Λάκης Σάντας

Tό παρακάτω κείμενο τοῦ Ἠλία Πετρόπουλου γράφτηκε στὸ Παρίσι στὶς 20-4-1993. Δημοσιεύτηκε, μαζὶ μὲ τὴν ἀφήγηση τοῦ Λάκη Σάντα, στήν ἐφημερίδα Ἐλευθεροτυπία στὶς 31-5-1993. Ἡ ἀφήγηση τοῦ Λάκη Σάντα εἶναι ξεσηκωμένη ἀπὸ ἕνα δακτυλογράφο τοῦ συγγραφέα τους (μὲ αὐτόγραφες διορθώσεις καὶ συμπληρώσεις), πού χρονολογεῖται ἀπὸ τὸ φθινόπωρο τοῦ 1944.

Ὁ Ἐθνικὸς Ἥρωας Λάκης Σάντας.


Γράφω μὲ δέος γιὰ τὸν Σάντα.

1985, ὁ Λάκης Σάντας καί ὁ Μανώλης Γλέζος

Κάθε φορά πού μὲ ἐπισκέπτεται ἕνας ἄγνωστός μου φοιτητής, τὸν ρωτάω ἂν ξέρει τὸν Λάκη Σάντα. Ἡ ἀπάντηση εἶναι πάντα
ἀρνητική. Ἡ ἔλλειψη ἱστορικῆς μνήμης, πού τόσο χαρακτηρίζει τὸν νεοέλληνα, ἀποδεικνύει ὅτι ὁ λαὸς μας πῆρε τὸ κακὸ μονοπάτι. Ὁ Σάντας, μαζὶ μὲ τὸν Γλέζο, ἐπιτέλεσαν μίαν ἐθνικὴ ἡρωϊκὴ πράξη. Καὶ πιὸ συγκεκριμένα, ὁ Σάντας καὶ ὁ Γλέζος εἶναι οἱ πρῶτοι ἀγωνιστές, πού ξεκίνησαν τὴν Ἀντίσταση κατὰ τῶν χιτλερικῶν, ἀνὰ τὴν Εὐρώπη. Αὐτὸ ἔγινε τὴν νύχτα 30/31 Μαῒου 1941 — δηλαδή, τότε ἀκριβῶς πού ἔπεσε καὶ ἡ Κρήτη στὰ νύχια τῆς Βέρμαχτ. Ἡ ἱστορικὴ στιγμὴ ἦταν τόσον εὐνοϊκὴ γιὰ τὴν νατσιστικὴ Γερμανία, ὥστε τὸ κουράγιο (ἤ, μᾶλλον, τὸ θράσος) τῶν δύο πατριωτῶν μοῦ προξενοῦσε ἀνέκαθεν ἕναν ἱερὸ σεβασμό. Δὲν προτίθεμαι νὰ περιγράψω τὸ γεγονός. Ἁπλῶς, θέλησα νὰ πῶ δυὸ ἐγκάρδιες φράσεις γιὰ τὸν Ἐθνικὸ Ἥρωα Λάκη Σάντα, πού συμβαίνει νὰ εἶναι καὶ ἀγαπημένος μου φίλος. Γνωρίζω, βέβαια, καὶ τὸν Μανόλη Γλέζο ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῆς Χούντας, ὅποτε πέρναγα συχνὰ ἀπὸ τὸ βιβλιοπωλεῖο του (— ἐκεῖ, μάλιστα, συνάντησα μιὰ φορὰ καὶ τὸν Παρτσαλίδη). Ὡστόσο, σήμερα τὸ θέμα μου εἶναι ὁ Σάντας.

Χορτιάτης - 2 Σεπτεμβρίου 1944 (2)

Τό Ὁλοκαύτωμα τοῦ Χορτιάτη -μέρος Α	Τό ὁλοκαύτωμα τοῦ Χορτιάτη -μέρος Β

(συνέχεια ἀπό τήν προηγούμενη ἀνάρτηση http://katotokerdos.blogspot.com/2010/09/2-1944-1.html τοῦ ἄρθρου τοῦ Ἠλία Πετρόπουλου)

Ἐδῶ τελειώνει ἡ ἀφήγηση τοῦ Κορνάρου.
Δὲν μπορῶ νὰ ξέρω τὶς πηγές του. Πάντως εἶναι βέβαιο πώς ὁ συγγραφέας τοῦ Ὁλοκαυτώματος τοῦ Χορτιάτη εἶχε τὶς πληροφορίες του εἴτε ἀπὸ ἀντάρτες, εἴτε ἀπὸ ἄρθρα ἐφημερίδων, εἴτε ἀπὸ τὶς σχετικὲς φῆμες τῆς ἐποχῆς. Θυμᾶμαι τὶς διαδόσεις ποὺ κυκλοφόρησαν στὴν Θεσσαλονίκη μόλις μαθεύτηκε ἡ τραγωδία τοῦ Χορτιάτη. Τὸ χωριὸ αὐτὸ πού, ὅπως λέει ὁ Κορνάρος βρίσκεται λίγες ὧρες ὄξω ἀπὸ τὴν Θεσσαλονίκη, στὴν πραγματικότηα ἀπέχει δέκα-ὀχτὼ χιλιόμετρα ἀπὸ τὴν μακεδονικὴ πρωτεύουσα. Ἀλλά, τότε ὑπολογίζανε τὶς ἀποστάσεις σὲ ποδαρόδρομο, γι’ αὐτὸ ἔγραψε ἔτσι ὁ Κορνάρος. Ὁ Χορτιάτης ἤτανε πασίγνωστος στοὺς σαλονικιούς, ἀφοῦ ἀποτελοῦσε τὸ σπουδαιότερο ὄρεινο θέρετρο τῆς περιοχῆς. Οἱ χορτιατινοί, ὅταν κατέβαιναν στὴν Θεσσαλονίκη, συχνάζανε στὸ πρακτορεῖο λεωφορείων τοῦ Χορτιάτη, δίπλα στὴν Στοὰ Χορτιάτη, καθὼς καὶ στὰ κοντινὰ καφενεῖα. Προπολεμικῶς, τὸ ὅρος Χορτιάτης ἦταν κατάφυτο. Οἱ χορτιατινοὶ ἐφοδιάζανε τὴν Θεσσαλονίκη μὲ ξύλα καὶ κάρβουνα, πουρνάρια γιὰ τοὺς φούρνους, κάστανα καί, πάγο γιὰ τὰ ἑστιατόρια καὶ τοὺς παγωτατζῆδες.

Χορτιάτης - 2 Σεπτεμβρίου 1944 (1)

Τό μνημεῖο τοῦ Ὁλοκαυτώματος τοῦ Χορτιάτη.

Α) Συνηθισμένη πρακτικὴ τῶν γερμανικῶν δυνάμεων, κατὰ τὴν περίοδο τῆς κατοχῆς, μὲ κύριο σκοπὸ τὴν κάμψη τοῦ φρονήματος τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ, ἦταν νὰ ἀντιπαραθέτουν στὴν ἀντιστασιακὴ δράση τοῦ ΕΛΑΣ, τὶς μαζικὲς δολοφονίες ἀμάχων. Οἱ ἐπιχειρήσεις αὐτές γίνονται μὲ τὴν συνεργασία τῶν δωσιλόγων καὶ ταγματασφαλιτῶν, στήν δέ φάση ἀποχώρησης, πού διευκολύνθηκε ἀπό Ἄγγλους καί ταγματασφαλίτες, καί ξεκίνησε μέ τήν ἔκδοση τῆς γερμανικῆς διαταγῆς, στίς 26 Αὐγούστου 1944, ἐντείνονται χαρακτηριστικά. Σὲ μερικὲς περιπτώσεις, γιὰ νὰ παρουσιάσουν αὐτὲς τὶς προαποφασισμένες μαζικὲς δολοφονίες ὡς ἀντίποινα, χρησιμοποιοῦσαν ὡς ἄλλοθι πολεμικὲς ἐνέργειες τοῦ ΕΛΑΣ στὶς ὁποῖες σκοτωνόντουσαν γερμανοὶ ἀξιωματικοὶ καὶ στρατιῶτες. Αὐτὸ συνέβη καὶ στὶς 2 Σεπτεμβρίου 1944, στὸν Χορτιάτη Θεσσαλονίκης. Τὸ θλιβερὸ σὲ αὐτὲς τὶς περιπτώσεις εἶναι ὅτι στὸ ὄνομα μίας κατ’ ἐπίφασιν ἱστορικῆς ἀντικειμενικότητας –ὅταν δὲν εἶναι διάτρητη εἶναι ἐπιθυμητὴ - κάτι φωνακλάδες «ἁγνοὶ» πατριῶτες, ἰδεολογικοὶ ἀπόγονοι γερμανοδωσιλόγων ( ἀρκεῖ μία πρόχειρη ματιὰ στὰ nicks πού ἐκφράζουν τέτοιες ἀπόψεις σὲ διάφορα fora τοῦ διαδικτύου), ἀσθμαίνοντας υἱοθετοῦν τοὺς γερμανικοὺς ἰσχυρισμούς, καί καταλήγουν μὲ μεγάλη προθυμία στὸ συμπέρασμα πώς ὑπεύθυνοι γιὰ τὸ ὁλοκαύτωμα τοῦ Χορτιάτη εἶναι ὁ ΕΛΑΣ καὶ οἱ ἕλληνες ἀντιστασιακοί, ἐπειδὴ σκότωσαν σὲ ἐνέδρα γερμανὸ ἀξιωματικό. Ἀνάλογη ἐπιχειρηματολογία ἔχει ἀναπτυχθῇ καί γιά τήν σφαγή στά Καλάβρυτα.
Β)Στήν ἱστοσελίδα τῆς ἐφημερίδας Χορτιάτης 570 , ὑπάρχουν σύνδεσμοι πού ἀναφέρονται στήν περιοχή τοῦ Χορτιάτη ( ἱστορική ἀναδρομή τοῦ ὁλοκαυτώματος τῆς 2-9-1944, μαρτυρίες περί προαποφασισμένου ἐγκλήματος, Χορτιάτης -μετά τό ὁλοκαύτωμα ( 9 φωτογραφίες)Χορτιάτης -πρίν τό ὁλοκαύτωμα ( 6 φωτογραφίες) ,τά ὀνόματα τῶν θυμάτων. 

Πρωτομαγιά καί ἐργατική καί κόκκινη...

Οἱ 5 ἀναρχικοί τοῦ Σικάγου

Α) «Αὐτὲς οἱ ἰδέες δὲν εἶναι πουκάμισο γιὰ νὰ τὶς ἀλλάξεις» εἶπε στούς δικαστές ὁ Αὔγουστος Σπάϊς, ἕνας ἀπὸ τοὺς ἐκτελεσθέντες ἀναρχικούς, μετὰ τὴν μεγάλη ἀπεργία στὸ Σικάγο τὴν 1η Μαΐου 1886, τότε ποὺ οἱ ἐργάτες διεκδίκησαν τὴν καθιέρωση τοῦ ὀκταώρου. Σήμερα, ἐπέτειο ἐκείνης τῆς πρώτης ἐργατικῆς Πρωτομαγιᾶς τὸ τοπίο φαντάζει πολὺ χειρότερο. Μὲ τὴν ριζικὴ ἀνατροπὴ τῶν ἐργασιακῶν σχέσεων, τὴν ληστεία μισθῶν καὶ συντάξεων, τὴν καθιέρωση νέου ἀσφαλιστικοῦ νόμου ποὺ στὴν πράξη νομιμοποιεῖ τὴν κλοπὴ τῶν χρημάτων τῶν ἀσφαλιστικῶν ταμείων καὶ ἀπομακρύνει κάθε προσπάθεια διεκδίκησής τους, μία συνολικὴ ἀτζέντα «διάσωσης» ποὺ τὰ προηγούμενα μέτρα βαφτίζονται μεταρρυθμίσεις καὶ μέτρα ἀναδιάρθρωσης, μποροῦμε νὰ σχηματίσουμε τηρουμένων τῶν ἀναλογιῶν, μία ἀρκετὰ καλὴ εἰκόνα τοῦ πλαισίου ποὺ ἤθελαν νὰ ἀνατρέψουν οἱ ἐργάτες στὸ Σικάγο. Ὅμως ἠ ἐπάνοδος σὲ συνθῆκες Σικάγου 1886, εἶναι μᾶλλον ἀπίθανη. Ἡ διαφοροποίηση ἀπὸ τότε μέχρι σήμερα βρίσκεται ἀλλοῦ. Στὴν ἐποχή μας ἡ διεκδίκηση αἰτημάτων στὸ πνεῦμα καὶ στὴν μεθοδολογία τοῦ Σικάγου ( ἀπεργία), βαφτίζεται ἀπὸ ἀντιδημοκρατική, χρήζουσα κατασταλτικῶν μέτρων, μέχρι οὐτοπικὴ ἀφοῦ τὰ μέτρα ἐπιβάλλονται ὡς μονόδρομος, ὅπως μονόδρομος ἦταν καὶ οἱ πολιτικὲς πού μᾶς ἔφεραν μέχρι ἐδῶ. Καί τό χειρότερο εἶναι πώς αὐτή ἡ εἰκόνα τοῦ μονοδρόμου, πού μᾶς φέρνει σε χειρότερη μοῖρα ἀπό το Σικάγο, ἔχει γίνει πλατιά ἀποδεκτή. Τὸ νὰ λέγεται πώς ἡ ἀνυπακοὴ εἶναι ἐπίθεση στὴν δημοκρατία καὶ κατὰ τῶν συμφερόντων τοῦ ἔθνους εἶναι μιὰ ὕπουλη προπαγάνδα. Ὁ χαρακτηρισμὸς ἑνὸς ὁράματος σὰν οὐτοπίας, εἶναι πολὺ πιὸ ἐπικίνδυνος καὶ ἀντιδραστικὸς ἀπὸ τὴν διάλυση μιᾶς συγκέντρωσης μὲ τὴν βία. 

Καλάβρυτα -13/12/1943

Τὸν Μάη τοῦ 1943 ἔχουν ἀρχίσει ἐκκαθαριστικὲς ἐπιχειρήσεις ἀπὸ τὰ γερμανικὰ στρατεύματα κατοχῆς σὲ ὅλη τὴν Ἑλλάδα. Μέρος ἑνὸς εὐρύτερου σχεδίου ποὺ ἀπέβλεπε στὴν τρομοκράτηση τοῦ ἄμαχου πληθυσμοῦ καὶ συνεπῶς στὴν μείωση τῆς ἀντιστασιακῆς δράσης τῶν ἁπλῶν ἀνθρώπων καὶ τῆς συμπαράστασης ποὺ ἐξεδήλωναν πρὸς τὸ ΕΑΜ, ἀφοῦ μὲ καθαρὰ στρατιωτικὲς ἐνέργειες ἡ ἀντιμετώπιση τοῦ ΕΑΜ ἦταν ἀδύνατη.

Στὸ πλαίσιο αὐτό, Ἰταλοὶ καὶ Γερμανοί: στὶς 12-6-1943 ἐκτελοῦν 167 πατριῶτες στὰ χωριὰ τῆς Θεσσαλίας Δομένικο καὶ Μυλόγουστα. Στὶς 6-6-1943 ἐκτελοῦν 106 ὁμήρους στὸ Κούρνοβο. Στὴν Ἤπειρο στὶς 26-7-1943 καταστρέφουν τὴν Μουσιωτίτσα καὶ σφάζουν 154 χωριανούς. Σὶς 16-8-1943, Γερμανοὶ καὶ Ἰταλοὶ μαζί, ἐξαφανίζουν τὸ Καμμένο στὴν Ἄρτα, σκοτώνοντας μαζὶ 317 κατοίκους, κυρίως γυναικόπαιδα.

Ὅταν ἔγινε ἡ συνθηκολόγηση τῆς Ἰταλίας καὶ ἀπελευθερώθηκε ἡ Βόρειος Ἀφρική, ἡ πρώτη γραμμὴ τοῦ νότιου γερμανικοῦ μετώπου ἀπαρτίζεται ἀπὸ τὴν Κρήτη, τὴν Πελοπόννησο καὶ τὴν Νότιο Στερεά. Γιὰ τὴν ὑπεράσπισή της οἱ Γερμανοὶ ἐνισχύονται μὲ μεραρχίες ἀπὸ τὴν Σικελία καὶ τὴ Νότιο Ἰταλία. Σὲ ἐπιδρομὴ στὶς 14-9-1943 στὴν ἐπαρχία Βιάννου στὴν Κρήτη ἐκτελοῦν 700 κατοίκους καὶ καῖνε ἑφτὰ χωριά. 

Ὁ Δεκέμβρης τοῦ 1944

ΟΤΑΝ ΜΑΘΕΥΤΗΚΕ Η ΑΙΜΑΤΟΧΥΣΙΑ
ΠΟΥ ΕΚΑΝΑΝ ΟΙ ΤΟΡΗΔΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
(Auf die Nachricht von den Toryblutbadern in Griechenland)


Ἐκεῖ πού ἡ βρωμιά εἶναι πιό μεγάλη
ἐκεῖ ἀκοῦς τά πιό μεγάλα λόγια.
Μ’ ἄν πρέπει τήν μύτη σου νά φράξεις,
πῶς θά φράξεις τήν ἴδια ὥρα καί τ’ αὐτιά σου

Δαμασκηνός, Παπανδρέου, Σκόμπυ: Ἡ ἐμπροσθοφυλακή τῶν ἐμπόρων

Ἄν δέν εἶχαν βραχνιάσει τά κανόνια,
θά λέγανε: ρίχνουμε γιά νά τηρήσουμε τήν τάξη.
Ἄν ὁ χασάπης πρόφταινε ν’ ἀνασάνει,
θά’ λέγε: κέρδος κανένα ἐγώ δέν ἔχω.

Σάν οἱ συμπατριῶτες μου ἑλληνιστές διωχτήκανε ἀπ’ τούς ὁμηρικούς τους κάμπους ,
ὅπου ἀναζητοῦσαν λιόλαδο καί κοπάδια,
οἱ ἐλευθερωτές γύρισαν ἀπ’ τή μάχη
καί βρήκανε καινούρια ἀφεντικά
νά κυβερνᾶν τίς πολιτεῖες τους.
Κι ἀπ’ τά κανόνια ἀνάμεσα προβάλανε οἱ ἔμποροι…
( ΜΠΕΡΤΟΛΤ ΜΠΡΕΧΤ -μετάφραση Μάριου Πλωρίτη)

Ἡ σύγκρουση μέ τό ΕΑΜ, ἡ ὁποία κορυφώθηκε τόν Δεκέμβρη τοῦ 1944, ἀποτελοῦσε διακαῆ πόθο τοῦ Τσώρτσιλ ἀπό τό καλοκαίρι τοῦ 1943. Θέλοντας νά διασφαλίσει τήν θέση τῆς μεταπολεμικῆς Ἑλλάδας στήν βρετανική σφαίρα ἐπιρροῆς, διαβλέπει πώς τό ἰσχυρό ἀντιστασιακό κίνημα πού ἐκφράζει τό ΕΑΜ θά εἶναι σημαντικό ἐμπόδιο. Πρέπει νά τό ἐξουδετερώσει. Γιά νά πετύχει τόν στόχο του, πού εἶναι ἡ ἐπιστροφή τοῦ Γεωργίου τοῦ Β, σχεδιάζει τίς κινήσεις του, τόσο στό ἐξωτερικό ὅσο καί στό ἐσωτερικό τῆς Ἑλλάδας. 

28η Ὀκτωβρίου 1940

Χρόνια μας Πολλά. Ἐπέτειος τοῦ ΟΧΙ σήμερα. Οἱ περισσότεροι ἀπό ἐμᾶς τό ἔχουμε συνδέσει μέ τόν Ἰωάννη Μεταξά. Δέν θά ἀσχοληθῶ σήμερα μέ τό ΟΧΙ τοῦ Μεταξᾶ, καί φυσικά δέν θά τό ἀμφισβητήσω ὅπως εἶναι τό πρῶτο πού κάνουν ὁρισμένοι κάθε χρόνο τέτοιες μέρες, τήν προσοχή μου τραβᾶνε κάποια ἄλλα ΟΧΙ, πιό οὐσιαστικά, ἀνώνυμα καί ἐπώνυμα, ἀνθρώπων λαϊκῶν.

α) Μητροπολίτης Αθηνῶν Χρύσανθος Φιλιππίδης -ὁ Ἀρχιεπίσκοπος τοῦ 40.Δέν ξέρω γιατί αὐτός ὁ ἄνθρωπός μοῦ βγάζει ἕναν θαυμασμό, ἕναν ἰδιαίτερο σεβασμό. Δέν εἶπε ἕνα ἀλλά περισσότερα, πραγματικά βροντερά και δύσκολα ΟΧΙ.Διαβάζοντας τό ἔργο τῆς Διδούς Σωτηρίου εἶχα γράψει πρίν λίγο καιρό μία ἀνάρτηση, http://katotokerdos.blogspot.com/2009/09/1881-1949.htmlκυρίως γιά τήν θαυμαστή δραστηριότητά του στόν Πόντο . Ὁ Χρύσανθος Φιλιππίδης δέν σταμάτησε ἐκεῖ. Ἦρθε στήν Ἑλλάδα καί ἔγινε Ἀρχιεπίσκοπος. Μία λιτή περιγραφή τῆς παρουσίας του στήν Ἀθήνα ὅταν μπῆκαν οἱ Γερμανοί, ἡ ἄρνησή του νά ὁρκίσει τήν προδοτική κυβέρνηση, ὅπως καί ἡ ἀντιστασιακή του δραστηριότητα –γιατί ὁ Χρύσανθος δεν λάκισε - βρίσκονται στήν ἀνάρτηση τῆς ἱστοσελίδας http://www.asxetos.gr/article.aspx?i=1302  

3 Ἐπονίτες -Πολεμᾶμε καί τραγουδάμε

Στίς 23 Αὐγούστου 1944 μετά τήν ἀστραπιαία σοβιετική ἐπίθεση, ὁ Ἀντονέσκου στήν Ρουμανία συνθηκολογεῖ, ἡ Τουρκία βγαίνει ἀπό τήν οὐδετερότητα, ἡ δέ Βουλγαρία ἀλλάζει στρατόπεδο. Το καράβι ἀρχίζει να βυθίζεται και ἀρχίζουν οἱ ἐγκαταλείψεις. 3 ἡμέρες μετά, στίς 26 Αὐγούστου, ἐκδίδεται ἡ γενική διαταγή ἀποχώρησης τῶν γερμανικῶν δυνάμεων ἀπό τήν Ἑλλάδα. Ἡ ἀποχώρηση ἡ ὁποία ὁλοκληρώθηκε στίς 12 Ὀκτωβρίου 1944 εἶναι ἀρκετά ἐνδιαφέρουσα, χωρίς ἰδιαίτερα προβλήματα γιά τίς γερμανικές δυνάμεις, σέ ἀντίθεση μέ ὅτι θά περίμενε κανείς.

Ἀπό τά ἑλληνικά νησιά οἱ Γερμανοί κατευθύνονται στήν Ἀθήνα γιά νά προχωρήσουν ἔπειτα πρός τήν Γιουγκοσλαυία. Καθώς διασχίζουν τίς θάλασσες, τά βρετανικά ἀεροπλάνα πετοῦν ἀπό πάνω τους χωρίς νά τούς χτυποῦν. Τό ἴδιο καί τά ὑποβρύχια. Οἱ ἀνθρώπινες ἀπώλειες εἶναι μηδαμινές καί ὁ ὁπλισμός ἄθικτος. Αὐτό ἐπιφέρει τίς διαμαρτυρίες τῶν Ρώσων, ἀναγκάζοντας τούς Ἄγγλους νά βομβαρδίσουν μετά τίς 20 Σεπτεμβρίου τά ἀεροδρόμια τοῦ Τατοῒου, τῆς Ἐλευσίνας καί τοῦ Καλαμακίου. Γιά τά μάτια τοῦ κόσμου.