Ἡ αἰδώς

Ἡ κατανόησις τῆς αἰδοῦς εἶναι συστατικό ἰδιαίτερης σημασίας στήν διαμόρφωσι τοῦ χαρακτῆρος τῶν πολιτῶν στήν βάσι τῆς ἀρετῆς. Ἡ ἀρετή εἶναι δυνατή μόνον ἐάν ἡ αἴσθησις τῆς ντροπῆς ἀποτρέπει τήν πραγματοποίησιν κάποιας ἐπαίσχυντης πράξεως. Ὁ Ἀριστοτέλης σημειώνει ὅτι ἡ αἴσθησις τῆς ντροπῆς εἶναι “ἡ πρόβλεψις τῆς ἀνυποληψίας στήν ὁποῖα θά περιέλθει στό μέλλον ἐκεῖνος πού πιθανῶς προβεῖ σέ κάποια ἐπαίσχυντη πράξι ἀλλά δέν τήν ἔχει ἀκόμη πραγματοποιήσει”. Κατά συνέπεια ἡ αἴσθησις τῆς ντροπῆς ὑφίσταται προτοῦ πραγματοποιηθεῖ ἡ ἐπαίσχυντος πράξις. Ἐπιπροσθέτως θά πρέπει νά γίνει κατανοητό ὅτι ἡ ντροπή δέν διδάσκει κάποιον πώς οἱ πράξεις του εἶναι λανθασμένες ἀλλά θά πρέπει νά ἔχει πρίν τήν πραγματοποίησί τους ἀναγνωρίσει ὅτι εἶναι λανθασμένες προκειμένου νά αἰσθανθεῖ ντροπή. Ὁ Ἀριστοτέλης λοιπόν διδάσκει πώς γιά τόν ἐνάρετο χαρακτῆρα ἡ αἰδώς εἶναι ἀπαραιτήτως παροῦσα ἐκ τῶν προτέρων καθώς ὁ ένάρετος γνωρίζει πολύ καλά τί εἶναι ὅμορφο καί περιφρονεῖ τό ἐπαίσχυντο.

Ἡ αἰδώς κατά συνέπεια εἶναι ἡ κατευθυντήριος δύναμις ἐναρέτων πράξεων ἐκείνων οἱ ὁποῖοι γνωρίζουν καί ἐπιθυμοῦν τό ὅμορφο ἀλλά δέν κατέχουν ἀκόμα τόν χαρακτῆρα γιά νά εἶναι πραγματικά ἐνάρετοι. Ἐντούτοις, προκειμένου ἡ αἰδώς νά παραγάγει ἀρετή, θά πρέπει νά λειτουργεῖ ὡς ὁδηγός μεμονωμένων πράξεων μέ τρόπο πού θά παράγει ἀληθινά ἐνάρετο χαρακτῆρα. Ἐνῶ εἶναι δυνατόν κάποιος ὑπακούοντας στήν αἴσθησι τῆς αἰδοῦς νά ἐνεργεῖ ὅπως θά ἔκανε ἕνα ἐνάρετο ἄτομο, αὐτό δέν σημαίνει ὅτι αὐτό τό ἄτομο εἶναι ἀπαραιτήτως πραγματικά ἐνάρετο. Ἡ συνήθεια νά ἐνεργοῦμε σέ ἀντίθεσι πρός τίς ἐπιθυμίες καί τίς κλίσεις μας δέν εἶναι ἀρκετή γιά νά χαρακτηριστοῦμε ἐνάρετοι. Ὁ Άριστοτέλης ὑποστηρίζει πώς γιά νά ἐνεργήσει κάποιος ἀληθινά ἐναρέτως, θά πρέπει νά ἐνεργήσει μέσω ἐνάρετου χαρακτῆρος. Γνωρίζοντας πώς ἡ αἰδώς δέν εἶναι ἀπό μόνη της ἀρετή, καθίσταται κατανοητό πώς ἡ αἰδώς μπορεῖ καθοδηγώντας μεμονωμένες πράξεις νά ἐξασφαλίσει ὅτι κάθε ἐνέργεια πραγματοποιεῖται μέ τόν ἴδιο τρόπο πού θά τήν πραγματοποιοῦσε ἕνα συνετό ἤ ἐνάρετο ἄτομο. Αὐτό διαμορφώνει τόν χαρακτῆρα τοῦ ἀτόμου τό ὁποῖο εἶναι πραγματικά ἐνάρετο καί δέν ἐμφανίζεται ἁπλῶς ὡς ἐνάρετο. Ἡ συνηδειτοποίησις τῆς αἰδοῦς ὡς προβλέψεως τῆς ἀνυποληψίας καί ὄχι ὡς ἀποτελέσματος κάποιας ἐπαίσχυντης πράξεως εἶναι λοιπόν καθοριστική γιά τήν διαμόρφωσι ἐνάρετου χαρακτῆρος.

Ἡ αἰδώς καί κατά συνέπειαν ἡ ἀρετή συνεισφέρουν στήν συνειδητοποίησι τῶν ἀνθρωπίνων ἀξιῶν, τῶν ἐλπίδων, τῶν στόχων καί τῶν ὀραμάτων μας ἀλλά καί τῆς δυστοπίας. Ἡ διαμόρφωσις ἐνάρετου χαρακτῆρος μᾶς καθιστᾶ συνδημιουργούς τοῦ μέλλοντος κόσμου καί μᾶς ἀπαλλάσει ἀπό τήν αἴσθησι πώς εἴμαστε ἁπλῶς παθητικοί θεατές καί θύματα ἑνός μέλλοντος πού ἔχει δημιουργηθεῖ ἀπό ἄλλους γιά λογαριασμό μας. Παγιδευμένοι μεταξύ μεμονωμένων ἀτομικῶν καί συλλογικῶν συμφερόντων ἡ αἰδώς μᾶς βοηθᾶ νά δίδουμε ἀπαντήσεις σέ ἕνα νέο σύνολο ἐρωτημάτων πού δημιουργεῖ ἡ ὑποτιθέμενη πρόοδος, καί νά παραμένουμε ἀνθρώπινοι σέ ἕναν κόσμο πού προμηνύεται ἀπάνθρωπος ἤ μετά-ἀνθρώπινος. Θά μᾶς βοηθήσει νά ἀποφύγουμε τόν ἐφιάλτη τοῦ κόσμου πού θά ἔχει κατακλυστεῖ ἀπό ὄντα πού ἀγνοοῦν τόν πόνο. Θά μᾶς σώσει ἀπό τήν ὀλίσθησι στήν αὐτάρεσκη πεποίθησι τῆς ἀναξιοκρατικῆς πλουτοκρατίας ὅτι οἱ πλούσιοι εἶναι πλούσιοι ἐπειδή ἐργάζονται περισσότερο ἀπό τούς φτωχούς καί ἡ οἰκονομική ἐπιτυχία τους εἶναι προϊόν τῆς ἀρετῆς τους. Ὅτι ὅ,τι εἶναι νόμιμο εἶναι καί ἐνάρετο...