Ὁ ἴσκιος τῆς Δύσης

Ἀρνόλδος Τόϋνμπη

Ἡ πολιτικὴ ἔννοια τοῦ « ἐθνικοῦ κράτους» εἶναι προϊόν της δυτικῆς σκέψης καὶ ἡ ἐφαρμογή της στοὺς χώρους στοὺς ὁποίους γεννήθηκε εἶχε θετικὰ ἀποτελέσματα γιὰ τὶς δυτικὲς κοινωνίες,  ἀφοῦ ἐλάμβανε ὑπ’ ὄψιν τὰ πολιτισμικά, κοινωνικά, τεχνολογικὰ καὶ παραγωγικά τους δεδομένα. Σὲ λαοὺς ὅμως τελείως διαφορετικῆς πολιτισμικῆς νοοτροπίας,  πού ἱστορικὰ ἔζησαν καὶ παρῆγαν σὲ περιβάλλοντα πολυεθνικότητας- ὅπως οἱ λαοὶ τῆς Ἐγγὺς καὶ τῆς Μέσης Ἀνατολῆς - ἀπέβη ὀλέθρια. Ἀλλὰ, σὺν τῷ χρόνω, ἀπέβη ὀλέθρια καὶ γιὰ τὴν Δύση, στὸν βαθμὸ πού αὐτὴ οὐδέποτε ἀπεκατέστησε κάποια γέφυρα πολιτισμικῆς ἐπικοινωνίας μαζὺ τους ἀλλὰ μιᾶς διαρκοῦς ἀντιπαλότητας. Ἀντιπαλότητας πού στὰ σημερινὰ, παγκοσμιοποιημένα - κυρίως λόγῳ τεχνολογίας -, προβλήματα ἀποβαίνει καταστροφική. Ἐξ ἴσου καταστροφική γιά κράτη φύσει πολυεθνικής σύστασης,  ὅπως αὐτά πού προέκυψαν ἀπό τήν διάλυση τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας, ἀποτελεῖ ἡ ἀνάληψη δυτικῶν θεσμῶν καί ἰδεολογικῶν έργαλείων, ὡς εἶδος μάλιστα ἀμύνης ἔναντι τῆς Δύσεως ( αὐτό γιά τούς ἑλληνόψυχους "πατριῶτες" ...). Στὸ «ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΝ ΖΗΤΗΜΑ» ΣΗΜΕΡΑ ( προσέχτε τὰ εἰσαγωγικά …) τοῦ Γερασίμου Κακλαμάνη – τοῦ ὁποίου ἀποσπάσματα ἔχουμε ἐδῶ παρουσιάσει - ἀναλύεται αὐτὴ ἡ ἀλληλεπίδραση.

Κωνσταντῖνος Δοξιάδης, Ἄρνολντ Τόϋνμπη καί ἑλληνικό πρότυπο.

Πολλές φορές ἔχω ἀναφερθεῖ σέ ἔννοιες ὅπως ἀνάπτυξη, πρόοδος, στίς θεωρίες πού μέ ὅπλο τίς λέξεις αὐτές ,ἐδῶ καί αἰῶνες ὡραιοποιοῦν-κρύβουν τήν πραγματικότητα, πραγματοποιώντας τούς πολιτικούς τους στόχους. Ὅταν πρέπει ὅμως νά δικαιολογήσεις τά ἀδικαιολόγητα, νά κοιμίσεις τό ἀνθρώπινο μυαλό, χρειάζεται κάτι πιό δραστικό, ἐντυπωσιακά ἀντιφατικό, σέ τέτοιες περιπτώσεις οἱ προαναφερθεῖσες ἔννοιες παραχωροῦν προσωρινά τήν θέση τους στήν φράση "δημιουργική καταστροφή". Εἶναι ὅτι χρειάζεται. Ἡ ἀντίφαση τῆς φράσης, μαζί μέ τήν "ἀνοιχτομυαλιά" τῶν δημιουργῶν της, σέ συνδυασμό μέ μιά νότα αἰσιοδοξίας, τήν ὁποία ἐμεῖς οἱ καθυστερημένοι πρέπει γιά τό καλό μας νά ένστερνισθοῦμε σώνει καί καλά, ἐπιχειροῦν νά ἐξαφανίσουν τόν παραλογισμό τῆς ἑκάστοτε πράξης.΄Ἔτσι, μέ μεθόδους ἐκλεπτυσμένες, ἀκόμα καί ὁ βομβαρδισμός ἀμάχων, ἡ ἰσοπέδωση πόλεων, ἐντάσσονται ἄνετα στίς θεωρίες τῆς "προόδου". Γιά νά μήν ξεθωριάσει ἡ αἴγλη του καί ἀποκαλυφθεῖ ἡ ἐξόφθαλμη ἀπάτη τοῦ ὅρου "δημιουργική καταστροφή", ἀποφεύγουμε τήν συχνή του χρήση. Γιά τό χτίσιμο ἑνός τσιμεντένιου ὄγκου, διάνοιξη αὐτοκινητοδρόμων, ἀνέγερση ἐμπορικῶν κέντρων, "συγχρόνων" συγκροτημάτων γραφείων καί κατοικιῶν, ἡ φαινομενικά ἀθώα καί λαμπερή "ἀνάπτυξη" δουλεύει καλά. Τυχόν ἐμπόδια, ἄνθρωποι, περιβάλλον, σχέσεις μεταξύ τους ἄντιμετωπίζονται...

Ἀρνόλδος Τόϋνμπη ( 1889-1975)

Ἄγγλος ἱστορικὸς καὶ φιλόσοφος της ἱστορίας. Θεωρεῖται μία ἀπὸ τὶς σημαντικότερες πνευματικὲς φυσιογνωμίες τοῦ αἰώνα μας.. Ἔχει χαρακτηριστεῖ ἄλλωστε «Θουκυδίδης τοῦ 20ου αἰῶνα.». Γεννήθηκε στὸ Λονδῖνο ἀπὸ πατέρα ἱστορικὸ καὶ μητέρα ποὺ ἀνῆκε στὴν πρώτη γενιὰ τῶν πανεπιστημιακῶν γυναικών. Μεγάλωσε σύμφωνα μὲ τὶς ἀρχὲς τῆς κλασσικῆς ἑλληνολατινικῆς παιδείας, γεγονὸς ποὺ συνετέλεσε στὸ νὰ ἔχει μεγάλο θαυμασμὸ πρὸς τὸν ἑλληνορωμαϊκὸ πολιτισμὸ καὶ τὰ ἐπιτεύγματά του. Χρησιμοποιοῦσε πολιτισμικὰ πρότυπα τοῦ ἑλληνορωμαϊκοῦ κόσμου ὡς παραδείγματα διεθνῶν πολιτισμικῶν μοντέλων καὶ γι’ αὐτὸ τὸ λόγο συνάντησε τὴν κριτικὴ τῆς νεώτερης ἱστορικῆς ἔρευνας.
Εἶναι κυρίως γνωστὸς ἀπὸ τὸ 12άτομο ἔργο του «Σπουδὴ τῆς Ἱστορίας», στὸ ὁποῖο πρότεινε μία φιλοσοφία τῆς ἱστορίας, βασισμένη στὴν ἀνάλυση τῆς κυκλικῆς ἀνάπτυξης καὶ παρακμῆς τῶν πολιτισμῶν ἀπὸ τὴν ἀρχαιότητα ὡς σήμερα.
Σπούδασε κλασσικὴ φιλολογία στὸ Πανεπιστήμιο τῆς Ὀξφόρδης καὶ γιὰ σύντομο χρονικὸ διάστημα στὴ Βρετανικὴ Ἀρχαιολογικὴ Σχολὴ τῆς Ἀθήνας. Τὸ 1912 ἔγινε καθηγητὴς Ἀρχαίας Ἱστορίας στὸ Κολέγιο Μπέιλιολ καὶ τὸ 1915 ἄρχισε νὰ ἐργάζεται γιὰ λογαριασμὸ τῆς Ὑπηρεσίας Πληροφοριῶν τοῦ Βρετανικοῦ Ὑπουργείου Ἐξωτερικῶν.