Νεοφιλελευθερισμός καί αἰωνία Ἑλλάς (3)

Στὴν σημερινὴ πρωϊνὴ ἐκπομπὴ τοῦ ΣΚΑΪ ἡ κυβερνητικὴ ἐκπρόσωπος Σοφία Βούλτεψη, ἐκφράζοντας λίγο πολὺ τὴν ἐν Ἑλλάδι φιλελεύθερη δεξιά, εἶπε ἐν εἴδει ἀτάκας: « …ὅταν ἡ κυβέρνηση διαπραγματεύεται, ὁ ΣΥΡΙΖΑ νὰ κλείσει τὸ στόμα του…» Ἡ ὁποία ἀτάκα, πρὸς δόξαν τοῦ νεοελληνικοῦ σκοταδισμοῦ τῆς δεξιᾶς, ἐπανελήφθη δίς. Οἱ οἰκοδεσπότες τῆς ἐκπομπῆς, ὡς διαχειριστὲς τοῦ δημοσίου ἀγαθοῦ της ἐνημέρωσης, συνέχισαν ἀτάραχοι μή βρίσκοντας τίποτα μεμπτό.

Ἀκολουθοῦν τὰ 2 τελευταῖα ἄρθρα τοῦ Γερασίμου Κακλαμάνη, ἀπὸ τὴν σειρὰ μὲ τίτλο Νεοφιλελευθερισμὸς καὶ αἰωνία Ἑλλάς, πού ἐδημοσιεύθηκαν στὸ ΕΘΝΟΣ τὸ καλοκαίρι τοῦ 1987. Νομίζω πώς παρόλο πού πέρασαν 27 χρόνια ἀπὸ τότε παραμένουν ἐπίκαιρα. Ἂν τὰ διάβαζε ἡ κ. Βούλτεψη ἴσως προβληματιζόταν καὶ ἀνακαλοῦσε τὰ πρωϊνὰ της αἴσχη. Τὸ ὅτι ἡ κ. Βούλτεψη εἶναι καὶ δημοσιογράφος ἀποτελεῖ ἀσήμαντη (;) λεπτομέρεια.  Καλό θά ἦταν νά διαβαστοῦν καί ἀπό τούς κατοίκους αὐτῆς τῆς τριτοκοσμικῆς χώρας προτοῦ πᾶνε νά ψηφίσουν. Διότι πρέπει νά πᾶνε νά ψηφίσουν,  ἐκτός καί ἄν τούς ἀφήνει ἀδιάφορους τό κατάμουτρο φτύσιμο πού τούς ρίχνει ἡ κ. Βούλτεψη...

συνέχεια τῆς ἀνάρτησης Νεοφιλελευθερισμός καί αἰωνία Ἑλλάς (2)

ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΑΣ

ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΔΙΚΗ "ΕΘΝΟΥΣ" - ΚΟΣΚΩΤΑ

 

Ε) ΤΑ «ΧΡΗΣΤΑ ΗΘΗ» ΚΑΙ Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ (ΕΘΝΟΣ 31/7/1987)

Ὑπάρχει ἕνας λόγος πού τὸ κράτος δὲν μπορεῖ νὰ   μείνει   πλήρως   ἀδιάφορο ἔναντι του Τύπου. Ἐπειδὴ ὅπως εἴπαμε δὲν μπορεῖ νὰ ὑπάρξει κατὰ κυριολεξία «δημόσια γνώμη», ἀλλὰ αὐτὸ πού λέμε «κοινὴ γνώμη» εἶναι τὸ διὰ τοῦ Τύπου «δημοσιεύσιμο» ὑποκατάστατό της, ὑπάρχει στὴν ἴδια τὴ ρίζα τῆς «ἐλευθερίας τοῦ Τύπου» ἡ ἀντίφαση, αὐτὴ ἡ «ἐλευθερία» νὰ δεσμεύεται ἀπὸ τὸν ἴδιο, τὸν προσωπικὸ παράγοντα αὐτοῦ πού ὀργανώνει τὴν «κοινὴ γνώμη». 

Εἴτε δημοσιογράφος εἶναι αὐτός, εἴτε ἀρχισυντάκτης,  εἴτε ὁ ἴδιος ὁ ἐκδότης, πού στὴν τελευταία αὐτὴ περίπτωση μπορεῖ νὰ εἶναι μία ἐπιχείρηση ἢ ἕνα μονοπώλιο.

Ἐδῶ ἀκριβῶς ἔχει τὸ ἴδιο τὸ κράτος συμφέρον νὰ ἐπέμβη γιὰ τὴν πολυφωνία τοῦ Τύπου καὶ περιορισμὸ τῆς συγκέντρωσής του ὥστε ἔτσι ὁ Τύπος νὰ πληροῖ τὸ βασικό του προορισμό: τὴν ὕπαρξη μίας ἐλεύθερης «ἀγορᾶς» ἰδεῶν. Ἄλλος τρόπος ἐλέγχου τῆς ἐλευθερίας τοῦ Τύπου ὑπὸ φιλελεύθερο ἀστικὸ καθεστὼς δὲν ὑπάρχει, ἑξαιρουμένου φυσικά τοῦ ποινικοῦ κώδικος... Ἂν κστακρίνομε τὰ ὁλοκληρωτικὰ καθεστῶτα, εἶναι ἀκριβῶς γιατί ὁ Τύπος ὑπάρχει συγκεντρωμένος στὸ ἴδιο τὸ κράτος. Ὅπως δηλαδὴ θεωροῦμε ὅτι ἡ «ἐν γένει ἐλευθερία τοῦ πολιτεύματος (δηλαδὴ θεωρεῖ ὁ φιλελευθερισμός, ἂν ὄχι ὁ κ. Ἀνδριανόπουλος..,) ἐξασφαλίζεται διὰ τῆς φυσικῆς ἰσότητας τῶν ἀτόμων (καὶ ἄρα τὴν ἰσοδυναμία τῶν ψήφων), ἔτσι καὶ ἡ ἐλευθερία τοῦ Τύπου θεωρεῖται πὼς ἐξασφαλίζεται διὰ τῆς ἰσοσταθμίσεως τῶν ἐκδοτῶν.

Ἱκανότητα

Αὐτὸ βέβαια δὲν σημαίνει ὅτι ἡ μικρὴ ἐφημερίδα θὰ ἐξισωθεῖ μὲ τὴ μεγάλη, ἀλλά, ὅταν συντρέχουν οἱ παραπάνω ὄροι ἐγγύησης τῆς ἐλευθερίας τοῦ Τύπου, ὅτι πλέον τὸ ρόλο τὸν παίζει ὁ ἀναγνώστης. Ὅτι δηλαδὴ μετράει σὺν τοῖς ἄλλοις ἡ ἱκανότητα τοῦ προσωπικοῦ καὶ τοῦ συγκεκριμένου δημοσιογράφου. Ὅσο καὶ ἂν αὐτὰ μποροῦν θεωρητικῶς νὰ ὁδηγήσουν σὲ μία συγκεντροποίηση τοῦ Τύπου σ' ἕναν ἐκδότη, πρακτικῶς αὐτὸ δὲν μπορεῖ νὰ ἐπιτευχθεῖ, ἂν ὑπάρχει μέριμνα ἰσοσταθμίσεως τῶν αὐτῆς τάξεως ἐκδοτῶν μέσῳ τοῦ ἀναγνωστικοῦ κοινοῦ.

Πρόκειται δηλαδὴ γιὰ ἔλεγχο τῆς «ἀγορᾶς» τῶν ἰδεῶν ὅπως ἀκριβῶς καὶ ὁ ἔλεγχος τῆς ἀγορᾶς τῶν ἄλλων πραγμάτων. «Ἔλεγχος» δὲν σημαίνει πὼς ἐξομοιώνεται τὸ καλὸ ἐμπόρευμα μὲ τὸ κακὸ καὶ πουλιοῦνται τὸ ἴδιο ἀλλὰ ὅτι ἐλέγχονται οἱ ἀθέμιτες πράξεις εἰς βάρος τοῦ καταναλωτῆ. Καὶ ἀθέμιτη πράξη στὴν περίπτωση τῶν ἰδεῶν καὶ τοῦ Τύπου εἶναι ἀκριβῶς ἡ μὴ δυνατότητα ἐλέγχου ὡς πρὸς τὴν πληροφόρηση — πρᾶγμα πού ἐπέρχεται ἂν ἔχουμε νὰ κάνουμε μὲ μονοπωλιακὲς καταστάσεις στὸ χῶρο τοῦ ἐντύπου. Σ' αὐτὴ τὴν περίπτωσι (γιὰ νὰ φέρουμε ἕνα παράδειγμα), δὲν σημαίνει ὅτι αἴρεται ἡ συνταγματικῶς κατοχυρωμένη «ἐλευθερία ἔκφρασης» τοῦ ἀτόμου. Τὰ τυπογραφεῖα δὲν μποροῦν νὰ πάψουν νὰ λειτουργοῦν ἐλεύθερα, διότι ἐκ πείρας τοῦ παρελθόντος ἔχει ἀποδειχθεῖ, ὅτι, ὁσάκις κάτι τέτοιο ἐπιχειρήθηκε, τὰ τυπογραφεῖα ἐξαφανίσθηκαν στὰ ὑπόγεια — πρᾶγμα πολὺ ἐπικίνδυνο διότι ἔτσι κσταργεῖται κάθε δυνατότητα «ἐνσωμάτωσης» τῶν ἰδεῶν στὸ σύστημα... Ἂν ζοῦσαν οἱ Γάλλοι βασιλιάδες, θὰ μποροῦσαν πολλὰ νὰ μᾶς ποῦν ἐπ' αὐτοῦ. Μπορεῖ λοιπὸν κανένας νὰ ἐκφράζεται «ἐλεύθερος», ἀλλά, ἂν ὑπάρχει ἔλεγχος ὡς πρὸς τὴν πληροφόρηση, οὐδεὶς παίρνει μυρουδιὰ τοῦ μέτρου αὐτῆς τῆς «ἐλευθερίας ἐκφράσεως».

Πρέπει ὅμως νὰ διευκρινίσουμε ὅτι αὐτὴ ἡ «χειραγώγηση» (τὸ μανιπουλάρισμα, ὅπως θὰ λέγαμε στὴ σύγχρονή μας γλῶσσα) τῆς κοινῆς γνώμης ἀπὸ τὴ «ρύθμιση» τῆς πληροφόρησης σὲ περίπτωση συγκεντροποιήσεως τοῦ Τύπου, δὲν εἶναι ἀκριβῶς αὐτὸ πού λέμε «πλύση ἐγκεφάλου».  Ἡ πλύση  ἐγκεφάλου προϋποθέτει  ἀντικειμενικὴ ἀδυναμία κριτηρίων, ἐνῷ ἡ «ρύθμιση» τῆς πληροφόρησης προϋποθέτει συγκεκριμένη βούληση. Δηλαδή: ὅταν ἀκοῦμε στὴν τηλεόραση «πάρτε τὸ Α ἀπορρυπαντικό, εἶναι  τὸ καλύτερο» καὶ  λίγο μετὰ «πάρτε τὸ   Β,   δὲν ὑπάρχει καλύτερο», πρόκειται γιὰ πλύση ἐγκεφάλου. Δὲν ἔχουμε τρόπο νὰ ἐλέγξουμε ἀντικειμενικῶς ποιὸ εἶναι τὸ καλύτερο, οὔτε μποροῦμε νὰ ἰσχυρισθοῦμε πὼς μᾶς κοροϊδεύει σκοπίμως ὁ χημικὸς κατασκευαστής του, διότι κι αὐτὸς πιστεύει πὼς εἶναι τὸ καλύτερο πού ἔφτιαξε. Οὔτε καὶ ὑπῆρχε περίπτωση νὰ μᾶς πείσει ὁ κατασκευαστὴς πὼς ὄντως ἔτσι ἔχουν τὰ πράγματα γιὰ τὸ εἶδος του, ἂν μᾶς ἐξηγοῦσε πώς τὸ τάδε ποσὸν ὑδρογόνου στὴν ἐξίσωση ἑνὸς ὑδρογονάνθρακα κάνει τὰ ροῦχα πιὸ λαμπερά.

Τὸ κριτήριο λοιπὸν εἶναι τελείως ὑποκειμενικό, ἀφοῦ δοκιμάσουμε διάφορα κι ἀναλόγως τῶν ρούχων καὶ τῆς βρωμιᾶς μας βροῦμε ἕνα νὰ μᾶς κάνει. Τὸ ὁποῖον μετ' ἀπὸ λίγο καιρὸ μποροῦμε ν' ἀλλάξουμε μὲ κάποιο ἄλλο, κατὰ τὸν ἴδιον ἀκριβῶς τρόπο πού δὲν διαμαρτυρόμαστε ἂν παραγγείλουμε στὸ καφενεῖο κόκα — κόλα καὶ μᾶς φέρουν πέπσι — κόλα. Ἡ πλύση δηλαδὴ ἐγκεφάλου στὴ διαφήμιση εἶναι ἕνας θεμιτὸς τρόπος τῆς ἀγορᾶς, πού συντελεῖ ὑπὸ δεδομένες συνθῆκες ἀπλυσιᾶς καὶ κλίματος νὰ ἐπικρατεῖ τὸ ἕνα ἀπορρυπαντικὸ στὴν ἀγορὰ καὶ ὄχι τὸ ἄλλο, ἢ — κι αὐτὸ ἔχει σημασία — νὰ ξεχωρίζουν μερικὰ σὰν τὰ καλύτερα.

«Χειραγώγηση»

Στὴν περίπτωση «χειραγώγησης» τῆς κοινῆς γνώμης τὰ πράγματα διαφέρουν διότι σὲ ὅλες τὶς κοινωνίες ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ξέρουν νὰ ξεχωρίσουν τὸ καλὸ ἀπὸ τὸ κακό, ἐφόσον τοὺς ἐξηγηθεῖ ἀρκούντως. Καὶ συμβαίνει αὐτό, διότι ἀρχικὰ ὑπάρχουν οἱ θρησκεῖες, πού δουλειὰ τους εἶναι νὰ ὑποδεικνύουν αὐτὰ τὰ πράγματα γιὰ τὶς περιπτώσεις τῆς καθημερινῆς ζωῆς. Καὶ ὅσο οἱ κοινωνίες προχωροῦν, τὸ ρόλο αὐτό, τὸν ὑποκαθιστᾶ σιγὰ - σιγὰ ἡ παιδεία. Στὶς δικές μας κοινωνίες πού ξεκινᾶνε ἀπὸ τὴν ἀρχαία Ἑλλάδα, ἡ πίστη στὴ διάγνωση τοῦ σωστοῦ ἀπὸ τὸ λάθος, ἔστω καὶ ἂν σὰν διαδικασία δὲν τελειώνει ποτέ, στηρίζεται στὸ μῦθο τῆς σπηλιᾶς τοῦ Πλάτωνα. Εἶναι ὑπόθεση «ὅρασης».

Ὑποτίθεται, πὼς ἂν φέρουμε τὸν ἄνθρωπο πολὺ κοντὰ στὴν «ἰδέα», στὸ τέλος θὰ καταφέρει νὰ τὴν δεῖ... Καὶ στὴν περίπτωση τοῦ Τύπου, αὐτὸ τὸ «κοντά», πού ἀποτελεῖ τὸ θεμελιῶδες θεώρημα ὁλόκληρου τοῦ δυτικοῦ πολιτεύματος, καλεῖται πληροφόρηση.

Ἐξηγήσαμε ἤδη στὰ προηγούμενα πόσο πολύπλοκο πρᾶγμα ὅμως εἶναι αὐτὴ ἡ πληροφόρηση καὶ ἰδιαίτερα ἡ πολιτικὴ πληροφόρηση. Καὶ πού ἀκριβῶς ἐξ αἰτίας αὐτῆς τῆς δυσκολίας καὶ πολυπλοκότητας δὲν μπορεῖ ἐξ ὁρισμοῦ νὰ περιχαρακωθῆ στὴ στενότητα νομικῶν διατάξεων, ἀκόμη καὶ συνταγματικῶν. Πολὺ περισσότερο ὅταν πρόκειται γιὰ ἀνώριμες κοινωνικὲς καταστάσεις καὶ ἀδιαφάνεια τῆς πολιτικῆς ζωῆς, ὅπως καλὴ ὥρα στὸν τόπο μας. Καὶ θὰ φέρουμε ἕνα πρακτικὸ παράδειγμα:

Τὸ νέο Σύνταγμα, διὰ τοῦ ἄρθρου Β περὶ ἐλεύθερης ἀνάπτυξης τῆς προσωπικότητας τοῦ ἀνθρώπου, καλύπτει τυπικὰ καὶ ὅλες τὶς ἀξίες τοῦ φιλελευθερισμοῦ περὶ ἀτόμου, ὅπως τιμή, ἀξιοπρέπεια, ἐλευθερία συμμετοχῆς στὴν κοινωνικὴ ζωὴ κλπ. Αὐτὰ ὅλα, ὅμως, ὑπὸ τὴν προϋπόθεση ὅτι (πάντα κατὰ τὸ ἴδιο ἄρθρο) δὲν προσβάλλονται τὰ «χρηστὰ ἤθη». Αὐτὴ ἡ ἔννοια τοῦ «χρηστοῦ ἤθους», προκειμένου γιὰ τὴν κοινωνία μας, δὲν εἶναι τόσο συνταγματικῶς σαφής. Τὸ γερμανικὸ Σύνταγμα διὰ τοῦ ἄρθρου 2 ἀναφέρει βέβαια κι αὐτὸ τὸν «ἠθικὸ νόμο» ὡς πλαίσιο ἀνάπτυξης τῆς προσωπικότητας, ἀλλὰ αὐτὸς ὁ «ἠθικὸς νόμος» στὸ γερμανικὸ Σύνταγμα (πού ἀρχίζει μὲ τὸ προηγούμενο ἄρθρο 1 μὲ τὴν ὑποχρέωση τοῦ κράτους γιὰ προστασία τοῦ προσώπου - «ἀξιοπρέπεια τοῦ ἀνθρώπου») εἶναι ἤδη τὸ κάτι πολὺ συγκεκριμένο μέσα στὶς χωνεμένες κοινωνικῶς ἀξίες τοῦ φιλελευθερισμοῦ καὶ μποροῦμε νὰ ποῦμε πὼς εἶναι σχεδὸν ταυτόσημος μὲ αὐτὸ τοῦτο τὸ σύνταγμα. Δὲν εἶναι ὅμως ἀκριβῶς ἔτσι τὰ πράγματα μὲ τὸ «χρηστὸ ἦθος» στὸ δικό μας σύνταγμα, πού ὅλα τὰ προηγούμενα ἄρθρα του ἀναφέρονται στὴν κατοχύρωση τῆς θρησκείας.

Ἀποτελεῖ αὐτὸ τὸ «χρηστὸ ἦθος» μέριμνα ἀσφάλειας τοῦ ἴδιου τοῦ κράτους, ὅπως π.χ. στὴν περίπτωση τοῦ Φρειδερίκου τοῦ Μεγάλου, ὁ ὁποῖος, σὰν διαφωτιστὴς πού ἦταν ὁ ἴδιος, θεωροῦσε τὰ «χρηστὰ ἤθη» τῆς ἐποχῆς του (ἐν προκειμένῳ καὶ τὰ τῆς θρησκείας) σὰν ἕνα χρήσιμο πρᾶγμα γιὰ τὸ ἴδιο τὸ κράτος, λόγῳ τῆς «βλακείας τῶν πολλῶν»; Εἶναι αὐτὸ τὸ «χρηστὸ ἦθος» ὅ,τι σχηματίζει τὸ ἴδιο τὸ ἄτομο μὲ τὴν ἐλευθερία κρίσης καὶ γνώμης του, ζῶντας σὲ μία «φιλελεύθερη κοινωνία»; Εἶναι δηλαδὴ στὴν περίπτωση αὐτὴ τὸ «χρηστὸ ἦθος» κάτι πού δὲν ἀντίκειται στὶς ἀπαιτήσεις τοῦ φιλελευθερισμοῦ περὶ ἐλεύθερης ἀνάπτυξης τῆς προσωπικότητος τοῦ ἀνθρώπου μέσῳ τῆς ἐλευθερίας κρίσης καὶ ἐκφράσεως τῆς γνώμης του; Ἢ εἶναι τελικά, ὅπως στὴ δική μας περίπτωση, αὐτὸ τὸ «χρηστὸ ἦθος» συγκεκριμένο ἀποτέλεσμα καὶ ὑποκείμενο τῆς συγκεκριμένης διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία διαμορφώνοντας το, καθορίζει ἔτσι καὶ συγκεκριμένες ἀντιλήψεις περὶ «τιμῆς», «ἀξιοπρέπειας» τοῦ ἀνθρώπου κλπ., μὲ τὰ ὁποία ἀσχολεῖται ὁ ποινικὸς κώδικας; Δὲν ξέρουμε ἂν ἔγιναν εὐρεῖες συζητήσεις ἐπὶ τῶν πραγμάτων αὐτῶν κατὰ τὴ σύνταξη τοῦ Συντάγματος, οὔτε καὶ εἴδαμε ἀνάλογες ἀναπτύξεις τοῦ θέματος στὸ ὡραῖο κατὰ τὰ ἄλλα σχετικὰ  πρόσφατο βιβλίο τοῦ καθηγητῆ καὶ εἰσαγγελέα Κ. Κωνσταντινίδη σχετικὰ μὲ τὴν «ἀξιοπρέπεια τοῦ ἀνθρώπου» ἀπὸ ποινικῆς ἀπόψεως.

Ὅτι ὅμως τὰ πράγματα ἔχουν τεράστια σημασία, ἀποδεικνύει τὸ ἑξῆς γεγονός: Κατὰ τὸν πρόσφατον λυσσασμένο ἀγώνα τῆς ἱεραρχίας πρὸς κατάλυση παντὸς δημοκρατικοῦ θεσμοῦ στὴ χώρα μας, ἡ ἐπίσημή της ἐφημερίδα «Ὀρθόδοξος Τύπος» ἀφιέρωσε εἰδικὲς μελέτες πάνω στὴ συνταγματικὴ ἔννοια τοῦ «χρηστοῦ ἤθους». Καὶ εἶπε (βλ. φ.22/6/87, σελ. 4):

«Ἡ ἑλληνικὴ ἔννομος τάξις καὶ ἰδίως ἡ συνταγματική, ἔχει ἐνσωματώσει τὸ σύστημα τῶν ἀξιῶν τοῦ Χριστιανισμοῦ καί, μάλιστα, κατὰ τοιοῦτον τρόπον, ὥστε μία ἐνέργεια, ἡ ὁποία ἀντίκειται εἰς τὴν ἀντίληψιν τῶν ἀξιῶν, ὅπως τὴ διατυπώνει ἡ διδασκαλία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἀντίκειται καταρχὴν καὶ πρὸς τὰ καλούμενα "χρηστὰ ἤθη" ὅπως ταῦτα νοοῦνται κατὰ τοὺς νόμους τῆς Πολιτείας. Εἶναι, ὡς γνωστόν, ἐπανειλημμένη ἡ ἀναφορὰ εἰς τὴν ἔννοιαν τῶν "χρηστῶν ἠθῶν" εἰς πλεῖστος νομοθετικάς διατάξεις, ἡ ἔννοια δὲ αὐτή, ὡς καλῶς γνωρίζουν οἱ νομικοί μας, ἀποτελεῖ καθημερινὸν σημεῖον ἀναγωγῆς τῆς καθαρῶς νομικῆς ἐπιχειρηματολογίας τῶν δικαστηρίων μας»!!!

Μεσαίωνας

Ἡ ἑρμηνεία αὐτὴ τοῦ «χρηστοῦ ἤθους» στὸ σύνταγμα μας εἶναι ἀπολύτως σωστὴ (ἄλλωστε ἀρμοδιότερος ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία νὰ τὴν ἑρμηνεύσει δὲν ὑπάρχει). Μπορεῖ λοιπὸν νὰ παίρνουμε κατ' ἀντιγραφὴν συντάγματα, ἀλλὰ ἡ κοινωνική μας καὶ ἰδίως ἡ δικαστική μας κατάσταση, ὅπως βεβαιώνει ἡ Ἐκκλησία, βρίσκονται στὴ βαθύτατη περιοχὴ τοῦ μεσαίωνα. Ὄχι ἁπλῶς δὲν συμβαδίζουν μὲ οἱανδήποτε ἀντίληψη περὶ τῶν ἀρχῶν τοῦ φιλελευθερισμοῦ, ἀλλὰ οὔτε καν καὶ μ' ἐκεῖνες τῆς ἐποχῆς τοῦ «πεφωτισμένου δεσποτισμοῦ». Καὶ ἡ διαμόρφωση αὐτὴ τῶν «χρηστῶν ἠθῶν» μας πού στηρίζει ὁλόκληρο τὸ νομικό μας οἰκοδόμημα, πέραν ἀπὸ συντάγματα, κοινοβούλια καὶ φιλελευθερισμούς, εἶναι, ὅπως ἰσχυρίζεται ἡ Ἐκκλησία στὸ ἴδιο κείμενο, ἀποκλειστικὸ ἔργο τῆς ἴδιας, πού στηρίζεται ἐπίσης στὴν ἀποκλειστικὴ ἀπὸ τὴν ἴδια ἑρμηνεία τῶν ἱερῶν κανόνων !!!

Βάσει τῶν ἀντιλήψεων αὐτῶν, ὅπως γράφει ἡ ἐφημερίδα, μερικοὶ ἱερεῖς πῆγαν στὸ δικαστήριο μία ἑταιρεία ἑτοίμων ἐνδυμάτων, ἐπειδὴ αὐτὰ ἔγραφαν τὸ σῆμα «Jesus» καὶ τὸ δικαστήριο τὴν καταδίκασε (πολὺ πιθανὸν βέβαια τώρα νὰ τὴν ἔχουν κλείσει...). Τὸ σκεπτικό του δικαστηρίου ἦταν ἀκριβῶς στηριγμένο στὶς παραπάνω ἀντιλήψεις περὶ «χρηστοῦ ἤθους». Αὐτὴ λοιπὸν εἶναι ἡ κατοχύρωση τῆς «ἰδιωτικῆς πρωτοβουλίας» στὸν ἐπιχειρηματικὸ τομέα. Ὄχι σύμφωνα μὲ τὸ σύνταγμα καὶ τὶς «περὶ φιλελευθερισμοῦ» ἰδέες, ἀλλὰ σύμφωνα μὲ τὴν κοινωνικὴ καὶ δικαστικὴ πραγματικότητα, πού κάθε μέρα ἰσχύει. Κατὰ τὸν ἴδιον τρόπο καὶ μὲ τὴν ἴδια συλλογιστικὴ θὰ μποροῦσε ἕνας ἱερέας, εἴτε «πιστός», νὰ πάει στὸ δικαστήριο τὸν κινηματογράφο τῆς γειτονιᾶς του, ἐπειδὴ θὰ ἔπαιζε τὸ ἔργο «Jesus Super Star» καὶ νὰ ρίξει στὴ φυλακὴ καὶ ὅσους κριτικοὺς θ' ἀσχολοῦνταν μὲ δαῦτο. Ἐπικαλούμενος ἀκριβῶς τὴν ἔννοια «χρηστοῦ ἤθους» καὶ τὶς συναφεῖς ἔννοιες «προσωπικῆς «τιμῆς» ἢ «ἀξιοπρέπειας» πού αὐτὸ διαμορφώνει καὶ ἐπὶ τῶν ὁποίων στηρίζεται ὁλόκληρη «ἡ νομικὴ ἐπιχειρηματολογία τῶν δικαστηρίων μας».

Ἡ τελευταία αὐτὴ περίπτωση ὑπάγεται βέβαια στὶς περιπτώσεις περὶ «ἐλευθερίας» τῶν ἰδεῶν, τοῦ τύπου καὶ τῆς ἐπικοινωνίας, ὅπως τὸ σύνταγμα προβλέπει... Ἀλλὰ εἶναι φανερό, πέρα ἀπὸ συντάγματα καὶ φιλοσοφίες, ὅτι ἂν ἡ κατ' οὐσίαν κοινωνική μας πραγματικότητα ξημερώνει κάθε πρωὶ στὸ ἔτος 1200, τότε ἡ ἔννοια τῆς ἐλευθεροτυπίας στὸν τόπο μας κινδυνεύει, ὄχι ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι δὲν ἔχουμε ἀρκετοὺς δικαστές, ἀλλὰ ἀπὸ τὸν κίνδυνο ὅτι μπορεῖ νὰ πάψουμε νὰ ἔχουμε δημοσιογράφους. Γιατί ἂν ἕνας δημοσιογράφος πρέπει νὰ αὐτολογοκρίνεται γιὰ τὸ κάθε τί πού θὰ γράψει, μήπως καὶ προσκρούσει στὴν ἔννοια τοῦ «ὑπερβάλλοντος ζήλου» πού ὑπαγορεύει ἡ προηγούμενη ἀντίληψη περὶ «χρηστοῦ ἤθους», τότε ὑπάρχει κίνδυνος — ἰδιαίτερα στὸ πολιτικὸ ρεπορτὰζ πού συνδέεται μὲ κοινωνικὰ συμφέροντα — νὰ μὴν φθάσει οὔτε τὰ τριάντα ἀπὸ τὸ πλῆθος τῶν καρδιακῶν μικροπροσβολῶν, λόγῳ αὐτολογοκρισίας... Πρόκειται περὶ «ἐλευθεροτυπίας» στὴν πράξη κι ὄχι στὴ θεωρία...

ΣΤ) «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΙΡΙΜΠΑΤΙ» ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΥΠΟΣ ( ΕΘΝΟΣ 1/8/1987)

Τήν διάσταση μεταξὺ συνταγματικῆς θεωρίας καὶ κοινωνικῆς πράξεως στὸν τόπο μας τὸ πρόβλημα σχέσεως κράτους (Δικαιοσύνης καὶ ἐλευθεροτυπίας εἶναι κατ' ἀνάγκην ἁπλὸ (τελικῶς μία καρδιακὴ προσβολὴ «ἁπλὸ πρᾶγμα» εἶναι..). Στὶς πολύπλοκες ὅμως καταστάσεις τοῦ ἰδεολογικοῦ ἐποικοδομήματος τοῦ φιλελευθερισμοῦ, γιὰ ἕνα σημερινὸ κράτος προνοίας δὲν παρουσιάζει καθόλου τὴν ἴδια ἁπλότητα. Διότι ἀπὸ τὴ μία μεριὰ τὸ κράτος οὔτε θεωρητικῶς μπορεῖ οὔτε τὸ συμφέρει μὲ μία ἀπὸ τὶς ἐξουσίες του νὰ ἐπέμβει, ἀπὸ τὴν ἄλλη ὅμως εἶναι ὑποχρεωμένο μέσα στὶς σύγχρονες κοινωνικὲς συνθῆκες νὰ ἐφεύρει τρόπους παρέμβασης, προκειμένου νὰ ἐξασφαλίσει τὶς προϋποθέσεις ἐλευθερίας πληροφόρησης καὶ διακίνησης τῶν ἰδεῶν. Εἶναι περιττὸ ν' ἀναφερθοῦμε σὲ παραπομπὲς καὶ βιβλιογραφία, πού εἶναι προφανὲς νὰ εἶναι δυσθεώρητη ἐπὶ ἑνὸς τόσο ἀκανθώδους θέματος.

Ἕνας ὅμως ἀπ' ὅλους τούς τρόπους παρέμβασης τοῦ κράτους γιὰ τὴν ἐξασφάλιση τῶν προϋποθέσεων ἐλευθεροτυπίας θεωρεῖται ὁ πιὸ θεμιτός, πού ἄλλωστε προβλέπεται «δυνάμει» («νόμος δύναται...») κι ἀπὸ τὸ δικό μας σύνταγμα (ἄρθρο 14, παρ. 9): ἡ διαφάνεια τῶν οἰκονομικῶν του ἐκδότη.

«Ἐθνικὴ διανόηση»

Διότι ἕνας ἐκδότης μίας πολιτικῆς ἐφημερίδος — καὶ ἐδῶ ἂς μᾶς ἐπιτρέψει ὁ κ. Ἀνδριανόπουλος νὰ διαφωνήσουμε ριζικὰ — δὲν εἶναι ἕνας ἰδιωτικὸς ἐπιχειρηματίας, ἀλλὰ ἕνα «δημόσιο πρόσωπο». Καὶ εἶναι τέτοιο, διότι διαχειρίζεται ἕνα «δημόσιο ἀγαθὸ» πού λέγεται «ἐλευθερία ἐπικοινωνίας» καὶ πληροφόρησης. Δὲν εἶναι δηλαδὴ «λαός», ὅπως μᾶς λέει ὁ κ. Ἀνδριανόπουλος. Ἰδιαίτερα σὲ καταστάσεις «δυσμόρφου» καπιταλισμοῦ δημόσια πρόσωπα δὲν εἶναι μόνο οἱ δ/ντὲς τῶν ὑπηρεσιῶν π.χ., ἀλλὰ κατ' ἐξοχὴν ἐκεῖνα πού ἀναπτύσσουν τὴν «ἰδιωτικὴ πρωτοβουλία» τους μέσῳ τοῦ κράτους. Γιὰ τὴν «ἰδιωτικὴ πρωτοβουλία» τοῦ μεγάλου κεφαλαίου σὲ χῶρες μὴ καπιταλιστικὰ ἀναπτυγμένες ὅπως ἡ Ἑλλάδα, αὐτὸς εἶναι σχεδὸν ὁ κανόνας.

Σὲ χῶρες καπιταλιστικὰ ἀνεπτυγμένες, τὸ κεφάλαιο μπορεῖ νὰ εἶναι τὸ κράτος, ὅπως θέλει ὁ μαρξισμός, ἔχει ὅμως μία ὑποχρέωση πού τὸ δεσμεύει καὶ πού δὲν τὴν ἔχει τὸ κεφάλαιο στὸν «δύσμορφο» καπιταλισμό: ὅτι πρέπει νὰ διατηρήσει καὶ νὰ προαγάγει τὶς συνθῆκες βιομηχανικῆς παραγωγῆς πού τὸ συντηροῦν. Ἡ ὁποία ὅμως τέτοια παραγωγὴ δὲν εἶναι ἁπλῶς ὑπόθεση κεφαλαίων καὶ μηχανῶν, ἀλλὰ ζήτηυα συγκεκριμένου πολιτιστικοῦ καὶ καὶ κοινωνικοῦ καθεστῶτος.

Τὴν τέτοια ὑποχρέωση δὲν τὴν ἔχει τὸ κεφάλαιο ἑνὸς «δύσμορφου» καπιταλισμοῦ. Τὸ κεφάλαιο σὲ μἱα τέτοια χώρα μπορεῖ νὰ αὐξάνεται καὶ νὰ κλέβει, χωρὶς νὰ εἶναι ὑποχρεωμένο νὰ συντηρήσει τίποτε πιὸ πολὺ ἀπὸ τὶς «δύσμορφες» καταστάσεις πού συντηροῦν τὸ ἴδιο. Καὶ κύρια βέβαια μεταξὺ αὐτῶν εἶναι νὰ ἑξασφαλίσει ἔλεγχο τοῦ κράτους. Ἀφοῦ στηρίζεται σὲ εἰσαγόμενη τεχνολογία, δὲν ἔχει κατ' ἀρχὴν ὑποχρέωση νὰ συντηρήση τὶς συνθῆκες πού θὰ τοῦ προαγάγουν τὴν τεχνολογία (π.χ. πανεπιστήμια καὶ παιδεία), οὔτε φυσικὰ πολιτιστικὲς καὶ κοινωνικὲς ἀξίες πού νὰ ὁδηγοῦν σ' αὐτή. Ἔχει ἀντίθετα συμφέρον νὰ συντηρεῖ πολιτικὰ καθεστῶτα εἰς τὸ διηνεκές, πού νὰ τοῦ ἐξασφαλίζουν τὶς τέτοιες συνθῆκες ὑπάρξεως καὶ λειτουργίας του. Δηλαδὴ καὶ πολιτικῶς «δύσμορφα» πράγματα. Στὴν λατινικὴ Ἀμερικὴ ὑπάρχει καπιταλισμὸς καὶ κεφάλαια, ὑπάρχουν ὅμως καὶ δικτατορίες Τὸ ἴδιο στὴ Νότια Κορέα καὶ σὲ ἄλλες χῶρες. Χώρα τέτοια στὸν κόσμο πού νὰ μὴν θέλει προσέλκυση κεφαλαίων δὲν ὑπάρχει.

Τὸ θέμα ὅμως εἶναι πότε οἱ ἐπενδύσεις αὐτὲς ὁδηγοῦν σὲ «ἀνάπτυξη», ἢ τουλάχιστον σὲ συμμόρφωση μιᾶς κοινωνίας πρὸς ἀνάγκες τῆς καπιταλιστικῆς παραγωγῆς καὶ πότε στὴν κοινωνικὴ στασιμότητα, δηλαδὴ σὲ ἕνα ἑνιαῖο παρονομαστὴ ἐκδουλώσεως ὅλων ὑπὸ τὴν ὑπόσχεση ὑψηλῶν ἀμοιβῶν, πρᾶγμα πού ἀργὰ ἢ σύντομα ὁδηγεῖ σὲ ἀνωμαλίες.  Ἡ Ἑλλάδα, πού ὑποτίθεται πώς εἶναι χώρα εὐρωπαϊκή, εἶναι ἰδιαίτερα ὑποχρεωμένη νὰ σταθμίσει ἀνάλογους παράγοντες. Ἐπενδύσεις πού ὀπαιτοῦν ἕνα μίνιμουμ κρατικῶν ἐγγυήσεων, (ὅπως, καὶ σ’ ἕνα ἁπλὸ συμβόλαιο ἄλλωστε) διατηροῦν προφανῶς τὸν  χαρακτῆρα τῆς ἐπιχειρηματικῆς «ἰδιωτικῆς πρωτοβουλίας. Ἐπενδύσεις ὅμως πού ἀπαιτοῦν ἐγγύηση ὁλόκληρο τὸν κρατικὸ μηχανισμὸ (διὰ τοῦ Τύπου καὶ τῆς ἐπικοινωνίας γενικά), μοιάζουν μᾶλλον μὲ ἐπιχειρήσεις τῆς ἀδελφῆς Δημοκρατίας Κιριμπάτι, τῆς ὁποίας τὸν ἐθνικὸν ὕμνο ἔφτιαξε ὁ ἰδιοκτήτης τοῦ μεγαλύτερου σουπερμάρκετ.. Ὁ ὁποῖος βέβαια, σὰν καλὸς ἐπιχειρηματίας καὶ ξέροντας πῶς κατοχυρώνει τὰ λεφτά του, κοίταξε πρῶτα τὴν « ἐθνικὴ διανόηση»...

Μᾶς παραπλανᾶ λοιπὸν ὁ κ. Ἀνδριανόπουλος μέ τόν «νεοφιλελευθερισμὸ» τοῦ Πειραιᾶ. Ὑπάρχει δεδομένο δημόσιο συμφέρον καὶ ὑπάρχουν καὶ δημόσια πρόσωπα πού δὲν μποροῦν νὰ ἐξομοιωθοῦν βιαστικὰ μὲ τὸν «λαό».

Καὶ γιὰ τὰ ὁποῖα βέβαια πολλὲς «διατάξεις γιὰ τὸν λαό», ἰδιαίτερα στὸν χῶρο τοῦ πολιτικοῦ τύπου πού λέμε, δὲν μποροῦν νὰ ἐφαρμοσθοῦν μὲ τὸ ἴδιο πνεῦμα. Π.χ, ἡ προσωπικὴ φωτογραφία εἶναι κάτι πού προστατεύεται τόσο ἀπὸ τὶς διατάξεις τοῦ συντάγματος περὶ προσωπικότητος, ὅσο καὶ ἀπὸ τὶς ἀντίστοιχες διατάξεις περὶ τύπου καὶ πνευματικῆς ἰδιοκτησίας. Δὲν μποροῦμε π.χ. νὰ βγάλουμε μία φωτογραφία κάποιου ὅταν κοιμᾶται καὶ νὰ τὴν κάνουμε ἀφίσες ἐπειδὴ ἔτσι μᾶς κάπνισε.

Ὑπάρχει προσβολὴ τιμῆς. Δὲν μπορεῖ ὅμως κι ἕνας πολιτικὸς π.χ. νὰ μηνύει κάθε πρωὶ ὅλες τὶς ἐφημερίδες, ἐπειδὴ δημοσιεύουν τὴ φωτογραφία του χωρὶς νὰ τὸν ρωτήσουν, Διότι στὴ δημοσιογραφία ἡ φωτογραφία καὶ ἡ χρήση της εἶναι ὅπως τὸ ἀλφάβητο — φορέας γλώσσας καὶ συνεννόησης. Ἄρα καὶ στὸν τρόπο χρήσεως τῆς φωτογραφίας ὑπάρχουν περιορισμένες ποινικὲς εὐθύνες (γελοιογραφία, κολὰζ κλπ.), ὅπως σημειώνει καὶ τὸ ἄρθρο 367. Φυσικὰ αὐτὰ δὲν γίνονται μὲ σκοπὸ νὰ θωπεύσουν, ἀλλὰ νὰ πειράξουν καὶ ἐνδεχομένως νὰ θίξουν. Καὶ ὑπάρχει τὸ δικαίωμα ἐφόσον πρόκειται περὶ «δημοσίων προσώπων» καὶ «δημοσίων πραγμάτων». Νὰ ἐπικαλεσθοῦμε σ' αὐτὴ τὴν περίπτωση τὰ «χρηστὰ ἤθη», τὴν «προσωπικὴ τιμή», ν' ἀρχίσουμε τὶς μηνύσεις καὶ τὴν προσφυγὴ στὰ δικαστήρια, εἶναι κάτι πού μπορεῖ νὰ γίνει, ἀλλὰ μόνο ὑπὸ συνθῆκες... νεοελληνικοῦ νεοφιλελευθερισμοῦ...

Τράπεζες - Τύπος

Μερικὰ ἀπὸ τὰ θέματα τοῦτα δόθηκε προσφάτως ἡ ἀφορμὴ νὰ συζητηθοῦν καὶ ν' ἀποτελέσουν θέματα γενικοῦ ἐνδιαφέροντος καὶ προσοχῆς μὲ τὴ δίκη τοῦ «Ἔθνους».

Ἕνα πρωτοδικεῖο ὅμως εἶχε ἀντίθετη ἄποψη. Ἀλλὰ τὸ οὐσιῶδες δὲν εἶναι ἡ ἀπόφαση τοῦ πρωτοδικείου, δίκαιη εἴτε ἄδικη. Εἶναι τὸ πῶς σὲ μία χώρα πού λέει πὼς εἶναι μέλος τῆς ΕΟΚ σύμπας σχεδὸν ὁ Τύπος καὶ ἡ πνευματικὴ ἡγεσία, θεώρησαν τὸ θέμα ζήτημα οἰκονομικῆς διενέξεως μεταξὺ δύο ἐκδοτῶν τοῦ Τύπου. Μερικὲς μάλιστα ἐφημερίδες μόνο σὰν τέτοιο τὸ παρουσίασαν στοὺς ἀναγνῶστες τους — ὡς ἐκεῖ ἔφτανε ἡ ὑποχρέωση πληροφόρησης τοῦ κοινοῦ τους... Ἀλλὰ κι ἂν ἀκόμη ἦταν τέτοιο θέμα, ὅλα τὰ ὑπόλοιπα πού συνδέονται μ' αὐτὸ παύουν νὰ ὑπάρχουν; Δὲν συζητοῦμε αὐτὴ τὴ στιγμὴ γιὰ τὰ λεφτὰ τοῦ ἐν λόγῳ ἐπιχειρηματία, ἀλλὰ γιὰ ἕνα κοινωνικὸ σύμπτωμα: ὅτι ἡ κοινωνία μας, παρὰ τὴν ὑπερδεκαετῆ θεραπεία της στὶς εὐρωπαϊκὲς κλινικές, ἀπεδείχθη πὼς πάσχει ἀνιάτως ἀπὸ ἱστορικὸ ΑΙDS. Ὁ θεὸς νὰ δώσει ...

Τὰ λεφτὰ τοῦ κ.Κοσκωτᾶ εἶναι εὐπρόσδεκτα, ὅπως καὶ κάθε ἄλλου ἐπιχειρηματία. Οὔτε καὶ πηγαίνει κανεὶς στὸ δικαστήριο ὡς ἀφελής, μιά καὶ ὅλος ὁ κόσμος ξέρει πόσο δύσκολο εἶναι νὰ ἐλεγχθοῦν τὰ λεφτὰ τοῦ ἄλλου, ἀκόμη καὶ ἂν εἶναι ὁ γείτονάς του. Πολὺ περισσότερο βέβαια, ἂν πρόκειται γιὰ χρῆμα καπιταλιστικὸ καὶ μάλιστα «χονδρὸ» τέτοιο χρῆμα. Καὶ φυσικὰ κανεὶς δὲν φαντάσθηκε πὼς μὲ τὸ συγκεκριμένο ἀγῶνα του τὸ «Ἔθνος» θέλησε νὰ ὑποκαταστήσει τὸν ἠθικὸ διδάσκαλο συνοικιακοῦ παρθεναγωγείου, ὅπως μοιάζει νὰ ἀποκόμισε τὴν ἐντύπωση ὁ κ. Ἀνδριανόπουλος. Προσωπικῶς πιστεύουμε πὼς ἂν ὑπάρχει κάποια ἐλπίδα στοιχειώδους «μετακίνησης» τουλάχιστον τῆς κοινωνίας μας πρὸς τὸ σύγχρονο κόσμο, ἂν ὄχι κάποιας τάσεως προόδου πρὸς αὐτόν, αὐτὴ βρίσκεται ἀκριβῶς στὶς ξένες ἐπενδύσεις. Μόνο ἔτσι δηλαδὴ μποροῦν ἴσως ν' ἀλλάξουν λίγο τὰ «χρηστά μας ἤθη» ἀπὸ τὶς προηγούμενες ἑρμηνεῖες τους... Καὶ χαιρόμαστε μὲ τὸ νέο τόνο πού δίνουν τὰ χαρωπὸ μικρὰ αὐτοκίνητα τοῦ κ. Κοσχωτᾶ, μὲ τὰ αἰσιόδοξα χρώματα, πού γράφουν στὶς πόρτες τοὺς «Γραμμὴ Α.Ε. - ἐπιχειρήσεις δημόσιας ἐπικοινωνίας». Θέλουμε τὸν κ. Κοσκωτᾶ σὰν ἐπιχειρηματία, ἀλλὰ μὲ τὰ ρίσκα τοῦ κάθε ἐπιχειρηματία.

Ἐδῶ ὅμως ἔχουμε ἕνα ἄλλο φαινόμενο: ὁ κ. Κοσκωτᾶς νὰ θέλει πλήρεις κρατικὲς ἐγγυήσεις γιὰ τὴν ἐπιχειρηματική του δραστηριότητα. Καὶ ἐπειδὴ βέβαια δὲν μπορεῖ νὰ βάλει σύμπασα μία κυβέρνηση νὰ τοῦ ὑπογράψει μὲ χέρια καὶ πόδια τὶς ἐγγυήσεις αὐτές, προσπαθεῖ νὰ τὶς πάρει ὁ ἴδιος, προσπαθῶντας νὰ ἐλέγξει τὸ νευρικὸ σύστημα κράτους καὶ κοινωνίας — Τράπεζες καὶ Τύπο. Ἰδίως τὸν δεύτερο. Ἀλλὰ ποιὰ μορφὴ δίνει στὸν ἤδη ὑπάρχοντα Τύπο του ὁ κ. Κοσκωτᾶς; Εἴδαμε τόσα χρόνια ἀπὸ τὰ περιοδικὰ του κάποια μεγάλα θέματα, πού ν' ἀπασχολοῦν τὸν ἑλληνισμὸ καὶ τὸν τόπο; Εἴδαμε καμπάνιες γιὰ βιβλία καὶ συγγραφεῖς πού ν' ἀφήσουν ἀποτελέσματα καὶ νὰ δημιουργήσουν καταστάσεις; Εἴδαμε μεγάλες συζητήσεις γιὰ τὰ τόσα φλέγοντα θέματα τῆς νεοελληνικῆς κοινωνίας καὶ τὰ τόσα ἄλλα; Εἴδαμε διακινήσεις ἰδεῶν καὶ μεταχειρίσεις κοινωνικῶν καταστάσεων; Τίποτε δὲν εἴδαμε ἀπ' ὅλ' αὐτά.

Αὐτὸ μόνο πού εὔκολα μπορεῖ νὰ παρατηρήσει κανεὶς —  ἂν  βέβαια  ἔχει  κάποια  αἴσθηση  τῶν  ἀντίστοιχων πραγμάτων — εἶναι ὅτι ἡ ἐν γένει ἐκδοτικὴ δραστηριότητα τοῦ ἐν λόγῳ περιοδικοῦ Τύπου αἰσθάνεται πολὺ ἄνετα στὸν ὑπάρχον κλίμα τοῦ «διανοητικοῦ ἐντόμου», ὅπως ἐπικρατεῖ στὸ γενικότερο χῶρο τῆς «κουλτούρας» μας καὶ στὴν ἀσχολίαστη πληροφόρηση - σῆμα πού στηρίζεται ἀποκλειστικὰ στὶς σύγχρονες μεθόδους τοῦ μάρκετινγκ γιὰ «ἡμιανεπτυγμένες» κοινωνίες. Ο Spengler εἶχε πεῖ: «Ἀλήθεια γιὰ τοὺς πολλοὺς εἶναι ὅ,τι βλέπουν κι ὅ,τι ἀκοῦνε»...

Αὐτὰ τάχα ὅλα δὲν ἀποτελοῦν θέμα «δημοσίου συμφέροντος» — τουλάχιστον γιὰ τὶς ἐφημερίδες πού πληροφόρησαν σχετικῶς μέσῳ τῶν κοσμικῶν στηλῶν;

Ἄροτρο- πιάνο

Ἂν βλέπαμε τὸν Καντάφι ἢ ἕναν Σαουδάραβα σεῒχη νὰ κάνει τὸ ἴδιο πρᾶγμα πέντε μόλις χρόνια πρὸ τῆς πλήρους ἐντάξεώς μας στὴν ΕΟΚ, τότε βέβαια, ἀκόμα καὶ σὲ κατάσταση ἱστορικοῦ ΑΙDS, θὰ μᾶς φαινόταν κάπως τὸ πρᾶγμα παράξενο, ἂν μὴ τί ἄλλο.

Ἀλλὰ ξέρουμε πὼς ὁ κ. Κοσκωτᾶς εἶναι Ἕλληνας καὶ μάλιστα ἀναμφίβολος — ἀπὸ τὸ Πωγώνι καθὼς μᾶς εἶπαν (ἢ μᾶλλον ὅπως μᾶς ἐπανέλαβε μία νοοτροπία ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῶν «χρυσῶν κοχλιαρίων», πού ἀκόμα περιμένουμε νὰ δοῦμε...). Παρ' ὅλο τοῦτο ἡ τόση βιασύνη καὶ ὁ ἀπροσχημάτιστος τρόπος τῶν ἐπενδύσεων εἶναι ἀδύνατο νὰ δημιουργήσουν κάποιο πρόβλημα ὡς πρὸς τὴν «εὐρωπαϊκὴ διάσταση» τῆς Ἑλλάδος καὶ ἴσως μελλοντικὸ ζητήματα γενικότερα, στὰ πλαίσια τῶν δυτικῶν ἑταίρων μας; Πιθανὸν βέβαια...

Πιθανὸν βέβαια τὰ προβλήματα αὐτὰ νὰ μὴν ἀφοροῦν τὴν Ἑλλάδα, ὅπως νόμισαν πολλὲς ἐφημερίδες. Οὔτε καν ὅμως συζήτηση ἐπὶ τῶν προσχημάτων δὲν ἐπιτρέπουν τὰ «χρηστὰ ἤθη» τοῦ τόπου μας;

Στὸ κείμενο τοῦτο δὲν θελήσαμε προφανῶς νὰ ἐξετάσουμε ἀναλυτικῶς τὰ περὶ Τύπου, πληροφόρησης, συνταγματικῶν ἐλευθεριῶν, λειτουργίας τῆς δικαιοσύνης κλπ. Ἀναφερθήκαμε σ' αὐτὰ τόσο μόνο, ὅσο ἦταν ἀπαραίτητο γιὰ νὰ καταλάβουμε μερικὰ ἄλλα πράγματα. Ὅσα δηλαδὴ ἔδωσαν ἀφορμὲς γενικότερων σκέψεων. Σκέψεων πού ὁ «νεοφιλελευθερισμὸς» τοῦ κ. Ἀνδριανόπουλου κατέστησε ἁπλῶς ἀναγκαῖο νὰ διατυπωθοῦν. Εἶναι πολὺ πιθανόν, μὲ τὰ ἀρχικὰ δημοσιεύματα τοῦ «Ἔθνους» νὰ ἐβλάβησαν μερικὰ συμφέροντα τοῦ νέου ἐπιχειρηματία. Ἀλλὰ ἔτσι πρέπει νὰ εἶναι ὡς ἐπιχειρηματίας — μὲ κινδύνους ὅπως κάθε ἄλλος ἐπιχειρηματίας. Ἀντὶ αὐτοῦ, ὅμως, καίτοι δημόσιο πρόσωπο ὁ κ. Κοσκωτᾶς· «χρησιμοποίησε μία δεδομένη κοινωνικὴ δομὴ καὶ τὰ ἰδιάζοντα τῶν πολιτειακῶν μας θεσμῶν (αὐτὰ πού μᾶς ἐξήγησαν οἱ ἱερεῖς μας) καὶ ὑπέβαλε μήνυση γιὰ ἐξύβριση.

Ξέροντας ἴσως πὼς ἀκριβῶς λόγῳ αὐτῶν τὸ δικαστήριο δὲν θὰ 'χε καμιὰ γενικότερη ἀντίδραση νὰ ἀντιμετωπίσει καὶ θὰ καταγινόταν εὐσυνειδήτως γιὰ τὸ «συγκεκριμένο ἀντικείμενο», ὅπως ἀπαιτεῖ ὁ νόμος. Ἔτσι, ὅμως μὲ τὴ δίκη αὐτὴ ἑνὸς ἐκδότη Τύπου, δὲν ἐτέθη ἔμμεσα ἕνα ἄλλο ἐρώτημα — ὅτι δηλαδή ἐνδεχομένως ὁρισμένα κοινωνικὰ δεδομένα μποροῦν νὰ τεθοῦν στὴν ἐξυπηρέτηση ἐπιχειρηματικῶν δραστηριοτήτων καὶ καλὰ εἶναι ἴσως νὰ μὴν ἀλλάξουν παρὰ τὶς ἐπενδύσεις; Ἂν ὁ κ. Καραμανλῆς ἢ ὁποιοσδήποτε ἄλλος πολιτικὸς ἔκανε κάθε πρωὶ μηνύσεις γιὰ «προσβολὴ τιμῆς» διὰ τοῦ Τύπου, τότε θὰ 'πρεπε νὰ εἶχε βάλει ὅλο τὸν κόσμο φυλακὴ καὶ νὰ 'μενε χωρὶς ψηφοφόρους.

Ἀλλὰ τὰ δημόσια πρόσωπα, ἰδιαίτερα τὰ τῆς εὐρείας ἐπιφανείας, δὲν κάνουν ποτὲ μηνύσεις μὲ τὴ νοοτροπία τῶν κοινῶν ἀνθρώπων. Εἰδικὰ μάλιστα ὅταν ὑπάρχει ἡ εὐχέρεια τοῦ Τύπου καὶ τοῦ ἐλευθέρου διαλόγου. Στὶς κατηγορίες ἀντιπαρατάσσουν ἔργα καὶ στὶς ἰδέες, ἰδέες. Τί κερδίζει τελικῶς ἕνας ἀπατημένος σύζυγος, κάνοντας μήνυση στὸν ἐραστὴ τῆς γυναικός του, τὴν καταδίκη;…

Εἴπαμε πὼς ἡ Ἑλλάδα δὲν κατάφερε νὰ πάει ἀπὸ τὸ ἄροτρο στὴ θεριστικὴ μηχανὴ κι ἀπὸ κεῖ στὸ πιάνο. Πῆγε κατευθείαν ἀπὸ τὸ ἄροτρο στὸ πιάνο — καὶ γι' αὐτὸ ἔμεινε στὸ ἄροτρο. Μία χώρα ὑπὸ ἀναγκαστικὴ ἱστορικὴ διαχείριση καὶ μία κοινωνία πού ἔμαθε νὰ ζεῖ τὸ παρὸν της ὑποθηκεύοντας μέλλουσες γενεές. Δὲν ἦταν λοιπὸν δυνατὸν παρὰ ἡ κριτική μας κατὰ τοῦ πράγματος νὰ θεωρηθεῖ κριτικὴ κατὰ τοῦ προσώπου. Εἶναι τὸ ἰδεολογικὸ σύνδρομο ὅλων τῶν κοινωνιῶν τοῦ ἀρότρου καὶ ὁ μεσαίωνας μὲ τὶς πυρὲς του μᾶς μένει ἀδιάψευστη ἀπόδειξη.

Ἦταν λοιπὸν δυνατὸν νὰ πάρουμε κι ἀπὸ τὸν «νεοφιλελευθερισμό», παρὰ τὴν ὅσην «ἰδεολογικὴ πρωτοπορία» θέλει νὰ διεκδικεῖ γιὰ τὸν ἑαυτό του, ἀπαντήσεις ἄλλες ἀπὸ αὐτὲς πού πήραμε μετὰ τὴ δίκη;

Δὲν μένει λοιπὸν παρὰ κι ἐμεῖς, χειροκροτοῦντες ὑπὸ τὸν ἰδεολογικὸν ἄμβωνα τοῦ κ. Ἀνδριανόπουλου, ν' ἀναφωνήσουμε εἰς πεῖσμα πάσης ἀπαισιοδοξίας: «Ζήτω ἡ νεοαιωνία Ἑλλάς! »...