὴν ἀποστασία τοῦ 1965 μὲ χρηματισμοὺς βουλευτῶν ( τὸ ἔχει παραδεχθεῖ ὁ ἴδιος ὁ ἐπίτιμος σὲ τηλεοπτική του συνέντευξη τὸ 1998 ),διασχίζει τὴν ἐποχὴ τοῦ χρηματιστηρίου, τῶν ὀλυμπιακῶν ἀγώνων καὶ τῆς μίζας ἐπὶ Σημίτη καὶ καταλήγει στὴν σημερινὴ νεοφιλελεύθερη παρέα τῶν ἀνθρώπων τῆς ἀγορᾶς. Οἱ τότε κρατικοδίαιτοι ἐργολάβοι ἔχουν δίπλα τους καὶ ὑπόδικους γιὰ ναρκεμπόριο καὶ μαζὺ ὀμνύουν στὴν ἐνότητα ὅλων τῶν Ἑλλήνων ( ἐνδεικτικὴ ἡ χθεσινὴ δήλωση τοῦ Βαγγέλη Μαρινάκη ὡς ὑποβολέα τῆς ΝΔ ἐδῶ).  Αὐτὸ εἶναι καὶ τὸ νόημα τῆς δήλωσης τοῦ Κυριάκου Μητσοτάκη ὅτι ἦρθε γιὰ νὰ ἑνώσει τοὺς Ἕλληνες. Ἡ ἑνότητα ἐργαζομένων καὶ ἐργοδοτῶν ποὺ θὰ συναποφασίσουν ἑνωμένοι, "ἐλεύθερα καὶ δημοκρατικὰ" τὴν 7ημερη ἐργασία. Αὐτὸς δὲν ἀνακατεύεται, μόνον ἑνώνει...τὸν λύκο μὲ τὰ πρόβατα. Καὶ τέλος εἶναι ἡ'ἀκροδεξιά τοῦ ἀντικομμουνισμοῦ, τῆς πατριδοκαπηλείας καὶ τῆς βαρύγδουπης ἀτάκας "πατρὶς, θρησκεία, οἰκογένεια". Κοινό σημεῖο ὅλων τῶν ἀνωτέρω, τὸ γιουροῦσι στὸ δημόσιο ταμεῖο. 

Δεξιὸς καὶ φτωχὸς, ἤ ρουφιάνος ἤ κουτὸς...

Ὁ Ἕλληνας (Μουσικὴ Σταμάτη Κραουνάκη, Στίχοι Σ.Κραουνάκης, Ἄ. Παναγιωτοπούλου)

Στὶς τελευταῖες εὐρωεκλογὲς, τὰ ΜΜΕ πῆραν τὴν ἐκδίκηση τους σὲ σχέση μὲ τὴν ἀποτυχία τους  νὰ διαμορφώσουν τὴν κοινὴ γνώμη στὶς 3 ἐκλογικὲς ἀναμετρήσεις τοῦ 2015. Δυστυχῶς, ἡ πανωλεθρία ποὺ ὑπέστησαν τὸ 2015 ὑπνώτισε τὸν ΣΥΡΙΖΑ. Πιθανότατα αὐτὴ ἡ ὕπνωση θὰ καθορίσει σὲ μεγάλο βαθμὸ καὶ τὸ ἀποτέλεσμα τῶν ἐκλογῶν τοῦ Ἰουλίου.

Τηλεοπτικὰ κανάλια, ἐφημερίδες καὶ μέσα κοινωνικῆς δικτύωσης ἔβαλαν τὴν πραγματικότητα νὰ στέκεται στὸ κεφάλι, μὲ τὰ πόδια ψηλά στὸν ἀέρα. Ὅτι συνέβη πρὶν ἀπὸ τὸ 2015 ἐξαϋλώθηκε ἀπὸ τὴν μνήμη τοῦ κόσμου. Ἡ τετραετία τοῦ Ταίπρα διεστάλη στὸν χῶρο καὶ τὸν χρόνο ὥστε νὰ περιλάβει τραγωδίες τοῦ παρελθόντος, ὄχι μόνο στὴν Ἑλλάδα ἀλλὰ ἀνὰ τὴν ὑφήλιο. Νὰ θεωρεῖται ὑπεύθυνος, πέρα ἀπὸ τὴν χρεωκοπία ποὺ προκάλεσαν ΝΔ καὶ ΠΑΣΟΚ, τόσο γιὰ τὴν διακυβέρνηση Μαδοῦρο, ὅσο καὶ γιὰ τὶς προσφυγικὲς ροὲς λόγῳ τοῦ πολέμου στὴν Συρία. Τῆς τυμβωρυχίας καὶ τῆς σκύλευσης τῶν νεκρῶν τοῦ Ματιοῦ, προηγήθηκε τὸ 2017 ἡ δημιουργία ἐντυπώσεων γιὰ ἐπιδημία χολέρας. Μεγαλοεπιχειρηματίας ὑπόδικος γιὰ ἐμπόριο ναρκωτικῶν προβάλλεται τηλεοπτικὰ συνεντευξιαζόμενος ὡς θῦμα καὶ δίνει μαθήματα (αντισύριζα)δημοκρατίας. Ἡ Novartis ὑποβαθμίζεται τεχνηέντως ὥστε ὀ παντελῶς ἄγνωστος Πετσίτης νὰ ἀναδειχθῆ σὲ μοχλὸ τῆς διαφθορᾶς Ὁ ΣΥΡΙΖΑ χλευάζεται γιὰ τὰ χιλιάδες ρουσφέτια, βαφτίσια, κουμπαριὲς  –περισσότερα κι ἀπὸ τὴν ἄμμο τῆς θάλασσας - τῆς οἰκογένειας Μητσοτάκη σὲ βάθος 3 γενεῶν ( Ἐπίτιμος –Ντόρα καὶ Κυριάκος – Κώστας καὶ Ἀλεξία ) Ἔν τέλει, κάποιος μὲ στοιχειώδη εὐθυκρισία βλέποντας τηλεόραση, διαβάζοντας ἐφημερίδες ἤ περιδιαβαίνοντας τὸ διαδίκτυο, εἶχε τὴν αἴσθηση ὅτι ὁ Τσοχατζόπουλος ὁ Παπαντωνίου καὶ ὁ Χριστοφοράκος συμμετεῖχαν σὲ τηλεοπτικὴ συζήτηση κατακεραυνώνοντας τὴν μίζα, καὶ ὅτι ὁ Ρωχάμης εἶχε κηρύξει ἐκστρατεία κατὰ τῆς ἐγκληματικότητας.

Παζολίνι: ὁ καταναλωτισμὸς εἶναι χειρότερος ἀπὸ τὸν φασισμὸ...

Πιὲρ Πάολο Παζολίνι - Κουρσάρικα γραπτὰ

   Ὁ διανοούμενος παράγει ἰδέες. Ἐννοοῦμε ἰδέες αἱρετικὲς καὶ γόνιμες , ὄχι ὅμως αὐτὲς ποὺ βελτιώνουν ψυγεῖα, αὐτοκίνητα, καὶ τηλεοράσεις...Συνεπῶς εἶναι καταλληλότερος γιὰ τὴν θέση ὑπουργοῦ Οἰκονομικῶν ἢ τοῦ κεντρικοῦ τραπεζίτη ἀπὸ ὁποιονδήποτε ναρκομανῆ τεχνοκράτη. Ἔντιμος διανοούμενος  εἶναι αὐτὸς ποὺ χωρὶς νὰ εἶναι παντογνώστης δὲν τρομάζει οὔτε διστάζει νὰ προβάλλει τὶς ἰδέες του. Στὰ οὐσιαστικὰ καὶ κυρίως δημόσια ζητήματα ἀρνεῖται τὸν καθωσπρεπισμό, ἀδιαφορῶντας γιὰ τὸ ἂν θὰ χαρακτηρισθεῖ «αὐριανιστὴς» ἢ λαϊκιστής…Ἐπὶ δημοσίων ζητημάτων ὅταν ἡ ὕβρις συνδυάζεται μὲ τὴν ἀνιδιοτέλεια εἶναι ὄχι μόνον ἀνεκτὴ ἀλλὰ καὶ ἐπιβεβλημένη, ἐφ’ ὅσον πρόκειται γιὰ τὴν ἀνάδειξη τῆς οὐσίας. Ὁ διανοούμενος μὲ τὴν ἴδια ἔνταση ποὺ ἐκφέρει λόγο κατὰ τῆς ἐξουσίας καυτηριάζει τὸν ἁπλό, ἀδιάφορο καὶ ἀμέτοχο «πολίτη». Ὁ διανοούμενος δὲν μασκαρεύει τὴν δημοκρατία μὲ ἀναπτυξιακοὺς δεῖκτες, οὔτε τὴν ἀντιλαμβάνεται ὡς προϊὸν συγκεκριμένης συσκευασίας ποὺ παράγεται καὶ καταναλώνεται παντοῦ καὶ πάντα βάσει συνταγῆς. Δὲν ἐκφράζει τοὺς στοχασμούς του, περιοριζόμενος στὰ δεδομένα τῆς δικῆς του κοινωνίας καὶ μόνον. Συνεπῶς ὁ ὁραματιζόμενος μιὰ εὐρωπαϊκὴ ὁλοκλήρωση, ἀγνοῶντας τὶς κουλτοῦρες καὶ δοξασίες ἄλλων λαῶν δὲν εἶναι διανοούμενος ἀλλὰ ἐντεταλμένος προπαγανδιστὴς.

        Σὲ ἀρκετὰ ἄρθρα τοῦ παρόντος ἰστολογίου ἔχουμε ἀναφερθεῖ στὸν θεμελιώδη ρόλο καὶ εὐθύνη τῆς διανόησης γιὰ τὴν ἱστορικὴ πορεία τῶν κοινωνιῶν. Σπάνια ἔχουμε ἑστιάσει σὲ συγκεκριμένα πρόσωπα. Διότι καὶ ἑλλαδικῶς ἀλλὰ καὶ  παγκοσμίως,  ὅπου δηλαδὴ ἔχει ἐπιβληθῆ ἡ ἐπιθετικὴ καὶ μονόχνωτη δυτικὴ κουλτούρα, μεγάλοι στοχαστὲς ( π.χ.  Σάρτρ…) ὡς ἀχρείαστοι γιὰ τὸ σύστημα εἶναι δυσεύρετοι. Στὸν ἑλλαδικὸ χῶρο ἔχουμε κατὰ καιροὺς παρουσιάσει τὴν ἐξαιρετικὴ περίπτωση τοῦ Γερασίμου Κακλαμάνη, μιᾶς ὄασης μέσα στὴν πνευματικὴ σαχάρα ποὺ προσδιορίζουν οἱ σύγχρονοι καὶ ξεδοντιασμένοι ποιητὲς καὶ λογοτέχνες μας, ὅσο ἀπολαμβάνουν τὴν περιθωριοποίησή τους καὶ ψυχαναλύονται μὲ ἀνείπωτη αὐταρέσκεια.  Μὲ αὐτὲς τὶς σκέψεις, καὶ μετὰ τὸν Χάρολντ Πίντερ σὲ παλαιότερη ἀνάρτησή μας ( ἐδῶ), παραθέτουμε τὸ κείμενο τοῦ Πιὲρ Πάολο Παζολίνι ΤΟ ΣΚΑΝΔΑΛΟ ΤΩΝ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΩΝ, ἀπὸ τὸν ἱστότοπο Ἰθάκη , ὅπου ξεσκεπάζει τὸ ψέμμα τοῦ σημερινοῦ ἀντιφασισμοῦ. Ὁ Παζολίνι, ὅπως καὶ κάθε μὴ ξεδοντιασμένος ἀπὸ τὸ σύστημα διανοούμενος, μὲ τὶς ἰδέες του συμβάλλει στὴν δημιουργία ἱστορὶας καὶ δὲν τὶς χαραμίζει στὴν διαμόρφωση ἐκλογικῶν ποσοστῶν, παρὰ τὸ ὅτι ψηφίζει καὶ δὲν ἀπέχει ἀπὸ τὴν ἐκλογικὴ διαδικασία. 

Ἀδριανὸς

( τῆς Μαριάννας Κορομηλᾶ ἀπὸ ἐδῶ )

Ἡ - ἐν Ἀθήναις - Πύλη τοῦ Ἀδριανοῦ, γύρω στὰ 1860, προτοῦ ἐγκλωβισθεῖ στὴν ἀπαστράπτουσα νεοελληνικὴ μιζέρια.

«Ὑπάρχουν βιβλία τὰ ὁποῖα δὲν θὰ ἔπρεπε κανεὶς νὰ ἀποπειραθεῖ νὰ γράψει ἂν δὲν ἔχει περάσει τὰ σαράντα του» ἔλεγε ἡ Μαργκερὶτ Γιουρσενὰρ, στὴν ὡριμότητά της καὶ ἀφοῦ τὰ «Ἀπομνημονεύματα τοῦ Ἀδριανοῦ» («Memoires d' Hadrien», βιβλίο ποὺ πρωτοεκδόθηκε στὸ Παρίσι τὸ 1951) εἶχαν διαγράψει τὴν πρώτη θριαμβευτική τους πορεία. Ἀλλὰ ἕνα ἀπὸ τὰ ἐκπληκτικὰ καὶ ἀξιοθαύμαστα αὐτοῦ τοῦ ἀριστουργηματικοῦ βιβλίου εἶναι τὸ ἱστορικὸ της συγγραφῆς του κι’ ὅτι ἡ Γιουρσενὰρ τὸ ἔγραψε τρεῖς φορὲς κι’ ἀκόμα ὅτι ἐπέστρεφε στὰ χειρόγραφά της ὕστερα ἀπὸ μεγάλες χρονικὲς ἀποστάσεις καὶ πάμπολλα γεγονότα ποὺ μεσολαβοῦσαν ἀπὸ τὴ προηγούμενη στὴν ἑπόμενη φορὰ. Ἡ

πρώτη συγγραφικὴ περίοδος τοῦ «Ἀδριανοῦ» ἄρχισε τὸ 1924. Ἡ Marguerite ἦταν μόλις 21 ἐτῶν! Γεννήθηκε στὶς Βρυξέλλες στὶς 8 Ἰουνίου τοῦ 1903 ἀπὸ μητέρα Βελγίδα καὶ πατέρα Γάλλο, ἀριστοκρατικῆς καταγωγῆς καὶ οἱ δύο μὲ πολλὰ βαρύγδουπα καὶ δυσκολοπρόφερτα ἐπίθετα. Ἡ λεχώνα μητέρα πέθανε κι’ ὁ πατέρας πῆρε τὸ νεογέννητο κι’ ἔφυγε γιὰ τὸν πύργο του στὴ Γαλλία. Δὲν εἶναι λοιπὸν Βελγίδα ἡ Γιουρσενὰρ ἀλλὰ καθ’ ὁλοκληρία Γαλλίδα, μεγαλωμένη στὴ Γαλλία. 

Ὑπολείμματα

“Ἀσύνετος ὅστις ἐν φόβω μέν ἀσθενής λαβών δέ μικρόν τῆς τύχης φρονεῖ μέγα”
Εὐριπίδης

Ἡ σύγκρισις εἶναι μία μέθοδος ἀξιολογήσεως στήν ὁποῖα πρόσωπα, θέσεις ἤ ἀντικείμενα ἀντιπαραβάλλονται, μέ πρόθεση νά ἀνιχνευθοῦν οἱ ὁμοιότητες καί οἱ διαφορές μεταξύ τους. Ἡ καθημερινή ζωή χαρακτηρίζεται ἀπό ἀτέλειωτες ἀριθμητικές ταξινομήσεις οἱ ὁποῖες ἐκτείνονται ἀπό τήν δανειοληπτική ἱκανότητα καί τούς ἐπιχειρηματικούς δεῖκτες, στίς ἀξιολογήσεις κινηματογραφικῶν ταινιῶν, καί ἀπό τήν ποιότητα τῶν ξενοδοχείων καί ἐστιατορίων μέχρι τούς δεῖκτες ἀναγνωσιμότητος ἐπιστημονικῶν περιοδικῶν. Ἡ ἀξιολόγησις διαφορετικῶν δραστηριοτήτων, ὑπηρεσιῶν καί ἀντικειμένων δέν εἶναι τίποτα νέο, καί φυσικά  ὑπῆρχε καί στήν ἀρχαιότητα. Αὐτό πού ἔχει ὅμως ἀγνοηθεῖ κατά ἕνα μεγάλο μέρος, εἶναι τό γεγονός ὅτι οἱ συγκριτικές πρακτικές πού εἰσήχθησαν, υἱοθέτησαν ποσοτικές διαδικασίες οἱ ὁποῖες δέν ἀντιπαραβάλουν πλέον δύο πρόσωπα, ἤ δύο ἤ περισσότερες ὁμάδες προσώπων, ὑπηρεσιῶν, ἤ ἀντικειμένων ἀλλά γιά πρώτη φορά καθιέρωσαν ἕνα σύστημα ἀριθμητικοῦ ὑπολογισμοῦ ὡς αἰσθητικοῦ προτύπου στήν περίπτωσι καλλιτεχνικῶν δραστηριοτήτων ἤ ὡς δεικτῶν γνώσεως στήν περίπτωσι διανοητικῶν ἤ ἐπιστημονικῶν δραστηριοτήτων.   

Ἡ προέλευσι τῶν συγκρητικῶν ἀριθμητικῶν ἀξιολογήσεων τοποθετεῖται στόν 18ο αἰῶνα καί συνδέεται μέ τούς κριτικούς τῆς εὐρωπαϊκῆς τέχνης καί λογοτεχνίας. Ἡ ποσοτική ἀριθμητική ἀξιολόγησις ἐφαρμόστηκε ἀρχικῶς στήν ζωγραφική καί ἐπεκτάθηκε στή συνέχεια σέ ἄλλους τομεῖς τῆς κριτικῆς ὅπως ἡ λογοτεχνία ἡ μουσική καί τό θέατρο. Ὑπῆρξαν ἐπίσης ἀπόπειρες  νά καταρτιστοῦν καί κλίμακες ἀξιολογήσεως ποιητῶν οἱ ὁποῖες περιελάμβαναν ποιοτικά κριτήρια ὅπως ἡ δραματική ἔκφρασις, ὁ “χρωματισμός”, ἡ στιχουργία, τό ἦθος κλπ. Τά κριτήρια ἀξιολόγησης ὑποδειγματικῶν ἐργασιῶν πού συνετάχθηκαν ἀπό Ἑλληνιστές φιλόλογους ὅμως βασίζονταν κατά μεγάλο μέρος στήν αἰσθητική. Ἀντίστροφα, οἱ καθαρῶς ἐμπορικοῦ περιεχομένου κατάλογοι τῶν best-seller, τῶν top ten, τῶν οscar καί τῶν nobel prize οἱ ὁποῖοι ὑποτίθεται καθιερώθηκαν ἐπί τῆ βάσει ἀλάνθαστων ἀριθμητικῶν ὑπολογισμῶν δέν ἔχουν καμία σχέση οὔτε μέ καλλιτεχνικές ἀξίες, οὔτε μέ κάποια μορφή αἰσθητικῆς, οὔτε ἀσφαλῶς μέ τήν γνώσι ἤ τήν ἐπιστημονική σοφία ἀλλά μέ τήν ἱκανότητα τῶν ὑπό κρίσιν νά δημιουργοῦν κοινωνικούς δεσμούς καί δικτυώσεις μέ τούς κριτές τους.

Βεβαίως ἡ δημιουργία κοινωνικῶν δικτύων δέν ἔχει τίποτα τό μεμπτόν. Ἄλλωστε γνωρίζουμε ἀπό τούς διαλόγους τοῦ Πλάτωνος ὅτι ἡ φιλοσοφία εἶναι μία διαπροσωπική ἀλληλεπίδρασις, οἰκεῖα, καί μετασχηματική σχέσις πού μᾶς ὠθεῖ ἀπό μία ὑπαρξιακή κατάσταση ἄγνοιας πρός μιά ἄλλη ἡ ὁποῖα μᾶς τοποθετεῖ ἐγγύτερα στήν φρόνησι. Κατά συνέπεια οἱ διαπροσωπικές σχέσεις καί τά κοινοτικά “κυκλώματα” ἔχουν δυνάμει θετικές ἐπιδράσεις στήν κοινωνία. Τά προβλήματα ἀρχίζουν τήν στιγμή πού τά δίκτυα αὐτά καθιστοῦν πρώτιστο στόχο τους τόν ἀποκλεισμό, τήν στέρησι, τήν ἀδικία καί τόν ἐξωστρακισμό τῶν “διαφορετικῶν” στό πῦρ τό ἐξώτερον.

  

Οἱ ἄνθρωποι ἔχουν τώρα μάθει νά ζοῦν σέ μιά νέα πραγματικότητα στήν ὁποῖα ἡ χρήσι συγκρητικῶν ἀριθμητικῶν ἀξιολογήσεων προκειμένου νά ἀναγνωριστοῦν οἱ ἄριστοι καί νά ἀποκλειστοῦν οἱ ὑποδεέστεροι εἶναι ἐκτενής. Οἱ ὑπολογιστικές ποιοτικές ἀσκήσεις ἔχουν διεισδύσει στήν καθημερινή ζωή σέ βαθμό πού ἔχει ἐπιδεινώσει τίς σχέσεις μεταξύ κοινοτήτων καί ἀτόμων καί συνεισφέρουν ἀναπόφευκτα στήν συνεχῶς αὐξανόμενη ἀπομόνωσι. Ἡ ἀνθρωποκρατούμενη ἐξουσία πού διαμορφώνουν οἱ ὑπολογιστικές ποιοτικές συγκρίσεις δημιουργοῦν ἕνα κλίμα φόβου στόν ὁποῖο ἐξωθεῖ ἡ ἀβεβαιότητα.

Ὁ φόβος πού δημιουργεῖ ἡ ἀβεβαιότητα τῶν ποιοτικῶν ὑπολογισμῶν εἶναι πολύ διαφορετικός ἀπό ἐκεῖνον πού διαμορφώνεται ἀπό ἕνα θρησκευτικό δόγμα. Ὁ παλιός, ἀρχέγονος κοσμικός φόβος ἔχει τήν αὐθόρμητα δημιουργημένη μορφή μιάς ἀπροσδιόριστης καί ναρκωμένης δύναμης. Ὁ ἄνθρωπος βρίσκεται ἀντιμέτωπος μέ τό ὑπερμέγεθες τοῦ κόσμου καί ἡ ἀδυναμία τοῦ θνητοῦ, εὐπαθοῦς καί μαλθακοῦ του σώματος καθώς καί ἡ ἀδυναμία του νά ἀντισταθεῖ στά στοιχεῖα τῆς φύσεως εἶναι οἱ αἰτίες τοῦ φόβου του. Τό σύμπαν, ὁ κόσμος ἐκφοβίζει, ἀλλά δέν μιλά. Δέν ἀπαιτεῖ τίποτα. Δέν δίνει καμιά ὁδηγία γιά τό πώς πρέπει κανείς νά πορευθεῖ. Τόν κόσμο ἤ τό σύμπαν δέν μπορεῖ κανείς νά τά κολακεύσει. Δέν μπορεῖ νά πεῖ κανείς κάτι στόν ἔναστρο οὐρανό, στά βουνά ἤ τήν θάλασσα, πού θά ἐξασφάλιζε τήν εὔνοιά τους. Ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ, τοῦ ἀνώτατου κυβερνήτη τοῦ κόσμου, διαμορφώνεται ἀπό τό αἴσθημα τῆς εὐπάθειας καί τῆς ἀνθρώπινης ἀδυναμίας μπροστά στό σύμπαν παρά ἀπό τήν ἀδιαπέραστη καί ἀνεπανόρθωτη ἀβεβαιότητα.

Ὁ φόβος τῶν ποιοτικῶν συγκρίσεων ἐπίσης εἶναι πολύ διαφορετικός ἀπό ἐκεῖνον πού κανείς νοιώθει γιά τούς αὐταρχικούς ἡγέτες. Γιά παράδειγμα λέγοντάς στούς ὑπό τήν διοίκησί του πολίτες κάθε μέρα τί νά κάνουν ὁ Στάλιν ἀφαιροῦσε τήν εὐθύνη λανθασμένων ἐπιλογῶν ἀπό τούς ὥμους τους. Ἦταν πράγματι πάνσοφος. Ὄχι ἀπαραιτήτως ἀπό τήν ἄποψι τῆς γνώσεως ἀλλά ἀπό τήν ἄποψι αὐτῶν τά ὁποῖα θά ἔπρεπε κανείς νά γνωρίζει. Ὄχι ἀπαραιτήτως ἀπό τήν ἄποψι τῆς ἱκανότητος νά διακρίνει τό ἀληθές ἀπό τό ἀναληθές ἀλλά ἀπό τήν ἄποψι τῆς ἱκανότητός του νά κάνει σαφές τό ὅριο μεταξύ ἀλήθειας καί λάθους. Ὁ Στάλιν προστάτευε τούς ὑπό τήν διοίκησί του πολίτες ἀπό τίς φοβερές συνέπειες τῶν λαθῶν πού προέκυπταν ἀπό τήν ἄγνοιά τους. Καί ἔτσι στό τέλος εἶχε κανείς τή δυνατότητα τῆς ἐπιλογῆς τῆς λανθασμένης πρακτικῆς ἤ τῆς προθυμίας νά μοιραστεῖ τά ὁφέλη τῆς ἀσφαλοῦς καί ὀρθῆς ἐπιλογῆς ἐκείνης δηλαδή τήν ὁποῖα ὑπεδείκνυε ὁ Στάλιν.

Ἐάν ἡ συναδελφικότητα λοιπόν ἔχει κάποια πρακτική ἔννοια, θά πρέπει νά βασίζεται στά κριτήρια ἐκείνα πού μᾶς συνδέουν, πού ἐνισχύουν τίς ἀνθρώπινες καθημερινές ἐπαφές καί τήν μεταξύ μας οὐσιαστική ἐπικοινωνία. Κριτήρια πού μᾶς φέρνουν κοντύτερα στή φρόνησι, πού μᾶς κάνουν νά νοιώθουμε καλύτεροι ἄνθρωποι παρά ἐκείνα πού ἀναδεικνύουν τή χρηστική ἀξία μας καί χρησιμοποιοῦν οἱ μέτριοι προκειμένου νά καταπιέσουν τούς ἄριστους μέσω μικροδιαχειριστικῶν μεθοδεύσεων.

Αὐτά εἶναι μερικά ὑπολείμματα τῶν συζητήσεών μας μέ τήν Χριστίνα.

Στήν τελευταῖα γύρισε πρός τό μέρος μου μέ κοίταξε τρυφερά στά μάτια καί μέ εἶπε: "Θά φύγω μακριά καί ὅσο θά εἶμαι ἐκεῖ θά σέ σκέφτομαι καί ἄν ποτέ γυρίσω ἐλπίζω νά σέ βρῶ χαρούμενο".