Ἡ δικαιοσύνη

Ὁ Πλάτων εἰς τήν “Πολιτεία” μᾶς λέγει ὅτι δίκαιος ἄνθρωπος εἶναι ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος συνδυάζει τά τρία χαρακτηριστικά τῆς ψυχῆς –τόν λόγο, τό πνεῦμα καί τήν ἐπιθυμία- καί τίς συνακόλουθες ἀρετές –τήν φρόνησι, τό θάρρος καί τήν μετριοπάθεια. Ἡ δικαιοσύνη στήν πόλη ἔχει ἀνάλογα χαρακτηριστικά. Στήν δίκαιη πόλη, κάθε τάξις ἀσκεῖ τά διακριτά καθήκοντά της καί καμμιά δέν ἐπεμβαίνει γιά νά παρεμποδίσει τήν ἄσκησι τῶν καθηκόντων τῆς ἄλλης. Ἡ σοφή καί λογική τάξις  ἐπωμίζεται τήν ἀρχή καί τήν λήψι ἀποφάσεων, ἡ γενναῖα ἀσχολεῖται μέ τήν στρατιωτική ζωή, καί οἱ ὑπόλοιποι, ἐκεῖνοι ποῦ στεροῦνται τό πρόσθετο πνεῦμα ἤ τήν νοημοσύνη, ἀναλαμβάνουν τήν καλλιέργεια τῆς γῆς καί  τίς χειρωνακτικές ἐργασίες.

Ὁ Πλάτων, ὁ ἰδιοκτήτης τοῦ καφενείου τῆς γειτονιᾶς, εἶχε ἀπορρίψει τίς λεπτομέρειες τῆς ἀπόψεως τοῦ ἀρχαίου φιλοσόφου. Σχεδόν κανείς ἄλλωστε έδῶ καί πολλά χρόνια δέν θεωρεῖ ὅτι δίκαιη πόλις εἶναι ἐκείνη ποῦ εἶναι στρωματοποιημένη στήν ἄρχουσα τάξι, στούς στρατιωτικούς καί τούς ἐργάτες. Ἡ διορατικότης τοῦ σύγχρονου Πλάτωνος ὅσον ἀφορᾶ τήν δικαιοσύνη εἶναι διαπεραστική. Δέν χρειάζεται νά μελετήσω τήν Πολιτεία -μέ ἔλεγε- ὧστε νά ἀναγνωρίσω πότε κάτι εἶναι λάθος. Ἡ βίωσις τῆς δικαιοσύνης δέν εἶναι ποτέ ἄμεση. 

Ἀντιθέτως μπορεῖ κανείς νά διαμορφώσει μιά ἰδέα γιά τό νόημά της μόνον βιώνοντας τήν ἀδικία. Ὁ Πλάτων θεωροῦσε πῶς ἡ ἀδικία εἶναι μιά λανθασμένη πρόσληψις τοῦ κόσμου ἐκ μέρους κάποιων νεαρῶν μέ ὑπερβολικές φιλοδοξίες, ποῦ ἔχουν καταλάβει ἐλάχιστα γιά τό τί εἶναι ἀληθινά σημαντικό στή ζωή καί ἔτσι ἀρνοῦνται τήν σοφία τῆς ἀποδοχῆς τοῦ κόσμου ὅπως ἔχει. Ἡ ἀδικία εἶναι σαφῶς θέμα ὑποκειμενικῆς θυματοποιήσεως, μιά δομική σχέση στήν ὁποῖα κάποιοι ἐκμεταλλεύονται ἄλλους προσποιούμενοι πῶς οἱ ἴδιοι ἵστανται ἀντιπρόσωποι τοῦ δικαίου. Ἀλλά δυστυχῶς ἐκεῖνοι ποῦ ἐκχωροῦν τό δικαίωμα αὐτό στούς ἐκμεταλευτές τους εἶναι οἱ ἴδιοι οἱ ἐκμεταλευόμενοι. Πολλά συνέτειναν στήν ἔλλειψι τῆς κατανοήσεως. Τό περιβάλλον τοῦ σχολείου ἐνεθάρρυνε τήν ἄγνοια, τό περιβάλλον τοῦ στρατοῦ ἐνεθάρρυνε τήν ἀποφυγή εὐθυνῶν, οἱ οἰκεῖοι ἀπεδέχθησαν τήν ἀντίληψι τῆς ὑπάρξεως ἄλλων κανόνων δικαίου γιά μᾶς καί ἄλλων γι’αὐτούς. Στήν κοινωνία ἐκεῖνοι ποῦ ἦσαν διατεθειμένοι νά ἀποκαλύψουν τήν ἀλήθεια ἐξορίζονταν στό περιθώριο μέ συνοπτικές διαδικασίες διότι παραβίαζαν τήν πολιτική τοῦ ἰδρύματος, τῶν συνδικαλιστικῶν συμφερόντων τῆς ὁμάδος ἤ ἐπί τό λαϊκότερον χαλοῦσαν τήν πιάτσα.

Ὁ Georgi δέν ἀρνήθηκε ποτέ ὅτι ὁ κρατικός “σοσιαλισμός” ἦτο μιά ἀποτυχία. Ὅμως συχνά ἐπαναλαμβάνει πώς ἡ κατάρρευσίς του ἦτο τραγωδία. Ἀκόμα καί ὅταν ἀντιτάχθηκα βίαια στό καθεστώς -ἔλεγε- τό ἀντιλαμβανόμουν μέ αὐτή τήν μορφή. Τό ἀνατολικό μπλόκ ὑπῆρξε ἕνας παράξενος συνδυασμός ὑψηλοῦ μοντερνισμοῦ καί παραδόσεως φορτωμένης μέ τήν λατρεία τῶν γραμμάτων, τῶν τεχνῶν, τῆς ἐπιστήμης καί τῆς φιλοσοφίας. Ὁ σοσιαλιστικός ἐκσυγχρονισμός ἔθεσε τέλος στόν ἀναλφαβητισμό, στίς ἐπιδημίες, στήν ἔνδεια, εἰσήγαγε τήν ὑγιεινή, τήν θέρμανση, τήν ὑγειονομική περίθαλψι, τήν ἐλεύθερη ἐκπαίδευσι. Ἑκατομμύρια ἀνθρώπων ἔμαθαν νά διαβάζουν, νά παίζουν μουσική, νά πηγαίνουν στό θέατρο. Oὔτε γιά μιά στιγμή δέν μετανοῶ γιά τήν πάλη κατά τοῦ ἀναληθοῦς, βάναυσου, κατασταλτικοῦ καί βλακώδους σοσιαλιστικοῦ καθεστῶτος, ὅμως ἀντιπαθῶ πολύ τά ἀποτελέσματα ἐκείνων τῶν προσπαθειῶν. Ὅσο καί ἄν ἄξιζε τήν τελική ἧττα ὁ σοβιετικοῦ τύπου καπιταλισμός, ὅσο κατανοητοί ἦσαν οἱ πανηγυρισμοί γιά τήν ἐλευθερία, ὅσο ἐλπιδοφόρα ἦταν ἡ κατάρρευσι τοῦ σταλινισμοῦ, ἦταν συγχρόνως καί μιά ἱστορική καταστροφή, ποῦ σήμανε τό τέλος δύο αἰώνων εὐεργετικοῦ φόβου γιά τήν ἄρχουσα τάξι. Ὁ φόβος αὐτός ἀντικαταστάθηκε ἀπό προκαταλήψεις, δεισιδαιμονίες, καχυποψία, ψιθύρους, τήν περιφρόνησι γιά τόν νόμο, τό συναίσθημα πῶς εἴμαστε τελειωμένοι, τήν ἔχθρα, τήν ἐπιστροφή τοῦ ἀναλφαβητισμοῦ. Ἀλλά προσωπικά τό πλέον ἐπώδυνο ὑπῆρξεν ἡ ἀπώλεια τῶν φίλων μου τῶν ἀνθρώπων μέ τούς ὁποίους μᾶς συνέδεαν κοινές ἀναμνήσεις τόσο ἀπαραίτητες γιά τίς ἀληθινές φιλίες.

Ἡ Julie ἐγεννήθη στήν περιφέρεια τοῦ εὐρύτερου Manchester. Ἐργαζόταν μέχρι πρόσφατα τρεῖς ἡμέρες τήν ἑβδομάδα συμπεριλαμβανομένου καί τοῦ Σαββάτου σέ κατάστημα ὁπτικῶν εἰδῶν, ἀλλά τούς τελευταίους μῆνες ἀπελύθη. Ἀκούει συνεχῶς στίς εἰδήσεις τοῦ ραδιοφώνου πῶς οἱ δημοκρατικές κοινωνίες κυριαρχοῦνται ἀπό τήν ἐξατομίκευσι καί τά “ἄτομα” θά πρέπει νά ἀναλαμβάνουν τήν εὐθύνη γιά τή ζωή τους καί αὐτό σημαίνει νά ἐνσωματώνονται στήν λογική τῆς ἀγορᾶς κατοικίας, τήν ἰδιοκτησία πολυτελοῦς αὐτοκινήτου, καί τήν ἐξοικονόμησι πόρων γιά νά μπορέσουν νά ἐξασφαλίσουν προσωπικές λύσεις σέ θέματα ὑγείας, ἐκπαιδεύσεως, συνταξιοδοτήσεως κλπ καί ἔκανε τά πάντα προκειμένου νά ἐπιτύχει αὐτούς τούς στόχους. Ἄλλωστε ὅπως λέγουν καί οἱ ἐκφωνητές τού ραδιοφώνου ἡ μόνη ἐπιτυχής οἰκονομική πολιτική εἶναι ἐκείνη τοῦ ἀποκλεισμοῦ καί τῆς περιθωριοποιήσεως ἐκείνων ποῦ εἶναι ἀνίκανοι νά ἐξασφαλίσουν αὐτά τά βασικά πράγματα γιά τόν ἐαυτό τους. Ἡ ταπείνωσις τῶν φτωχῶν, ἡ ἀντιμετώπισίς τους ὥς ὑποδεέστερων ὄντων καί ἡ ἐξορία τους ἀπό τίς κοινωνικές τάξεις εἶναι δίκαιη καθώς ἡ ἐπιλογή αὐτή εἶναι δική τους. Ἐν τῶ μεταξύ δολοφονικές δραστηριότητες σταδιακά λαμβάνουν νέα ὀνόματα ὅπως “δωρεά ὀργάνων” ἤ ἡ δολοφονία ἠγετῶν μετατρέπεται σέ πόλεμο κατά τῆς τρομοκρατίας. Ἡ Julie δέν ἐπαναστατεῖ. Δέν καλεῖ στά ὅπλα. Ἐκφράζει ποῦ καί ποῦ κάποια σύγχυση, μιά αὐτοεξαπάτησι. Ἀξιώνει ἕνα μέτρο ἀξιοπρέπειας, παρά μιά κοινωνική τάξη, ζητᾶ νά τῆς δοθεῖ κάποια προσοχή. Στό πρόσφατο δημοψήφισμα ἐψήφισεν Brexit.

Ὁ Michael γεννήθηκε στίς φτωχογειτονιές τοῦ Brooklyn ἀπό Ἰταλούς γονεῖς. Τήν μέχρι τώρα ζωή του θά τήν συνόψιζε μέ τό ἀνέκδοτο τοῦ βατράχου. Τόν βάτραχο δέν τόν βάζουν ποτέ σέ ζεστό νερό γιατί πηδᾶ ἀμέσως ἔξω ἀπό τήν λεκάνη. Ἀντιθέτως ἐάν τό ἀμφίβιο τοποθετηθεῖ σέ μιά λεκάνη μέ κρύο νερό ἡ ὁποῖα θερμαίνεται βαθμιαῖα θά παραμείνει ἐκεῖ ἥσυχα ἔως ὅτου βράσει μέχρις θανάτου. Ἔτσι ἀντιλαμβάνεται ὁ Michael τή ζωή του, σάν τιτλοδότησι ἐκμεταλεύσεως. Τό πρόβλημα ὅμως κατέστη περίπλοκο ὅταν ἄρχισε νά διαπιστώνει τήν σκόπιμη χειραγώγησι τῶν ἐκμεταλευτῶν του, οἱ ὁποῖοι ἔχοντας πλήρη κατανόησι τῆς ἀδικίας προσπαθοῦσαν νά τοῦ κρυφτοῦν. Τό γεγονός πῶς στούς ὑφιστάμενους τήν ἐκμετάλευσι ἀπέμειναν πολύ λίγες λέξεις γιά νά ἐκφράσουν τήν ἐμπειρία τους καί ἀκόμη λιγότεροι τρόποι ποῦ θά τούς ἐπέτρεπαν νά ἀρθρώσουν ἀποτελεσματικά τά συμφέροντά τους ὥς τάξις τόν ἔπνιγε. Ἄρχισε νά ὀνειρεύεται τόν ἀδάμαστο “ἰσχυρό ἄνδρα”ὁ ὁποῖος μέ τήν ἀποφασιστικότητα καί τίς ἱκανότητές του θά ἐπέβαλε χωρίς ἀναβολές καί ἄσκοπες καθυστερήσεις γρήγορες καί ἄμεσες λύσεις τῆς ἐπιλογῆς του ποῦ θά ἀντικαθιστοῦσαν τούς ἀτέλειωτους, ἀναποτελεσματικούς καί ἀδύναμους κοινοβουλευτικούς διαπληκτισμούς. Στίς ἐκλογές ἐψήφισε ἕνα πρόσωπο ποῦ συνδυάζει αὐτές τίς ἰδιότητες καταδικάζοντας ταυτοχρόνως τήν ὑποκρισία, τήν διαφθορά καί τήν ἐκμετάλευσι.