Παναγιώτης Κονδύλης ( 1943-1998) - Ἀποσπάσματα

Ἡ παγκοσμιοποίηση ὡς ἰδεολογική κατασκευή ( Βῆμα , 16-3-1997)
.....Εἶναι ἄκρως χαρακτηριστικό ὅτι ἡ συζήτηση γιά τήν παγκοσμιοποίηση στρέφεται γύρω ἀπό διαδικασίες καί προτάσεις οἱ ὁποῖες ἀφοροῦν τή διαπλοκή τῆς παγκόσμιας βιομηχανίας καί τοῦ παγκοσμίου ἐμπορίου καθώς καί τήν πύκνωση τῶν παγκοσμίων ἐπικοινωνιακῶν δικτύων, τό μυστικό μίας παγκόσμια ἀποδεκτῆς κατανομῆς τῶν πόρων καί τοῦ πλούτου δέν τό ἔχει ἀποκαλύψει ὡς σήμερα κανείς. Ἡ εἰρήνη ὅμως μεταξύ πολιτικῶν μονάδων καί ἀνθρώπων γενικά δέν μπαίνει τόσο σέ κίνδυνο λόγω τοῦ τρόπου παραγωγῆς καί ἐπικοινωνίας ὅσο λόγω τῶν ὅρων καί τῶν ἀνισοτήτων τῆς κατανομῆς.
Ὁποῖος προσδοκᾶ τήν παγκόσμια εἰρήνη ἀπό τήν ἐξασθένηση ἤ τή διάλυση τῶν ἐθνικῶν κρατῶν καθ’ ἑαυτήν λησμονεῖ ὅτι οἱ πόλεμοι εἶναι φαινόμενο πολύ παλαιότερο ἀπό τά ἐθνικά κράτη. Λησμονεῖ ὅτι τό ἐθνικό κράτος διόλου δέν συνιστᾶ τό μόνο δυνατό κυρίαρχο πολιτικό ὑποκείμενο, ἑπομένως ἡ κατάργηση τοῦ ἐθνικοῦ κράτους δέν συνεπάγεται αὐτόματα τήν κατάργηση τῆς ἔννοιας τοῦ κυρίαρχου κράτους καί τῶν κυριαρχικῶν δικαιωμάτων. Καί τέλος λησμονεῖ ὅτι πολύ χειρότερος ἀπό κάθε σύγκρουση μεταξύ ὀργανωμένων πολιτικῶν μονάδων μπορεῖ νά εἶναι ὁ ἄμεσος ἀγώνας ἀνθρώπου πρός ἄνθρωπο ὑπό συνθῆκες παγκόσμιας ἀνομίας….


Ἐννοιολογική σύγχυση καί πολιτική ἐκμετάλλευση ( Βῆμα, 3-5 -1998 )
… Τά «ἀνθρώπινα δικαιώματα» εἶναι πολιτικό ἐργαλεῖο μέσα σέ μία πλανητική κατάσταση, ἡ πυκνότητα τῆς ὁποίας καθιστά βέβαια ἀπαραίτητη τή χρήση οἰκουμενιστικῶν ἰδεολογημάτων, μέσα στήν ὁποία ὅμως ἡ δεσμευτική ἑρμηνεία τῶν ἰδεολογημάτων αὐτῶν συνεχίζει νά ἐναπόκειται στίς διαθέσεις καί στά συμφέροντα τῶν ἰσχυρότερων ἐθνῶν.
Τά «ἀνθρώπινα δικαιώματα» ὑπόκεινται στήν ἐπαμφοτερίζουσα λογική αὐτῆς τῆς κατάστασης καί ἀντικατοπτρίζουν τίς ἀντιφάσεις καί τίς ἐντάσεις πού σημαδεύουν κατά τρόπο δραματικό τήν παγκόσμια κοινωνία. Γι’ αὐτό ὁ ἀγώνας γιά τήν ἑρμηνεία τούς ἀναγκαστικά θά μετατραπεῖ σ’ ἕναν ἀγώνα μεταξύ ἀνθρώπων γύρω ἀπό ὅ,τι θεωρεῖ ἑκάστοτε ὁ καθένας τούς δικό του ἀναφαίρετο δικαίωμα. Αὐτός ὁ ἀγώνας περί ἑρμηνείας ἔχει ἀρχίσει ἀπό καιρό ἀνάμεσα σέ «Βορρᾶ» καί «Νότο» ἤ «Δύση» καί «Ἀνατολή» καί ὀξύνεται στόν βαθμό ὅπου τά δισεκατομμύρια τοῦ «Νότου» ἤ τῆς «Ἀνατολῆς» ἑρμηνεύουν ὄχι τυπικά, παρά ὑλικά τά «ἀνθρώπινα δικαιώματα», ἀπαιτώντας μία οὐσιαστική ἀνακατανομή τοῦ παγκόσμιου πλούτου χωρίς νά τούς ἐνδιαφέρει ἡ ἠθική τῶν χορτασμένων. Ὅπως ἡ ἐσωτερική λογική του «ἐλεύθερου ἐμπορίου», ἔτσι καί ἡ ἐσωτερική λογική τῶν «ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων» θά στραφεῖ σύντομα ἐναντίον τῆς Δύσης, καί τότε αὐτή θά ἐγκαταλείψει τίς σημερινές ἰδεολογικές της θέσεις. Εἶναι βέβαια πολύ ἀμφίβολο ἄν κι ἔτσι ἀκόμη θά μπορέσει νά κερδίσει τούς τρομακτικούς ἀγῶνες κατανομῆς, οἱ ὁποῖοι θά συγκλονίσουν τόν 21ο αἰώνα….

Ἰδεολογίες καί ἐθνική στρατηγική ( Βῆμα, 4-1-1998 )

..... Οἱ εἰρηνιστές καί οἰκουμενιστές ἤ «εὐρωπαϊστές» ἔχουν τόν δικό τους τρόπο γιά νά παρακάμπτουν τίς ὀδυνηρές πραγματικότητες καί τήν ψύχραιμη στρατηγική τους ἀνάλυση. Οἱ ἴδιοι φαντάζονται ὅτι εἶναι πιό ρεαλιστές, ἀφοῦ ξεπέρασαν τούς «ἐθνικούς ἀταβισμούς» καί συμπορεύονται μέ τή νέα παγκόσμια κατάσταση, ὅπου τάχα τό ἐμπόριο καί ὁ διάλογος θά ἀντικαταστήσουν τόν πόλεμο. Οἱ θέσεις ὅμως αὐτές διόλου δέν εἶναι ρεαλιστικότερες ἀπό τίς πομφόλυγες τοῦ ἐθνικισμοῦ, συνιστοῦν ἁπλῶς τήν ἀντίστροφη ἰδεολογία, καί μάλιστα μίαν ἰδεολογία διόλου πρωτότυπη, ἀφοῦ δέν περιέχει παρά κοινοτοπίες τοῦ καπιταλιστικοῦ φιλελευθερισμοῦ διατυπωμένες πρίν ἀπό 300 χρόνια καί διαψευσμένες ἐπανειλημμένα ἔκτοτε.

Ὄντας ἰδεολογία, ἐκπληρώνουν καί τίς ψυχολογικές λειτουργίες τῆς ἰδεολογίας, δηλαδή ἐπιτρέπουν σέ «προοδευτικούς» διανοουμένους ἐλαφρῶν βαρῶν καί σέ ἀστείους δημοσιογραφίσκους νά ἀναβαθμίζουν τό μικρό τους ἐγώ ἐμφανιζόμενοι ὡς ἐκπρόσωποι ὑψηλῶν ἰδεωδῶν συνάμα ὑποθάλπουν σέ μικρομεσαίους πολιτικούς τήν ἀνακουφιστική ψευδαίσθηση ὅτι μποροῦν νά συρρικνώσουν τήν πολιτική σέ διαχείριση καί διάλογο, ἀποτινάζοντας ἀπό τούς ἰσχνούς ὤμους τούς τό βάρος ἐσχάτων ἱστορικῶν εὐθυνῶν. Τέτοιοι διανοούμενοι καί τέτοιοι πολιτικοί ἐπιχειρηματολογοῦν σέ ζητήματα ἐθνικῆς στρατηγικῆς κάνοντας τό μοιραῖο λάθος νά προεξοφλοῦν γενικότερες ἐξελίξεις ποῦ διόλου δέν εἶναι βέβαιες καί ποῦ, ἔστω καί ἄν εὐοδωθοῦν, βρίσκονται ἀκόμη στήν ἄρχή τους καί ἐπιφυλάσσουν πολλά ἀπρόοπτα. Μιλοῦν καί πράττουν, λοιπόν, σάν νά ὑπῆρχε ἤδη μία ἑνιαία Εὐρώπη, σάν νά ὑπῆρχε ἤδη ἕνας ἑνιαῖος κόσμος καί σάν νά μήν ἦταν δυνατό νά ἀντιστραφοῦν οἱ τάσεις· ἰδιαίτερα ὡς πρός τήν ἑνιαία Εὐρώπη σφάλλουν ταυτίζοντας προκαταβολικά τά συμφέροντά της μέ τά συμφέροντα τῶν Ἑλλήνων. Ὅταν προεξοφλοῦνται αἰσιόδοξα οἱ γενικότερες ἐξελίξεις, τότε οἱ στρατηγικές συζητήσεις δέν μποροῦν νά προχωρήσουν σέ βάθος. Γι' αὐτό καί πλεῖστοι ὅσοι εἰρηνιστές καί οἰκουμενιστές ἐκφράζουν ἀνοιχτά τήν ἐχθρότητα τούς ἀπέναντι σέ τέτοιες συζητήσεις, ἰδίως ὅταν ὑπεισέρχονται σέ στρατιωτικά θέματα καί πολεμικά ἐνδεχόμενα. Νομίζουν ὅτι λύνουν προβλήματα μόνο καί μόνο ἐπειδή ἐκστρατεύουν ἐναντίον τοῦ «ἐθνικιστικοῦ φανατισμοῦ». Ἡ συχνότατα ὅμως μισαλλόδοξη συμπεριφορά τούς ἀποδεικνύει γιά μίαν ἐπί πλέον φορᾶ ὅτι ὅ φανατισμός ἐναντίον τοῦ φανατισμοῦ μπορεῖ νά εἶναι ἀκόμη πιό στενοκέφαλος ἀπό τόν ἁπλό φανατισμό….

Συγκρούσεις ἐρήμην του πολιτισμοῦ ( Βῆμα, 26-1-1997 )

.....Ὁ ἀγώνας κατανομῆς μέσα σέ ὁρισμένες καταστάσεις μεταμφιέζεται ἀναγκαστικά σέ σύγκρουση πολιτισμῶν ἀπό τότε πού ἐξέλειψαν δύο ἄλλα καίρια ἐπίμαχα σημεῖα. Ἀφοῦ, ὅπως εἴπαμε, ἀκόμα καί ὁ φανατικότερος παραδοσιολάτρης δέν μπορεῖ νά παρακάμψει τήν ἀναγκαιότητα σύγχρονου τεχνικοῦ ἐξοπλισμοῦ, τό ἐνάλλαγμα «ἤ παράδοση ἤ σύγχρονη τεχνική καί οἰκονομία» ξεπεράστηκε. Ἐπίσης ὅμως ξεπεράστηκε, τουλάχιστον μετά τήν κατάρρευση τοῦ ἀνατολικοῦ στρατοπέδου, τό ἐρώτημα ἄν οἱ ἀναπτυσσόμενες χῶρες ὀφείλουν νά ταχθοῦν ὑπέρ τοῦ «δυτικοῦ» ἤ τοῦ «σοβιετικοῦ» κοινωνικοῦ μοντέλου. Γενικά, ἡ ἐξαφάνιση τοῦ μαρξιστικοῦ - λενινιστικοῦ λεξιλογίου ἀπό τή ρητορική της παγκόσμιας πολιτικῆς συνεπέφερε μία μετατόπιση τοῦ κέντρου βάρους τῆς πολιτικῆς ἐπιχειρηματολογίας. Οἱ ἀντιθέσεις δέν ἀρθρώνονται πιά στή γλώσσα ἀναλύσεων περί τάξεων καί ἰμπεριαλισμοῦ, ἀλλά ὅλο καί περισσότερο στή γλώσσα πολιτισμικῶν ἀξιῶν (π.χ. «ἀνθρώπινα δικαιώματα»), ἀπό τήν ὁποία βέβαια δέν λείπουν ἄμεσες ἤ ἔμμεσες ἀναφορές στό παρελθόν καί στό παρόν τῆς ἀποικιοκρατίας καί τοῦ ἰμπεριαλισμοῦ. Ἐνῶ ἡ τεχνική, ὄντας κοσμοθεωρητικά ἄχρωμη, παγκοσμιοποιεῖται καί μέ τούς ἐξαναγκασμούς τῆς ἑνοποιεῖ τή μορφή τῆς οἰκονομικῆς ὀργάνωσης, ἡ ἔννοια τοῦ πολιτισμοῦ γίνεται μέσο περιχαράκωσης στόν ἀγώνα κατανομῆς, ὁ ὁποῖος ὀξύνεται ἀκριβῶς λόγω τῆς παραπάνω παγκοσμιοποίησης καί ἐνοποίησης. Καί μόλις οἱ ἀγῶνες ὀξύνονται, κάθε ὑφιστάμενη διαφορά ἐξογκώνεται καί πολιτικοποιεῖται, ἀρκεῖ νά ἔχει ἀξία συμβόλου καί μέσου κινητοποίησης μαζῶν. Ἀκόμα κι ὅταν οἱ συγκρουόμενοι ἀνήκουν σέ διαφορετικούς πολιτισμούς καί ἐπικαλοῦνται τήν πολιτισμική τους ταυτότητα, αὐτό δέν ἀποδεικνύει τήν πολιτισμική αἰτία τῆς σύγκρουσης. Ἄν δοῦμε ἔτσι τά πράγματα, τότε βέβαια δέν ἀποκλείεται αὐτό πού σήμερα ὀνομάζεται «ἀντίθεση Βορρᾶ - Νότου» αὔριο νά προβάλει ὡς ἀντίθεση μεταξύ «δυτικοῦ - χριστιανικοῦ» καί «μουσουλμανικοῦ» ἤ «κομφουκιανοῦ» πολιτισμοῦ. Ἀλλά ἀκόμα καί στήν περίπτωση αὐτή θά ὑπῆρχαν σημαντικές ἐθνικές ἐξαιρέσεις….

Ἀπό τήν μαζική στήν παγκόσμια κουλτούρα ( Βῆμα, 19-7-1998 )

..... Τό παρόν καί τό προβλεπτό μέλλον χαρακτηρίζονται ἀπό μίαν ἀμφισημία ἤ ἀμφιπλευρικότητα. Ἡ οἰκουμενική ἐξάπλωση τῆς δυτικῆς μαζικῆς κουλτούρας ἀποδυνάμωσε ὅλο καί περισσότερο τίς ἐθνικές καί τίς λαϊκές κουλτοῦρες· ἡ ἀναγέννησή τους πάνω στήν προγενέστερη βάση εἶναι ἄκρως ἀπίθανη, ἄν λάβουμε ὑπόψη τήν πύκνωση τῆς διεθνοῦς ἐπικοινωνίας καί τήν αὔξουσα ὁμοιομορφία τοῦ ἐξωτερικοῦ τρόπου ζωῆς. Ἀπό τήν ἄλλη μεριά, ὅμως, τά πραγματικά ἤ φανταστικά τους κατάλοιπα παραμένουν ἀρκετά ἰσχυρά ὥστε νά χρησιμεύουν ὡς συμβολικά ὄπλα καί νά ἐμποδίζουν τήν ἀπερίφραστη καθολική ὁμολογία πίστεως σέ μία καί μόνη παγκόσμια κουλτούρα. Τά συλλογικά ὑποκείμενα ζοῦν σήμερα καί θά ζοῦν καί στό προβλεπτό μέλλον μέσα σέ μίαν πολιτισμικά ἑρμαφρόδιτη κατάσταση, ἡ ὁποία ἐξηγεῖ καί ὁρισμένα σχιζοειδῆ γνωρίσματα τῆς συμπεριφορᾶς τους. Ἐνῶ ἡ ἀστική κουλτούρα καί παιδεία πνέει τά λοίσθια στίς χῶρες τῆς γένεσης καί τῆς ἀκμῆς της, οἱ συνήθειες ζωῆς πού ὑπαγορεύει ἡ σύγχρονη κατανάλωση, οἱ τρόποι τοῦ ἐργάζεσθαι πού ἐπιβάλλει ἡ σύγχρονη τεχνική καί οἱ μορφές διασκέδασης πού συναρτῶνται μέ τά ἠλεκτρονικά μέσα συγκλίνουν ἀπό κοινοῦ σέ μία λίγο - πολύ ὁμοιογενῆ παγκόσμια κουλτούρα. Πάνω ἀπό τήν ἀντικειμενική αὐτή πολιτισμική βάση αἰωροῦνται οἱ ἐθνικές καί λαϊκές κουλτοῦρες, οἱ ὁποῖες ἔχουν βέβαια συρρικνωθεῖ σέ στερεότυπα καί μεταφρασθεῖ στήν εἰκονογλώσσα τῆς μαζικῆς κουλτούρας, ὅμως ἀκόμη καί ὡς φαντάσματα εἶναι σέ θέση νά κινητοποιήσουν μάζες, ἄν ἄλλοι παράγοντες πιέζουν πρός αὐτήν τήν κατεύθυνση. Ἡ οἰκουμενική ἐνοποίηση τοῦ τεχνικοῦ ἐξοπλισμοῦ στήν καθημερινή ζωή καί στόν τόπο ἐργασίας δέν θά μπορέσει καθ’ ἑαυτήν νά παραμερίσει τοῦτον τόν διχασμό. Γιατί ἡ σύγχρονη τεχνική, παρά τή δυτική της προέλευση, εἶναι κοσμοθεωρητικά οὐδέτερη καί ἔτσι πολύ διαφορετικά πολιτισμικά περιεχόμενα μποροῦν νά συνυπάρχουν πάνω στήν ἴδια τεχνολογική βάση καί ἄς μήν ἀναφέρουμε καθόλου τό γεγονός ὅτι ἀκριβῶς οἱ ἐλεύθεροι χῶροι μίας ἐκτεχνικευμένης κοινωνίας δίνουν εὐρύ πεδίο δράσεως σέ τοποθετήσεις ἐχθρικές πρός τήν τεχνική. Ἐν πάση περιπτώσει ἡ ἐπιστροφή στίς λίγο - πολύ αὐτοφυεῖς καί αὐτοτελεῖς κουλτοῦρες ἀποκλείεται ὅσο ἡ πληθυσμιακή πυκνότητα σέ οἰκουμενική κλίμακα καθιστά ἀναπόδραστη τήν ἐντατική ἐπικοινωνία. Ὑπό τίς προϋποθέσεις αὐτές ἡ πολιτισμική ποικιλία μέ συλλογικούς φορεῖς μπορεῖ νά ὑφίσταται μόνο ὡς πολιτισμική σύγκρουση, ὄχι ὡς παράλληλη ὕπαρξη αὐτόνομων πολιτισμῶν….

Ἀπόσπασμα ἀπό συνέντευξη στόν Σπύρο Τσακνιά ( περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ, τεῦχος 384 )
.....Δέν ἐμερολήπτησα, πιστεύω, κατά τήν ἀνάλυση «δεξιῶν» καί «ἀριστερῶν» ἰδεολογικῶν πλανῶν. Δέν περιορίσθηκα στήν ἀνατομία τῆς κομμουνιστικῆς ἐσχατολογίας, ἀλλά προχώρησα σέ μίαν ἐπισταμένη ἐξέταση τῶν ἰδεολογημάτων τοῦ κλασσικοῦ καί τοῦ νεώτερου συντηρητισμοῦ (στή μονογραφία μου Συντηρητισμός, ἐνῶ στίς πολιτικοστρατηγικές ἀναλύσεις μου μετά τόν τερματισμό τοῦ Ψυχροῦ Πολέμου κεντρική θέση ἐπέχει ἡ κριτική τοῦ οἰκονομιστικοῦ καί οἰκουμενιστικού «νεοφιλελευθερισμοῦ». Γενικότερα, διατύπωσα αἰτιολογημένα τήν πεποίθηση ὅτι ἡ τριχοτόμηση τοῦ πολιτικοῦ φάσματος σέ «συντηρητισμό», «φιλελευθερισμό» καί «κοινωνική δημοκρατία (σοσιαλισμό)» ἀπετέλεσε εἰδοποιό συμπαρακολούθημα τῶν εὐρωπαϊκῶν Νέων Χρονῶν καί χάνει τή σημασία της στόν βαθμό ὅπου οἱ τελευταῖοι διαλύονται μέσα στήν μαζικοδημοκρατική πλανητική ἐποχή. Γιατί τό πρόβλημα τῆς κατανομῆς δέν τίθεται πλέον μεταξύ συγκροτημένων κοινωνικῶν τάξεων στό πλαίσιο χωριστῶν ἐθνῶν καί ἄφθονων ἀκόμα φυσικῶν πόρων ἀλλά τίθεται μετά τήν ἀπορρόφηση τῶν κλασσικῶν κοινωνικῶν τάξεων ἀπό τή μαζικοδημοκρατική χοάνη καί στό πλαίσιο ἑνός πλανήτη, ὅπου ἡ δημογραφική καί ἡ οἰκολογική ἐπιβάρυνση καθίσταται βαθμιαία ἀφόρητη. Τά γυμνά βιολογικά μεγέθη ὑποκαθιστοῦν σιγά-σιγά τά παραδοσιακά πολιτικά, μέ τήν ἑκάστοτε ἰδεολογική συσκευασία τους. Καμιά «δεξιά» καί καμιά «ἀριστερή» σοφία δέν θά βοηθοῦσε ἄν ὀχτώ ἤ δέκα δισεκατομμύρια ἄνθρωποι ἐπιδιώκουν μανιωδῶς νά καταναλώσουν τόσες πρῶτες ὕλες τόση ἐνέργεια καί τόσα ἀγαθά ὅσα οἱ Βορειοαμερικανοί καί οἱ Εὐρωπαῖοι. Ἡ πολιτική γίνεται βιολογική καθώς μετατρέπεται ἁπλῶς σέ κατανομή ἀγαθῶν (ἀγαθῶν ἐπίσης οἰκολογικῶν) πάνω σ' ἕναν στενότατο πλέον πλανήτη. Ὅπως βλέπουμε, ἡ ἀναγκαστική ἀποκοπή ἀπό τίς πολιτικές ἰδεολογίες τῶν εὐρωπαϊκῶν Νέων χρόνων δέν θά σημάνει τό τέλος τῶν ἀγώνων μεταξύ τῶν ἀνθρώπων παρά θά σημάνει ἁπλῶς ἀγῶνες χωρίς τέτοιες ἰδεολογίες – στή χειρότερη περίπτωση θά σημάνει ἐπιστροφή στίς γυμνές ὑπαρξιακές ἀντιπαραθέσεις πού δέν χρειάζονται καν ἰδεολογικούς ἐξωραϊσμούς καί ἰδεολογικά περιτυλίγματα. Ἡ ὑποκατάσταση τῶν γνωστῶν μᾶς πολιτικῶν ἰδεολογιῶν μέ τά βιολογικά κριτήρια καί μεγέθη δέν θά συνιστοῦσε, στή χειρότερη αὐτή περίπτωση, μίαν εὐπρόσδεκτη ἀπελευθέρωση τῆς ἀνθρώπινης ἱστορίας ἀπό τό περιττό φορτίο ἀρχέγονων ψευδαισθήσεων, ἀλλά τό ἀντίθετο: θά σηματοδοτοῦσε μία κατάσταση τόσο βεβαρημένη, ὥστε νά μή μπορεῖ νά σηκώσει ἐπιπρόσθετα οὔτε καν τό μικρό βάρος μίας ἰδεολογικῆς σαπουνόφουσκας.

Ἀπό τόν πρόλογο τοῦ βιβλίου « Ἀπό τόν 20ο στόν 21ο αἰώνα»
.....Σέ κάθε ἐποχή ἡ ἰδεολογία τοῦ νικητῆ καθίσταται γιά τούς νικημένους ἑρμηνεία τῆς πραγματικότητας, δηλαδή ἡ ἥττα τούς ἐπισφραγίζεται μέ τήν ἀποδοχή τῆς ὀπτικῆς του νικητῆ. Ἔτσι π.χ. ὅσοι χθές ἀκόμα παραληροῦσαν γιά τόν «ἐθνικοαπελευθερωτικό ἀγώνα τοῦ λαοῦ τοῦ Βιετνάμ, ἀναβαν καντήλια στόν Τσέ Γκουεβάρα καί δέν ἤθελαν ν' ἀκοῦνε κουβέντα ἀπ' τόν «τυφλό ἀντικομμουνισμό», σήμερα, ἀντί νά καταγγέλλουν τόν ἰμπεριαλισμό, κεραυνοβολοῦν «κάθε ἐθνικισμό» καί ἐνστερνίζονται ὡς ἑρμηνεία τῆς πραγματικότητας τά συνθήματα τοῦ νικητῆ: τόν οἰκουμενισμό μέσω τῆς ἑνιαίας παγκόσμιας ἀγορᾶς καί τῶν «ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων».
Δέν ἀναρωτιοῦνται οὔτε ποιός θά ἑρμηνεύει δεσμευτικά κάθε φορᾶ τί σημαίνουν αὐτά τά δικαιώματα στόν συγκεκριμένο τόπο καί χρόνο, οὔτε ἄν καί κατά πόσο δικαιολογεῖται ὁ «ἐθνικισμός» ὅποτε ἕνας μικρός θέλει νά ἀντισταθεῖ στίς ἀδηφάγες διαθέσεις ἑνός μεγάλου. Μέ τόν τρόπο αὐτό, ἐνῶ ἠθικολογοῦν ἀδιάκοπα, στήν πραγματικότητα συμπαρατάσσονται μέ τό δίκαιο του ἰσχυροτέρου.
Ἀλλά ἄν ὁ ἡττημένος, ἀποδεχόμενος ὄψιμα τήν ἰδεολογία τοῦ νικητῆ, γίνεται συχνά ὁ γελοιωδέστερος καί γλειωδέστερος φορέας της, δέν εἶναι βέβαια ὁ πρωταρχικός ἐμπνευστής καί θεμελιωτής της. Ἡ «ἀριστερά», ἔχοντας μετατραπεῖ σέ οὐραγό καί σφουγγοκωλάριο τοῦ ἀμερικανισμοῦ, δέν ἀντλεῖ πλέον ἀπό ὅ,τι ζωντανότερο εἶχε ἡ μαρξιστική παράδοση, δηλαδή τήν ἀνελέητη ἀπομυθοποίηση τῶν φιλελεύθερων ἰδεολογημάτων, ἀλλά τρέφεται ἀπό μία κοινωνική θεωρία πού ἐν μέρει ἀντικατοπτρίζει καί ἐν μέρει συγκαλύπτει, ἐξιδανικεύοντας, τίς πραγματικές σχέσεις ἰσχύος μέσα στή δυτική μαζική δημοκρατία.»