Δίχως χρόνο [1]

Γιάννης Ζουγανέλης
"Ὁ ἦχος τῆς σάλπιγγος"

"Ἄκουγα αὐτό πού ἔπαιζα, ἔνοιωθα μεγάλη χαρά, τίς ἐπόμενες νότες τίς ἔπαιζα φορτισμένες μέ τή χαρά πού προηγήθηκε, πήγαινε συνέχεια ἔτσι, τόσο πού μυρμήγκιαζε τό κορμί ἀπό τή συγκίνηση, τό σῶμα γινόταν ἐλαφρύ, ἕνα μή καθημερινό αἴσθημα πληρότητας ξεχείλιζε, ἕνα αἴσθημα πλήρους ἀδυναμίας καί παντοδυναμίας, μιά εὐτυχία ἦταν διάχυτη παντοῦ, καί πού νά χωρέσεις σέ τέτοια ἔνταση –δέν σέ συμμερίζεται κι ὁ ἄλλος– κάνεις προσπάθεια νά "προσγειωθεῖς" καί τότε, μόνο πού τό σκέφτηκες, γίνεσαι καθημερινός καί νά ὅλα τά πρόσωπα καί τά πράγματα στή "σωστή" τους διάσταση…"


Καλή χρονιά. Παραμείνατε ἀπογειωμένοι μέ κάποιον/κάποια στό πλευρό σας πού νά σᾶς συμμερίζεται.

Τροφή εἰς χρῆμα

Σκονισμένο δωμάτιο μὲ δύο λάμπες, ψάθινη σκούπα, τὸ φαράσι, τὸ σκοτεινὸ παράθυρο. Ἡ καθαρίστρια σπανίως ἐπισκέπτεται καὶ ποτὲ δὲν ἐνοχλεῖ. Ἡ Χριστίνα –περισσότερο ἀπὸ περιέργεια- ἀπεδέχθη τὴν εὐγενικὴ πρόσκληση, στὴν ἀρχὴ κάθησε στὴ μέση κάτω ἀπὸ τὸ φῶς τῆς μίας λάμπας, εἶχε ἀκούσει ἀπὸ ἄλλους πὼς ἦταν ἐντάξει, κανεὶς ἐδῶ δὲν ἤθελε νὰ κάμψει τὴ μοναξιά, κανεὶς δὲ φαινόταν, κανένας ἄνθρωπος δὲν τὴν ἀποκάλεσε μὲ τ’ ὄνομά της, κανεὶς ποτὲ δὲν ἦλθε ὅλα αὐτὰ τὰ χρόνια πού σύχναζε ἐδῶ. Μόνον ὁ Προμηθεύς, τὸ προνοητικὸ τρωκτικὸν τῆς βιβλιοθήκης, πού ἐνδεχομένως νὰ ἦτο καὶ ὁ οἰκοδεσπότης, εὐφυὴς λαϊκὸς ἥρως, ἕνας ἀλητήριος τσαρλατάνος πού ἀψηφοῦσε τὴν ἀνθρώπινη ἰσχύ, ροκάνιζε τὰ ἐξώφυλλα ἐγκαταλελειμμένων βιβλίων καί, ὅπως ὁ μυθικός του συνονόματος, ἔκλεβε τὴ φωτιὰ ἀπὸ τὸν Ἥφαιστο γιὰ νὰ τὴ δωρίσει στοὺς προσκεκλημένους του. Ὁ Προμηθεὺς δὲν ἔκανε ποτὲ καμμιὰ προσπάθεια νὰ προσαρμοστεῖ στὸν ἐρημικὸ ἀνθρώπινο κόσμο, παρόλο πού ἔδινε τὴν ἐντύπωση τοῦ εἰλικρινοῦς χαρακτῆρος, δὲν ἐνεπλάκη ποτὲ στὴν ἑρμηνεία γεγονότων, στὴ διαταραχὴ τῆς κατανοήσεως, τῆς φιλίας, τῆς ἀπομονώσεως, ὅλων αὐτῶν πού δυσχεραίνουν τὴν ἀναπνευστικὴν ἱκανότητα. Εἶχεν ἀναπτύξει ἀνθεκτικότητα στὴν ἀμφιβολία, εἶχεν ἀναγνωρίσει τὴν ἀποτυχία ὡς μία ἀπὸ τὶς βασικὲς προϋποθέσεις τῆς σύγχρονης ζωῆς.

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ - 6

Μπέρτολτ Μπρέχτ –Πέντε δυσκολίες γιά να γράφει κανείς την ἀλήθεια

Ὅπως εἴπαμε καί στήν ἀνάρτηση Βιβλία μέ τό τσουβάλι πᾶρτε κόσμε, ἡ πληθώρα βιβλιοπωλείων δὲν σημαίνει ἀναγκαστικὰ καὶ κυκλοφορία ἰδεῶν. Ὅταν ἡ κυρίαρχη ἰδεολογία παράγει ἄφθονη σαβούρα, ἔτσι πού γιὰ νὰ βρεῖς ὁτιδήποτε δημιουργικὸ κυκλοφορεῖ « ἐλεύθερα» πρέπει νὰ κατέβεις στὸ δέκατο…ὑπόγειο τῶν βιβλιοπωλείων, εἶναι ἡ ψευδεπίγραφη « ἐλευθερία τῆς ἔκφρασης» πού δείχνει τὰ δόντια της. Ἡ ποιητικὴ συλλογὴ τοῦ διευθυντῆ τηλεοπτικοῦ σταθμοῦ προβάλλεται ὡς συνέχεια τοῦ Καβάφη…, ἡ μεγάλη συλλογὴ βιβλίων ( 6000 περίπου) τοῦ Γερασίμου Κακλαμάνη δωρίζεται μετὰ τὸν θάνατό του σὲ ἑλληνικὸ πανεπιστήμιο καὶ δὲν γίνεται δεκτή. Αὐτή εἶναι ἡ κυριαρχία τῆς στρογγυλεμένης καί νερουλῆς σκέψης ἔναντι τῶν ἀνεξαρτήτων καὶ πρωτοτύπων διανοουμένων. Αὐτὴ ἡ κυριαρχία σήμερα κραυγάζει ὑποκριτικά καί ἀντιμνημονιακὰ ὑπὲρ τῆς ἑνιαίας τιμῆς στὸ βιβλίο, μὲ μπροστάρη ὅλο τὸ σκοταδιστικὸ καί κρατικοδίαιτο ἐκδοτικὸ κύκλωμα. Ἀντί νά λειτουργοῦν ὡς τροχονόμοι ἰδεῶν, κοσκινίζοντας τους συγγραφεῖς ἤ πληρώνοντάς τους σάν τό προσωπικό τους στήν χάση καί στήν φέξη, ἄς βάζουν στήν βιτρίνα τῶν βιβλιοπωλείων ὅλα τά βιβλία. Ὅπως ὁ περιπτερᾶς, πού χωρίς νά ἐπιδοτεῖται λειτουργεῖ πολύ πιό ἔντιμα, και κρεμάει ὅλες τίς ἐφημερίδες στά μανταλάκια. Ἔπειτα ἄς ἀπαιτήσουν τήν διατήρηση τῆς ἑνιαίας τιμῆς. Ἔπιασε τώρα τούς ἀνιδεολόγους βιβλιέμπορους, ὁ πόνος γιά τήν ποιότητα…

Ἡ ἀνωνυμία τῆς πόλης

"Στὴν Ersilia, γιὰ τὸν καθορισμὸ τῶν σχέσεων ποὺ διατηροῦν τὴ ζωὴ τῆς πόλης, οἱ κάτοικοί της συνδέουν τὶς γωνίες τῶν σπιτιῶν τους μὲ κορδέλλες λευκές, μαῦρες, γκρί, ἢ ἀσπρόμαυρες ἀνάλογα μὲ τὸ ἂν σχετίζονται μεταξύ τους μὲ δεσμοὺς αἵματος, ἐμπορίου, ἀρχῆς, ἢ ὑπηρεσίας. Ὅταν οἱ συμβολοκορδέλλες γίνονται τόσο πολυάριθμες ὥστε εἶναι ἀδύνατο νὰ περάσει κανεὶς ἀνάμεσά τους, οἱ κάτοικοι ἐγκαταλείπουν τὰ σπίτια τους καὶ τὸ μόνο ποὺ ἀφήνουν πίσω τους εἶναι οἱ συμβολοκορδέλλες."

Italo Calvino, Invisible Cities, Trading Cities

Εἰκοσιτέσσερις ὧρες γιά τήν Ἀκρόπολη ( Χρῆστος Βακαλόπουλος)

Ὅλη τὴ νύχτα δὲν κοιμήθηκε, καὶ πέντε λεπτὰ πρὶν φτάσει τὸ λεωφορεῖο ἀπὸ τὴν Ξάνθη στὸ σταθμὸ Λαρίσης, ὁ ἐργάτης Λάζαρος Γεωργιάδης βυθίστηκε στὸ ἴδιο κακὸ ὄνειρο πού τάραζε τὸν ὕπνο του, κάθε βράδυ, τὶς τελευταῖες δεκαπέντε μέρες: ἡ Ἀκρόπολη σωριαζόταν ξαφνικὰ κι ἄφηνε τὴν τελευταία της πνοὴ σ’ ἕνα σύννεφο σκόνης. Μιὰ ὁμάδα τουριστῶν παρακολουθοῦσε αὐτὸ τὸ θέαμα ἀμήχανη κι ὕστερα σκόρπιζε μὲ ἀλαλαγμούς. Ὁ Λάζαρος ξύπναγε βήχοντας, λὲς καὶ ἡ ἱερὴ σκόνη τοῦ κατέστρεφε τὰ πνευμόνια. Τιναζόταν μὲ ἀγωνία, καὶ στὸν θολωμένο νοῦ του τριγύρναγε ἡ φράση «κατέβα γιὰ εἰκοσιτέσσερις ὧρες νὰ καθαρίσεις».
 
Τὴν πρώτη φορὰ πού εἶδε τὸ ὄνειρο, ὁ Λάζαρος γέλασε καὶ ξεκίνησε τὴ μέρα του πίνοντας ἕνα ποτήρι κόκκινο κρασί. Κάθε φορά πού ἔβλεπε τὸ ὄνειρο, ἡ διάθεση του κατρακυλοῦσε τὸν κατήφορο καὶ προσέθετε ποτήρια γιὰ νὰ συγκρατήσει τὸ βάρος της. Στὶς δεκαπέντε ἡμέρες ἤπιε ἕνα μπουκάλι καὶ τὸ βράδυ τὸν βρῆκε μέσα στὸ λεωφορεῖο γιὰ τὴν Ἀθήνα μισομεθυσμένο. Κρατήθηκε ξύπνιος μὲ μεγάλη προσπάθεια κι ὅταν χάραξε ἔκλεισε γιὰ μιὰ στιγμὴ τὰ μάτια μὲ ἀνακούφιση. Ὁ ἐφιάλτης ἐμφανίσθηκε καὶ πάλι, μόνο πού αὐτή τὴ φορά, ὅταν τὸν ξύπνησε ὁ ὁδηγὸς κι ἐκεῖνος πετάχτηκε πάνω μὲ ἀγωνία, ἡ φράση πού τὸν ταλαιπωροῦσε ἐδῶ καὶ δυὸ βδομάδες δὲν ἀκούστηκε. Ὁ Λάζαρος κοίταξε τὸ ρολόι του. Ἦταν ἔξι καὶ τέταρτο κι εἶχε στὴ διάθεση του εἰκοσιτέσσερις ὧρες γιὰ νὰ καθαρίσει χωρὶς νὰ ξέρει τί ἔπρεπε νὰ κάνει. Κατέβηκε ἀπὸ τὸ λεωφορεῖο καὶ ρώτησε τὸν πρῶτο ἄνθρωπο πού βρέθηκε μπροστά του πρὸς τὰ ποῦ πέφτει ἡ Ὁμόνοια. Ὁ ἄνθρωπος τοῦ ἐξήγησε κι ὁ Λάζαρος τὸν ἄκουσε προσεκτικά. Περπάτησε λίγο ἀνήσυχος πρὸς τὴν κατεύθυνση πού τοῦ εἶχαν ὑποδείξει καὶ σταμάτησε σὲ μιὰ διασταύρωση. Στὰ φανάρια δυὸ γυφτάκια καθάριζαν τὰ τζάμια τῶν αὐτοκινήτων.

Πεθαίνω σάν χώρα ( Δημήτρης Δημητριάδης )

«…Μισῶ αὐτή τή χώρα. Μοῦ ἔφαγε τά σπλάχνα. Γράφω σ’ἐσένα γιατί μαζί ποθήσαμε νά εἶναι γόνιμα αὐτά τά σπλάχνα, κι αὐτός ὁ πόθος μᾶς ἕνωσε νύχτες καί νύχτες…καί σ’ἄλλες ὧρες τῆς μέρας, ὅταν ξαφνικά γινόταν ἕνα θαῦμα καί ξεχνούσαμε τόν τρόμο πού ἔτρεχε στούς δρόμους καθώς μές στίς φλέβες μας…τά ἐφιαλτικά δελτία εἰδήσεων πού μᾶς ἐμπόδιζαν ἀκόμα καί νά κοιταζόμαστε…διαβασμένα ἀπό θεότρελους ἐκφωνητές…τά οὐρλιαχτά πού σκέπαζαν ἀκόμα καί τίς σειρῆνες τῶν ἀσθενοφόρων…Ποτέ δέ θά τό πίστευα πώς ἡ ἀνθρώπινη φωνή μπορεῖ νά φτάσει σέ τέτοια ὕψη…νά εἶναι τόσο ἀπύθμενη…νά προκαλεῖ τόση ἀναστάτωση μέ τήν ἐπιβολή της…Τέλος πάντων, ποτέ δέν συνήθισα τούς ἀνθρώπους ἀλλ’ αὐτό εἶναι μία ἄλλη μου ἀναπηρία. Βιάζομαι τώρα νά σού πῶ μερικά πράγματα κι αὐτά τά λόγια θά εἶναι καί τά τελευταία πού θάχεις ἀπό μένα. Μισῶ αὐτή τή χώρα. Μοῦ ἔφαγε τά σπλάχνα. Μοῦ τά’φαγε. Τή μισῶ. Ναί, τή μισῶ, τή μισῶ. Δέν μπορεῖ μία γυναίκα νά ζήσει μέ τέτοια σπλάχνα μέσα της. Ὅσο τό σκέφτομαι, μοῦ’ρχεται νά ξεράσω τόν ἴδιο τόν ἑαυτό μου. Νιώθω σάν ξέρασμα. Μπορεῖ καί νάμαι. Μία γυναίκα…δέν εἶναι σά μία χώρα πού ἀξιοποιεῖ τά ἐρείπιά της, τούς τάφους της…πού τά ξεπουλάει ὅλα γιά ἐθνικό συνάλλαγμα…ζώντας ἀπ’αὐτά. Ἐγώ δέ θέλω νάμαι μία χώρα. Δέν εἶμαι χώρα. Δέ θέλω νά εἶμαι αὐτή ἡ χώρα. Αὐτή ἡ χώρα εἶναι νεκρόφιλη, γεροντόφιλη, κοπρολάγνα, σοδομίστρια, πουτάνα, μαστροπός καί φόνισσα. 

Γεράσιμος Κακλαμάνης ( 1940-2003) -"ΤΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΝ ΖΗΤΗΜΑ" ΣΗΜΕΡΑ (1)

…..Τοῦτο τό βιβλίο εἶναι ἕνα βιβλίο γιά τήν Εὐρώπη καί εἶναι ἕνα βιβλίο αἱρετικό – δηλαδή ἕνα βιβλίο πού σκοπεῖ νά ἐγγίση συνειδήσεις. Ὅτι τόν σκοπό του ἐξ ἀρχῆς τόν πέτυχε, ἀποδεικνύεται ὄχι μόνον ἀπό τήν ἐπί δεκαετίαν σχεδόν ἀπαγόρευση ἐκδόσεώς του ( καί τῶν ἀπεριγράπτων τακτικῶν γιά νά ματαιωθῆ τελικῶς αὐτή –τοῦτο ὅμως εἶναι θέμα ἑνός ἄλλου βιβλίου ) ἀλλά καί ἀπό τό γεγονός ὅτι πολλά ἀπό τά θέματά του κατέστησαν ἐν τῷ μεταξύ ζητήματα διεθνῶν συζητήσεων. Περί τοῦ προβλήματος, ὅμως, πώς οἱ ἰδέες μεταβάλλονται σέ προβλήματα τῆς ἐποχῆς, διεκδικοῦντα ὡστόσο συγκεκριμένες ἐπωνυμίες, θά διαλάβωμε παρακάτω. Ὑπάρχει μία μικρή λεπτομέρεια ἐπ’ αὐτοῦ, πολύ κοντά σέ ὡρισμένα νοήματα τῶν ἀκολουθουσῶν σελίδων. Πρόκειται λοιπόν γιά ἕνα βιβλίο γιά τήν Εὐρώπη, ἀλλά ὄχι γιά τήν « Εὐρώπη» ὡς ἰδεολόγημα, καθώς τήν ξέρουμε, ἀλλά γιά τήν Εὐρώπη ὡς ἀνερευνώμενη πραγματικότητα τοῦ μέλλοντος. Ἡ ὑλική ὑπόσταση τῆς Εὐρώπης εἶναι ταυτόσημη μέ τό μέλλον της ὡς ἐννοίας καί ὄχι ὡς ἐπιχείρησης.