Καλόγερος

Ὁ καλόγερος (πτηνό τῆς οἰκογένειας τῶν Παριδῶν μέ τήν ἐπιστημονική ὀνομασία Parus major) ἐμφανίζεται συχνά στά χαμηλά κλαδιά τῶν δένδρων τοῦ κήπου κάνοντας ἀκροβατικές κινήσεις πού ὑποστηρίζονται ἀπό τά χτυπήματα τῶν φτερῶν του. Ὁ καλόγερος φημίζεται γιά τό φωνητικό του ρεπερτόριο καί γιά περισσότερο ἀπό μιά πεντηκονταετία ἀποτελεῖ τό πρότυπο εἶδος οἰκολογικῶν καί συμπεριφοριστικῶν ἐρευνῶν.

Ἡ δύναμη τῆς γλῶσσας ἔγκειται στήν δυνατότητα σχηματισμοῦ ἠχητικῶν νοημάτων –λέξεων- πού εἶναι τό ἀποτέλεσμα συνδυασμοῦ ἤχων πού ἀπό μόνοι τους δέν ἔχουν κανένα νόημα. Ἡ ἱκανότητα συνδυασμοῦ ἤχων ἄνευ νοήματος σέ ἠχητικές “λέξεις” ἔχει ἐπιβεβαιωθεῖ ἀπό ἔρευνες σέ πτηνά, πιθήκους καί ἄλλα ζῶα. Τό ἐπόμενο στάδιο μετά τίς λέξεις εἶναι ἡ σύνταξη προτάσεων, ὁ συνδυασμός συγκεκριμένων λέξεων γιά νά δημιουργηθοῦν ἐκφράσεις μέ πιό πολύπλοκο νόημα. Ἡ σύνταξη προτάσεων ἀποτελεῖ τή βάση τῆς ἀνθρώπινης ἐπικοινωνίας καί μέχρι πρότινος ἐθεωρεῖτο μοναδικό χαρακτηριστικό τῆς ἀνθρώπινης γλῶσσας καί κατά συνέπεια ἀποκλειστικό προνόμιο τοῦ ἀνθρώπου. Πρόσφατα διαπιστώθηκε πώς ὁ καλόγερος ἔχει ἀναπτύξει τό χαρακτηριστικό τῆς σύνταξης προτάσεων καί ἔχει τή δυνατότητα νά σχηματίζει ἐκφράσεις μέ νόημα.

Αὐτές τίς μέρες τῆς κατ’οἶκον ἀπόσυρσης ἀπό τή συνηθισμένη καθημερινότητα ὁ καλόγερος κάθε πρωϊ κτυπᾶ τό τζάμι τοῦ παράθυρου πού βλέπει στόν κῆπο. Τό πτηνό καλόγερος ὅπως καί ὁ ἀντίστοιχος ἄνθρωπος καλόγερος χρειάζονται ἕναν συνομιλητή ἀπόμακρο καί ἄγνωστο ἐπειδή μόνο κατά αὐτόν τόν τρόπο μποροῦν  νά ἐπικοινωνοῦν χωρίς νά καθορίζονται ἀπό τόν συνομιλητή τους. Οἱ καθιερωμένοι κώδικες περιορίζουν τό λεξιλόγιο σέ λίγες συγκεκριμένες λέξεις. Ἡ ἐπικοινωνία μειώνεται στήν ἀποκρυπτογράφηση κάποιου κώδικα καί ὄχι στήν κατανόηση τοῦ νοήματος τῶν λέξεων. Ὁ καλόγερος ἔχει ἀνάγκη ἀπό ἀπελευθερωμένες λέξεις προκειμένου νά ἐπιτύχει τό στόχο του. Ὁ στόχος τοῦ καλόγερου εἶναι νά παραδώσει τό σύνολο τῆς ποίησης πού ἔχει λάβει ἐκ τῶν προτέρων στό συνομιλητή του. Ἡ ὑποχρέωση τοῦ συνομιλητῆ εἶναι νά ἀκούει πάρα πολύ προσεκτικά ὧστε νά μπορέσει νά κατανοήσει τόν κτύπο τῶν προφορικῶν λέξεων ὁ ὁποῖος τοῦ προσφέρεται σέ ἀφθονία νοημάτων.

Στό τέλος τοῦ ποιήματος, ὁ ἀκροατής παραμένει μόνος μέσα σέ μιά σκοτεινή εὔγλωττη θάλασσα. Ὁ καλόγερος λαχανιασμένος ἀπό εὐχαρίστηση, κυματίζει τά φτερά του, ἀκροβατεῖ ἀπό κλαδί σέ κλαδί καί μυημένος στά μυστικά τῆς Ἑλληνικῆς γραμματικῆς, τραγουδᾶ “πεπαιδευκώς” δηλώνοντας τήν ἀδυναμία του νά συνεχίσει τή διδασκαλία διά τό ὑπόλοιπον τῆς ἡμέρας. Συνεπαρμένος ἀπό τήν ποίηση τοῦ καλόγερου τίς ἐγκλίσεις, τόν παρακείμενο, τόν ὑπερσυντέλικο, τήν εὐκτική, τά ἐπιρρήματα καί τίς ἀντωνυμίες φωταγωγῶ τό ἐσωτερικό σκοτάδι.

Ὕβρις

Στήν Ἑλληνική μυθολογία ἡ λέξις ὕβρις περιγράφει τήν ὑπεροπτική συμπεριφορά πού ἀγνοεῖ τούς κανόνες τῶν θεῶν ἤ τῆς φύσεως καί ὁδηγεῖ στήν πτῶσι, τήν τιμωρία πού ἐπιβάλλει ἡ Νέμεσις, ἡ θεά πού θεσπίζει ποινές ἐναντίον ἐκείνων πού ἐκτρέπονται στήν ὕβρι. Ἡ Νιόβη συνέκρινε τόν ἑαυτό της μέ τήν θεά Λητώ, τήν μητέρα τοῦ Ἀπόλλωνος καί τῆς Ἀρτέμιδος, καυχόμενη πῶς ἐκείνη εἶχε δεκατέσσερα παιδιά καί ὄχι μόνο δύο. Ὁ Ἀπόλλων ὅταν ἔμαθε γιά τήν προσβολή τῆς μητέρας του ἐσκότωσε τούς ἐπτά γιούς τῆς Νιόβης καί ἡ Ἄρτεμις τίς ἐπτά της κόρες μπροστά στά μάτια τῆς μητέρας τους. Ἡ Νιόβη συντετριμμένη ἀπό τήν ἀπώλεια ὅλης της τῆς οἰκογένειας παρακάλεσε τόν Δία νά τήν λυπηθεῖ καί ἐκεῖνος τήν μεταμόρφωσε σέ βράχο ὥστε τά συναισθήματά της νά γίνουν πέτρινα. Παρόμοια τύχη εἶχε καί ἡ Ἀράχνη ὅταν ἀμφισβήτησε τήν θεά τῆς σοφίας Ἀθηνᾶ σέ κάποιο διαγωνισμό ὑφαντικῆς μέ ἀποτέλεσμα νά μεταμορφωθεῖ σέ ἀρθρόποδο. Ἡ ὕβρις εἶναι πράξις σκοπίμως ἐπιδιώκουσα τήν ἀτίμωσιν τοῦ θύματός της. Ἡ ὕβρις εἶναι προσεκτικά ὑπολογισμένη πράξις ἀποσκοποῦσα στήν πρόκλησιν ντροπῆς τοῦ ἀσθενεστέρου. Ἡ λέξις ὕβρις στόν δυτικό κόσμο -ὅσον ἀκόμα χρησιμοποιεῖται- περιγράφει τήν προσωπικότητα τήν ὁποῖα χαρακτηρίζουν ἡ ἀνόητη καί ἐπικίνδυνη ὑπεροψία καί ἡ ὑπέρμετρη αὐτοπεποίθησις.

Εἶναι ἀργά, μέ λέει ψιθυριστά

Ἡ Grace ἐγνώριζε πολὺ καλύτερα ἀπὸ μένα “πώς ἤτανε” καὶ δὲν στερήθηκε ποτὲ τὸ τσαγανὸ νὰ ἀντιμετωπίσει τὶς ἀναπόφευκτες δυσχέρειες. Ἀνοιχτή, αὐθόρμητη, μὲ καρδιὰ ποδοπατημένη, τρυφερότητα, σοφιστεία καὶ φρόνηση πού μὲ πῆρε τριάντα χρόνια νὰ κατανοήσω. Ἄκουγε μὲ προσοχή, ὅπως ὅλοι οἱ ἐνήλικες παριστάνουν ὅτι ἀκοῦνε τὰ παιδιὰ πού ἀγαποῦν. Μερικὲς φορὲς εἶναι ἀδύνατο νὰ πεῖς πώς τὰ πράγματα δὲν εἶναι ἔτσι, πρέπει τὰ παιδιὰ νὰ τὸ ἀνακαλύψουν μοναχά τους. Γυρίζει συχνά, εὐτυχῶς, καὶ ἐπαναλαμβάνει ἀρκετὲς ἀπὸ τὶς ρήσεις της συλλαβίζοντας τὶς λέξεις γιὰ νὰ γίνουν κατανοητὲς καὶ ἀπὸ τοὺς μπουνταλάδες.

Ὅταν πλησιάζει ὁ καιρός, ὅταν ἔρχεται ἡ μέρα, νυχτώνει καὶ πάλι καὶ τὸ ὄνειρο ἑξαχνώνεται. Ἔτσι ἀκριβῶς ἐπέρχεται ὁ χρόνος πού μὲ ἐπιτρέπει νὰ ξαναλέω αὐτὴ τὴν ἱστορία. Ἱστορία δόξης καὶ δυνάμεως καὶ δὲν γνωρίζω ἀκόμα οὔτε τὸ ὄνομά σας, ἀλλὰ σκέφτηκα πὼς θὰ σᾶς ἐνδιέφερε νὰ ἀκούσετε γιὰ τὴν ἐλαφρότητα καὶ τὴν ἐλευθερία τὶς μέρες τῶν παλαιῶν καιρῶν, τῶν ἀρχαίων ἡμερῶν, πού ὁ ἄνθρωπος ἐκινεῖτο στὴ σφαίρα τῆς ἐκπλήξεως.