Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Παπαδιαμάντης. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Παπαδιαμάντης. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Πέμπτη 1 Ιουνίου 2017

Γλῶσσα καί Κοινωνία ( τοῦ Ἀλεξάνδρου Παπαδιαμάντη)



Ἐφημερίδα ΑΛΗΘΕΙΑ (18/2/1907)-Γλῶσσα καί Κοινωνία ( Ἀλ. Παπαδιαμάντης)
Ὅτι γιά κάθε ξεχωριστό ἄνθρωπο εἶναι ἡ ἀνάσα εἶναι γιά ἕναν λαό ἡ γλῶσσα. Ἡ παρεμπόδιση τῆς φυσικῆς αναπνοῆς καταλήγει σέ ἀσφυξία. Κατ’ ἀναλογία σέ πνευματική στειρότητα καί κοινωνικό μαρασμό ὁδηγεῖ ὁ ἀκρωτηριασμός τῆς γλώσσας μέσῳ συνταγμάτων, νόμων καί διαταγμάτων συνιστᾶ δέ, ὡς βιασμός μιᾶς φυσικῆς διαδικασίας, τήν ὑψίστη μορφή πραξικοπήματος.
Μόνον στην νεοαιωνία Ἑλλάδα  θά μποροῦσαν νά ἀνακαλυφθοῦν  γλωσσικά ζητήματα, νά γίνουν μέσα αὐτοπροβολῆς κάθε ψωνισμένου ἤ ἀντικείμενο ἰδεολογικῆς ἀντιπαράθεσης, ἄλλοτε χρησιμεύοντας ὡς ἔνδειξη προοδευτικότητας καί ἄλλοτε ὡς τεκμήριο ἐθνικοφροσύνης. Ἴσως τό " γλωσσικό" νά ἦταν τό χαλί κάτω ἀπό τό ὁποῖο κρύφτηκαν τά πραγματικά προβλήματα καί ἡ πνευματική μιζέρια. Μόνον στό ἑλλαδικό τσογλανοκρατίδιο – ὅπως εὔστοχα τό χαρακτηρίζει ὁ Κωστῆς Παπαγιώργης στήν συνέντευξη πού ἀκολουθεῖ - θά μποροῦσε νά ἰδεολογικοποιηθεῖ ἡ ἀνάσα ἑνός λαοῦ καί νά ρυθμίζεται δικτατορικά μέ νομοσχέδια ἐπιβολῆς τοῦ μονοτονικοῦ.


Κυριακή 6 Ιανουαρίου 2013

" Φῶτα" ἄφωτα, δηλαδή βουτιά σέ θολά νερά ...


Διαβάζοντας τὸ διήγημα τοῦ Παπαδιαμάντη « Φῶτα ὁλόφωτα », ἀποκομίζεις μία αἴσθηση πληρότητας καὶ ἁρμονίας. Πολὺ φυσικό, γιατί στὸ διήγημα, ὅπως καὶ σὲ ὅλο του τὸ ἔργο, οἱ ἄνθρωποι ἀναπνέουν καὶ τὴν ἀναπνοὴ τους τὴν ἀκοῦς. Περιγράφοντας τὴν γέννα καὶ τὴν βάφτιση ἑνὸς νεογέννητου καί ἕνα παρ’ ὀλίγον ναυάγιον, ὅλα αὐτά τίς ἡμέρες τῶν Θεοφανείων, πράγματα δηλαδή ἁπλά καί συνηθισμένα, ἀναδεικνύει καί τήν ἐσωτερικότητα τῶν καταστάσεων, ὄχι γιά νά τήν ἐξηγήσῃ. Ὁ Παπαδιαμάντης δέν εἶναι ψυχαναλυτής, δέν βλέπει τό βάθος τῶν πραγμάτων μέσα ἀπό μιά γυάλα, ἀλλά γράφοντας ὅπως ἔζησε, μετέχει στό θαῦμα καί τό μυστήριο τῆς ὕπαρξης.

Μερικοὶ ξινίζουν μέ κάτι τέτοια, κάποιοι ἄλλοι συγκαταβατικοὶ θὰ προτιμοῦσαν νὰ « ἀξιοποιήσουν» τὴν παρουσία του ἐντάσσοντάς την σε μια λαογραφική ἐγκυκλοπαίδεια ἢ νὰ παραχωρήσουν στὸ ἔργο του σελίδες μιᾶς ἀνθολογίας ἢ κάποια λεπτὰ μιᾶς φιλολογικῆς βραδυᾶς. Ἕνας τους ἀναζητᾶ τὸν ἐντυπωσιασμὸ τοῦ σεναρίου ἢ τῆς πλοκῆς. Δέν τόν βρίσκει καί ἀπογοητεύεται. Κάποιος ἐκστασιάζεται μὲ τὶς ὑποτιθέμενες γλωσσικὲς « ἰδιομορφίες» καί παιχνιδίσματα ἤ περιορίζει τὴν οὐσία καὶ ἀξία τοῦ λόγου στὴν διαμάχη τῶν λεγομένων « λογοτεχνικῶν» ρευμάτων. Ἄλλοι, ἀναζητῶντας μανιωδῶς βαρύγδουπες θεωρίες καί ἀναλύσεις, ἀδιαφορῶντας γιὰ ἔννοιες στέρεες καὶ νοήματα  πού πατᾶνε γερὰ στὴν πραγματικότητα καὶ δὲν ὑπηρετοῦν τό θόλωμα τῶν ὑδάτων, θὰ τὸν βαρεθοῦν χαρίζοντάς του τόν χαρακτηρισμό "γραφικός". Καί οἱ πιό καπάτσοι θά τόν μετατρέψουν σέ εἶδος μουσειακό.

Τετάρτη 11 Μαρτίου 2009

Παπαδιαμάντης καί γλῶσσα - Κωστῆς Παπαγιώργης

Τόν Βασίλη Ραφαηλίδη τόν γνώρισα ἀπό τά ἄρθρα του στίς ἐφημερίδες. Ἐκτός ἀπό τά πολύ ὡραῖα κείμενα καί βιβλία του, πού ξεχώριζαν γιά τό πλῆθος τῶν ἱστορικῶν στοιχείων καί πληροφοριῶν, ὅπως καί γιά τίς συγκροτημένες καί ξεκάθαρες θέσεις του, ἕνα ἐπί πλέον κέρδος γιά μένα ἦταν ἡ ἀναφορά του ἀπό καιροῦ εἰς καιρόν σέ συγγραφεῖς καί λογοτέχνες. Εἴτε ὡς ἀναφορά ἀποσπασματική λόγω τῶν ἀναγκῶν τοῦ ἄρθρου, εἴτε πιό ἐκτεταμένη. Ἀπό τίς στῆλες του, μεταξύ ἄλλων, ἔμαθα γιά τόν Γεράσιμο Κακλαμάνη, τόν Κωστῆ Παπαγιώργη, καί τόν Παναγιώτη Κονδύλη. Γιά τόν Γεράσιμο Κακλαμάνη, τόν πιό ἄγνωστο στό ἑλληνικό κοινό, καί κατά κάποιο τρόπο τόν πιό ἀδικημένο –ἀδικημένο καί μέ εὐθύνη δικιά μας πού ἀνεχόμαστε ὁτιδήποτε μᾶς σερβίρουν ὡς ποιότητα, δημιουργία καί τέχνη – ἴσως ἀναφερθῶ στό μέλλον. Γιά τόν Κονδύλη εἶχα ψιλοακούσει ἐπιτιμητικές ἀναφορές ἀπό κάτι ψωνισμένες γραφίδες γιά τό ἔργο του « Ἡ θεωρία τοῦ πολέμου» καί μέχρι ἕνα σημεῖο μέ εἶχαν ἐπηρεάσει. Δυστυχῶς γιά αὐτούς καί γιά ὅσους ἄλλους κάτω του μετρίου προσπαθοῦν εἴτε νά προσαρμόσουν στό μηδαμινό τους ἀνάστημα τίς ἀξίες πού ἀπό μόνες τους ξεχωρίζουν –ἀλλιῶς τί ἀξίες θά ἦταν – , εἴτε ἐπειδή βρίσκονται σέ διατεταγμένη ὑπηρεσία, ὁ Βασίλης Ραφαηλίδης ἔσωσε τήν παρτίδα καί μέ ἔκανε νά διαβάσω Κονδύλη.
 

Ἄν γιά τόν Κονδύλη εἶχα ἀκούσει ὅτι τό πνευματικό κατεστημένο ἐπιθυμοῦσε, γιά τόν Παπαγιώργη ἀγνοοῦσα τήν ὕπαρξή του. Τό πρῶτο βιβλίο του πού ἀγόρασα ἦταν τό « Περί μέθης». Κάποιοι ἄνθρωποι, καί ὁ Παπαγιώργης ἀνήκει σέ αὐτούς, ἔχουν τόν τρόπο τους γράφοντας νά προσελκύουν τό ἐνδιαφέρον γιά κάτι πού προηγουμένως σέ ἔκανε νά ἀδιαφορεῖς. Ἐκτός ἀπό τήν σέ βάθος γνώση τοῦ ἀντικειμένου μέ τό ὁποῖο καταπιάνεται καί τήν διεισδυτικότητα πού τόν διακρίνει, ὁ τρόπος γραφῆς καί ἔκφρασης εἶναι ἕνα δυνατό ἐργαλεῖο καί ὁ ἴδιος ξέρει νά τό χειρίζεται ἐντυπωσιακά. Μέ μέτρο καί χωρίς καμιά μά καμιά ἐπιτήδευση. Μέ τά χρόνια δέν μέ ἀπασχολοῦσε ποιό θά ἦταν τό ἑπόμενο βιβλίο του. Ἀρκεῖ νά μάθαινα ὅτι κυκλοφόρησε κάτι, τό ἀγόραζα σίγουρος ὅτι θά τό ἀπολαύσω. Στά μέχρι τώρα 21 βιβλία του ἔχει ἀσχοληθεῖ μέ τά ἀνθρώπινα πάθη καί συμπεριφορές, φιλοσοφικά , ἰδεολογικά ρεύματα, Ὅμηρο, Σωκράτη, Ντοστογιέφσκυ, Παπαδιαμάντη, τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1821. Αὐτή ὅμως εἶναι μία ἁπλή περιγραφή τῆς θεματολογίας του. Κατά τήν ἀνάπτυξη καί τήν παρουσίαση τοῦ θέματος, ἀντί γιά ξερή καί κουραστική ἀναφορά στοιχείων καί πάσης φύσεως λεπτομερειῶν καί ἀπόψεων, ὁ Παπαγιώργης συνδυάζοντας, αὐτός ξέρει τόν τρόπο, γνώσεις ἱστορικές, γνώση τῆς γλώσσας καί πάνω ἀπό ὅλα βίωμα - τό τελευταῖο μπορεῖ νά μήν φαίνεται ἀλλά ἄν δέν τόχεις δέν γίνεται νά γράψεις κάτι ἀξιόλογο– παρουσιάζει ἕνα ζωντανό δημιούργημα. Μέ ἐντυπωσιάζει πώς θέματα τοῦ παρελθόντος ἤ καταστάσεις καί θεωρίες ἀπομακρυσμένες στόν χῶρο καί τό χρόνο, ὁ Παπαγιώργης τίς κάνει ὄχι ἁπλά κτῆμα τοῦ ἀναγνώστη ἀλλά ἐπί πλέον εἴτε τόν ἀναγκάζει εἴτε τόν βοηθάει νά συλλογιστεῖ καί στό τέλος νά ἀνακαλύψει πόσο οἰκεῖα μᾶς εἶναι ὅσα γράφει.
Ἀνάμεσα στά γραπτά του περιλαμβάνεται καί τό « Γειά σου Ἀσημάκη», ἕνα βιβλίο γιά τόν φίλο του Χρῆστο Βακαλόπουλο, συγγραφέα τῆς ἐκπληκτικῆς « Γραμμῆς τοῦ ὁρίζοντος»
Ἀκολουθεῖ ἕνα κείμενο τοῦ Κωστῆ Παπαγιώργη, ἀπό τό βιβλίο του γιά τόν Παπαδιαμάντη,
« Ἀλέξανδρος Ἀδαμαντίου Ἐμμανουήλ», στό ὁποῖο ἀπόσπασμα, λίγο ἐκτεταμένο, ἀσχολεῖται μέ τό γλωσσικό του ὕφος.