Ἡ ἀκρόαση σάν ὅραση

Λέγεται συχνά, σύμφωνα μὲ τὸ δόγμα ποὺ ἕλκει τὴν καταγωγή του ἀπὸ τὸν Ἀριστοτέλη, ὅτι οἱ πέντε αἰσθήσεις ἐμπίπτουν σὲ δύο ὁμάδες. Πρῶτα ὑπάρχουν οἱ αἰσθήσεις γιὰ τὶς ὁποῖες πρωτεύοντα ρόλο ἔχει ἡ ἐπαφὴ –ἡ ἁφή, ἡ γεύση καὶ (πιθανῶς) ἡ ὄσφρηση- τῶν ὁποίων τὰ ἀντικείμενα προκειμένου νὰ γίνουν ἀντιληπτὰ θὰ πρέπει νὰ προηγηθεῖ ἡ “προσκρουσή” τους στὸ σῶμα μας. Καὶ ἔπειτα ὑπάρχουν οἱ αἰσθήσεις ἀπόστασης – ἡ ὅραση καὶ ἡ ἀκοὴ (καὶ ἐνδεχομένως ἡ ὄσφρηση) - μέσω τῶν ὁποίων ἀντιλαμβανόμαστε τὰ πράγματα ποὺ εἶναι στὸ χῶρο σὲ μακρυνὴ ἀπόσταση καὶ ξεχωριστὰ ἀπὸ τὸ σῶμα μας.

Συντετριμμένος ἀπὸ τὶς ρυτίδες, βυθισμένος στὶς ἀποκαρδιωτικὲς σκέψεις τῆς καθημερινότητας, Ἄλκης Παναγιωτίδης ἀναδυώμενος ἀπ΄τά “Κουρέλια”, ἀναζήτησα καὶ πάλι σήμερα τὴν ἀπόδραση στὸ παρελθόν.


Ἤθελα νὰ ἐπανέλθω σ’ ἐκεῖνο τὸ χρονικὸ σημεῖο πρὶν ἀπὸ εἴκοσι μὲ τριάντα χρόνια, νὰ ἀνακυκλώσω τὴ μνήμη, νὰ καταστήσω τὴν αἴσθηση τοῦ ἤχου ὁρατή, νὰ τήξω –τί πλάκα καὶ τούτη- ὅλες τὶς αἰσθήσεις στὰ ἀκούσματα τῶν Cream νὰ φτάσω στὸ “Outside Woman Blues” νὰ χαλαρώσω μὲ τὸ “Blue Condition” ν‘ἀκούσω στὴ διαπασὼν τὸ “Sunshine of Your Love” ἀπ’ τὴν ἀρχὴ μέχρι τὸ τέλος χωρὶς διακοπή, νὰ ὀσφρησθῶ τὴν ἡλικία τοῦ ἄλμπουμ ἀπὸ τὸν καπνὸ καὶ τὸ ἀλκοὸλ ποὺ ἐξατμίζει, γαμῶ τὰ γεράματά μου, τρυφερὰ νὰ γλιστρήσω τὸ βλέμμα μου πάνω στὶς ἴδιες σελίδες ποὺ εἶχαν ἀγγίξει ὅλοι οἱ ἔνδοξοι παλιοὶ (ὁ Κώνωπας ὁ Ἀνωφελής, τὸ Χριστινάκι, ἡ Ἀγγέλω, ὁ Ντουβληγερός, ὁ Ἐνδοκρινολόγος, ὁ Τεμπελόσκυλος, ὁ Σαμιαμίδης, ἡ Ξεκούδουνη, ὁ Κακὸς Λύκος, ὁ Timbeeeeer, ὁ Βήχας, ἡ Παλτουδιὰ ἡ Καραμπινάτη, ἡ Σεπήρεηαλίκηστολαιμότης), οἱ ἄκρες τῶν δαχτύλων μου νὰ διαγράψουν τὶς γραμμές, ποὺ ἔχουν ὁρίσει οἱ ἀποτυχίες μου, σὰν σιδηροτροχιὲς πάνω στὸ ἐξώφυλλο, καὶ νὰ ἀφήσω τὸ νοσταλγικὸ χαμόγελο νὰ συνθλίψει τὸ ποτήρι στὰ χέρια μου. Ἦταν ὁ σκοπὸς τῆς σημερινῆς ἡμέρας.

Ὅταν ἀρχίζει ὅμως τὸ κομμάτι εἶναι πάντα αὐτὴ ἡ ἀτυχία. Ἐκεῖ πού πιστεύεις πὼς ἔχεις στά χέρια σου μιά μάζα χειροπιαστή πού μπορεῖς νά τήν τοποθετήσεις στό χειρουργικό τραπέζι καί νά τή ρωτήσεις γιατί, ἕνα τμῆμα τοῦ πραγματικοῦ ἐπεμβαίνει σὰν ὅριο. Tὸ τηλέφωνο, ἡ πόρτα, οἱ φωνὲς τοῦ διπλανοῦ, τὸ πρωϊνὸ ποὺ ἔρχεται καὶ δίνει τέλος στὰ πανηγύρια. Τούτη τὴ φορά, τσιγάρο τὸ τσιγάρο ἡ Ἀλίνα ἄνοιξε τὶς φτεροῦγες της, σηκώθηκε ξυπόλητη, μὲ ἀνακατωμένα μαλλιά, μὲ κόκκινα, ὑγρά μάτια, ἀνέγγιχτη, καὶ μᾶλλον βραχνή. Προσπαθεῖ χρόνια τώρα νὰ μὲ πείσει πὼς πρέπει πιὰ νὰ ξεκολλήσω, πὼς ἔχει ἀρχίσει νὰ βρωμάει ἡ κονσέρβα. Οἱ Lynyrd Skynyrd, μὲ λέει, ἔχουν μετακινηθεῖ χρόνια τώρα ἀπὸ τὸ “Sweet home Alabama”, ἀνανεώνουν συνεχῶς τὸν ἑαυτὸ τους ξαναανακαλύπτοντάς τον στὸ “God and Guns”, ἀκόμα καὶ ὁ Robert Plant ἔκανε ντουέτο μὲ τὴν Alison Krauss, ἔστω, γιά νὰ βγάλει μιά ψωροσύνταξη. Κοίταξε γύρω σου, συνέχισε να λέει, δὲς τὶς μεγάλες ἀλλαγές, τά φώτα νέον, τὴν ἰλλιγγιώδη ταχύτητα, τὸ ἄπλετο φῶς, τό πολύχρωμο ὑγρό ἄζωτο, τὶς ὑπερπτήσεις, τὶς ὑποσχέσεις τοῦ μέλλοντος, ξεκούνα. Κατάντησες γέρο-Jack Nicholson πού ἐπιστρέφει στό “Easy Rider”. Ἡ τρέχουσα ἀντίληψη τοῦ rock ἐκπροσωπεῖται ἀπὸ τὴν Lady Gaga κι ἐσὺ ἔμεινες μετεξεταστέος στὴ Janis. Δὲς τὸν τρόπο ποὺ συναρπάζουν οἱ ὀπτικές της λεπτομέρειες, ἡ σκηνικὴ ἀνάμιξη τῶν χρωμάτων της, τὸ σχολαστικὸ κράμα τῆς ὀπτικῆς μὲ τὸν ἦχο της, ἡ ἀκρίβεια τῶν κινήσεων, δέ δίνει δεκάρα τσακιστή, τοὺς ἔχει ὅλους γραμμένους. Ὁ ἦχος της κατέχει μιὰ βαριὰ δύναμη, σὰ βρισιά, εἶναι σὰν ἀπρόσμενο uppercut ποὺ ξεπηδάει ἀπὸ τὸ πάτωμα, διαπερνάει τοίχους, σπάζει γυαλιά, ἔτσι εἶναι τό rock.

Ἄντε νὰ τὴν ἐξηγήσεις τώρα πὼς δὲν ὑπάρχει ὁμοιότητα μεταξύ τῆς εὐπροσήγορης Janis, τῆς ἀκαθόριστης ἀδεξιότητάς της καὶ τῆς ἑλκυστικῆς ἀσχήμιας της, μὲ τὸ ὑπεροπτικὸ κενό τῆς Lady Gaga. Ἡ Janis περήφανη, ἀπόμερη, μὲ τὴν ἀποφασιστική της ὑποκειμενικότητα διερευνᾶ κυνικὰ τὸν ἀφηρημένο, ἐλαφρὺ, ὑπάκουο, ὑπήκοο κόσμο ποὺ τὴν περιβάλλει. Ἡ προσεκτικὴ ἀκρόαση τοῦ ἤχου της χρειάζεται παίδευση ἀλλὰ καὶ παιδεύει τὸν χαρακτήρα, ἡ ἠθική τοῦ γογγυτοῦ της εἶναι τὸ παράπονο τῆς φύσης μεσούσης τῆς βίας.

Ἀλλὰ δὲν πρέπει νὰ τὴν κατηγορήσω. Μιά ἀπ΄τά ἴδια ἤμουν ὁ αὐθάδης. Φώναζα τὸν Πλάτωνα γιά τη μουσικὴ τοῦ καφενείου, νὰ μᾶς γλυτώσει ἀπὸ τὴ μόλυνση τοῦ Μενιδιάτη, τή δηλητηρίαση τῆς Πόλυ Πάνου, τοῦ “Ἀσφαλῶς καὶ δὲν πρέπει” ποὺ θὰ΄πρεπε ν’ἀκούσει πάνω ἀπὸ τετρακόσιες φορὲς τὴ μέρα ὁ ἀόμματος γιὰ νὰ στανιάρει, ἢ θεωροῦσα ἀσυγχώρητο σκυλὰ τὸν ξηροκαρπίτη ποὺ τὸν ἄρεσε “Τὰ πλοῖα πεθαίνουν στὰ λιμάνια”. Βάλε ὅ,τι νάναι, τὸν ἔλεγα, Κώστα Τουρνά, Olympians, ἢ ἀκόμα καὶ Abba, κουβέντες ποὺ ἅμα ἔφταναν στ΄ αὐτιὰ κανενὸς ἀπὸ τοὺς ἔνδοξους παλιοὺς θὰ ζητοῦσαν ἀπ΄τὸν Κώνωπα τὸ μεγάλο θεωρητικὸ, (ἐξ’οὗ καί ἀνωφελής) νὰ συγκαλέσει ἔκτακτο μὲ συνέπεια δυὸ βδομάδες στὸ πλυσταρειὸ τῆς ταράτσας τῆς Ξεκούδουνης γιὰ ἀποτοξίνωση, μὲ νηστεία καὶ ἀκρόαση “Gold Dust Woman”. Ὅμως ἡ διαφορὰ μεταξύ τοῦ Καζαντζίδη καὶ τῆς Janis τώρα φαντάζει ἁπλῶς γεωγραφική, κατὰ τὰ ἄλλα καὶ οἱ δυό τους ἔχουν ἐπάξια καταλάβει στὴ φαντασία τὴ βασιλικὴ θέση τοῦ Δὸν Κιχώτη.

Θἄπρεπε ὅμως νὰ τὴν ἀντικρούσω. Δὲ μπορεῖ νά τὴν πέφτουν ἔτσι στὸν πυγμάχο. Ποιά Lady Gaga καί ἱστορίες μέ φίδια. Σά νά βλέπεις τόν Tom Cruise στό πόδι τοῦ John Lurie στο “Down By Law”, μέ τή μέγγενη νά τά στρίψεις δέ βγαίνουνε αὐτά τά σενάρια.

- Ἐσεῖς οἱ ὀφθαλμικὰ μοντέρνοι, τὴ λέω, εἴσαστε ἐπιθετικὰ ἁρπακτικὰ ζῶα: μεταχειριζόσαστε τὸν κόσμο σὰν μία συλλογὴ ἐχθρικῶν ἀντικειμένων, ἐπισημαίνεται στόχους καὶ θύματα καὶ ἐν ὀλίγοις ἡ μουσικὴ σας ἔχει μετατραπεῖ σὲ πεδίο μάχης. Εἶναι τὸ ἀσήμαντο ἀλλὰ ταυτόχρονα ἀνεκτίμητο πνευματικὸ προϊόν τῆς συγχώνευσης ἀκρόασης καὶ ἁφῆς αὐτὸ ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ ἀποκληθεῖ rock, αὐτὸ ποὺ μὲ τὰ μάτια κανεὶς εἶναι ἀδύνατο νὰ αἰσθανθεῖ, εἶναι ἡ ἐλευθερία τοῦ νὰ μπορέσεις νὰ δεῖς πέρα ἀπὸ τὴν ἐξωτερικὴ ἐμφάνιση τῶν πραγμάτων, νὰ κοιτάξεις τὸ μέσα τους, ν΄ἀγγίσεις τὸ εἶναι τους, κάτι γιὰ τὸ ὁποῖο τὰ μάτια ἀπὸ μόνα τους δὲν ἐπαρκοῦν. Ἡ μουσικὴ τῆς Lady Gaga δὲν ἔχει νὰ πεῖ τίποτα τὸν τυφλό.

- Κατάλαβα, πάλι κανένα κινητό θὰ κτύπησε τήν ὧρα που διάβαζες ἐφημερίδα, ἐντάξει, ἄντε πάνε τώρα νὰ κοιμηθεῖς, λέει, καὶ σά νά γνώριζε τήν ἀπάντηση γυρίζοντας νὰ φύγει συμπλήρωσε: καί κοίτα, μὴ σηκώσεις ξανά τὴ γειτονιὰ στὸ ποδάρι μέχρι τὸ πρωῒ καί μᾶς κάνεις πάλι ρεζίλι μὲ τὶς ἀηδίες σου.

Ὅπως κάθε μέρα ἔτσι καί σήμερα ὅλες οἱ ὧρες προέκυψαν ἀπό τήν ἀντιγραφή ἑνός τιποτένιου γονιδίου. Ὅμως θὰ μείνω λίγο ἀκόμα ἐδῶ, βυθισμένος σ΄αὐτή τήν οἰκεία παυσίπονη ἅμμο, ἐδῶ ποὺ μ΄ἀγαπᾶνε ὅλοι....

Fleetwood Mac - Gold Dust Woman - Live in Japan 1977

Crosby, Stills, Nash & Young - Almost Cut My Hair (Wembley Stadium '74)