Ὁ τριτοκοσμικός εἶναι ἀναγκασμένος νά διαφθαρεῖ γιά νά ἐπιβιώσει

Ἦρθαν κάτι Ἀμερικάνοι ( Γ.Λογοθέτης –Θύμιος Καρακατσάνης)

Ἀκούγεται ὅτι ἡ κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ προτίθεται, ἅμα τῇ ὑπογραφῇ συμφωνίας μὲ τοὺς ἑταίρους – δανειστές, νὰ ἐξαπολύση κυνήγι κατὰ τῆς διαφθορᾶς καὶ τῆς διαπλοκῆς. Τὸ πιθανώτερο εἶναι, παρὰ τὴν ὅποια εἰλικρίνεια τῶν προθέσεων, ὅλη αὐτὴ ἡ ἐπιχείρηση « κάθαρσης » νὰ ἐξαντληθῆ σὲ ἐλάχιστες τρανταχτὲς περιπτώσεις, οἱ ὁποῖες θὰ προβληθοῦν δεόντως γιὰ λόγους ἐπικοινωνιακούς.

Στὸ σημερινὸ τρίτο καὶ τελευταῖο μέρος τῆς εἰσαγωγῆς ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Γερασίμου Κακλαμάνη ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ ( β ἔκδοση 1988), θὰ δοῦμε γιὰ ποιὸ λόγο σὲ τριτοκοσμικὰ μέχρι τό μεδούλι κράτη ἡ κρατικὴ διαφθορὰ καί ἡ διαπλοκὴ μὲ ἰδιωτικὰ συμφέροντα, πᾶνε χέρι χέρι καί διαχέονται ἀναλογικά σέ ὅλες τίς κοινωνικές βαθμίδες. Ἀπό τήν στιγμή πού δέν μπορεῖς νά παράξεις μόνος σου τά προϊόντα πού παράγει ἡ κάθε SIEMENS τότε ἡ μίζα εἶναι δεδομένη καί εἶναι ἀδιάφορο ἄν θά τήν καρπωθεῖ ἡ SIEMENS ἤ ὁ ἀνταγωνιστής της. Ἐν τέλει ἡ μίζα ἀποτελεῖ ἀναγκαία συνθήκη κοινωνικῆς ἐπιβίωσης τοῦ καθαυτό τριτοκοσμικοῦ κράτους,  τοῦ Ἑλλαδιστάν. Μία ἐπιβίωση μὲ χαρακτηριστικὰ ἐπαιτείας ἐντὸς καὶ ἐκτός της χώρας,  μία ἐπιβίωση πού ἀνατροφοδοτεῖ τὴν διαρκῆ πνευματικὴ καὶ ἱστορικὴ στασιμότητα τῆς κοινωνίας, ἡ ὁποία καμουφλάρει τὴν ἀνημπόρια της πότε μὲ ἀεριτζίδικα ἐθνικοπατριωτικὰ θούρια, πότε μὲ τὶς ἀπεργίες τῶν ἀγωνιστῶν - ζητιάνων τοῦ Κ.Κ.Ε., καὶ πότε μὲ τὰ φληναφήματα περὶ εὐρωπαϊκῆς πορείας καὶ προοπτικῆς πού συνοψίζονται στὴν χρησιμοθηρικὴ ἀτάκα « ἡ Ε.Ε. εἶναι τὸ σπίτι μας». Ὄλοι αὐτοί οἱ παπαγάλοι εἶναι ἡ μελλοντική ἐγγύηση τοῦ τριτοκοσμισμοῦ μας.

Ἡ ἐν Ἑλλάδι διαφθορά πρέπει πρῶτα να κατανοηθεῖ ἱστορικά και πνευματικά,  να ἀναδειχθεῖ ὁ ἄρρηκτος της δεσμός μέ τίς συνθῆκες σύστασεως τοῦ ἑλλαδικοῦ κράτους καί μέ τήν πνευματική φτώχεια του, καί μόνον ἔπειτα νά διωχθεῖ εἴτε νομικά εἴτε μέ διαδικασίες συνοπτικές … Πρόκειται γιὰ φαινόμενο πού ἔχει ἱστορικὴ διαδρομὴ 200 ἐτῶν περίπου.  Ὅσοι αὐτὴ τὴν διαδρομὴ τὴν ἀντιπαρέρχονται καὶ σὲ πεῖσμα της μαζὶ μὲ τὸ ἀνωτέρω καμουφλάρισμα προτάσσουν μόνον ἐπιφανειακὰ ἠθικολογικὰ κηρύγματα ἐντιμότητος καὶ διαφάνειας εἶναι κατ’ ἐξοχὴν σκοταδιστὲς, ἁπλοί διαχειριστὲς σκανδάλων, ὅπως σύσσωμη ἡ ἐπίσημη ἑλλαδικὴ διανόηση καὶ ὁ διαπλεκόμενος ἑλλαδικὸς Τύπος. Σὰν πολιτικοὶ περιωρισμένης εὐθύνης – ἐν σχέσει μέ ντεμέκ διανοητές καί ἀργυρώνητους δημοσιογράφους - εἶναι καταδικασμένοι νὰ ταυτίσουν τὸ ὄνομά τους μὲ ἕνα ἀκόμα ἰλαροτραγικὸ ἐπεισόδιο στὴν μεταπολιτευτική μας φάρσα… Ἤ μήπως δέν εἶναι γελοιοποίηση ὁ συμβιβασμός τῶν προηγουμένων κυβερνήσεων μέ τήν SIEMENS, στά πλαίσια τοῦ ὁποίου συμβιβασμοῦ ἡ τελευταία θά εἶναι χορηγός σεμιναρίων κατά τῆς διαφθορᾶς…

 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ ( τοῦ Γερασίμου Κακλαμάνη) -εἰσαγωγή β ἐκδόσεως 1988

συνέχεια ἀπό ἐδῶ

Τίποτε σχεδὸν ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦτο δὲν θὰ μποροῦσε νὰ ἰσχυρισθῆ ὁ συγγραφέας του, ὅτι εὑρέθηκε στὴν ἀνάγκη νὰ τροποποιήση κατὰ τὸν μεσολαβήσαντα καιρό. Ὁ λαϊκισμὸς καὶ οἱ ἰδεολογικοὶ μηχανισμοὶ ἀναπαραγωγῆς του, πού εἶναι τὸ κεντρικὸ θέμα τοῦ βιβλίου, ὄχι μόνο σὲ τίποτε δὲν μετεβλήθησαν, ἀλλά ἀποτελοῦν τὸ κατ' ἐξοχὴν πνευματοκτόνο κλῖμα πού ζοῦμε. Ἕνα κλῖμα πού ἀποκλείει τὴν ὅποια πολιτικὴν ἀντίδραση καὶ τὴν ὅποια κοινωνικὴ διαμαρτυρία. Καὶ εἶναι τοῦτο ἕνα κλῖμα ἀναγκαστικό. Εἶναι τέτοιο, γιατί ἀκριβῶς ἡ μεταδικτατορικὴ μας ζωὴ ἄρχισε μὲ ἕναν κωμικοθλιβερὸ μῦθο. Ὁ μῦθος αὐτὸς ἦταν τὸ Πολυτεχνεῖο. Τὸ βιβλίο τοῦτο, μέσα στὸ μονολογικό του τότε πεπρωμένο, μέσα στοὺς μεταδικτατορικοὺς ἑορτασμοὺς καὶ τὶς λαϊκιστικὲς εὐφορίες τῆς ἀλλαγῆς, τῆς δημοκρατίας καὶ τῆς νίκης, ἦταν τὸ μόνο, νομίζομε, πού θέλησε νὰ ὑπάρξη τεκμήριο ἑνὸς ἄλλου μηνύματος καὶ μίας ἄλλης εἰδοποίησης τῶν πραγμάτων: ὅτι τὸ Πολυτεχνεῖο σὰν κοινωνικὸ καὶ πολιτικὸ σύμπτωμα ἦταν ἁπλῶς μιὰ ἐπαναλαμβανόμενη φάρσα τῆς νεοελληνικῆς ἱστορίας. Ἕνα παρόμοιό του ἦταν ἀκριβῶς καὶ τὰ Εὐαγγελικά. Ἡ μόνη ἴσως διαφορὰ τῶν φοιτητῶν τότε, ἦταν ὅτι δὲν ἔγιναν ἐξουσία — ἔστω καὶ συντεχνιακὰ χωρισμένοι σὲ μὲν καὶ δέ. Τὸ Πολυτεχνεῖο ἦταν τὸ βαρὺ σύννεφο ὁμίχλης πρὸ τῆς ἱστορικῆς σκηνῆς τῶν γεγονότων καὶ τοῦ νοήματος των. Ὁράματα καὶ προσδοκίες μπορεῖ νὰ ἔκρυβε βέβαια, ἀλλά ἀκριβῶς τὰ στοιχεῖα αὐτὰ εἶναι καὶ τὰ ἀδιάφορα γιὰ τὸ κάθε ἱστορικὸ γίγνεσθαι. Καὶ ἰδιαίτερα τὸ ἑλληνικό. Οἱ κάποιες ὑποψιασμένες φωνὲς μίας ἄλλης ὁράσεως, ὅτι μᾶλλον οἱ Τοῦρκοι καὶ ὄχι τὸ Πολυτεχνεῖο βοήθησαν γιὰ τὴν «ἀποκατάσταση τῆς Δημοκρατίας» στὸν τόπο μας, ἦταν ἀνάγκη νὰ ἀπωθηθοῦν ὡς νοήματα ὅσo βαθύτερα ἐγινόταν στὸ σκότος καὶ τὴν λησμοσύνη. Γιατί ἐφόρτιζαν ἄμετρα τὸ νόημα τῆς ἀποκατασταθείσης Δημοκρατίας μὲ ἐκεῖνο μίας τριτοκοσμικῆς ἐξουσίας. Ὅλες οἱ πολιτικὲς παρατάξεις βιάσθηκαν λοιπὸν νὰ πιασθοϋν ὅσo τὸ δυνατὸν ἀσφαλέστερα ἀπὸ τοῦτον τὸν χρήσιμο μῦθο, ἀτελευτήτως κοπιάζουσες νὰ γονατίζουν καὶ νὰ προσκυνοῦν ἕναν σωρὸ σκουριασμένα παληοσίδερα. Ἀλλά μιὰ πολιτικὴ ἐξέλιξη πού ἄρχιζε τόσο ἀνέξοδα, μιὰ δωρεὰν ἤτοι ἐξουσία, πῶς θὰ μποροῦσε νὰ ἔχη μίαν αἰσιόδοξη ἐξέλιξη; Τὰ τρέχοντα συμπτώματα τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας εἶναι ἁπλῶς ἡ καθυστερημένη ἐπιβεβαίωση τῶν ἐξ ἀρχῆς σημαινομένων τῆς πολυτεχνειακῆς αὐτῆς μυθοπλασίας.

Ἡ Θεία Πρόνοια ἐμερίμνησε καὶ πάλι νὰ ἀποκαλυφθῆ τοῦτος ὁ κακὸς δρόμος τῆς μεταπολυτεχνειακῆς Δημοκρατίας. Ἀπὸ τὴν ἄποψη αὐτὴ θὰ πρέπει τὸν κ. Κοσκωτᾶ ὄχι μόνον νὰ τὸν ἀποκαταστήσουμε, ἀλλά νὰ τὸν ἀνακηρύξωμε μεταξὺ τῶν ἐθνικῶν εὐεργετῶν καὶ τῶν νεομαρτύρων ἁγίων. Ἡ περίπτωση Κοσκωτᾶ εἶναι ὡς πρὸς τὸ νόημα της ἕνα ἀπαράλλακτο Πολυτεχνεῖο. Ἕνας ἀγῶνας γιὰ τὴν δημοκρατία πού στηρίζεται στὸν πιὸ ὠμὸ κοινωνικὸ φασισμό. Καὶ ὡς πρὸς τὸν Τύπο, καὶ ὡς πρὸς τὴν ἑλληνικὴ Δικαιοσύνη, καὶ ὡς πρὸς τὴν τακτικὴ τοῦ Κράτους. Εἶναι μιὰ περίπτωση στενώτατα δεμένη μὲ τὸ περιεχόμενο τούτου τοῦ βιβλίου, γιατί ἀκριβῶς προϋποθέτει τὴν λειτουργία τῆς νεοελληνικῆς ἰδεολογίας στὴν πιὸ ἀδιάψευστη πρακτικὴ της. Ὁ Τύπος ἐπαίρεται. Ποιὰ ὅμως εἶναι ἡ βασικὴ πληροφορία πού μετεβίβασε στὸν κόσμο ὡς πρὸς τὴν περίπτωση Κοσκωτᾶ; Ὁ ἑλληνικὸς Τύπος δὲν εἶναι μόνο κατὰ ἀπολύτως ἐξακριβωμένες διαπιστώσεις ὁ χειρότερος τοῦ κόσμου, ἀλλά εἶναι πρόβλημα ἂν μὲ τὰ σημερινὰ κριτήρια περὶ Τύπου μπορεῖ κὰν νὰ ὀνομασθῆ Τύπος. Ὁ κόσμος στὴν Ἑλλάδα δὲν διαβάζει Τύπο ἀλλά μόνο συγκεκριμένους δημοσιογράφους. Ἀπὸ τὴν ἄποψη συνεπῶς αὐτὴ ἡ κάθε πιθανὴ ἐξαίρεση ὀφείλεται μόνο στὴν σύνθεση τοῦ δημοσιογραφικοῦ προσωπικοῦ καὶ ὄχι σὲ κάποια κοινωνικὴ λειτουργία τοῦ Τύπου. Εἶναι μέγα ψέμμα ὅτι ὁ ἑλληνικὸς Τύπος δὲν ὑπῆρξε πρὸ τοῦ Κοσκωτᾶ συγκεντρωμένος. Ἡ συγκέντρωση του ὑπῆρξε πλήρης, διότι ὑπῆρξε ἱστορικὰ προσδιωρισμένη. Καὶ ὄντως μέχρι σήμερα οἱ ἐφημερίδες ἀποτελοῦν οἰκογενειακὲς ἐπιχειρήσεις στὴν Ἑλλάδα. Μέσα σ' ἕνα καθεστὼς προϊστορίας ροπάλων, ἐξοριῶν καὶ μακρονήσων εἶναι προφανὲς ὅτι ὁ Τύπος μόνο συγκεντρωμένος καὶ ἀνατεθειμένος σὲ στενὰ οἰκογενειακὰ περιβάλλοντα μποροῦσε νὰ ὑπάρξη. Στηριζόμενος κατὰ κανόνα σ' ἕνα δημοσιογραφικὸ δυναμικὸ πού καλὰ-καλὰ δὲν εἶχε βγάλει οὔτε τὸ Γυμνάσιο, ἀλλά πού ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν λειτουργία τοῦ Τύπου τοῦ ἀπαγορευόταν βασικὰ καὶ ἡ ἀνάγκη τῆς αὐτομόρφωσης, ἡ λειτουργία τοῦ Τύπου ἐστηριζόταν στὶς πληροφορίες τῶν ἀνακτορικῶν καὶ ὑπουργικῶν διαδρόμων, μέσῳ τῶν ὁποίων ἀποκτοῦσε τὶς ἐπιτυχίες του καὶ τὸ κοινωνικό του βάρος. Μέχρι σήμερα ἡ νοοτροπία τῶν τέτοιων ἐπιτυχιῶν ἐπιβιώνει σ' ἕνα μέρος τοῦ παλαιοῦ αὐτοῦ Τύπου ὑπὸ τὴν μορφὴ Φακέλων καὶ Δημοσκοπήσεων, πραγμάτων δηλαδὴ πού δημοσιογραφικῶς ἐξεταζόμενα καμμιὰ πληροφορία καὶ καμμιὰ γνώση δὲν παρέχουν. Ἀπόδειξη: καμμία ἀπὸ τὶς μεγάλες ἐφημερίδες ἄλλων χωρῶν δὲν παρέχουν στοὺς ἀναγνῶστες τους τέτοια τροφὴ καὶ μάλιστα ἑβδομαδιαίως... Μπορεῖ πράγματι νὰ ἰσχυρισθῆ κανεὶς ὅτι ὑπάρχει λειτουργία τοῦ Τύπου ἐν Ἑλλάδι μὲ 450.000 ἀναγνῶστες καὶ τῶν ὑπολοίπων 8,5 ἑκατομ. ἀδιαφορούντων γιὰ τὸν ἀπὸ τὸν Τύπο ἔλεγχο τῆς Δημοκρατίας; Ἀναγκαστικὰ λοιπὸν ἔτσι καθορίζεται μονοσήμαντα καὶ ἡ λειτουργία τοῦ Τύπου στὴν Ἑλλάδα: ἡ ὅλη προσπάθεια ἔγκειται στὸ μοίρασμα τῶν ποσοστῶν ἐπὶ τῶν 450 χιλιάδων ἑβδομηνταριῶν... Ἡ ὅλη στρατηγικὴ δηλαδὴ ἔγκειται στὸ γράπωμα, ἐξ οὗ καὶ τὸ γεγονὸς ὅτι στὴν Ἑλλάδα ἔπαψαν νὰ ὑπάρχουν πρωινὲς ἐφημερίδες. Δὲν ἀναζητεῖ κανεὶς εἴδηση, ἤγουν γνώση καὶ ἐπεξειργασμένη κατατόπιση, ἀλλά πληροφορία μὲ μεγάλα γράμματα καὶ σκάνδαλα. Αὐτὰ μπορεῖ νὰ τὰ διάβαση καὶ λίγο πρὶν κοιμηθῆ τὸ μεσημέρι, ἁπλῶς νὰ ἔχη μίαν ἰδέα... Ἡ τέτοια διαμόρφωση τῶν καταστάσεων ὀφείλεται ἀκριβῶς στὴν κοινωνικὴ συγκέντρωση τοῦ Τύπου καὶ στὴν διαρκῆ ἐπιβίωση τῶν ἀνακτορικῶν νοοτροπιῶν. Ἡ Ἑλλάδα εἶναι ἡ μόνη εὐρωπαϊκὴ χώρα πού ἔχει μόνο κομματικὸ Τύπο, καὶ ὁ ὁποῖος ἐπαίρεται γι αὐτό. Γιατί, δεδομένου τοῦ δικομματισμοῦ στὸν τόπο μας, ὁ Τύπος εἶναι κομματικὸς εἴτε εἶναι ὑπέρ, εἴτε εἶναι κατὰ τοῦ ἑκάστοτε κυβερνῶντος κόμματος. Μόνη ἡ κριτικὴ κατὰ ἑνὸς κόμματος δὲν ἀρκεῖ γιὰ νὰ χαρακτηρίση μίαν ἐφημερίδα μὴ κομματική, ἐφ ὅσον δὲν ἀναλύονται οἱ κοινωνικὲς καὶ ἱστορικὲς καταστάσεις, τῶν ὁποίων ἡ κατανόηση θὰ ἔκανε ἕνα διάδοχο κόμμα καλύτερο στὴν ἐξουσία. Ἡ λειτουργία συνεπῶς τοῦ Τύπου καταντᾶ ἕνα ποδοσφαιρικῆς φύσεως γεγονός, πού ἐξασφαλίζει ἁπλῶς πωλήσεις (ὁ ἀναγνώστης, γιὰ νὰ πληροφορηθῆ κάτι πέραν τῶν τίτλων, πρέπει νὰ πάρη δύο καὶ τρεῖς ἐφημερίδες...). Μπορεῖ ἕνας Τύπος νὰ εἶναι κομματικὸς καὶ ταυτοχρόνως νὰ ἰσχυρίζεται πώς πληροῖ τὴν κοινωνικὴ λειτουργία τοῦ Τύπου, πού εἶναι ἡ ἐλευθερία πληροφόρησης; Ἀπὸ ποῦ ἀντλεῖ τὴν δυνατότητα μίας τέτοιας ἐλευθερίας; Ὁ κομματικὸς Τύπος σήμερα στὴν Εὐρώπη ἔχει καταστῆ ἀνύπαρκτος. Ἀπόδειξη, τὸ πρόσφατο κλείσιμο τοῦ Vorwärts πού ἦταν ἡ κομματικὴ ἐφημερίδα τοῦ σοσιαλδημοκρατικοῦ κόμματος τῆς Γερμανίας, χωρὶς βέβαια αὐτὸ νὰ σημαίνη τίποτε γιὰ τὸ ἴδιο τὸ κόμμα. Τὸ φαινόμενο τῆς ἀτονίας τοῦ κομματικοῦ Τύπου στὶς ἀστικὰ ἀνεπτυγμένες χῶρες ὀφείλεται ἀφ' ἑνὸς μὲν στὴν φαινομενικὴ σταθερότητα τοῦ καπιταλισμοῦ ὡς συστήματος, (καὶ ἄρα στὴν εἰδικὴ λειτουργία τῶν μέσων μαζικῆς ἐνημέρωσης) καὶ ἀφ' ἑτέρου στὸ γεγονός, ὅτι τὰ κόμματα στὴν Εὐρώπη ἔχουν πίσω τους ἱστορία αἰώνων καὶ ὄχι... τετραετιῶν. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἡ κομματικὴ ἰδεολογία δὲν εἶναι θέμα διακηρύξεων τοῦ ἀρχηγοῦ, ἀλλά ἀποτελεῖ συστατικὸ στοιχεῖο τῆς ἱστορίας τῶν κοινωνιῶν, τὴν ὁποίαν μπορεῖ κανεὶς νὰ διαβάση στὰ βιβλία. Καὶ βάσει αὐτοῦ ἐλέγχεται καὶ ἡ κομματικὴ τακτική. Οἱ ἐφημερίδες ἔτσι ἐκπροσωποῦν ἰδεολογικὲς παρατάξεις καὶ ὄχι ἁπλῶς ὁμάδες κομματικῶν ὀπαδῶν, καί, μέσα στὶς ὁποῖες λειτουργοῦν οἱ ἴδιες ὡς οἰκονομικὲς ἐπιχειρήσεις. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἡ ἐπιβίωση τους μεταξὺ τῶν ἄλλων μέσων μαζικῆς ἐνημέρωσης ἔγκειται ὄχι στὴν πληροφορία, ἀλλά στὸ ποιοτικὸ ἀνέβασμα τῆς στάθμης των καὶ στὸν βαθμὸ ἐκεῖνο ἀντικειμενικότητος πού μόνο ἡ ποιότητα μπορεῖ νὰ ἐξασφαλίση. Δίπλα ἀπὸ τὴν ἐφημερίδα τοῦ μικροῦ ἀνθρώπου, τὴν ἐφημερίδα τοῦ δρόμου, ὁ συντηρητικὸς καπιταλιστὴς καὶ ὁ προοδευτικὸς ἐργάτης ἔχουν ἕνα πρόβλημα κοινὸ ὡς πρὸς τὰ μεροκάματά τους: τὴν τρύπα τοῦ ὄζοντος. Καὶ ἐδῶ ἡ πληροφόρηση πρέπει νὰ εἶναι ἀκριβὴς καὶ ἀνεβασμένη. Τὴν συντηρητικὴ ἐφημερίδα Süddeutsche Zeitung μποροῦν ἄνετα νὰ τὴν διαβάσουν καὶ μὴ συντηρητικοί, ὅπως καὶ τὴν ἐφημερίδα τοῦ μεγάλου Κεφαλαίου Frankfurte Algemeine Zeitung μποροῦν κάλλιστα νὰ τὴν διαβάσουν καὶ μαρξιστές. Συντηρητικὰ ἐπίσης φύλλα δὲν διστάζουν καθόλου νὰ διαφωνήσουν μὲ τὴν ἐπίσημη πολιτικὴ τῶν κομμάτων τῆς παράταξης των, ὅπως π.χ. ἡ Die Welt μὲ τὴν περίπτωση τοῦ καγκελαρίου Ἀντενάουερ. Ἀκόμη καὶ οἱ Times τῆς Ν. Ὑόρκης δὲν ἐδίστασαν παληότερα νὰ τεθοῦν ὑπὲρ τῆς ἐκλογῆς Προέδρου ἀπὸ τὴν ἀντίθετη παράταξη, ὁ ὁποῖος ἔτσι βγῆκε παρ' ὅ,τι ὁ ἀντίπαλός του ὑπεστηρίζετο ἀπὸ τριπλάσιο ἀριθμὸ ἐφημερίδων. Ὅτι ὁ κομματικὸς Τύπος στὴν Εὐρώπη καὶ εἰδικὰ στὴν Ἀμερικὴ κανένα ρόλο δὲν παίζει γιὰ τὸ ἐκλογικὸ ἀποτέλεσμα, εἶναι ἤδη ἕνα πρᾶγμα ἀπὸ παληὰ γνωστό. Καὶ τοῦτο ἀκριβῶς εἶναι ἡ καλύτερη ἀπόδειξη, ὅτι ἡ ἰδεολογικὴ παράταξη δὲν συμπίπτει μὲ τὸ Κόμμα.

Σ’ ἐμᾶς βέβαια, ὅπου διὰ τῶν ὅρων φιλελευθερισμὸς καὶ σοσιαλισμὸς ἐννοοῦνται κομματικὰ πρόσωπα καὶ ὄχι ἰδέες, πιθανὸν τὰ πράγματα νὰ μὴν εἶναι ἀκριβῶς ἔτσι, ἀλλά σ' ἐμᾶς συνέβη δυστυχῶς μιὰ μετεμφυλιακὴ ἀτυχία :

 Ὅτι πνευματικὴ καὶ πολιτικὴ ἡγεσία στὴν Ἑλλάδα συνέπεσαν γιὰ μεγάλο χρονικὸ διάστημα. Αὐτὸ εἶχε μοιραῖες ἐπιπτώσεις γιὰ τὸν Τύπο, ἀφοῦ ἔλειψε μιὰ πνευματικὴ ἡγεσία ὡς ἔλεγχος τῆς πολιτικῆς διὰ τοῦ Τύπου. Στὴν Ἀθήνα ἐπραγματώθη τὸ πλατωνικὸ ρητὸ τῶν βασιλέων-φιλοσόφων. Οἱ κορυφαῖοι μας τῆς πολιτικῆς ἦσαν καὶ οἱ κορυφαῖοι μας στὴν Ἀκαδημία, πρᾶγμα πού ἴσως δὲν ἐξήρχετο τῶν πλαισίων τῆς κοινωνικῆς λειτουργίας τῆς γενηᾶς τοῦ 30, ἀλλά πού ἔφερε ὅμως τὴν ὁλικὴ καθίζηση. Ἡ πολιτικὴ μας ζωὴ μέχρι σήμερα εἶναι ἕνα καλλιτέχνημα γιὰ ὡρίμους ἔφηβους...

Εὐκταία δὲν θὰ ἦταν βέβαια μιὰ σύγκριση τῆς μορφῆς καὶ τοῦ περιεχομένου τοῦ ἑλληνικοῦ Τύπου μὲ τὰ ἀντίστοιχα τέτοια ἄλλων χωρῶν. Ἡ στενὴ συνάφεια ὕλης καὶ διοικητικοῦ μηχανισμοῦ - συνάφεια πού προσκομίζει σίγουρα τὶς ἀγγελίες (ἕνα γραφεῖο ἀγγελιῶν στὴν Ἑλλάδα δὲν ὑπάρχει)-, σὲ ὡρισμένα ἐκδοτικὰ συγκροτήματα εἶναι σὰν φυσιογνωμία προφανής. Ἀπὸ ποιὸ ποσοστὸ ἀγγελιῶν ἐπί τῆς ὅλης ὕλης καὶ πέραν μιὰ ἐφημερίδα παύει νὰ χαρακτηρίζεται Τύπος (πράγμα πού ἔχει ὀξυτάτην σχέση μὲ τὸ χαρτὶ καὶ τὰ δάνεια...), στὴν χώρα μας ἀκόμα δὲν ἔχει διευκρινισθῆ... Ἀπὸ τὴν συχνότητα πού ὁ ἑλληνικὸς Τύπος ἔρχεται στὸ φῶς τῆς διεθνοῦς ἐπικαιρότητος, μποροῦμε σίγουρα νὰ ποῦμε ὅτι ἡ Ἑλλάδα δὲν ἔχει Τύπο πού νὰ τὴν ἀντιπροσωπεύη. Μιὰ ἐφημερίδα σὰν τὴν Ἂλ Ἀχράμ τοῦ Καΐρου, τὴν Λὰ Πρένσα τῆς Ἀργεντινῆς, τὴν Ἒλ Παῒς τῆς Ἱσπανίας ἤ τὸν Ταχυδρόμο τῆς Ἰταλίας, ἡ Ἑλλάδα δὲν ἔχει. Χρειάζεται μήπως νὰ ρωτήσωμε πόσους κατὰ τομεῖς εἰδικοὺς ἀνταποκριτὲς διατηρεῖ κάποια ἑλληνικὴ ἐφημερίδα στὸ Τόκυο π.χ.; Χωρὶς ὅμως μίαν ἔγκυρη ἐφημερίδα γνώμης, πρᾶγμα πού ὅπως εἴπαμε ἀπαιτεῖ ἑξαιρετικῶς ἰσχυρὰ κεφάλαια, δέν εἶναι δυνατὸν νὰ λειτουργήσουν καὶ τὰ ἄλλα μέσα μαζικῆς ἐπικοινωνίας. Μιὰ τέτοια ἐφημερίδα θὰ ἐπιτύχη πράγματι τὴν συνταγματικὴ πολιτικὴ οὐδετερότητα τῆς τηλοψίας, ὁπότε ὄντως αὐτὴ θὰ μπόρεση νὰ ἀφιερωθῆ σὲ θέματα εὐρύτερης κοινωνικῆς παιδείας. Ἡ ἀναρχία ἤ μὴ τῶν αἰθέρων θὰ καταστῆ ἄνευ νοήματος θέμα καὶ θὰ πάψη ν΄ ἀποτελῆ ἀντικείμενο δικονομικῆς ξιφασκίας, ἐνῷ ἡ Ἑλλάδα θὰ ξεφύγη ἀπὸ τὴν τροχιὰ τῆς ὑπανάπτυξης πού τὴν καταδικάζει ἡ παρ. 2 τοῦ ἄρθρου 15 τοῦ Συντάγματος. Ἡ ἀνάπτυξη ὡς ἔννοια ἀναφέρεται πάντα σὲ ἐπαύξηση τοῦ ἰδίου εἴδους καὶ φιλοσοφικῶς παραπέμπει στὶς ἐντελέχειες τοῦ Ἀριστοτέλη. Ἄρα πολιτιστικὴ ἀναπυξη πού προβλέπει τὸ Σύνταγμα, στὰ μέσα μαζικῆς ἐνημέρωσης πάει νὰ πῆ: ἂν εἶσαι βλάχος νὰ γίνης περισσότερο βλάχος...

Χαρακτηριστικὸ τοῦ μέτρου τῆς προάσπισης τῆς Δημοκρατίας ἀπὸ τὸν Τύπο εἶναι καὶ κάτι ἄλλο: ὅτι ὁ ἑλληνικὸς Τύπος λειτουργεῖ χωρὶς οὐσιαστικὰ πρακτορεῖο εἰδήσεων. Τὸ ὑπάρχον (ἡμικρατικὸ) μὲ κανένα πρακτορεῖο εὐρωπαϊκῆς χώρας δὲν μπορεῖ νὰ συγκριθῆ. Ὡς πρὸς τὴν λειτουργικότητα του κατατάσσεται στὸ εἶδος ἀναλόγων πρακτορείων, ὅπως τῆς Λιβύης, τῆς Τανζανίας καὶ ἄλλων ἀναλόγων τριτοκοσμικῶν χωρῶν. Δηλαδὴ χωρῶν, ὅπου ἡ ἐλευθερία τῆς πληροφόρησης δὲν εἶναι αὐτονόητο πρᾶγμα. Ἔτσι ὁ ἑλληνικὸς Τύπος δὲν παρέχει εἰδήσεις, ἀλλά μόνο ἀποσπασματικὲς πληροφορίες. Αὐτὸ πού παρουσιάζεται ὡς ἑλληνικὴ εἰδησεογραφία εἶναι πλίνθοι καὶ κέραμοι ἀτάκτως τυπωμένοι. Δὲν ὑπάρχουν ἀναλύσεις καὶ γνῶμες γιὰ τὰ διεθνῆ γεγονότα, ὅπως γίνεται καθημερινὰ στὰ πρωινὰ φύλλα ἄλλων χωρῶν (αὐτὰ ἐδῶ ἀποτελοῦν, καὶ ὅταν, κείμενα ἀποτιμήσεων τοῦ Σαββατοκύριακου) καὶ εἶναι ὁλοσχερῶς ἀδύνατο νὰ παρακολουθήση κανεὶς ἀπὸ τὸν ἑλληνικὸ Τύπο τὴν ὀργανικὴ συνέχεια τῆς διεθνοῦς πολιτικῆς. Ἂν ποτὲ δημοσιευθοῦν ἀνάλογα κείμενα ὡς ξένη ἀνταπόκριση, εἶναι κατὰ κανόνα γιὰ λόγους τακτικῆς της διεθνοῦς λειτουργίας τοῦ Τύπου.

Ὑπό τούς ὅρους αὐτοὺς τὸ κάθε τί βρίσκεται ἀναγκαστικὰ στὸ ἐπίπεδο τοῦ σκανδάλου ἤ μεταβάλλεται εὐκολώτατα σὲ κάτι τέτοιο. Καὶ τέτοια ὑπῆρξε καὶ ἡ περίπτωση Κοσκωτᾶ. Πρὸς τοῦτα τίποτε δὲν μπορεῖ νὰ ὑποστηριχθῆ ὡς ἀντίθεση, γιατί, καὶ νὰ ἤθελε ὁ ἑλληνικὸς Τύπος νὰ ὑπάρξη καλύτερος, δὲν τὸ μπορεῖ μὲ τὸν ἀριθμὸ ἀναγνωστῶν πού τὸν τροφοδοτοῦν. Δὲν φθάνουν τὰ κεφάλαια δηλαδή. Ἡ ὑπὸ τὰ σύγχρονα δεδομένα πληροφόρηση μόνο ὑπὸ μίαν ἰσχυρὴ συγκέντρωση τοῦ Τύπου μπορεῖ νὰ συμβῆ, δηλαδὴ ἀπὸ τὴν διάθεση κολοσσιαίων κεφαλαίων, ὠργανωμένου ἐπιστημονικοῦ καὶ ὄχι μόνο δημοσιογραφικοῦ προσωπικοῦ, καὶ ἀπὸ τὴν πλήρη ἀντιμετώπιση τοῦ κοινωνικοῦ διαλόγου (δηλαδή τῶν ἰδεῶν) — πρᾶγμα πού ἀποτελεῖ τὸ κατ' ἐξοχὴν ἔξοδο. Αὐτὸ εἶναι μιὰ ἄγνωστη ἐμπειρία γιὰ τὸν ἑλληνικὸ Τύπο, γιατί ἀκριβῶς εἶναι ἐκ κατασκευῆς μαθημένος στὴν ἀντίληψη τῶν ἰδεῶν ὡς περιθωρίου... Ἀλλά παρ' ὅλ' αὐτά, παρὰ τὶς προσπάθειες συντεχνιακῆς ὑποστηρίξεως τῆς Δημοκρατίας ἀπὸ τὸν Τύπο ἐν Ἀθήναις (χαρακτηριστικὸ ἐπίσης τῶν πραγμάτων τοῦ ἑλληνικοῦ Τύπου εἶναι ὅτι δὲν ὑπάρχει Lokalpresse ἀνέκαθεν στὴν Ἑλλάδα), ἡ συγκέντρωση δὲν πρόκειται ν΄ ἀποφευχθῆ. Διότι κάτι τέτοιο στὸν σημερινὸ κόσμο ἀποτελεῖ ἀνάγκη, μιὰ καὶ Τράπεζες, Βιομηχανίες, Κεφάλαιο, Βιβλία, Κουλτούρα κ.λπ. λειτουργοῦν ὅλα μαζὶ τὸ ἕνα μέσα στὸ ἄλλο. Καὶ τοῦτο ἀνεξαρτήτως πάσης ἱστορικῆς διαμορφώσεως τοῦ ἑλληνικοῦ χώρου. Τὰ πράγματα αὐτὰ ἀποτελοῦν ἀναγκαιότητες τοῦ σημερινοῦ κόσμου καὶ ἀναπότρεπτη τροπὴ τῶν πραγμάτων, ἀνεξάρτητη ἀπὸ κάθε διάθεση ὑπονομεύσεως τοῦ ἐκδοτικοῦ μας πανηγυριοῦ καὶ θεωρίες στημένων κινδύνων. Ἂν οἱ Ἕλληνες ἔκδοτες δὲν ἤθελαν τὸν Κοσκωτᾶ, πρέπει βέβαια νὰ εἶναι προετοιμασμένοι ν' ἀντιμετωπίσουν τὸν Μοῦρντοχ, τὸν Μπέρτελσμαν ἤ τὸν Μπερλουσκόνι, πού δὲν ἔχουν ἀνάγκη ἀπὸ τὰ χρήματα τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ... Καὶ εἰδικὰ γιὰ τὴν Ἑλλάδα, μιὰ συγκέντρωση τοῦ Τύπου φαίνεται ἀπ’ τὰ πράγματα ἀπαραίτητη, ἂν εἶναι αὐτὴ νὰ ξεφύγη ἀπὸ τὸ σύστημα τοῦ δικομματισμοῦ καὶ νὰ συμπεριλάβη στὶς κοινοβουλευτικὲς διαδικασίες καὶ τὴν Ἀριστερά. (Τὸ πιὸ ἐπίκαιρο ἴσως ἀπ' τὰ κεφάλαια τοῦ βιβλίου τούτου εἶναι τὸ τῆς Ἀριστερᾶς. Εἶναι ἡ πολιτικὴ της στειρότητα ἀμέσως μετὰ τὴν δικτατορία, ἡ πολιτικὴ της θολούρα καὶ τὰ θέματα πού ἐκατατριβόταν, ἡ πολιτικὴ της ἀγονία ἐν τέλει, πού τὴν στέρησαν ἀπὸ μιὰ ἐνεργὸ συμμετοχὴ σὲ μίαν ἄλλη μεταδικτατορικὴ διαμόρφωση τοῦ τόπου. Ἡ συνύπαρξη τῶν συστημάτων ὑπῆρχε καὶ τότε δεδομένη καὶ πολὺ πρὶν ἀπ' αὐτὴ ἡ γνώση σὰν μεταπολεμικὴ ἐμπειρία —ἰδιαίτερα μάλιστα γιὰ τὴν Ἑλλάδα—, ὅτι ὄχι οἱ ἀρχὲς τοῦ διεθνισμοῦ, ἀλλά ἡ ἐνεργὸς συμμετοχὴ σὲ μιὰ διαμόρφωση τοῦ κατὰ τόπους καπιταλισμοῦ εἶναι ἡ μόνη ἱστορικῶς ἀποδεκτὴ λύση). Μιὰ συμμετοχὴ ὅμως τῆς Ἀριστερᾶς μὲ τὰ πολιτικὰ φετὶχ τοῦ νεοέλληνα, μὲ τὰ μπουζούκια καὶ τὴν ἀναρχία τοῦ ἑλληνικοῦ Τύπου, μόνο γιὰ ὡρισμένο χρονικὸ διάστημα θὰ μποροῦσαν νὰ παρέξουν ἐγγυήσεις θετικῆς κοινοβουλευτικῆς λειτουργίας.

Χαρακτηριστικό της νοοτροπίας τοῦ ἑλληνικοῦ Τύπου, τοῦ ἱστορικὰ μαθημένου μὲ τοὺς διαδρόμους, εἶναι ὄχι τὸ τί κατώρθωσε εἰς βάρος τοῦ Κοσκωτᾶ, ἀλλά πώς κυττάζει νὰ τὸ ἐκμεταλλευθῆ. Πόσο αὐτονόητο θεωρεῖ κατ' ἀρχὴν νὰ ψεύδεται, ξέροντας —καὶ τοῦτο ἀπ τὴν συνείδηση τῆς ποιότητας τῆς πληροφορίας πού παρέχει— πώς τὸ κοινὸ δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ γνωρίζη τὶς κρίσιμες λεπτομέρειες. Πρῶτα-πρῶτα δὲν ὑπῆρξε ὁ Τύπος• ὑπῆρξε μόνο μιὰ ἐφημερίδα, πού δούλεψε καὶ ὑπὲρ τῶν ὑπολοίπων, κι αὐτὴ ἦταν ἡ ἐφημερίδα Ἔθνος. Μιὰ ἐφημερίδα πού ἀποτελεῖ ἐξαιρετέα περίπτωση, ἀκριβῶς λόγῳ τοῦ πλουραλισμοῦ πού τηρεῖ μέσα στὴν πνικτικὴ ὁμοιομορφία τῆς ὑπόλοιπης τυπογραφικῆς πανίδας. Καὶ ἦταν ἡ ἐφημερίδα πού κατὰ τὴν γνώμη μας θὰ εἶχε μεγαλύτερα ὠφελήματα ἂν πετύχαιναν οἱ προσπάθειες τοῦ Κοσκωτᾶ (αὐτὴ μαζὶ μὲ τὸν Ριζοσπάστη θὰ μποροῦσαν ν΄ἀποτελέσουν τὸν ἐναλλακτικὸ τύπο ) παρὰ πού δὲν πέτυχαν. Ὁ ὑπόλοιπος λοιπὸν Τύπος κατὰ τὴν δίκη τῆς ἐφημερίδος αὐτῆς δὲν ἦταν ἁπλῶς ἀδιάφορος, ἀλλά καὶ στὸ ἔπακρον περιπαικτικὸς εἰς βάρος της.

Ὡστόσο σὲ ἑνάμισυ περίπου μήνα, παρὰ τὴν καταδίκη του Ἔθνους, παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι τίποτε δὲν μεσολάβησε γιὰ τὸν Κοσκωτᾶ, οἱ 5-1 ἐκδότες ὁμονόησαν καὶ ὑπέβαλαν κοινὸ ὑπόμνημα πρὸς τὸν Πρωθυπουργό, ὁ ὁποῖος ἔτσι, ἔχοντας ὅλον σχεδὸν τὸν Τύπο τῆς παράταξης του ἐνώπιον, ἔκαμε τὸν περὶ ἐκδοτικῶν νόμο πού ὑπῆρξε καὶ ἡ ἀρχὴ τῶν κατοπινῶν ἐξελίξεων. (Μιὰ πολὺ οὐσιώδης λεπτομέρεια μὲ τὸν νόμο αὐτὸν εἶναι ὅτι οἱ ἐκδότες τὸ πόθεν ἔσχες τὸ ἐταύτισαν μὲ τὸ πόσα ἔχεις καὶ ἔδειξαν (καὶ πάλι ὄχι ὅλες οἱ ἐφημερίδες, ἰδίως της Ἀριστερᾶς...) τὶς μετοχές τους! Ἐπέμειναν ὡστόσο ὁ νόμος νὰ ἐφαρμοσθῆ γιὰ τὴν προέλευση τῶν λεφτῶν τοῦ Κοσκωτᾶ. Ἐδῶ γεννᾶται εὔλογα τὸ ἐρώτημα: καὶ ἂν ἀκόμη τὰ λεφτὰ τοῦ Κοσκωτᾶ εἶναι ξεπλυμένο χρῆμα τῆς Μαφίας, πού βρίσκεται τὸ κακό; Ποιὸ εἶναι καὶ γιατί εἶναι κακό; Καμμιὰ ἀνάλυση δὲν εἴδαμε ἐπ' αὐτοῦ καὶ θὰ ἦταν ἐνδιαφέρον νὰ μᾶς ἐξηγοῦσε κάποιος τὴν συλλογιστικὴ αὐτοῦ τοῦ... μπαμπούλα πρὸς νηπιώδεις ἐγκεφάλους. Νὰ μᾶς τὴν ἐξήγηση δηλαδὴ μὲ καπιταλιστικὰ κριτήρια. Στὴν ἀπόδειξη αὐτὴ ἀπαγορεύεται νὰ χρησιμοποίηση τὶς λέξεις: λαός, ἔθνος, Δημοκρατία, Ἑλλάδα, Βυζάντιο, ἕκτος ἂν τὶς ὁρίση κι αὐτές... Τί τάχα μεσολάβησε; Ὑποθέτομε λοιπὸν ὅτι αὐτὸ πού μεσολάβησε ἦταν μερικὰ κείμενα τοῦ ὑποφαινομένου στὸ Ἔθνος γιὰ τὴν συνταγματικὴ σχέση Κράτους καὶ συγκεντρώσεως τοῦ Τύπου κατὰ τὴν τελευταία ἑβδομάδα τοῦ Ἰουλίου τοῦ 87. Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς δημοσιεύσεως τῶν κειμένων αὐτῶν ὑπεβλήθη καὶ τὸ ὑπόμνημα.

Γιὰ τὰ κείμενα αὐτὰ ὁ συγγραφέας τους οὔτε ἀπαίτησε τίποτε, οὔτε ἔλαβε ἀπὸ κανέναν τίποτε. Καὶ τὰ ἔγραψε μὲν γιὰ νὰ βοηθήση σὲ μίαν δύσκολη περίπτωση τὸ Ἔθνος, πού εἶχε προσωπικὰ λόγους νὰ πιστεύη ὅτι εἶναι πολιτικῶς ἀπὸ τὶς πιὸ χρήσιμες ἂν ὄχι ἡ χρησιμώτερη ἀπὸ τὶς ἑλληνικὲς ἐφημερίδες, ὄχι ὅμως διότι ἦταν ἀντίθετος μὲ μιὰ σύγχρονη συγκέντρωση τοῦ Τύπου στὴν Ἑλλάδα. Τὰ λάθη τοῦ Κοσκωτᾶ ὑπῆρξαν δύο: πρῶτον μὲν ὅτι χρησιμοποίησε μία Δικαιοσύνη, τὴν κρίση περὶ τῆς εὐθυκρισίας τῆς ὁποίας ἀπέδειξε μὲ τὴν φυγὴ του, εἰς βάρος μίας ἄλλης ἐφημερίδος καί, δεύτερον, ὁ στενὸς ἐναγκαλισμός του μὲ τὸ ἑλληνικὸ Κράτος. Τὴν σχέση Τύπου, καὶ εἰδικά συγκεντρώσεως Τύπου, καὶ Κράτους ὁ Κοσκωτᾶς ἀπὸ αὐτὰ τὰ κείμενα δὲν τὴν ἔβγαλε. Οὔτε τὸ περιβάλλον του, πού πιθανὸν νὰ εἶχε λόγους...

Τὸ τί κατάφερε νὰ συμπυκνώση ὁ συγγραφέας ἀπὸ τὶς πολύκαιρες ἀσχολίες του μὲ τὰ σχετικὰ θέματα στὴν μικρὴ ἔκταση αὐτῶν τῶν κειμένων, πού ἐγράφηκαν χωρὶς βοηθήματα καὶ σὲ τρεῖς μέρες μέσα, θὰ τὸ κρίνουν ἄλλοι καὶ ὄχι ὁ ἴδιος. (Γιὰ τὴν ἀκρίβεια τῶν πραγμάτων μόνο θὰ ἔπρεπε ἴσως νὰ διορθώσωμε ἐδῶ ἕνα μικρὸ τυπογραφικὸ λάθος αὐτῶν τῶν κειμένων: ἡ λέξη σύνταγμα σὲ κάποιο ἀπ' αὐτὰ ἐγράφηκε συνάλλαγμα, πρᾶγμα πού ἐννοιολογικῶς ἐλαφρῶς διαφέρει... Τὰ κράτη ὡς ἐγγυητὲς ἐγγυῶνται μὲ τὰ συντάγματά τους καὶ ὄχι μὲ τὸ συνάλλαγμά τους. Πολὺ περισσότερο βέβαια τὸ ἑλληνικό, μιὰ κι ἔτυχε ὁ Μαυροκορδάτος νὰ ὑποθηκεύση μονοκοπανιᾶς ὅλες τὶς ἐθνικὲς γαῖες τὸ 21... Ἡ παραδεδομένη ἔκτοτε ἔλλειψη ἑλληνικοῦ συναλλάγματος εἶναι μιὰ παρατήρηση πού θὰ μᾶς χρειασθῆ ἄλλωστε καὶ στὰ παρακάτω ἐδῶ). Ὡστόσο τὰ μικρὰ αὐτὰ κείμενα ἐστάθηκαν ἱκανὰ νὰ φωτίσουν τοὺς 5-1 ἔκδοτες γιὰ μιὰ τάξη πραγμάτων πολὺ διαφορετικὴ ἀπὸ τὸ νόημα πού ἔδιναν ἑνάμισυ μήνα πρὶν στὶς κοσμικὲς των στῆλες... Κανένας ὅμως δὲν ἀναφέρθηκε στὰ αἴτια τῆς μεταστροφῆς, πρᾶγμα πού θὰ σήμαινε σίγουρο κέρδος τοῦ χαμένου χρόνου τους ὡς πρὸς τὰ γεγονότα, ἀλλά οἰκεῖοι πάντα τῆς νοοτροπίας τῶν ἀνακτορικῶν διαδρόμων καὶ τῶν ἑτοίμων πληροφοριῶν, ἀπαιτοῦν στὸ ἀκέραιο τὸ ποσοστὸ τοῦ κέρδους ἀπὸ τὴν ροὴ τῶν πραγμάτων, μὴ διστάζοντες νὰ πλέκουν τὰ πιὸ φανταστικὰ σενάρια. Ἔτσι π.χ. Δ/ ντὴς κυριακάτικης ἔκδοσης, πού ἐβεβαίωσε μάλιστα κατὰ τὸν πιὸ ἀποφασιστικὸ τρόπο ὅτι ἡ ἐφημερίδα του εἶναι μόνιμο στοιχεῖο στὴν πολιτικὴ ζωὴ τοῦ τόπου (τὰ κυριακάτικα φύλλα ὅμως ὑπάγονται σ' αὐτὸ πού λέγεται Τύπος ;...) καθόλου δὲν δίστασε νὰ προβάλη τὸ σενάριο περὶ Κοσκωτᾶ καὶ λιβανοποιήσεως τῆς Ἑλλάδος, χωρὶς ἴχνος συνείδησης τοῦ ἀντιφατικοῦ τῶν πραγμάτων. Ἂν ὁ Κοσκωτᾶς ἤθελε μὲ τὰ λεφτὰ του λαοῦ νὰ πετύχη τὴν συγκέντρωση πού ἐπεδίωκε, πώς ἦταν δυνατὸν νὰ ἐπιδιώκη λιβανοποιήσεις; Ὅσο πιὸ ἑνιαία ἡ ἀγορά, τόσο καλύτερα... Ἔτσι λοιπὸν σωθήκαμε κι ἀπὸ ἄλλον ἕνα μελλοντικὸ ἐχθρό, αὐτὸ ὅμως πού δὲν μάθαμε μὲ τὴν λιβανοποίηση εἶναι τοῦτο: ἐκτός ἀπὸ τὶς νεοελληνικὲς λαότητες, πού εἶναι καὶ οἱ μόνες ἁρμόδιες γιὰ κάτι τέτοιο, ὑπάρχουν εἰδικὰ πρόσωπα πού ἔχουν διορισθῆ φύλακες τῆς ἑλληνικῆς ἀκεραιότητος; Ποιά, πῶς καὶ γιατί;...

Ἀπὸ τὶς μικρὲς αὐτὲς λεπτομέρειες εἶναι εὔκολο νὰ καταλάβη κανεὶς πόσο ἐπληροφόρησε ὁ Τύπος, αὐτὸς πού ὁπωσδήποτε ἀπαιτεῖ, καὶ πόσο ἐκάλυψε μὲ τὴν ἐνημέρωση του τὴν περίπτωση Κοσκωτᾶ. Τὸ σκάνδαλο εἶναι μιὰ καλὴ πρόφαση γιὰ μεγάλους τίτλους, τὸ πρόβλημα εἶναι πόσο μπορεῖ ν΄ ἀντέξη ἡ μαγικὴ τούτη συνταγὴ στὸν χρόνο.

Ἡ πρώτη ἐνέργεια τοῦ Κοσκωτᾶ ἦταν νὰ στείλη ἕνα γράμμα μὲ δυὸ ἀνθρώπους. Ἡ ἐξήγηση τῶν γραμματοκομιστῶν καὶ τῶν τσιρακίων θὰ ἦταν ἀκόμη καὶ γιὰ τὴν Ἑλλάδα ἐπαρκής, ἂν δὲν συνέβαινε ὁ Κοσκωτᾶς νὰ φύγη. Μὲ τὴν ἐνέργεια του ὅμως αὐτὴ ἀπεκάλυψε ἕνα ἄλλο βαθύτατο νόημα, πού ὁ λαὸς δὲν ἐπληροφορήθη. Οἱ ἄνθρωποι αὐτοὶ ἦταν ἕνας κατατοπισμένος δικηγόρος κι ἕνας καθηγητὴς τῆς πολιτικῆς θεωρίας στὸ Παν/μιο. Αὐτὲς ὅμως ἀκριβῶς ἦσαν καὶ οἱ δύο βασικὲς ἰδιότητες τοῦ ἀποδέκτη τοῦ γράμματος. Ἂν τὸ λάβαινε μὲ τὸ ταχυδρομεῖο θὰ μποροῦσε νὰ μὴν τὸ κοινοποιήση ἤ νὰ τηλεφωνήση στὸν ἀποστολέα. Μὲ τοὺς δύο ὅμως αὐτοὺς ἀνθρώπους ἦταν ἤδη ἐκτεθειμένος ὡς πρὸς τὶς δύο βασικὲς ἰδιότητες του ἐνώπιόν τους. Αὐτὸ λοιπὸν πού γνώριζε ὁ ἀποστολέας ἦταν αὐτὸ πού κατ' ἐξοχὴν θὰ ἐνδιέφερε τὸν λαὸ διὰ τοῦ Τύπου, ἀλλά πού δὲν τὸ ἔμαθε: ὅτι στὴν Ἑλλάδα Δίκαιο καὶ ὑπουργὸς Δικαιοσύνης εἶναι πράγματα ταυτόσημα. Ὁ Κοσκωτᾶς, ὁ ὁποῖος φυσικὰ θὰ εἶχε τοὺς λόγους του, ἤθελε τὰ δύο αὐτὰ πράγματα ξεχωριστά. Ἤθελε δηλαδὴ νὰ ὑπόκειται στοὺς νόμους καὶ ὁ ἴδιος ὁ ὑπουργός.

Τούτη ἀκριβῶς ἡ ἔννοια τῆς ἑλληνικῆς Δικαιοσύνης, γνωστὴ ἀπὸ καταβολῆς ἑλληνικῆς πολιτείας, εἶναι πού ὡδήγησε καὶ στὴν πάρα πολὺ λογικὴ φυγή. Ὁ διοικητὴς τῆς Τραπέζης Ἑλλάδος ἀποκαλοῦσε τὸν Κοσκωτᾶ σὲ συνεντεύξεις του ἀπατεώνα πρὶν πρόκυψη τυπικὰ τίποτε ἀπὸ τὸ πόρισμα καὶ πρὶν ὑπάρξη κάποια δικαστικὴ ἀπόφαση. Ἐν ὀλίγοις δηλαδὴ ἡ καταδίκη προπορευόταν τῆς δίκης! Ἀλλὰ ἡ περίπτωση Κοσκωτᾶ ἦταν ἕνα οἰκονομικῆς φύσεως σκάνδαλο μέσα σὲ καπιταλιστικὰ δεδομένα. Οὔτε τὸ πρῶτο οὔτε τὸ τελευταῖο. Στὸν καπιταλισμὸ τὰ οἰκονομικὰ σκάνδαλα βρίσκονται στὴν ἡμερησία διάταξη. Στὴν μὲν Εὐρώπη δὲν περνάει βδομάδα καὶ μήνας πού νὰ μὴν ἀκουσθῆ ἕνα καὶ στὴν Ἀμερικὴ κάθε μήνα ἐκδίδονται σὲ βιβλία τὰ σκάνδαλα τοῦ προηγουμένου. Εἶναι ὁ τρόπος οἰκονομικῆς λειτουργίας τοῦ συστήματός μας. Ἀλλὰ οἱ ἐφημερίδες δὲν χαρακτηρίζουν τοὺς ἐνεχομένους ἀπατεῶνες καὶ πολὺ περισσότερο οἱ διοικητικῶς ἁρμόδιοι. Διότι ἀπατεώνας εἶναι ἕνας ἄνθρωπος, ἀκόμη κι ἂν καταδικασθῆ, μόνον ἐφ' ὅσoν διαπιστωθῆ ἡ πρόθεσή του νὰ εἶναι τέτοιος. Τὸ νὰ κάνη ἕνας καπιταλιστὴς ἐπιχειρηματίας κομπίνες —καὶ ἂν ἐλεγχθοῦν ξαφνικὰ αὐτὴ τὴν στιγμὴ ὅλες οἱ καπιταλιστικὲς ἐπιχειρήσεις τοῦ κόσμου, ἐλάχιστες θὰ εἶναι οἱ τυπικὰ ἐντάξει— καθόλου δὲν σημαίνει πώς εἶναι συνειδητὸς ἀπατεώνας, ἀλλά ἁπλούστατα ὅτι βρίσκεται ὑπὸ τὸ κράτος εἰδικῶν συνθηκῶν πού προσπαθεῖ νὰ ξεπεράση. Ἂν ὁ δικαστὴς εἶναι διὰ νόμου ὑποχρεωμένος νὰ ἀναζητῆ ἐλαφρυντικὰ στὴν περιοχὴ τῆς ἐλευθέρας βουλήσεως ( βρασμὸς ψυχῆς κ.λπ.) στὴν περίπτωση τοῦ κοινοῦ ἐγκληματία, εἶναι εὔκολο νὰ διαπιστωθῆ a priori ἡ ἔννοια τῆς καπιταλιστικῆς ἀπατεωνίας γιὰ ἕνα τυχόντα ἐπιχειρηματία; Πολὺ περισσότερο βέβαια, διότι ὁ Κοσκωτᾶς εἶναι ἀδύνατο ἐκ τῶν πραγμάτων νὰ εἶναι ἀπατεών. Ἡ ἀπόδειξη αὐτοῦ τοῦ πράγματος δὲν βρίσκεται στὶς στατιστικὲς καὶ τὰ νούμερα τοῦ ἐπιτρόπου, ἀλλὰ στὶς πιὸ προωθημένες σφαῖρες τῆς πιὸ ἀδιαμφισβήτητης μαθηματικῆς λογικῆς. Καὶ ἰδοὺ ἡ ἁπλὴ ἀπόδειξή του: ἕνας λαὸς μὲ μονοτονικὸ καὶ σοσιαλιστικὴ δημοτική, ἕνας λαὸς τοῦ ὁποίου οἱ ἀπόφοιτοι Γυμνασίου δὲν ξέρουν πόσο κάνει τὸ ἀντίστροφό τοῦ 2,5 τοῦ 15% τοῦ 50, ἕνας λαὸς ἐμποδισμένος νὰ δουλέψη ἀπ' τὸν καημὸ τοῦ μπουζουκιοῦ (ἀναλυτικότερα γι αὐτὸ βλέπε στὸ προσεχὲς βιβλίο μας), εἶναι ἕνας λαὸς πού δὲν μπορεῖ νὰ ἔχη λεφτά. Τὰ λεφτὰ λοιπὸν πού ἔχει τὴν ψευδαίσθηση πώς εἶναι δικά του κάπως ἀλλοιῶς τὰ ἔχει. Ὁ διοικητὴς τῆς Τραπέζης τῆς Ἑλλάδος ξέρει καλὰ ὅτι ἡ πίστωση τῶν Ἱδρυμάτων πού διευθύνει ἔναντι τῶν ξένων τραπεζῶν, ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὸ ἂν θὰ δώσουν οἱ ἀμερικανοὶ τὰ δολλάρια γιὰ τὶς βάσεις καὶ οἱ εὐρωπαῖοι τὰ ΕQU. Ἄρα λοιπὸν τὰ λεφτὰ τοῦ λαοῦ —πού ἔφαγε ὁ Κοσκωτᾶς καὶ πού μερικοὶ ἄλλοι γεννήθηκαν μὲ προορισμὸ νὰ φυλᾶνε- δὲν εἶναι ἑλληνικὰ λεφτὰ ἀλλά δραχμοποιημένα δολλάρια. Τί ἔκλεψε λοιπὸν ὁ Κοσκωτᾶς, ἀκόμη κι ἂν δεχθοῦμε πώς ἔκλεψε; Ἔχουν καμμιὰ ἁρμοδιότητα τὰ ἑλληνικὰ δικαστήρια νὰ ἀποφανθοῦν ἐπὶ ξένων χρημάτων;

 Ὅπως βλέπομε, διά της... μαθηματικῆς λογικῆς καὶ ὄχι μὲ τὰ λογιστικὰ τεφτέρια τοῦ ἐπιτρόπου, τὰ πράγματα ἀνάγονται σὲ πολὺ ἐπικίνδυνες νοηματικὲς σφαῖρες. Ὄχι μόνο εἶναι ἀδύνατο νὰ ἀποδειχθῆ ἐμπραγμάτως ἡ ἔνοχη τοῦ Κοσκωτᾶ σὲ ὁποιαδήποτε ἀπάτη, ἀλλά, ἂν σκεφθοῦμε ὅτι ὁ Κοσκωτᾶς κάποια λεφτὰ θὰ πρέπει κατ' ἀρχὴν νὰ ἒφερε γιὰ ν΄ ἀγοράση τὴν Τράπεζα, τὰ πράγματα εἶναι δυνατὸν νὰ πάρουν τελείως διάφορες καὶ ἐπικίνδυνες σημασίες. Ἀκριβῶς δηλαδὴ γιατί ὅλοι δραχμοποιημένα δολλάρια... ἀπολαμβάνουν. Τὸ πρόβλημα συνεπῶς δὲν εἶναι ποιὸς πολλὰ καὶ ποιὸς λίγα, ἀλλά πῶς καὶ γιατί. Ὁ Κοσκωτᾶς κάτι ἔμπασε καὶ δὲν ξέρομε ἀκόμα ἂν ἔβγαλε. Ἄλλοι βγάζουν χωρὶς νὰ ἔχουν μπάσει τίποτε, ὅπως κι ἄλλοι πληρώνονται μὲ βαρύτατους μισθούς, χωρὶς ἀκριβῶς νὰ εἶναι φυσιολογικὰ ξεκαθαρισμένος ὁ ρόλος τους ὡς πρὸς τὸν λαό, γιὰ τὴν ἀδειανὴ τσέπη τοῦ ὁποίου ὑπάρχουν ἐξ ὁρισμοῦ φύλακες ἄγγελοι.

Ὁ Κοσκωτᾶς λοιπὸν τόσκασε, διότι οἱ δικαστικὲς ἀποφάσεις στὴν Ἑλλάδα λαμβάνονται ἀλόγως καὶ διὰ βοῆς δὶκην ρωμαϊκοῦ Ἱπποδρόμου. Καὶ ὀρθῶς ἔκαμε. Τελικῶς πρέπει κάποτε οἱ βάσεις καὶ ἡ θεωρητικὴ δομὴ τῆς ἑλληνικῆς Δικαιοσύνης νὰ συζητηθοῦν δημοσίως καὶ νὰ ἀποτελέσουν ἐκτενὲς ἀντικείμενο τῶν μέσων μαζικῆς ἐνημέρωσης. Ἡ ποιότητα τῆς ἑλληνικῆς Δικαιοσύνης δὲν ὑποβιβάζεται ἀπ' τοὺς κακοὺς δικαστὲς καὶ τὶς ἄστοχες ἀποφάσεις, ἀλλά ἀκριβῶς ἀπ τοὺς νομίζοντες ἑαυτοὺς καλοὺς καὶ ἀδέκαστους. Εἶναι βέβαια ἕνα πολὺ κακὸ σύμπτωμα νὰ βρίσκεται κανεὶς βυθισμένος κάπου, σὲ μιὰ κακὴ ἰδέα π.χ., καὶ νὰ μὴν τὸ αἰσθάνεται. Αὐτὸς γίνεται πρόξενος μεγάλων κοινωνικῶν κακῶν, χωρὶς νὰ τὸ καταλαβαίνη. Ὄχι μόνο γιατί διαιωνίζει μὲ τὴν ἐξαίρεση του μιὰ πλανερὴ εἰκόνα γιὰ τὸ ὅλο, ἀλλά, ἀκριβῶς γιατί πάσχει ἐγγενῆ σύγχυση μεταξὺ καλοῦ καὶ κακοῦ, μπορεῖ νὰ μεταβάλη τὸ καλὸ σὲ συμφορά. Τί κέρδισε ἡ Ἑλλάδα μὲ τὸν Τερτσέτη καὶ τὸν κ. Σαρτζετάκη ὡς πρὸς τὴν δικαιακὴ της ὑπόσταση; Καὶ γιὰ ν΄ ἀφήσωμε τὸν Τερτσέτη πού εἶναι λίγο μακρυὰ καὶ οἱ συνθῆκες ἦσαν ἄλλες, ἀφ' ὅτου ὁ κ. Σαρτζετάκης ἀνεκάλυψε τὰ παρακρατικὰ σκάνδαλα τοῦ καιροῦ του, καὶ ἀκριβῶς διότι τὰ ἀνεκάλυψε (διότι ἔτσι ὑπῆρξαν οἱ πολιτικὲς προφάσεις καὶ ἡ ἐκλογικὴ ἀναταραχή), περάσαμε μιὰ δικτατορία καὶ φθάσαμε στὸ σημερινὸ κατάντημα. Οἱ χῶρες τῆς Λατινικῆς Ἀμερικῆς πού ἔχουν μονίμως δικτατορία λιγώτερο γελοιοποιημένες βρίσκονται στὸν σημερινὸ κόσμο.

Ἕνας κίνδυνος αὐτὴ τὴν στιγμὴ εἶναι ὁ κ. Τσεβᾶς. Κίνδυνος ἐννοοῦμε κοινωνικός. Στὶς 8 Νοεμβρίου 1988 ὁ κ. Τσεβᾶς ἔδωσε μιὰ συνέντευξη στὸ Ἔθνος μαζὶ μὲ τὴν φωτογραφία του ἐν εἶδει ἀπόρθητου ἱεροεξεταστῆ. Ὁμιλεῖ ἐκεῖ περὶ πολιτικῶν ὡς προτύπων καὶ δασκάλων ὀρθῆς συμπεριφορᾶς, εὐαισθησίας, εὐθύνης καὶ ἤθους πού παιδεύουν ἀνθρώπους, περὶ πνευματικῶν ταγῶν πού κατέθεσαν τὴν πορφύρα τῆς  αὐθεντίας τους κ.λπ. Περισσότερα γιὰ τὴν προσωπικὴ φιλοσοφία τοῦ κ. Τσεβᾶ δὲν χρειάζονται. Ὁ κ. Τσεβᾶς θὰ ἦταν ἄριστος ἴσως ὡς δάσκαλος ἐπαρχιακοῦ δημοτικοῦ σχολείου ἤ ὡς θρησκευτικὸς κατηχητής, ἀλλά ποτὲ ὡς ἀνώτερος δικαστικός. Ἡ φιλοσοφία του εἶναι ἐκείνη τοῦ κοινοβιακοῦ χωρικοῦ, ἀπὸ τὸν ὁποῖον λείπει πᾶσα ἰδέα κοινωνικῶν, πολιτικῶν καὶ ἱστορικῶν προσλαμβανουσῶν. Ὁ κόσμος τοῦ κ. Τσεβᾶ εἶναι στενὸς καὶ στερημένος. Καὶ γι αὐτὸ ἐπικίνδυνος. Ἂν βάλωμε τὸν κ. Τσεβᾶ νὰ μᾶς γράψη σὲ μίαν ἔκθεση ἰδεῶν, τί θὰ πῆ ὀρθὴ συμπεριφορά, εὐαισθησία, εὐθύνη καὶ ἦθος, θὰ πάρη μηδέν. Καὶ τὸν πληροφοροῦμε ὅτι ἡ γενναιότητα τοῦ πολίτη τῆς Δημοκρατίας πού ἐπικαλεῖται, σὲ χῶρες ἐξηρτημένες καὶ πού τίποτε δὲν παράγουν, σημαίνει ἐπανάσταση καὶ τρομοκρατία. Αὐτὰ ἐπικαλεῖται ὁ κ. Τσεβᾶς; Ὁ κ. Τσεβᾶς ὑπάγεται στὴν κατηγορία τῶν ἀνθρώπων (πού δὲν χρειάζεται νὰ εἶναι καὶ δικαστικοί), πού καυτηριάζουν σκάνδαλα κι ἀπ' τοὺς ὁποίους εἶναι γεμάτα τὰ ἑλληνικὰ καφενεῖα καὶ οἱ ἐκκλησίες. Καὶ γίνεται ἐπικίνδυνος μὲ τὴν φιλοσοφία του αὐτή, ἀκριβῶς γιατί λειτουργεῖ σὲ μιὰ Δικαιοσύνη πού παραλαμβάνει μηνύσεις βάσει φωτοτυπιῶν καὶ μὲ τὴν ὑπόθεση πώς θὰ βρεθοῦν τὰ πρωτότυπα!...

Ὁ κ. Τσεβᾶς ἁγνοεῖ τὸ βασικό: ὅτι ἅπαντες στὴν Ἑλλάδα, μηδὲ καὶ πρωτίστως τοῦ ἰδίου ἑξαιρουμένου, εἶναι ὑποχρεωμένοι νὰ κλέβουν. Καὶ τὸ πρόβλημα δὲν εἶναι ἂν πολλὰ ἤ λίγα, ἂν πρόκειται γιὰ λεφτὰ τοῦ λαοῦ ἤ ὄχι (ὁ λαὸς δὲν ἔχει λεφτά, εἴπαμε, ἀφοῦ δὲν παράγει), ἀλλὰ ἂν κλέβουν κατ' ἀξίαν. Μόνο ἀπὸ τοῦτο θὰ μποροῦσε νὰ ἀντλήση νόημα ἡ ὅποια Δικαιοσύνη ἐν Ἑλλάδι καὶ καθόλου ἀπὸ τὴν κατηγορικὴ προστακτικὴ τοῦ Καντίου.  Ὄχι τὸ κλέπτειν, ἀλλά τὸ κατ' ἀξίαν κλέπτειν — εἶναι ὅτι πρέπει ν' ἀποτελέση τὸ ἀνεξάλειπτον μέλημα τῆς ἑλληνικῆς δικαιοσύνης. Ἕνα μέλημα πού ὁμολογουμένως δὲν ἀπαιτεῖ τόσο νομικὴν γνώση, γνώση νομοθετημάτων, παραγράφων καὶ ἄλλων βαρβαρικῶν διατεχνημάτων, ὅσο κυρίως φιλοσοφικὴ καὶ καλλιτεχνικὴ προδιάθεση. Καὶ φυσικά, ἔγνοια καὶ μέριμνα γιὰ τὴν ζωὴ τῶν ὅσων ἔτυχε νὰ ζοῦν σὲ τοῦτον τὸν τόπο... Αὐτὰ ὅμως ἀπαιτοῦν καὶ κάποιαν καθαρότητα κοινωνικῶν ἐννοιῶν.

Ἡ διαφθορὰ τοῦ τρίτου κόσμου σήμερα - Korruption ὅπως ἐπεκράτησε νὰ λέγεται διεθνῶς— εἶναι ἱστορικὴ κατηγορία ἀναγκαστικῆς ὑφῆς. Ὅσο ἡ κοινωνικὴ κλίμακα προχωρεῖ, τόσο ἡ Korruption ἀναγκαστικὰ αὐξάνει. Μὲ ἀνώτατο ὅριο τὴν πολιτικὴ ἡγεσία. Ἀπὸ τὴν στιγμὴ πού μιὰ ἡγεσία τριτοκοσμικῆς χώρας θὰ ἀποφασίση νὰ εἶναι ἔντιμη, ὁ λαός της θὰ βυθισθῆ στὴν δυστυχία. Στὴν κοινωνικὴ δυστυχία, ἂν ὄχι στὴν συμφορὰ τοῦ πολέμου. Οἱ πολιτικοὶ ἡγέτες εἶναι ὑποχρεωμένοι νὰ κλέβουν γιὰ νὰ σώσουν τοὺς λαούς τους,δηλαδὴ νὰ μὴν τοὺς ρίξουν σὲ μεγαλύτερη δυστυχία. Κι αὐτὸ εἶναι κάτι πού ὑποβάλλεται ἱστορικὰ ἀπό τούς ἴδιους τούς λαούς. Οἱ λαοὶ αὐτοὶ θέλουν αὐτοκίνητα, μαγνητόφωνα, ψυγεῖα, οἱ χῶρες θέλουν ἠλεκτρομηχανὲς καὶ οἱ στρατοὶ ἀεροπλάνα. Αὐτὰ δὲν τὰ παράγουν οἱ ἴδιοι, ἀλλά θέλουν νὰ τὰ ἔχουν. Ἐδῶ βρίσκεται καὶ ἡ διαφθορὰ ὡς ἱστορικὴ κατηγορία. Τὰ μονοπώλια σήμερα, γιὰ λόγους πού δὲν μᾶς ἐνδιαφέρει νὰ ἐξηγήσωμε ἐδῶ, παράγουν ὅλα μὲ τὶς ἴδιες σχεδὸν τιμές. Ποῦ λοιπὸν στηρίζεται ἡ διαπραγμάτευση τῶν ἀγορῶν τους; Ποιὸ εἶναι τελικὰ τὸ στοιχεῖο πού ἐπιβάλλει ἂν θ' ἀγορασθῆ τὸ τάδε ἤ τάδε ἀεροπλάνο, πού ἔχουν τὴν ἴδια τιμή; Προφανῶς στὰ ποσοστὰ πού θὰ εἰσπράξουν οἱ ὑπουργοὶ πού θὰ εἰσηγηθοῦν τὴν ἀγορά. Αὐτὸ λέγεται προμήθεια, στὴν οὐσία ὅμως εἶναι ἡ πρακτικὴ ἔκφραση τῆς ἱστορικῆς διαστάσεως τῆς Korruption. Ἂν δὲν δεχθῆ τὸ λάδωμα ὁ ὑπουργός, δὲν θ ἀγορασθοῦν τ' ἀεροπλάνα ἤ οἱ μηχανὲς τῆς ΔΕΗ, διότι χαλάει ἡ διαπραγματευτικὴ κατάσταση τῶν μονοπωλίων, πού δὲν μποροῦν ν΄ ἀρχίσουν συναγωνισμὸ τῶν τιμῶν. Ἡ ἐκ τοῦ λαοῦ λοιπὸν Korruption ἀντανακλᾶται πρὸς τὴν ἡγεσία καὶ μέσῳ αὐτῶν τῶν δύο πόλων σὲ ὅλο τὸ κοινωνικὸ σῶμα. Ἡ περαιτέρω λεπτομερὴς περιγραφὴ τῶν καταστάσεων ξεφεύγει βέβαια τῶν ὁρίων τοῦ παρόντος, τὰ παραπάνω ὅμως εἶναι νομίζομε ἀρκετὰ γιὰ νὰ καταλάβη ὁ κ. Τσεβᾶς ὅτι δὲν εἶναι καθόλου ἀθῶος... Ἄλλα γιὰ νὰ ρωτήσωμε καὶ κάτι ἄλλο: δεδομένου ὅτι τὰ παραπάνω εἶναι πολὺ γνωστὰ ἐκτός Ἑλλάδος, δικαιοῦται ἡ Ἑλληνικὴ Κυβέρνηση, μετὰ τὸ ξέσπασμα τῶν γεγονότων πού ἐπέτυχε ὁ ἀδιάφθορος χαρακτήρας τοῦ κ. Τσεβᾶ, νὰ συμπεριφέρεται ὡς ἐν πλήρει souverainete, νὰ δίνη σήματα στὴν Ἰντερπόλ, ὅπως λέει, νὰ προβαίνη σὲ διαβήματα πρὸς ἄλλες κυβερνήσεις, κ.λπ., χωρὶς νὰ δημιουργῆ μιὰ σοβαρὴ ἀνωμαλία στὶς σύγχρονες διεθνεῖς σχέσεις; Ὑπάρχει καμμία κυβέρνηση στὸν κόσμο πού μπορεῖ νὰ ἐμπιστευθῆ τὸ κῦρος της στὴν δικαστικὴ ἀκεραιότητα τῶν κυρίων Τσεβᾶ καὶ Κουβέλη;

Ἡ ἱστορικὴ ἔννοια τῆς διαφθορᾶς, ὅπως εἶπαμε, δὲν ἔχει νὰ κάνη μὲ κάποιο εἶδος μεταφυσικῶν ἰδιοτήτων τῶν λαῶν, ἀλλά μὲ τὶς ἰδεολογίες των στὴν διαχρονικὴ τους λειτουργία. Συνεπῶς οἱ ἐπιτροπὲς εἶναι καθ’ ὕλην ἀναρμόδιες καὶ ἐκτός τοῦ ὅτι συνιστοῦν ἕνα περιττὸ πελώριο ἔξοδο, τὸ μόνο πού μποροῦν νὰ ἐπιτύχουν εἶναι μόνο μιὰ ἐμφύλια πόλωση στὸ ἐπίπεδο τοῦ λαοῦ. Ἡ ἐπὶ τῶν σκανδάλων ἐνοχή εἶναι ζήτημα πραγματικό, δηλαδὴ ζήτημα ἱστορικῆς ἑρμηνείας καὶ κοινωνιολογικῆς ἐξετάσεως. Οἱ ἐπιτροπὲς εἶναι τὸ σύνηθες ἰσχῦον μοντέλο σὲ ὅλον τὸν κόσμο. Καὶ στὶς μὲν καπιταλιστικὰ ἀνεπτυγμένες χῶρες, ὑπὸ συνθῆκες μάλιστα κρατικομονοπωλιακοϋ καπιταλισμοῦ, ὅπου τὰ ὄρια πολιτικῆς καὶ κεφαλαίου παραμένουν κατ' ἀνάγκην ἀσαφῆ, ἔχει ἤδη πολλαπλῶς δειχθῆ ὅτι οἱ ἐπιτροπὲς ἐλάχιστα ἀποδίδουν. Διαφωτιστικὸ εἶναι ἐν προκειμένῳ ἕνα πρόσφατο βιβλίο τοῦ ἀμερικανοῦ οἰκονομολόγου Τζών Καλμπραίηθ.

Στίς τριτοκοσμικὲς ὅμως χῶρες εἶναι βέβαιον ὅτι αὐτὲς οὐδέποτε ἀποδίδουν, διότι ἁπλούστατα λειτουργοῦν ἐπὶ μονίμου βάσεως... Μόνο ἐν Ἑλλάδι ἐπὶ σχεδίου Μάρσαλ δὲν κατέστη ἀναγκαία μιὰ τέτοια ἐπιτροπὴ! Ἄλλο πραγματικὸ ἀντικείμενο ἡ ἐπιτροπὴ δὲν μπορεῖ νὰ ἔχη, διότι τὸ μόνο μέχρι τοῦ παρόντος ἔγκλημα τοῦ κατηγορουμένου Κοσκωτᾶ εἶναι ὅτι ἐχρησιμοποίησε τὴν ἀξιοπιστία τοῦ τραπεζιτικοῦ του οἴκου, γιὰ νὰ μᾶς φέρη ἠλεκτρονικὰ μηχανήματα Τύπου πού δὲν τὰ ἔχουν οὔτε εὐρωπαϊκὲς χῶρες. Αὐτὸ ὄντως ἀποτελεῖ προσβολὴ τῶν χρηστῶν ἠθῶν κατὰ τὸ ἀρθρ. 5, παρ. 1 τοῦ Συντάγματος, διότι καὶ οἱ ἐφοπλιστές μας τὸν παρελθόντα αἰῶνα,δηλαδὴ ἡ πιὸ προοδευμένη στὸ ἐμπόριο καὶ τὶς ἰδέες μερίδα τῆς ἑλληνικῆς κοινωνίας, ἀπέρριψαν τὸν ἀτμὸ καὶ προτίμησαν νὰ μείνουν στὸ κουπὶ καὶ τὰ πανιά...

Δὲν τίθεται συνεπῶς θέμα ἀθωότητος ἤ ἐνοχῆς ἐπὶ ὑπαρξασῶν ὑπερβάσεων, ἀλλά ζήτημα ὀρθῆς διαχειρήσεως τῶν ἐνδεχομένων τέτοιων. Ἀκούσαμε π.χ. περὶ διαμερισμάτων στὴν Ἀμερικὴ καὶ μεγάλων ἐπιχειρήσεων στὸν Καναδᾶ. Οἱ πολιτικοὶ γιὰ τοὺς ὁποίους ἀκούγονται τέτοια πράγματα δὲν εἶναι μόνο κακοὶ οἰκονομολόγοι, ἀλλά καὶ πολὺ κακοὶ πολιτικοί. Διότι τὰ χρήματα τὰ ὁποῖα δίδονται ὡς βοήθεια ἀναπτύξεως (Entwicklungshilfe) —κι ἐμεῖς ὅπως εἶπαμε ζοῦμε μὲ δανεικὰ κι ἀγύριστα ἀπ τὸ 21 κι ἐδῶ—, δίδονται γιὰ νὰ λυθοῦν κάποια κοινωνικῆς καὶ πολιτικῆς φύσεως προβλήματα τόσο στὶς μητροπόλεις, ὅσo καὶ στὴν περιφέρεια. Τότε δηλαδὴ μόνο πιάνουν τόπο ὡς πρὸς τοὺς δότες καὶ ὡς πρὸς τοὺς ἀποδέκτες, ὅταν καταναλώνονται, ἔστω καὶ πολυτελῶς, ἐκεῖ πού δίδονται. Τὸ νὰ ξαναγυρίζουν μὲ τὸν ἕνα τρόπο ἤ τὸν ἄλλο (πάντα δυσεξακρίβωτους φυσικὰ μιὰ καὶ ὑπάρχουν ἄκρως περιπεπλεγμένα κανάλια ἐξαγωγῆς) ἐκεῖ πού ἦσαν, πολιτικῶς κρινόμενο δὲν μπορεῖ παρὰ νὰ ἔχη τὸ νόημα ἑνὸς πολὺ σοβαροῦ πολιτικοῦ ἐγκλήματος. Ἕκτος καὶ ἂν οἱ οὕτω πώς ἐνεργοῦντες πολιτικοὶ ἔχουν μόνον αὐτὴ καὶ καμμιὰν ἄλλη ἰδέα γιὰ τὸ σύστημα πού τοὺς παραχωρεῖ τὴν ἐξουσία (ἀναφερόμαστε βέβαια ἐδῶ στὴν λογικὴ οὐσία τῶν πραγμάτων, κάπως πέραν τῶν... ἐκλογῶν). Ὡς πρὸς αὐτὸ λοιπὸν θὰ χρειαζόμαστε μιὰ κάποια ἐπιτροπή. Διότι τὸ συμπέρασμα κάθε ἄλλης ἐπιτροπῆς προεξωφλήθη ἤδη διὰ στόματος τοῦ κ. Χαλικιᾶ καὶ ἀφοῦ μέχρι τώρα δὲν συνέβη κάποια ἔστω καὶ τυπικὴ παραίτηση, τὸ ὁποιοδήποτε ἐπιτρόπειον συμπέρασμα δὲν μπορεῖ νὰ κατατείνη εἰ μή στὴν ἀθώωση διὰ τοῦ λαοῦ, βάσει τῆς πολὺ γνωστῆς μας λογικῆς: ἂν ὁ λαὸς δὲν μᾶς ἀθώωση, τότε καλὰ τοῦ κάνομε.... Πρόκειται βέβαια περὶ σκέψεων γιὰ λαὸ πού δὲν εἶναι λαός.... Σὲ χῶρες σὰν τὴν Ἑλλάδα πού τίποτε δὲν παράγουν, οἱ ὑπερβάσεις ἀποτελοῦν ἐγγενῆ κατάσταση πέραν τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ, τῆς χρηματοδοτήσεως τῶν κομμάτων συμπεριλαμβανομένης. Ἐξ οὗ καὶ ὁ ἀνέκαθεν ὑψηλὸς βαθμὸς πολιτικοποιήσεως τῆς κοινωνίας μας. Ἡ κομματικὴ πελατεία ἔχει ἀκριβῶς τὸ νόημα ἐπιχειρησιακῆς φύσεως φαινομένου ὡς πρὸς τὸν κρατικὸ προϋπολογισμό. Θὰ ἦταν μιὰ εὐκαιρία νὰ κατανοούσαμε μὲ τὴν δοθεῖσα εὐεργετικὴ ἀφορμή, ὅτι τὰ σκάνδαλα δὲν ἀποτελοῦν ἠθικῆς καὶ δημοσίας τάξεως φαινόμενα καὶ ἄρα οὔτε ὑπόθεση τῶν ὁποίων εἰσαγγελέων, οὔτε σενάρια δακτύλων καὶ ἀθωωτικῶν ἐπιχειρήσεων τῶν ὅποιων ἐπιτροπῶν. Πολὺ πιθανὸν νὰ καταλήγαμε οἰκειοθελῶς καὶ ἐλλόγως σὲ μιὰ σωστὴ ἐκτίμηση τῆς θέσης τῆς χώρας μας στὶς σύγχρονες διεθνεῖς σχέσεις, πρᾶγμα πού δὲν θὰ ἦταν μόνο εὐεργετικὸ ὡς πρὸς τὴν ἐξωτερικὴ μας πολιτική, ἀλλὰ καὶ ἔξοχου ἐθνικῆς σημασίας ὡς πρὸς τοὺς λαούς μας...

Διότι ὡς πρὸς τὰ ὑπόλοιπα, ἡ ἱστορικῶς λειτουργοῦσα διαφθορὰ ἀποτελεῖ σήμερα τὴν ἄλλη ὄψη τῆς δύναμης στὴν πολιτικὴ καί, ἑξαιρέσει τῆς παραπάνω περιπτώσεως ἐξαγωγῆς πού εἴπαμε, ἔχει πολλὲς εὐεργετικὲς ὅσο καὶ ἀναγκαῖες ἐνίοτε ἐπιπτώσεις. Ὡς πρὸς τὸν τρίτον κόσμο, μὲ τὸ νὰ μεταβάλλη τὰ ἐσωτερικὰ κοινωνικὰ προβλήματα σὲ προβλήματα (ἐλεγχομένης) πολιτικῆς κυριαρχίας, συντελεῖ ἐπί τοῦ παρόντος στὶς διαπραγματεύσεις τῶν ἀφοπλισμῶν, δηλαδὴ στὴν πρόοδο τῆς Εἰρήνης, ἀπὸ τὴν ὁποία εἶναι σήμερα δυνατὸν νὰ διορθωθοῦν καταστάσεις τοῦ ἀποικιοκρατικοῦ παρελθόντος πού βαραίνουν τόσο στοὺς ἴδιους τους λαοὺς κατὰ τὸ διαίρει καὶ βασίλευε, ὅσο καὶ στὶς σύγχρονες διεθνεῖς σχέσεις. Οἱ περιπτώσεις πού ἡ διαφθορὰ ἔδρασε σὰν στοιχεῖο προόδου εἶναι πάρα πολλές. Στὴν Ἀμερικὴ τοῦ παρελθόντος αἰῶνος, ὅπως καὶ στὴν Ἀθήνα τῆς δεκαετίας τοῦ 50, ὑπῆρξε μιὰ προϋπόθεση γιὰ τὸ σύντομο κτίσιμο τῶν μεγαλουπόλεων ( κερδοσκοπία ἀκινήτων ). Τὸ ἴδιο καὶ σὲ εὐρωπαϊκὲς χῶρες μεταπολεμικά. Ἀλλά ἡ ἀντίληψη περὶ διαφθορᾶς στὸ παρελθὸν δὲν εἶχε τὴν ἔννοια πού καταλαβαίνομε σήμερα. Στὰ ὑψηλὰ ἐπίπεδά τῆς διπλωματίας, ὁ Ταλλεϋράνδος καὶ ὁ Μέττερνιχ ἐχρησιμοποίησαν τὴν πρὸς τοὺς ἴδιους δωροδοκία ὡς μέσον διπλωματικό, πού συνεπήγετο ὑποχρεώσεις καὶ γιὰ τὸν δωροδοκοῦντα. Ἀκόμη, ἡ διαφθορὰ εἶναι ἐνίοτε ἀπαραίτητη καὶ ὡς ὅρος ἐπιστημονικῆς προόδου, πρᾶγμα πού συνέβηκε μὲ τὴν περίπτωση τῆς Λόκχηντ πρὸ ἐτῶν (αὐτὸ πού εἶναι ἠθικῶς ἀποτιμήσιμο εἶναι βέβαια ἡ χρήση τῆς ἐπιστήμης καὶ ὄχι ἡ ἐπιστήμη καθ' ἑαυτήν). Γιὰ νὰ καταφέρη ἡ Λόκχηντ νὰ κατασκευάση μόνο τὰ προϊόντα της (καὶ ὄχι βέβαια νὰ τὰ πούληση, διότι γιὰ τέτοια προϊόντα δὲν ὑπάρχουν ἀγοραστὲς — παραβλεπομένης βέβαια τῆς ἀπορροφητικῆς λειτουργίας ἑνὸς τέτοιου συγκροτήματος γιὰ τὶς ἐγγενεῖς κρίσεις τῆς καπιταλιστικῆς παραγωγῆς), ἐξόδεψε 200 ἑκατομ. δολλάρια σὲ λαδώματα ὁλοκλήρων κυβερνήσεων καὶ βασιληάδων, τὰ ὁποῖα φυσικὰ συνυπολόγιζε στὸ κόστος. Ἀκόμη καὶ γιὰ μερικὰ συγκεντρωτικὰ καθεστῶτα, ὅπως π.χ. στὸ Μαρόκο καὶ στὴν Αἴγυπτο τοῦ Σαντάτ, ἡ διαφθορὰ ὑπῆρξε ἕνας ἐπιδιωκτέος καὶ διοικητικῶς εἰσαχθείς παράγοντας γιὰ τὴν σταθερότητα τοῦ καθεστῶτος. Βλέποντας τὰ καθεστῶτα αὐτὰ μὲ τὴν βιομηχανικὴ ἀνάπτυξη τῶν χωρῶν τους νὰ φεύγη ἡ δύναμη ἀπ τὰ ἴδια καὶ νὰ μεταβιβάζεται στὸ προσωπικὸ τῶν ἐπιχειρήσεων καὶ τοὺς μάνατζερ, ἐδημιούργησαν γύρω τους μιὰ κρατικὴ τάξη, τὴν ὁποίαν προσπαθοῦσαν νὰ κρατήσουν πιστὴ βυθίζοντας την στὸ ἴδιο... καζάνι. Ἀκόμη καὶ στὶς ἀνατολικὲς χῶρες ἡ διαφθορά, συνήθως ὑπὸ τὴν μορφὴ τῆς μαύρης ἀγορᾶς, ὑπῆρξε ἕνας ἀνεκτὸς ὅρος γιὰ τὴν πραγματοποίηση τῶν οἰκονομικῶν προγραμμάτων παληότερα.

Ἀφήνομε βέβαια κατὰ μέρος ὑψηλὲς φιλοσοφικὲς περιπτώσεις διαφθορᾶς ὅπως π.χ. τοῦ Φ. Βάκωνα, ὁ ὁποῖος θεωροῦσε ἀπολύτως αὐτονόητο νὰ κλέβη τὸν κρατικὸ προϋπολογισμό. Καὶ ὀρθῶς, ἂν τὰ λεφτὰ δὲν χρησιμεύουν γιὰ τὴν φιλοσοφία καὶ ἐν γένει πνευματικὴ παραγωγή, τότε γιὰ ποιὸν λόγο νὰ ὑπάρχουν καθόλου; Ὁ μεγαλοφυὴς Βάκων ἐφήρμοσε κατ' ἄμεσον τρόπο τὴν ὕπατη ἐπιστημονικὴ ἀρχὴ πού διετυπώθη ποτὲ στὸν χῶρο τῆς οἰκονομικῆς ἐπιστήμης μόνο ἐπὶ τῶν ἡμερῶν μας. Καὶ πάλι ὄχι ἀπὸ ἕναν οἰκονομολόγο, ἀλλά ἀπὸ ἕνα ἐξ ἴσου μεγαλοφυῆ ζωγράφο -τὸν Σαλβατὸρ Νταλί: μόνο οἱ κουτοὶ ἄνθρωποι τρέχουν πίσω ἀπ' τὰ λεφτά• στοὺς ἔξυπνους αὐτὰ πᾶνε μοναχά τους...

Τὸ χαλεπὸν μὲ τὰ δικά μας συνθήματα τῶν κατηγοριῶν καὶ τῶν ἀθωοτήτων εἶναι βέβαια ὁ θλιβερὸς νοτιοβαλκὰνιος χαρακτήρας πού ἔχουν, μὴ συνδυάζοντα οὔτε τὸ φιλοσοφικὸν βάθος τοῦ Βάκωνα, οὔτε τὸ καλλιτεχνικὸν ὕψος τοῦ Νταλί. Καὶ τοῦτο δὲν μπορεῖ παρὰ νὰ ἔχη σχέση μὲ τὴν ἔννοια τοῦ χρήματος πάρ' ἡμῖν. Δυστυχῶς, παρὰ τὶς εὐγενεῖς προσπάθειες τῶν οἰκονομολόγων μας γιὰ τὴν ἐξυγίανση τοῦ ἐθνικοῦ νομίσματος, δὲν εὑρέθη κάποιος εὐσυνείδητος νὰ τοὺς ἐξήγηση ὅτι τὸ ἐθνικόν νόμισμα σ’ ἐμᾶς θὰ εἶναι ἐσαεὶ ὑποτιμημένο, διότι ἡ ἔννοια τοῦ χρήματος συνδέεται πάντα μὲ τὰ ἄντερα καὶ ποτὲ μὲ τὸ μυαλό...

Βλέπομε συνεπῶς ἀπὸ τὰ παραπάνω, ἔστω καὶ ἄκρως συνοπτικῶς, ὅτι ἡ ἔννοια τῆς διαφθορᾶς εἶναι ἕνα ἐξαιρετικὰ πολύπλοκο ἱστορικῆς καὶ κοινωνιολογικῆς σημασίας φαινόμενο, πού κάθε ἄλλο παρὰ ἁρμοδιότητα τῶν μανιασμένων εἰσαγγελέων ἀποτελεῖ. Ἡ φιλοσοφικὴ καὶ κατ' ἐπέκταση δικονομικὴ του σημασία τεκμαίρεται μόνον τελεολογικῶς... Ἂν βεβαίως αὐτὰ ὅλα τὰ ἔλαβαινε ἐκ τῶν προτέρων ὑπ' ὄψη του ὁ κ. Τσεβᾶς, τότε ὄχι μόνο θὰ ἀμφέβαλλε γιὰ τὴν ἐγκυρότητα τοῦ εἰσαγγελικοῦ του δεκαλόγου, ἀλλά καὶ ἐκ τῶν ὑστέρων τουλάχιστον θὰ ἐγνωρίζαμε ὅτι ἡ ὀρθὴ τάξη πραγμάτων εἶναι ὄχι ἂν ὑπῆρξε τὸ λάδωμα, ἀλλά τὸ πρὸς τί τοῦ πράγματος καὶ πού πῆγε τὸ λάδι. Ἐὰν ἐχρησιμοποιήθη ἤγουν διὰ φιλοσοφικοὺς σκοπούς... Κάτι τέτοιο ὅμως ἐξέρχεται τῶν ἀνακριτικῶν δυνατοτήτων οἱουδήποτε εἰσαγγελέως. Ὁ κ. Τσεβᾶς μὲ τὴν -ψυχικὴ του στέρηση ὡδήγησε τὸν τόπο σὲ μιὰ πρωτοφανῆ περιπέτεια καὶ ἔγινε αἰτία νὰ σπιλωθοῦν ἀναιτίως ὀνόματα. Γι αὐτὸ καὶ πρέπει πάραυτα νὰ συνταξιοδοτηθῆ μαζὶ μὲ τὸν κ. Κουβέλη μὲ ἀποδοχὲς εἰρηνοδίκου. Ἡ ἀναζήτηση τῶν ἀδέκαστων δικαστῶν, τοῦτος ὁ μῦθος μέσα σὲ μιὰ δικαιοσύνη ἱστορικὰ διαμορφωμένη νὰ διαιωνίζη τὴν κοινωνικὴ διαφθορά, μᾶς ἔδωσε καὶ τὴν εὐκαιρία νὰ ἀντιληφθοῦμε τὸν εὐτυχισμένο συνδυασμὸ φεουδαρχικῆς νοοτροπίας καὶ προόδου στὴν εὐρωπαϊκῶς ἐξελισσόμενη χώρα μας. Ἡ μεγάλη ἔγνοια τῶν συντεχνιακῶν φέουδων τοῦ Τύπου μας, ὑπῆρξε τὸ τί θὰ γίνη μὲ τὴν Παλλήνη. Καὶ εἶπαν νὰ καταστραφοῦν τὰ τελειότατα μηχανήματα πού ἔκοστισαν ἑκατὸ ἑκατομμύρια μάρκα, γιὰ νὰ ξεπλύνη ὁ λαὸς τὸ ἄγος! Ὁμολογοῦμε κι' ἐμεῖς ὅτι εἶναι πολὺ γιὰ τὴν Ἑλλάδα νὰ ὑπάρχουν τέτοια μηχανήματα, καὶ ὁ πιὸ κατάλληλος γιὰ τοῦτον τὸν ἐξαγνισμὸ εἶναι ὁ κ. Τσεβᾶς. Δὲν ἔχει λοιπὸν παρὰ νὰ πάρη τὸν κασμὰ καὶ νὰ σπεύση. Ὄχι ἡ πέννα, ὁ κασμὰς εἶναι τὸ ἐνδεδειγμένο ἐργαλεῖο γιὰ τὸν κ. Τσεβᾶ...

Ἀλλὰ ὅλο τοῦτο τὸ σκάνδαλο ὑποθέτομε πώς πρέπει νὰ ἐρευνηθῆ πέραν τοῦ κ. Τσεβᾶ καὶ πέραν τῶν πραγμάτων τοῦ Τύπου. Πιθανὸν σὲ κάποιους ἀτυχεῖς μᾶλλον πολιτικοὺς χειρισμοὺς τοῦ κ. Παπανδρέου. Ὁ κ. Παπανδρέου ποτὲ δὲν ἔπαψε νὰ ἐπιμένη στὸ ἐλαφρῶς ἀκατανόητο σύνθημα τῆς ἀνεξαρτησίας. Γιατί ὅμως; Τί τὴν χρειάζονται τὴν ἀνεξαρτησία οἱ σημερινοὶ Ἕλληνες; Τοὺς ἔβαλε μονοτονικά, τοὺς ἀνάγκασε στὰ σχολεῖα νὰ μιλοῦν καὶ νὰ διδάσκονται τὰ ἑλληνικὰ τῶν κλαδικῶν τοῦ ΠΑΣΟΚ, τοὺς ἔφερε ἐγκεφαλικῶς αἰῶνες πίσω. Τί νὰ τὴν κάνουν τὴν ἀνεξαρτησία λοιπόν; Ὑπάρχει πιὸ μόνιμη ἐξάρτηση ἀπὸ τὴν ἀγραμματωσύνη; Πολὺ πιθανὸν νὰ ὑπῆρξαν ἀναγκαῖα ὡς στρατηγικές, μόνο πού ὁ φαῦλος κύκλος δὲν λύνεται.

Ὑποθέτομε λοιπὸν ὅτι ὁ κ. Παπανδρέου δὲν πρέπει νὰ κουράζη περισσότερο τὸ ἤδη κουρασμένο του σῶμα. Ἡ ὁποιαδήποτε λύση βρίσκεται ἐκτός τῶν δυνατοτήτων τοῦ κόμματός του καὶ οὐσιαστικὰ δὲν βρίσκεται οὔτε καὶ στὰ ἀλλά κόμματα. Βρίσκεται σὲ κάποια νέα ἱστορικὰ πεπρωμένα τοῦ ἑλληνισμοῦ. Ὁ κ. Παπανδρέου λοιπόν, πού σὰν ἄνθρωπος δὲν εἶναι εὐτυχισμένος, πρέπει νὰ ἀποχωρήση μὲ τὴν συνείδηση ἤρεμη πώς προσέφερε σὲ τοῦτον τὸν τόπο καὶ νὰ ἐπαφεθῆ μὲ ἐμπιστοσύνη στὶς λίγες χαρές, τὶς μικρὲς ἴσως ἀλλά ὑπέρμετρα πολύτιμες, πού μπορεῖ νὰ τοῦ προσφέρη ἀκόμη ἡ ζωή. Γιατί προσέφερε ὅτι πολυτιμότερο μποροῦσε ὡς αὐτὴ τὴν στιγμὴ νὰ προσφερθῆ στὸν ἑλληνισμό: τὴν δυνατότητα συζήτησης τῶν προβλημάτων του.

Καὶ ὅσo γιὰ τὸν Κοσκωτᾶ, τὸ πραγματικὸ θῦμα, πολύτιμος καὶ τοῦτος τώρα μὲ τὴν πεῖρα πού ἀπέκτησε στὰ τοῦ ἑλληνισμοῦ, πρέπει νὰ σπεύσωμε νὰ τὸν ἀποκαταστήσωμε. Στὴν συνείδηση τοῦ λαοῦ δὲν καταδικάσθηκε. Ὁ σοφὸς στὸ αἷμα του λαὸς λέει: τὸν χρησιμοποιοῦσαν γιὰ νὰ τρῶνε... Δὲν πρέπει ἄλλωστε νὰ ξεχνιέται, ὅτι καὶ ὁ Γοῦκος ἔφυγε σὰν καταχραστής, ὅταν ἐγύρισε ὅμως ὁ λαὸς ἐζήτησε τὴν ἁγιοποίησή του. Ὁ Κοσκωτᾶς, ἐμβαπτισμένος τώρα μέσα στὴν ψυχοσύνη τοῦ ἑλληνισμοῦ, εἶναι ἴσως ὁ μόνος κατάλληλος γιὰ ν΄ ἀνεβάση τὸ ἀναγνωστικὸ κοινό της Ἑλλάδος. Καὶ αὐτὸ εἶναι πού μᾶς ἐνδιαφέρει:

Καὶ ὅσo γιὰ τοὺς κήρυκες τῶν σεναρίων, πού δὲν δημοσιεύουν γράμματα πού τοὺς στέλνονται γιὰ πυρηνικώτατα θέματα τῆς κοινωνικῆς ζωῆς μας —παρ' ὅλον πού θέλουν ν' αποτελοῦν μόνιμο στοιχεῖο στὴν πολιτικὴ ζωὴ τοῦ τόπου — καὶ πού διαβεβαιοῦν ἀπολύτως ὅτι ὁ Κοσκωτᾶς ἐπεδίωκε τὴν μπανανοποίηση τῆς Ἑλλάδος γιὰ νὰ ἐξασφαλίση τὸ μέλλον τῶν παιδιῶν του (μπορεῖ κανεὶς νὰ σκεφθῆ, τί ἀντίληψη περὶ Ἑλλάδος ἔχουν γιὰ νὰ ἐκφράζουν ἀνεμπόδιστοι τέτοια πράγματα), πρέπει νὰ ξέρουν καλὰ ὅτι οἱ ὅποιες προσωρινὲς ἐπιτυχίες στὸν χῶρο τους, ἔστω καὶ μὲ ξένα κόλλυβα, ἀποτυχίες εἶναι. Διότι τὸ μονόξυλο πού πλέουν ὀνομάζεται ἀποτυχία. Στὸν βαθμὸ πού πιστεύουν ὅτι κακῶς ὁ Τύπος ὠνομάσθηκε τετάρτη ἐξουσία —καὶ φυσικὰ εἶναι οἱ μοναδικοὶ στὸν κόσμο—, θὰ ἔχουν δυσκολίες νὰ ἀντιληφθοῦν ὅτι ἡ συγκέντρωση τοῦ Τύπου σήμερα ὑποβάλλεται ἀπὸ λειτουργικὲς ἀναγκαιότητες τοῦ συστήματος. Ὅτι δηλαδὴ παρὰ τὶς φεουδαρχο-συντεχνιακὲς νοοτροπίες, οὔτε στὴν Ἑλλάδα πρόκειται νὰ ματαιωθῆ. Πίσω ἀπ τὸν Κοσκωτᾶ καταφθάνει ὁλοταχῶς ὁ Μοῦρντοχ. Καὶ ἔτσι βέβαια τὰ πράγματα ἴσως εἶναι ἀπείρως καλύτερα. Γιατί αὐτὸς τουλάχιστον δὲν ὑπάγεται στὴν θλιβερὴ ἐκείνη χορεία τῶν τριτοκοσμικῶν ἤσκιων, τῶν ὁποίων ἡ κοινωνικὴ λειτουργία ἐπέτρεπε στοὺς δικτάτορες τῆς λατινικῆς Ἀμερικῆς νὰ ἀγοράζουν οὐρανοξύστες στὴν Ν. Ὑόρκη, ἀφήνοντας στὸ σύστημα τὰ προβλήματα τῶν χωρῶν τους...

Τὸ Πολυτεχνεῖο λοιπὸν δὲν ὑπῆρξε μοναδικό. Εἶναι μιὰ συνεχὴς κατάσταση στὴν νεοελληνικὴ ἱστορία, διότι ἀκριβῶς τὸ ἑλληνικὸ κράτος ξεκίνησε σὰν ἕνα Πολυτεχνεῖο. Ἡ κοινωνικοπολιτικὴ ἀπάτη συνιστᾶ τὴν βαθύτερη τῶν οὐσιῶν του. Ὁ Κοσκωτᾶς ὑπῆρξε ἁπλῶς ἡ νεώτερη ἔκδοση γιά... τὸν λαό.

Δύο ἀκροτελεύτιες ἐξηγήσεις θὰ ἦταν ἴσως ἀπαραίτητο νὰ προστεθοῦν γιὰ τὸ κείμενο πού ἀκολουθεῖ:

Στὸ περὶ παιδείας κεφάλαιο μερικὰ πράγματα ἴσως φάνουν παρελθόντα, ἐπειδὴ ἄλλαξαν τὰ σχολικὰ βιβλία. Τὰ βιβλία μπορεῖ νὰ ἄλλαξαν, τὰ πράγματα τῆς παιδείας ὅμως δὲν ἄλλαξαν. Καὶ τὰ φροντιστήρια ὑπάρχουν, καὶ ἡ ποιότητα τῶν σχολικῶν βιβλίων παραμένει, καὶ ἡ διδασκαλία χειρότερη ἔγινε. Γιὰ νὰ κλείσουν τὰ φροντιστήρια βέβαια, θὰ ἔπρεπε νὰ καταργηθῆ ὁ Ὀργανισμὸς ἐκδόσεως διδακτικῶν βιβλίων. Αὐτὸς ὅμως δὲν καταργήθηκε, πιθανὸν γιατί κανένας ἀπὸ τοὺς διατελέσαντες ὑπουργοὶ παιδείας δὲν ἤξερε τὴν σχέση φροντιστηρίων καὶ τοῦ ὀργανισμοῦ αὐτοῦ.

 Ἂν σὲ κάτι ὅμως συνεισέφερε τὸ βιβλίο τοῦτο, ἦταν στὸν περιορισμὸ κάπως τῆς ἀσκησιολογίας. Ἀφοῦ τὰ λυσάρια ἔπαψαν ν΄ ἀποτελοῦν ἰδιωτικὲς ἐπιχειρήσεις —ἔκτοτε μοιράζονται ἀπὸ τὸ κράτος—, ἑπόμενο ἦταν καὶ ἡ ἀσκησιολογία νὰ περιορισθῆ. Προσφορὰ καὶ ζήτηση... Τούτη ἡ κρατικοποίηση ἑνὸς ἰδιωτικοῦ τομέως πιθανὸν ὑπῆρξε ἡ μόνο ἐπωφελὴς σοσιαλιστικὴ ἐνέργεια γιὰ τὴν τσέπη τῶν μαθητῶν. Μόνο ὅμως τῶν μαθητῶν.

Πρακτικοὶ δυστυχῶς λόγοι, ἀπὸ τὴν πρώτη ἀκόμη ἔκδοση, δὲν κατέστησαν δυνατὸν τὸν ἔλεγχο ὡρισμένων λεπτομερειῶν τοῦ βιβλίου. Ἔτσι π.χ. ἂν τὸ ἔργο τοῦ Euler ἐπιγραφόταν Anleitung ἤ Einleitung (καὶ τὰ δύο εἶναμ δυνατά), ὅπως καὶ μερικὲς ἄλλες λεπτομέρειες γιὰ τὶς μεταφράσεις ἐπιστημονικῶν ἔργων τοῦ προεπαναστατικοῦ ἑλληνισμοῦ. Ἐπειδὴ ὅμως τὸ νόημα δὲν ἀλλάζει, τελικῶς οἱ λεπτομέρειες αὐτὲς δὲν εἶναι ἐπειγούσης τάξεως. Σημασία ἔχει ὅτι ὁ ἑλληνισμὸς πρὸ τοῦ 21 ἦταν πιὸ κοντὰ στὴν Εὐρώπη, ἀπ' ὅσo βρέθηκε ὅταν μπῆκε στὴν Εὐρώπη....

Ἀθῆναι, Νοέμβριος 1988

ΓΕΡ. Σ. ΚΑΚΛΑΜΑΝΗΣ