Ἡ Ἑλλάς ὡς ἔννοια (1)

Σὲ προηγούμενες ἀναρτήσεις προσπάθησα μὲ μερικὰ ἀποσπάσματα ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Γεράσιμου Κακλαμάνη «ΤΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ» ΖΗΤΗΜΑ ΣΗΜΕΡΑ, νὰ δώσω μία εἰκόνα γύρω ἀπὸ τὴν πολιτικὴ τῆς Εὐρώπης σὲ σχέση μὲ τὸν λειτουργικά αὐτάρκη καί ἑνιαῖο πολιτιστικά χῶρο τῆς Ἀνατολικῆς Μεσογείου, ὅταν ἀποτελοῦσε ἐπικράτεια τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας. Σὲ δύο ἀναρτήσεις – αὐτὴ καὶ τὴν ἑπόμενη- μὲ τίτλο «Η ΕΛΛΑΣ ΩΣ ΕΝΝΟΙΑ» παρουσιάζονται ὁ ρόλος τοῦ κράτους «ΕΛΛΑΣ» ποὺ ἵδρυσαν οἱ Μεγάλες Δυνάμεις τῆς τότε ἐποχῆς, οἱ συνθῆκες καὶ οἱ σχεδιασμοὶ κάτω ἀπὸ τοὺς ὁποίους δημιουργήθηκε. Σὲ μεγάλο βαθμὸ ἡ τωρινὴ τραγελαφικὴ κατάσταση τῆς χώρας μας ὀφείλεται σὲ ἱστορικὰ δεδομένα ποὺ ἄλλα λήφθηκαν ὑπ’ ὄψιν καὶ ἄλλα σκοπίμως παραλήφθηκαν. Τὰ σημερινὰ προβλήματα δὲν εἶναι ἄσχετα μὲ τὶς παλιὲς καταστάσεις, ἡ δικιά μας εὐθύνη ὑπαρκτὴ καὶ ἀναμφισβήτητη, κυρίως στὸν βαθμὸ ποὺ ἀρνούμαστε νὰ γυρίσουμε τὸ κεφάλι πρὸς τὰ πίσω, νὰ ψάξουμε τὰ πράγματα ἀπὸ τὴν ἀρχή, προτιμώντας νὰ καταπίνουμε ψέμματα καὶ τὸ κουτόχορτο ποὺ μᾶς προσφέρεται ( με το ἀζημίωτο), μασημένο. Ὅταν ἡ αὐτογνωσία τοῦ λαοῦ εἶναι κάτω τοῦ μηδενός, ἡ ἀξιοπρέπεια του εἶναι ἀνύπαρκτη, ἄγεται και φέρεται ἀπό τόν κάθε ὑπερόπτη σκερβελέ, τό ἕνα χέρι του καταλήγει τεντωμένο ζητιανεύοντας, ἐνῶ μὲ τὸ ἄλλο αὐτομαστιγώνεται. Προσοχὴ στοὺς καθαρῶς «ἐθνικὰ» σκεπτόμενους ὑποτιμῶντας ἤ ἀδιαφορώντας γιά τά κοινωνικά ζητήματα, προσοχὴ καὶ στοὺς «ἐκσυγχρονιστές», «διαχειριστὲς» καὶ λάτρεις τῆς «προόδου». Ἀλληλοσυμπληρώνονται.
Θὰ κλείσω αὐτὴ τὴν εἰσαγωγὴ βάζοντας κάποιους συνδέσμους ἀπό παλιότερες ἀναρτήσεις, σχετικοὺς μὲ τὸ θέμα. Ὁ ὑπέροχος Περικλῆς Γιαννόπουλος –πού κάποιοι ἀνεγκέφαλοι «προοδευτικοί» ἀδυνατοῦν νά κατανοήσουν καί σέ ἀγαστή ὁμοψυχία μέ τούς ὑποστηρικτές τῆς καθαρότητας τῆς φυλῆς τόν χαρακτηρίζουν ἐθνικιστή,- μέ τήν φράση του ΕΛΛΑΔΙΚΟΝ ΕΛΩΔΕΣ ΠΑΡΑΛΗΡΗΜΑ πρίν ἀπό ἑκατό χρόνια συνόψισε θαυμάσια τά χαρακτηριστικά ἑνός "κράτους" πού ἔχει μέχρι σήμερα ἀποδειχθεῖ ὁ μεγαλύτερος ἐχθρός τοῦ ἑλληνισμοῦ ὠς πολιτισμοῦ.

Δυτική Εὐρώπη, ἀποικίες καί ἀνατολική Μεσόγειος (1)

Δυτική Εὐρώπη, ἀποικίες καί ἀνατολική Μεσόγειος (2)

Δημήτρης Δημητριάδης ( Ἑμεῖς καί οἱ Ἕλληνες, Πεθαίνω σά χώρα)

Περικλῆς Γιαννόπουλος


Ἡ Ἑλλάς ὡς ἔννοια ( Γεράσιμος Κακλαμάνης -ΤΟ "ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΝ ΖΗΤΗΜΑ" ΣΗΜΕΡΑ σελ. 353-364)


Τὸ κλειδὶ διαλύσεως τοῦ μεσογειακοῦ ὀργανισμοῦ ὑπῆρξε ἡ Ἑλλάδα. Διότι αὐτὴ ἡ ἔννοια ἦταν ἡ πιὸ ἀόριστη καὶ ἀνύπαρκτη μεταξὺ ὅλων τῶν πιθανῶν ἰδεῶν, ὥστε ἡ χρήση της νὰ εἶναι κατάλληλη γιὰ τὴν κάθε περίσταση. Αὐτὸ καλύτερα ἀπὸ ὅλους τὸ κατάλαβε ὁ σουλτάνος Μαχμοὺτ ὁ Β', ὁ ὁποῖος πολλὰ «κατάπιε» στὴν αὐτοκρατορία του, τὴν περίπτωση τῆς «Ἑλλάδος» ὅμως δὲν μπόρεσε νὰ τὴν καταπιῆ ποτέ... Ἡ Ἑλλάδα ὑπῆρξε τὸ μόνο κράτος τοῦ κόσμου πού δημιουργήθηκε ὑπὸ τὴν ἔννοια μίας συναλλαγματικῆς:ἡ Τουρκία ὤφειλε νὰ πλήρωση πολεμικὲς ἀποζημιώσεις στὴν Ρωσία κατὰ τὸν πόλεμο γιὰ τὶς παραδουνάβιες ἡγεμονίες, τῶν ὁποίων ἕνα μέρος θὰ κατέβαλλε ἡ «Ἑλλάδα» πρὸς ἐξαγορὰν τῆς «ἀνεξαρτησίας» της (βλέπε λεπτομέρειες εἰς Iorga, τόμ. VΙ, σελ. 317-352 καὶ Ἀ. Ἀνδρεάδη, Ἔργα, τόμ. II, 1939, σελ. 334). Κατέβαλαν λοιπὸν οἱ Ἄγγλοι τὸ «δάνειο» κατὰ τοὺς συνήθεις τρόπους (ἀπὸ τὰ 64 συνομολογηθέντα ἑκατομ. δραχμῶν τὰ 40 ἐκρατήθηκαν γιὰ τόκους) στὴν «Ἑλλάδα», ἡ «Ἑλλάδα» στὴν Τουρκία, ἡ Τουρκία στὴν Ρωσία, καὶ ἔμεινε ἔτσι στοὺς Ἄγγλους «ἡ Γῆ» πού ἐχρειάζονταν. Βάσει τῶν τότε μάλιστα «διακανονισμῶν», διατηροῦν οἱ Ἄγγλοι μέχρι σήμερα τελείως δικά τους τσιφλίκια στὴν Εὔβοια. Ὄντως τὸ πρόβλημα τῆς Γῆς ἦταν τὸ ὀξύτερο πού ἀντιμετώπιζαν τότε οἱ Ἄγγλοι στὴν Μεσόγειο, αὐτὴν ἔπρεπε νὰ ἐξασφαλίσουν μὲ κάθε τρόπο, καὶ γι' αὐτὸ ἀκριβῶς καὶ ὁ «ἐθνικὸς ὕμνος» τῆς Ἑλλάδος ἀρχίζει μὲ τὸ πρόβλημα τοῦτο («πού μὲ βία μετράει τὴν Γῆ»). Σημειωτέον ὅτι ὁ «ἐθνικὸς ποιητὴς» τῆς Ἑλλάδος δὲν ἤξερε νὰ γράφη ἑλληνικά, ὁ δὲ «ἐθνικὸς ὕμνος» ὀφείλεται εἰδικά στὴν δραστηριότητα τοῦ Σπ. Τρικούπη, πρεσβευτοῦ τῆς «Ἑλλάδος» στὸ Λονδῖνο, γαμβροῦ τοῦ Ἀ. Μαυροκορδάτου, ὁ ὁποῖος εἶχε θέσει τότε τὴν «ἀπελευθέρωση τῆς Ἑλλάδος στὴν μεγαλοψυχία τῆς Ἀγγλίας». Ὁ Μαυροκορδάτος ἦταν γόνος μίας παλαιᾶς οἰκογένειας προδοτῶν, τοὺς ὁποίους εἶχαν κυνηγήσει οἱ σουλτάνοι. Ὁ ἴδιος «παραθέριζε» τότε στὴν Πίζα, ἀπ' ὅπου τὸν ἀνέλκυσαν οἱ Ἄγγλοι. Ἡ ἀδελφὴ τοῦ Μαυροκορδάτου -πού παντρεύθηκε τὸν Τρικούπη- εἶχε καταφύγει μὲ τὸν ἑλλαδικὸ ξεσηκωμὸ τοῦ '21 στὴν ἀγγλικὴ Πρεσβεία τῆς Κων/πολης. Οἱ παλαιοὶ πρόγονοι τοῦ Μαυροκορδάτου, χονδρέμποροι ἀπὸ τὴν Χίο πού ἀνελίχθησαν ψηλὰ στὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία, ἄφηναν εἰδικὲς ἐντολὲς ἀγωγῆς γιὰ τοὺς ἀπογόνους των, πού τοὺς καθιστοῦσαν καταλλήλους γιὰ παντὸς εἴδους χρήση: «Φρενήρεαιν ἀνδρᾶσιν προσήκει ἀναισθητοῦντας καὶ ἀνοηταίνοντας παρέχειν ἑαυτούς... Ἔστω σοὶ ἀκοινώνητον τὸ ἐμφωλεῦον πάθος... Μὴ οὔσης ἀρετῆς, σχῆμα τι ἀρετῆς ἄμωσγεπως ἐπιπολάζον αἱροῦμαι προτιμᾶσθαι... Παρὰ μὲν τῷ Θεῷ ἡ τῆς ὑποκρὶσεως κιβδηλία ἐβδελυγμένη καὶ βέβηλος... οὒχ' οὕτω δὲ παρ' ἀνθρώποις...». Δὲν εἶναι συνεπῶς παράξενο ὅτι οἱ Ἄγγλοι δὲν ἐπεδίωξαν νὰ παίξη ὁ Μαυροκορδάτος προεξάρχοντα ρόλο στὸ νέο κράτος...

Σημειωτέον ἀκόμη ὅτι ὁ «ἐθνικὸς ποιητὴς» τῆς Ἑλλάδος ἀνῆκε σὲ μιὰ παλαιὴ βενετικὴ οἰκογένεια τῶν Ἑπτανήσων (τὴν οἰκογένεια Bortolani) τὴν ὁποία κατώρθωσε ὁ ἀγγλογαλλικός ἀνταγωνισμὸς στὸ Ἰόνιο Κράτος (βλ. πιὸ κάτω) νὰ διασπάση καί, κατόπιν μίας μεγάλης οἰκογενειακῆς δίκης, μπόρεσαν νὰ πάρουν οἱ Ἄγγλοι τὸν Σολωμὸ στὴν Κέρκυρα καὶ νὰ τὸν κάνουν «ἐθνικὸ ποιητή». Ἡ «ἐθνικοποίηση» τοῦ Σολωμοῦ ἀρχίζει οἱονεί προγραμματικὰ μὲ τὴν ἔκδοση τῆς «Γενικῆς Ἐφημερίδος τῆς Ἑλλάδος», πού εἶναι ἡ πρώτη ἐπίσημη κυβερνητικὴ ἐφημερίδα, διὰ τοῦ Σπ. Τρικούπη. Ὁ Τρικούπης θὰ ὑπάρξη ἀργότερα καὶ συν-γερουσιαστὴς μὲ τὸν σὲρ Ρίτσαρντ Τσώρτς στὴν ἑλληνικὴ Βουλή. Τὸ παράξενο εἶναι ὅτι ἐπιτηροῦν μέν, οὐδέποτε ὅμως ψηφίζουν γιὰ ὁ,τιδήποτε!... (Βλ. π.χ. «Πρακτικὰ τῆς Γερουσίας» 1860-61). Ὁ ἴδιος δὲν εἶχε πατήσει ποτὲ τὸ πόδι του στὴν Ἑλλάδα. Ἀκόμα μεγαλύτερες δυσκολίες ὑπῆρξαν τὴν ἐποχὴ τοῦ Ὄθωνα μὲ τὴν μουσικοποίηση τοῦ «ἐθνικοῦ ὕμνου», πού ἔγινε πάλι ἀπὸ ἑπτανήσιο μουσουργὸ καὶ τοῦ ὁποίου ἡ μουσικὴ ἦταν ἀκατανόητη στὴν ἠπειρωτικὴ χώρα καὶ ἐδημιούργησε μεῖζον πολιτικὸ θέμα. Γενικῶς μὲ ὅλα τὰ «ἐθνικὰ σύμβολα» τῆς Ἑλλάδος ἐπικρατεῖ συσκοτισμὸς καὶ γι' αὐτὸ μέχρι σήμερα ἀλλάζουν πολὺ εὔκολα σὲ ὅλη τὴν διοικητικὴ φυσιογνωμία τοῦ κράτους. Ὁ κάθε ὑπουργὸς ἤ διοικητὴς τῆς Ἀστυνομίας μπορεῖ νὰ ὁρίση τὰ δικά του «ἐθνικὰ σύμβολα». Ἰδιαίτερος συσκοτισμὸς ὑπῆρξε μὲ τὴν ἑλληνικὴ σημαία. Ἀπὸ τὸ 1821 ἕως τὴν ἐποχὴ τοῦ Ὄθωνα, ἡ ἑλληνικὴ σημαία ἄλλαζε χρώματα καὶ σύμβολα ἀνάλογα μὲ τὶς ἐπικρατοῦσες φράξιες κατὰ τοὺς διαρκεῖς ἐμφυλίους πολέμους. Ἄλλοτε χρῶμα της ἦταν τὸ ἄσπρο, ἄλλοτε τὸ μαῦρο, ἄλλοτε τὸ κόκκινο, ἄλλοτε τὸ μπλὲ κλπ. καὶ τὰ σύμβολα της ἄλλοτε Ἅγιοι, ἄλλοτε σταυροί, ἄλλοτε ἡμισέληνοι καὶ ἄλλοτε καὶ τὰ δύο, ὅπως εἶχε προτείνει ὁ Θ. Κολοκοτρώνης, ὁ ὁποῖος πολεμοῦσε γιὰ τὴν δημιουργία χριστιανοϊσλαμικοῦ κράτους. Καίτοι ἡ ἑλλαδικὴ μυθολογία ἀνήγαγε ἐν συνεχείᾳ τὰ χρώματα τῆς παρούσης σημαίας στὴν Συνέλευση τῆς Ἐπιδαύρου, ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι τὴν ἑλληνικὴ σημαία τὴν καθώρισε ἔτσι ὁ Ὄθωνας, ἐπειδὴ τὸ γαλανόλευκον ἦταν τὸ ἐθνικὸ διακριτικό τῆς Βαυαρίας. Ἀκόμη μεγαλύτερης σημασίας ὅμως γεγονὸς ὡς πρὸς τὴν «ἐθνικὴ συνοχὴ» τῆς Ἑλλάδος ὡς κράτους εἶναι κάτι ἄλλο: Ἡ Ἑλλάδα εἶναι τὸ μόνο κράτος στὸν κόσμο πού δὲν ἔχει λέξη στὴν «ἐθνικὴ» καθομιλουμένη γλῶσσα γιὰ τὸ ἀνδρικὸ μόριο. Ἔχει μόνο τὴν σλαβικὴ λέξη «Butsa» πού θὰ πῆ προεξοχή. (Πρέπει ὅμως νὰ συμπληρώσωμε ὅτι γιὰ τὸ γυναικεῖο ὄργανο ἡ καθομιλουμένη λέξη εἶναι προομηρικὴ καὶ ἑνιαία γιὰ ὅλα τὰ εἴδη Ἑλλήνων, σχέση ἔχουσα μὲ τὴν ἁγνότητα τῆς θεᾶς Ἀρτέμιδος. Κατὰ παράξενο ὅμως τρόπο -καὶ αὐτὸ εἶναι ἐπίσης δηλωτικὸ τῶν προϋποθέσεων τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους πού φκιάσθηκε- αὐτὴ τὴν λέξη δὲν τὴν λεξικογραφοῦν τὰ ἑλληνικὰ λεξικά...). Τὸ γεγονὸς ὅτι οἱ σύγχρονοι Ἕλληνες πολλὰ «ἐθνικὰ» πράγματα βρῆκαν (ἤ εὑρῆκαν ἄλλοι γι' αὐτούς...), ἀλλά δὲν μπόρεσαν νὰ βροῦν μιὰ βασικὴ «ἐθνικὴ» λέξη -ὅταν ἄλλοι διαθέτουν ἄνω τῶν 500 (!) καθὼς λέγεται γιὰ τὸ ἴδιο πρᾶγμα-, σημαίνει καὶ κάτι ἄλλο: ὄχι ὅτι ὑστεροῦν... ὀργασμικῶς, ἄλλα ὅτι διέπονται ἀπὸ μίαν ἔννοια φιλοσοφικῆς σοβαρότητος πρὸς τὸ πρᾶγμα... Ὅτι δὲν μιλοῦν γι' αὐτό, ἐπειδὴ δὲν τὸ θεωροῦν ἀστεῖο...

Αὐτὰ τὰ ὀλίγα πρὸς στιγμὴν ὡς πρὸς τὴν τῆς Ἑλλάδος ἔννοια. Διότι ἡ Ἑλλάδα δὲν ἐφκιάσθηκε μόνο ἐξ ἀρχῆς ὡς κράτος ἄνευ προϋποθέσεων, ὅπως ἀμέσως θὰ ἰδοῦμε, ἀλλὰ ἐκρατήθηκε ἐπὶ 200 περίπου χρόνια ὡς τέτοιο. Συνεπῶς καθένας μπορεῖ νὰ φαντασθῆ ποιοὶ ὑπῆρξαν οἱ τρόποι γι' αὐτό. Βέβαια ὅλα λίγο-πολὺ τὰ βαλκανικὰ κράτη εἶχαν ἀνάλογους τρόπους μεταχείρισης, διότι ὅλα προέκυψαν μὲ προβλήματα καὶ ἀπετέλεσαν πεδία «ἰσορροπιῶν». Αὐτὸ ἦταν ἄμεση συνέπεια τοῦ γεγονότος, ὅτι, σὲ ἕνα χῶρο διεθνικῆς ὑπάρξεως ἐπὶ 2.000 χρόνια, ἔρχονται ξαφνικὰ νὰ τεθοῦν σύνορα ἐντὸς ὀλίγων ἐτῶν στὸ δεύτερο μισὸ τοῦ 19ου αἴ. Ἀλλὰ ὑπάρχει μιὰ διαφορά: ἐνῷ λίγο-πολὺ σὲ ὅλα τὰ ἄλλα βαλκανικὰ κράτη ὑφίσταται μιὰ βασικὴ ἐθνότητα, στὴν Ἑλλάδα δὲν ὑφίσταται καμμία. Γι' αὐτὸ βασικὰ αὐτὴ οὐδέποτε θεωρήθηκε ἤ ἔτυχε μεταχειρίσεως σάν κράτος κανονικό. Ἀποκλεισμοί, μποϋκοτάζ, καταλήψεις σὲ καιρὸ πολέμου, ἀποτελοῦν καθ' ὅλη τὴν ἱστορία τῆς Ἑλλάδος τὶς σχέσεις της μὲ τὰ δυτικοευρωπαϊκὰ κράτη.

Ἡ Ἑλλάδα γιορτάζει ὡς γνωστὸν κάθε χρόνο τὴν 25ην Μαρτίου τὴν «ἑλληνικὴ ἐπανάσταση τοῦ 1821», «τὴν ἐπανάσταση ἀπελευθερώσεως ἀπὸ τοὺς Τούρκους», ὅπου στέκονται στὶς ἐξέδρες ὅλες οἱ ἡγεσίες τῆς χώρας, πολιτικές, θρησκευτικές, πνευματικὲς κλπ. Κανένας ὅμως ποτὲ δὲν ἀσχολήθηκε μὲ τὸν καθορισμὸ τοῦ νοήματος αὐτῆς τῆς γιορτῆς. «Ἐπανάσταση» σημαίνει μιὰ λαϊκὴ ἐξέγερση μέσα σ' ἕνα κράτος πού ἀποσκοπεῖ στὴν ἀλλαγὴ τοῦ καθεστῶτος αὐτοῦ τοῦ κράτους. Ἀφοῦ συνεπῶς ἡ ἐξέγερση τοῦ '21 ἦταν ἐξέγερση πρὸς σχηματισμὸ ἑνὸς νέου κράτους, πῶς χαρακτηρίζεται ὡς ἐπανάσταση; Θὰ ἰδοῦμε ἀμέσως πιὸ κάτω γιατί δὲν κατέστη δυνατὸν νὰ ἀλλαγῆ αὐτὴ ἡ λέξη, ἀπὸ τὴν ὁποία ἀπορρέει καὶ ὅλη ἡ «ἐθνικὴ ἰδεολογία».

Ἡ «ἑλληνικὴ ἐπανάσταση» ἐπανάσταση βέβαια δὲν ἦταν. Ἦταν ἁπλῶς ἕνα κακῶς ὑπολογισμένο ἀποσχιστικὸ ξεσήκωμα τοῦ Ἀλῆ Πασά, πού δὲν ἦταν οὔτε τὸ πρῶτο οὔτε τὸ τελευταῖο στὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία καὶ πού οἱ σουλτάνοι κατέπνιξαν ὅπως καὶ τὰ τόσα ἄλλα. Οἱ καταστάσεις αὐτονομίας τῶν διαφόρων περιοχῶν τῆς Ὀθωμ. Αὐτοκρατορίας -σύστημα ἄνευ τοῦ ὁποίου δὲν μποροῦσε νὰ κρατηθῆ τὸ τεράστιο αὐτὸ ἱστορικὸ δημιούργημα τῶν πιὸ ἑτεροκλήτων στοιχείων- ἐδημιουργοῦσαν ἀφ' ἑαυτῶν ἀποσχιστικὲς τάσεις (τόσο στὴν Ἀνατολία, ὅσο καὶ στὰ Βαλκάνια), οἱ ὁποῖες ὅμως ἦταν εὔκολο κάθε φορά νὰ καταπνίγονται διὰ χρησιμοποιήσεως τῶν γειτονικῶν περιοχῶν.

Μιὰ ἄλλη ἐπίσης συνέπεια τοῦ καθεστῶτος τῆς αὐτονομίας ἦταν καὶ τὸ φαινόμενο τῶν κλεφτῶν, πού λειτουργοῦσε σὰν ἕνας γενικὰ ἀποδεκτὸς παράγοντας ἰσοζυγίου τῶν κοινωνικῶν σχέσεων τῶν περιοχῶν.

Τὸ φαινόμενο αὐτὸ -πού δὲν ἔχει ἀποτελέσει ἀκόμη ἀντικείμενο ἐπιστημονικῆς μελέτης- φαίνεται νὰ ὀφείλεται ἤ μᾶλλον νὰ λειτουργῆ στὴν περιοχὴ ἐπαφῆς τῶν δύο δικαίων, τοῦ χριστιανικοῦ καὶ τοῦ μωαμεθανικοῦ. Γι' αὐτὸ καὶ ἐμφανίζεται σχεδὸν ἀμέσως μετὰ τὴν πτώση τῆς Κων/πόλεως. Τὸ ἴδιο φαινόμενο ἴσχυε καὶ στὴν Ἀνατολία, σὲ περιοχὲς πού ἐμφάνιζαν «διακύμανση» δικαιακῶν καταστάσεων. Κλέφτες βέβαια εἶναι γνωστοὶ ἀπὸ τὴν ἀρχαιότητα, ἀλλά ὡς εἶδος ρεμπέλων πού λειτουργοῦν ἐκτός τῆς ὑπαρχούσης τάξεως δικαίου. Ἐδῶ οἱ κλέφτες λειτουργοῦν ὡς ἕνας συμπληρωματικὸς θεσμὸς δικαίου, ἀποδεκτὸς τόσο ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο ὅσο καὶ ἀπὸ τὴν ὀθωμανικὴ διοίκηση, ἡ ὁποία τοὺς χρησιμοποιεῖ ὡς ἁρματολούς, δηλαδὴ ὡς φοροεισπράκτορες. Ἡ πλήρης διοικητικὴ καὶ δικαιακὴ αὐτονομία τῶν περιοχῶν, οἱ ὁποῖες ὅμως τελοῦν ὑπὸ τὴν πολιτικὴ διοίκηση τῶν Τούρκων, φαίνεται νὰ εἶναι ἡ δημιουργός τοῦ φαινομένου. Κάθε πιθανὴ αὐθαιρεσία ἐκ μέρους τῆς τουρκικῆς διοίκησης, ὅπως καὶ κάθε ὑπέρβαση μέσα στὰ πλαίσια τοῦ ἰσχύοντος δικαίου, «διορθώνεται» ἀπὸ τοὺς κλέφτες ἐκτός δικαίου. Μποροῦμε συνεπῶς νὰ ποῦμε πώς οἱ κλέφτες ἦταν ἕνα εἶδος ἰδιορρύθμου «μυστικῆς ὑπηρεσίας», πού λειτουργοῦσε βάσει πραγματικῶν δεδομένων, πέραν τῆς τυπικότητος τοῦ ὑπάρχοντος δικαίου. Ὁ πλούσιος λ.χ., μέσα στὸ ἀνέκαθεν σοσιαλιστικὸ πνεῦμα τῆς Ἀνατολῆς, δὲν ἐπαφίεται στὴν ἐλεύθερη βούλησή του, ἂν θὰ δώση ἤ δὲν θὰ δώση. Εἶναι ὑποχρεωμένος νὰ ἐπενδύση κοινωνικά, διότι ἄλλως κινδυνεύει ὅλο του τὸ βιός. Μὲ τὴν ἐξέλιξη τοῦ καπιταλισμοῦ στὴν Δύση, τὸν ἀντίστοιχο ρόλο τὸν ἀναλαμβάνουν οἱ «ταξικοὶ ἀγῶνες». Σημειωτέον ἐπίσης ὅτι καὶ στὴν Δύση ὑπάρχει τὸ φαινόμενο τῶν κλεφτῶν, ὑμνηθέν μάλιστα καὶ ἀπὸ μεγάλους ποιητές, ὅπως ὁ Σίλλερ, σχεδὸν μέχρι τὸ 1850. Στὴν Ἀμερική, οἱ «κάου μπόϋ» πού βλέπομε στὰ φὶλμ θὰ διατηρηθοῦν ὡς τὸν τρέχοντα αἰώνα. Τὸ καθεστὼς τῶν κλεφτῶν στὴν Ἀνατολὴ δὲν εἶναι ἀκριβῶς ἐκεῖνο τοῦ λήσταρχου, διότι ὁ κάθε κλέφτης στὴν κοινωνική του συμπεριφορὰ ἐλέγχεται ἀπὸ τὸν κλέφτη τῆς διπλανῆς περιοχῆς. Εἶναι μᾶλλον ἕνας θεσμὸς ἰσορροπίας δικαίου. Ἐκτὸς αὐτοῦ, ἐγκατεσπαρμένοι παντοῦ στὴν ὕπαιθρο, ἀποτελοῦσαν καὶ ἕναν παράγοντα ἀσφαλείας τοῦ κράτους, διότι ἦταν δύσκολο νὰ εἰσχώρηση κανεὶς στὰ Βαλκάνια χωρὶς νὰ μπορῆ νὰ δικαιολόγηση ἐπαρκῶς τὴν παρουσία του... Στὴν Ἑλλάδα οἱ κλέφτες ὑπῆρχαν μέχρι τὸ 1930 περίπου καὶ ἐκκαθαρίσθησαν μὲ «εἰδικὲς προσπάθειες» ἐπὶ Βενιζέλου, διότι ἀποτελοῦσαν βασικὸ παράγοντα διακινήσεως τῆς πολιτικῆς. «Τὰ σχέδια ἀναπτύξεως» τῶν κυβερνήσεων εἶχαν νὰ λάβουν ὑπ' ὄψη καὶ τοὺς κλέφτες, στοὺς ὁποίους βασικὰ ἀνῆκαν οἱ περιοχές. Τὸ κάθε «πρόγραμμα» ἔπρεπε νὰ συμφωνηθῆ καὶ ἰδιαιτέρως μὲ τοὺς κλέφτες. Χαρακτηριστικὴ εἶναι ἡ περίπτωση μὲ τὴν σφαγὴ τοῦ Δήλεσι τὸ 1870. Ἡ Κυβέρνηση τοῦ Βούλγαρη, μὴ ἔχοντας καμμιὰ πίστωση γιὰ ξένα δάνεια στὸ ἐξωτερικό, θέλησε νὰ προσελκύση τὸ παροικιακὸ κεφάλαιο, ἀπὸ τὴν Κων/πολη ἰδίως, καὶ ἐδημιούργησε τὸ φιάσκο τοῦ Λαυρίου. Οἱ πάντες τρελλάθηκαν γιά... χρυσάφι καὶ μεταξὺ τῶν ἄλλων μιὰ ὁμάδα «περιηγητῶν» (Ἄγγλων καὶ Ἰταλῶν), πού θέλησε νὰ «ἐξερεύνηση» τὸ πράγμα ἐπιτοπίως: τοὺς ἔπιασαν οἱ κλέφτες καὶ τοὺς ἔσφαξαν...

Ἡ διαφορὰ μὲ τὸ κίνημα τοῦ Ἀλῆ Πασᾶ ἦταν ὅτι αὐτὸ εὑρίσκετο πολὺ κοντὰ στὴν πολιτικὴ τῶν δυτικῶν δυνάμεων. Ἤδη ὁ Κολοκοτρώνης συζητεῖ ἀπὸ τὸ 1807 μὲ τὸν στρατηγὸ Ντανζελότ στὰ Ἑπτάνησα περὶ ἐξεγέρσεως τῆς Πελοποννήσου καὶ ἱδρύσεως χριστιανομωαμεθανικοϋ κράτους. Καὶ ἐλπίζοντας ὅτι αὐτὸ θὰ τὸ πετύχη καὶ μὲ τοὺς Ἄγγλους, κατατάσσεται στὸν ἀγγλικὸ στρατὸ μόλις οἱ Ἄγγλοι καταλαμβάνουν τὰ Ἑπτάνησα. Τελικῶς ἀργότερα, καὶ διαρκούσης τῆς «ἐπαναστάσεως», θὰ μπῆ φυλακὴ ὡς προσκείμενος στὴν ρωσικὴ πολιτική. Οἱ Ρῶσοι ἀπὸ τὴν δική τους πλευρὰ ἀσκοῦν μιὰ ἔντονη προπαγάνδα καθ' ὅλη τὴν Βαλκανικὴ καὶ ὁ Ἀλῆ Πασᾶς θὰ χρειασθῆ ἐπανειλημμένως νὰ ἀντιμετώπιση μὲ τὸν τρόπο του πράκτορές τους, ὅπως τὸν Βλαχάβα καὶ τὸν Κατσαντώνη (κλέφτες-παπᾶδες), ἐνῶ ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριὰ ἡ Βενετία θὰ φροντίση νὰ δολοφονηθῆ ὁ Ἁγ. Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, πού ἀναπτύσσει ἔντονη ρωσικὴ δραστηριότητα στὴν δυτικὴ μεριὰ τῶν Βαλκανίων. Ἡ Βενετία μὲ τὴν Ρωσία συνεργάζονται, ἄλλα ἡ ρωσικὴ προπαγάνδα βασικὰ τὴν ἐκτοπίζει ἀπὸ ὅλες τὶς πατροπαράδοτες σχέσεις της μὲ τὴν ἀνατολικὴ Ἀδριατική. Ὁ Ἀλῆ Πασᾶς βλέπει καλὰ ὅτι ὁ χῶρος πού διοικεῖ, δύσκολα μπορεῖ πλέον νὰ κρατηθῆ στὰ πλαίσια τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας καὶ ἐπιχειρεῖ νὰ προφθάση, θεωρώντας ὡς συμμάχους του τοὺς Ἄγγλους, μὲ τοὺς ὁποίους ἤδη συνορεύει στὰ Ἑπτάνησα. Οἱ Ἄγγλοι φυσικὰ τὸν ἐγκαταλείπουν καὶ τὸ κίνημα καταπνίγεται ἀπὸ τὴν Πύλη. Ὁ Ἀλῆς θέλει νὰ φκιάξη ἑλληνικὸ στὴν δομὴ του κράτος καὶ θρησκευτικῶς χριστιανομωαμεθανικό. Στὴν ἐπικράτειά του, τὰ ἑλληνικὰ γράμματα, ἐν συνδυασμῷ μὲ τὴν καλλιέργειά τους στὴν Βενετία, θὰ λάβουν τὴν πιὸ σπουδαία ἄνθηση.

Τὸ κίνημα τοῦ Ἀλῆ καταπνίγεται, ἀλλά τὸ ξεσήκωμα δὲν σταματάει. Ἤδη μέσῳ τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας καὶ τῶν Ἑπτανὴσων θὰ μετατραπῆ σὲ διελκυστίνδα τοῦ ρωσοαγγλικοϋ ἀνταγωνισμοῦ. Ἐδῶ ὅμως πρέπει νὰ ἐξηγήσωμε τούς λόγους πού κάτι τέτοιο κατέστη δυνατό. «Ἕλληνες» ὑπὸ τὴν ἔννοια τοῦ ἑνιαίου λαοῦ, ἀπὸ τὴν ἀρχαιότητα ὡς σήμερα, «ὑπῆρξαν» μόνο στὰ «ἑλληνικὰ συντάγματα» καὶ ποτὲ στὴν πραγματικότητα. Τὸ «Ἕλληνες» εἶναι ἁπλῶς ἕνας πολιτιστικὸς χαρακτηρισμός, πού ἀποτελεῖ τὴν ὑποδομὴ τῆς ἀνατολικῆς Μεσογείου καὶ εἶναι ἄσχετος μὲ ὁποιαδήποτε ἔννοια λαοῦ καὶ φυλῆς. Οἱ Ἕλληνες ὡς φυλὴ -μέσα στὴν ἔννοια τοῦ πολιτιστικοῦ ἑλληνισμοῦ πού λέμε- ὑπῆρξαν ἀνέκαθεν μιὰ ἀσήμαντη μειονότητα. Τὸ ἴδιο ἰσχύει καὶ γιὰ τὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία. Ἕλληνες σ' αὐτὴν εἶναι οἱ μορφωμένοι Τοῦρκοι, Σλάβοι, Ρουμάνοι, Ἕλληνες καὶ πιθανὸν καὶ Ἄραβες. Ἐξηγήσαμε ἤδη ὅτι τὸ Ἰσλάμ εἶναι ἐξ ἴσου πολιτιστικὸς κληρονόμος τοῦ ἑλληνισμοῦ, ὅσο καὶ ὁ Χριστιανισμός. Τὸ νὰ ξέρη κανένας ἑλληνικὰ στοὺς χώρους τῆς ἀνατολικῆς Μεσογείου καὶ νὰ συναναστρέφεται μὲ τὴν ἀρχαία μυθολογία καὶ τὴν ποίηση, εἶναι ὁ ἀνώτερος τίτλος μορφώσεως πού μπορεῖ νὰ ἐπιδιώκη. Σπουδαῖοι Ἕλληνες διανοούμενοι τοῦ νεωτέρου ἑλληνικοῦ κράτους εἶναι Σλάβοι, ὅπως ὁ Ζαβίρας καὶ ὁ Σέρβος Κουμανούδης, ἤ ὁ Κούμας πού εἶναι Βλάχος. Καὶ ὁ Γιουσούφ, προκειμένου νὰ παντρέψη τὴν κόρη του μὲ τὸν Καζανόβα, ὡς ἰδιαίτερο προσὸν τοῦ ἀναφέρει τὴν μόρφωσή της στὰ ἑλληνικά. Ὁ ἁπλὸς Τοῦρκος Γιουσούφ... Ἡ σημασία τῶν πραγμάτων πιθανὸν βέβαια νὰ παραμένη καὶ γιὰ τὴν σημερινὴ δυτικὴ Εὐρώπη ἡ ἴδια, μὲ μόνη τὴν διαφορὰ τὸ μικρὸ ἠθελημένο λάθος, ὅτι ἡ Εὐρώπη δὲν θέλει νὰ ἔχουν οἱ ἄλλοι σχέση μὲ τὴν ἑλληνικὴ παιδεία, ἐπειδὴ ἔχει αὐτή...Ἕνα λάθος βέβαια πολὺ σοβαρὸ σήμερα, διότι ἐμποδίζει τὴν φυσικὴ ἀποδοχὴ τῶν πραγμάτων καὶ συνεπῶς τὴν ἐπαναλειτουργία τοῦ μεσογειακοῦ ὀργανισμοῦ πρὸς ὄφελος ὅλων. Κυρίως δὲ τῶν ἴδιων τῶν Δυτικοευρωπαίων...
Ἡ αὐτὴ ἔννοια τοῦ «ἑλληνισμοῦ» ὑπῆρχε καὶ στὸ βιλαέτι τοῦ Ἀλῆ Πασᾶ, τὸ ὁποῖον ἀπετελεῖτο ἀπὸ Ἀλβανούς, Ἕλληνες καὶ Τούρκους, ἁπάντων «Ἑλλήνων». Ἡ διαφορὰ ὅμως εὑρίσκετο κάπου ἄλλου, καὶ αὐτὸ εἶχε τὴν πολιτικὴ σημασία ὡς πρὸς τὴν «ἐπανάσταση»: στὴν θρησκευτικὴ διαίρεση τοῦ κοινωνικοῦ σώματος τῶν δυτικῶν Βαλκανίων, πού κατέληγε μέχρι τὴν Πελοπόννησο. Οἱ περισσότεροι, Ἕλληνες καὶ Ἀλβανοί, πού πολεμοῦσαν γιὰ τὴν ἀνεξαρτησία ἀπὸ τὴν Πύλη, ἦταν μωαμεθανοὶ καὶ ὄχι χριστιανοί, ἤ μᾶλλον, γιὰ νὰ τὸ ποῦμε καλύτερα, ἦταν μωαμεθανοὶ καὶ λιγάκι χριστιανοί. Τὸ ἴδιο ἦταν καὶ ὁ Ἀλῆς ὡς μπεχτατζῆς (περὶ τῆς θρησκευτικῆς προϊστορίας βλ. «Ἐπὶ τῆς Δομῆς τοῦ Νεοελληνικοῦ Κράτους»). Αὐτὸ ὅμως δημιουργοῦσε σοβαρὸ πρόβλημα στὶς δύο ἀντιμαχόμενες δυνάμεις, Ἀγγλία καὶ Ρωσία, οἱ ὁποῖες σὰν χριστιανικὲς δυνάμεις δὲν ἐνομιμοποιοῦντο νὰ μαλώνουν γιὰ μιὰ μωαμεθανικὴ περιοχή. Οἱ Ρῶσοι προσπαθοῦσαν νὰ προαγάγουν τὴν «ὀρθόδοξη» διάσταση τῶν πραγμάτων, ἐνῶ οἱ Ἄγγλοι διὰ τοῦ πρώτου δανείου (τοῦ ὁποίου τὸ μεγαλύτερο μέρος ἔμεινε στὸ Λονδῖνο) φροντίζουν νὰ ὑποθηκεύσουν τὰ μελλούμενα. Στὸν ἐπακολουθήσαντα ἐμφύλιο πόλεμο τὸ ἐπιδιωκτέον εἶναι νὰ ἐξαφανισθῆ ὁ μωαμεθανικὸς χαρακτήρας τοῦ ἐπαναστατημένου σώματος. Οἱ σφαγὲς καὶ οἱ κολυμπῆθρες δουλεύουν ταυτοχρόνως (βλ. σχετικῶς λεπτομέρειες στὸ παραπάνω βιβλίο μας). Αὐτὸ διήρκεσε μέχρι τὸ 1824 (ἡ πρώτη δόση τοῦ ἐμφυλίου δηλαδή), ἄλλα ἤδη μέχρι τὸ 1822 εἶχε ἀποδυναμωθῆ πλήρως ἡ κυριαρχία τῆς Πύλης. Κέντρο τῆς ἀγγλικῆς πολιτικῆς -ὑπὸ τὸν Μαυροκορδάτο- εἶναι τὸ Μεσολόγγι (γενικὰ ἡ περιοχὴ Μεσολογγίου-Αἰτωλικοῦ, πού πρόσκειται στὰ ὑπὸ ἀγγλικὴ κατοχὴ Ἑπτάνησα, θὰ δώση τὴν πλειονότητα τῶν ἀγγλόφιλων πολιτικῶν τοῦ ἑλλαδικοῦ κράτους). Ἡ Πύλη στέλνει τὸν Ρεσὴτ Πασὰ (ἀλβανικῆς καταγωγῆς καὶ γυιὸ ὀρθόδοξου παπᾶ) καὶ τὸν ἐπίσης ἀλβανικῆς καταγωγῆς Ἰμπραὴμ τῆς Αἰγύπτου (μιὰ ἀπὸ τὶς εὐγενέστερες φυσιογνωμίες τοῦ πολιτικοῦ σκηνικοῦ), ἀλλά καὶ ἡ ἀρχιστρατηγία τῶν ἑλλαδικῶν δυνάμεων ἀνατίθεται σ' ἕναν ἀξιώτατο στρατηγό, τὸν Καραϊσκάκη, ἀφοῦ προηγουμένως ἐπιχειρεῖται νὰ ἀνατεθῆ σὲ ἕναν ἀσήμαντο στρατιωτικό, καὶ μάλιστα τοῦ ναυτικοῦ (!), τὸν Σκούρτη (θὰ ἰδοῦμε γιατί). Ὁ Καραϊσκάκης δὲν εἶναι κατευθυνόμενο πρόσωπο, ἐνῶ συνέχεια κατάγει νίκες. Αὐτὰ εἶναι ἐπαρκῆ στοιχεῖα γιὰ νὰ ἀποτελῆ τὸν στόχο τῶν πιὸ βρώμικων συκοφαντιῶν τοῦ Μαυροκορδάτου, ὁ ὁποῖος τὸν κρατοῦσε μακρυὰ ἀπὸ τὶς ἐπιχειρήσεις καὶ τὸν ἔβαλε σ’ αὐτὲς ὁ Κωλέττης. Ἐν τῷ μεταξὺ ὁ ἐπιζητούμενος χριστιανικὸς χαρακτήρας τοῦ κράτους εἶχε ἤδη προκύψει καὶ στὶς 23 Μαρτίου 1826 εἶχε συμφωνηθῆ στὸ ἀγγλορωσικό πρωτόκολλο τῆς Πετρουπόλεως ὅτι μποροῦσε νὰ δημιουργηθῆ κάποιο «ἑλληνικὸ κράτος». Τὸ κράτος συνεπῶς αὐτὸ ἔπρεπε νὰ προκύψη ὡς προϊόν τῆς διπλωματικῆς δραστηριότητας τῶν μεγάλων δυνάμεων καὶ ὄχι προφανῶς διὰ τῶν ἐαυτοῦ δυνάμεων. Ἐν τῷ μεταξὺ ἐτίθετο καὶ τὸ ταυτόχρονο πρόβλημα τῆς πλήρους ἀπο-δυναμώσεως τῆς ναυτικῆς παρουσίας τῆς Πύλης στὴν Μεσόγειο. Ἔπρεπε συνεπῶς νὰ ἐπιτευχθοῦν μὲ μιὰ «κίνηση» καὶ οἱ δύο αὐτοὶ σκοποί. Τὸ πρόβλημα ὅμως τὸ χαλοῦσε ἡ ἱκανότητα τοῦ Καραϊσκάκη. Καὶ ἐνῶ στρατιωτικῶς ὅλα πήγαιναν καλά, λίγους μῆνες μετὰ τὸ πρωτόκολλο τῆς Πετρουπόλεως διορίζονται μυστηριωδῶς – τῇ μεσολαβήσει τοῦ Μαυροκορδάτου βέβαια, - ὁ μὲν σὲρ Ρίτσαρντ Τσώρτς ἀρχιστράτηγος τῶν κατὰ ξηρὰν ἑλληνικῶν δυνάμεων, ὁ δὲ Κόχραν ναύαρχος τοῦ στόλου. Ὁ Κόχραν ἦταν ἕνας ἀξιώτατος ναυτικός, ἔχων σπουδαῖο ἔργο στὴν λατινικὴ Ἀμερική, ἀλλά, παρατηροῦν μὲ θλίψη τὰ ἑλληνικὰ βιβλία, «δὲν ἐπέδειξεν ἰδιαιτέρας ἱκανότητας καὶ ὡς ναύαρχος τοῦ ἑλληνικοῦ στόλου». Μὰ τὸ πρόβλημα τοῦ Κόχραν ἦταν ἀκριβῶς αὐτό, νὰ μὴν ἐπιδείξη... Ἐν τῷ μεταξὺ τὸ ὅλον σχέδιο τῶν πραγμάτων ἐξηρτᾶτο ἀπὸ μιὰ πολὺ σπουδαία μαζικὴ μάχη: ἀπὸ τὴν μάχη ἐναντίον τοῦ Ρεσὴτ Πασᾶ (Κιουταχῆ), πού εἶχε καταλάβει ὅλη τὴν Ἀττικὴ καὶ τὴν Ἀθήνα. Σ' αὐτὴ τὴν μάχη ἔπρεπε ὁπωσδήποτε νὰ νικήση ὁ Κιουταχής, διότι ἄλλως πως ἔχανε τὸ νόημα του τὸ πρωτόκολλο τῆς Πετρουπόλεως. Αὐτὸ ὅμως εὔκολο καθόλου δὲν ἦταν, διότι τὸν Κιουταχῆ, παρὰ τὴν σπουδαία στρατηγική του εὐφυΐα, τὸν εἶχε ἤδη ὁ Καραϊσκάκης πρὸ τῆς μάχης νικημένον, μὲ τοὺς ἀποκλεισμοὺς καὶ τὶς καταστροφὲς τῶν ἀνεφοδιασμῶν του. Ἄλλη λύση συνεπῶς δὲν ὑπῆρχε: πεθαίνει λοιπὸν ξαφνικὰ ὁ Καραϊσκάκης τὴν παραμονὴ τῆς μάχης, «βληθείς ἀπὸ ἀδέσποτη σφαῖρα», καὶ τὴν ἄλλη μέρα ὁ σὲρ Ρ. Τσώρτς ὁδηγεῖ τὸν ἑλληνικὸ στρατὸ (στὸν Ἀνάλατο) στὴν ὁλικὴ καταστροφή. Ἀπὸ ἐδῶ καὶ πέρα, ἄρα, οἱ «Ἕλληνες», μὲ μεγάλο πόθο γιὰ «ἐλευθερία» ἄλλα χωρὶς στρατό, δὲν εἶναι δυνατὸν παρὰ νὰ χρήζουν διαρκῶς «προστασίας»... Ἀπὸ τὴν ἄλλη πάλι μεριὰ ὁ σουλτάνος, ἀφοῦ τὰ στρατεύματα του νίκησαν, δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ συγκατατεθῆ σὲ προτάσεις «ἀνεξαρτησίας» καὶ «δικαίων» τῶν πρώην ὑπηκόων του, τὰ ὁποῖα ὅμως τώρα τὰ ἐκπροσωποῦσαν οἱ μεγάλες δυνάμεις (διὰ πρωτοκόλλου συναφθέντος -δύο μῆνες μετὰ τὸν Ἀνάλατο- στὸ Λονδῖνο). Καὶ ἀφοῦ ὁ τυραννικὸς σουλτάνος δὲν συγκατατίθεται στὰ δίκαια τῶν χρηζόντων «προστασία», μπαίνουν 27 πολεμικὰ τῶν δυνάμεων στὸν κόλπο τοῦ Ναυαρίνου καὶ τελείως ἀπροειδοποίητα σκοτώνουν 6.000 ἄνδρες καὶ βουλιάζουν 60 ἀπὸ τὰ 90 πλοῖα τοῦ Ἰμπραήμ. Τοῦτο τρεῖς μῆνες μετὰ τὸ πρωτόκολλο τοῦ Λονδίνου. Οὕτως πως ἀπέκτησε καὶ ἡ Ἑλλάδα τὴν «ἀνεξαρτησία» της, δηλαδὴ τελικῶς «ἐθνικὴ γιορτή»... Ἡ σορὸς τοῦ Κοδριγκτῶνος ἀναπαύεται στὶς κρύπτες τοῦ Ἁγ. Παύλου στὸ Λονδῖνο μὲ τὴν ἐπιγραφὴ «Navarino», στὰ βιβλία ἱστορίας ὅμως παρέχεται ἡ πολὺ σπουδαία πληροφορία, ὅτι «Ναυαρῖνο» εἶναι ἰταλικὴ μετονομασία τῆς Πύλου, ὅπου ἀνεκαλύφθησαν κάποια μυκηναϊκὰ εὐρήματα... (βλ. π.χ. Times Book Ltd, London, Ἄτλας Παγκοσμίου Ἱστορίας, γέρμ. ἔκδ. 1987, σελ. 176). Οὐδεμία συνεπῶς ἀμφιβολία ὑπάρχει γιὰ τὸν σύγχρονο ἀναγνώστη, ὅτι ὁ Κόδριγκτων ἦταν ἀρχαιολόγος... Τὸ κακὸ δὲν ἦταν ἡ μάχη τοῦ Ναυαρίνου- αὐτὴ ἦταν ὅ,τι ἦταν, οὔτε καλὸ οὔτε κακό. Τὸ ἐρώτημα εἶναι τί μαθαίνει κανένας σήμερα γιὰ τὸ Ναυαρῖνο, προκειμένου νὰ καταλάβη τὶς εἰδήσεις πού ἀκούει στὸ ραδιόφωνο, ὅπως καὶ τὶς πιθανὲς πολιτικὲς ἀναλύσεις ἐπ' αὐτῶν...

Μετὰ τὴν «ναυμαχία», ἀφοῦ πλέον ἡ Ἑλλάδα δὲν ἔχει στρατό, οἱ Γάλλοι διὰ τοῦ στρατηγοῦ Μαιζῶνος ἀναλαμβάνουν νὰ «ἐκκενώσουν» τὴν Πελ/νησο ἀπ' τὰ ὑπόλοιπα τοῦ Ἰμπραήμ. Ἡ εἰκόνα τοῦ Ἰμπραὴμ -πού διδάσκονται οἱ μαθητὲς μέχρι σήμερα- εἶναι περίπου ἡ χειρότερη τοῦ κόσμου. Ἐν τῷ μεταξύ, πόσο «ἄγριος» ὑπῆρξε ὁ Ἰμπραὴμ στὴν Ἑλλάδα, καταλαβαίνει κανεὶς ἀπὸ τοῦτο: ὅταν ἀναγκάσθηκε νὰ φύγη, οἱ κρατούμενοι τοῦ κοινοῦ ποινικοῦ δικαίου πού εἶχε στὶς φυλακὲς του θέλησαν νὰ φύγουν μαζί του...

Τὰ ὑπόλοιπα τῆς Ἑλλάδας παραμένουν μέχρι σήμερα ἄνευ σημασίας ἤ μᾶλλον αὐτονόητα. Ἡ ὅλη ὕπαρξη τοῦ κράτους ἀπὸ ἐδῶ καὶ πέρα θὰ ἦταν ἁπλὸ θέμα ὑπολογισμῶν. Ἀπὸ Καποδιστρίου καὶ ἐντεῦθεν, οἱ αἰφνίδιοι θάνατοι προσώπων σέ κρίσιμες πολιτικὲς στιγμές, θὰ ἀποτελέσουν τὸν κανόνα. Ὁ κοινωνικὸς ἐμφύλιος πόλεμος δὲν ἔπαψε καὶ μὲ τὴν ἀναγνώριση τοῦ κράτους, διότι ναὶ μὲν ἀναγκάσθηκαν ὅλοι νὰ δεχθοῦν ὡς ὁρισμὸ τοῦ Ἑλληνος τὴν ἰδιότητα τοῦ ὀρθοδόξου χριστιανοῦ, ὅπως ἀρχῆθεν ἐπεδιώκετο, ἀλλά οἱ μωαμεθανοί, πού ἦσαν ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον Ἀρβανίτες, παρέμεναν ἡ πλειονότης. Σύμφωνα μὲ τὰ στοιχεῖα τῶν ἐρευνῶν μας, πού μέχρι τώρα δὲν ἔχουν ἀμφισβητηθῆ, στὸ ἴδιο τὸ κράτος τοῦ Ὄθωνα τὰ 2/3 τῶν κατοίκων ἦσαν μωαμεθανοί. Εἶναι ἄλλωστε γνωστὸ ἀπὸ τὴν φιλολογικὴ ἔρευνα ὅτι οἱ πρῶτες ἐκδόσεις τῶν Γραφῶν ἐκυκλοφόρησαν στὴν Ἀλβανία, μόλις κατὰ τὸ τέλος τοῦ 18ου αἰώνα, ἀπὸ τὸν ἱερομόναχο τοῦ Δυρραχίου Γρηγόριο (Schule von Voskopoja). Εἶναι συνεπῶς ἕνα ἐρώτημα, πότε αὐτοὶ οἱ ἄνθρωποι πρόφθασαν νὰ γίνουν τόσο πιστοί, ὥστε νὰ ξεσηκωθοῦν σὲ ἐλάχιστες δεκαετίες «γιὰ τοῦ Χριστοῦ τὴν πίστη τὴν ἁγία», ὅπως πρεσβεύουν τὰ ἑλλαδικὰ ἰδεολογήματα. Αὐτὸς ἀκριβῶς ὁ ρόλος τῆς ἑλλαδικῆς Ἐκκλησίας, δηλαδὴ τοῦ φορέως τοῦ «ἔθνους», τὴν μετέβαλε στὸν κυριώτερο συντελεστὴ ὑπαναπτύξεως καὶ καθυστερήσεως τοῦ ἑλληνικοῦ χώρου. Εἶναι ἄκρως χαρακτηριστικό, ὅτι καίτοι ἡ ἑλλαδικὴ Ἐκκλησία, ταυτισμένη οὖσα μὲ τὸ κράτος, εἶναι ἡ πλουσιώτερη τῶν ὀρθοδόξων αὐτοκέφαλων Ἐκκλησιῶν καὶ κανένα μακροχρόνιο διωγμὸ δὲν ἀντιμετώπισε, ὅπως οἱ ἄλλες βαλκανικὲς Ἐκκλησίες, οὐδεμία θεολογικὴ φιλολογία παρήγαγε (γιὰ νὰ βοηθήση ἔμμεσα καὶ τὶς ἄλλες) καὶ κανένα πνευματικὸ ἔργο δὲν ἔχει νὰ ἐπιδείξη. Ὄχι ἴσως γιατί δὲν μποροῦσε (καλοὶ θεολόγοι ἐπιστήμονες στὴν Ἑλλάδα δὲν ἔπαψαν νὰ ὑπάρχουν, παρ' ὅλο ὅτι τὸ ἔργο τους τελεῖ ὑπὸ διωγμὸ ἀπὸ τὴν ἐπίσημη Ἐκκλησία). Στὴν δεκαετία τοῦ '60, αἰσθανόμενη τὴν θέση της ὡς «ἐθνικοῦ θεσμοῦ» ὑπονομευομένη ἀπὸ τὶς ἑνωτικὲς προσπάθειες τοῦ Πατριάρχη Ἀθηναγόρα, ἔβγαλε μιὰ πολὺ καλὴ Ἐγκυκλοπαίδεια πού ἔδειχνε ὅτι ὑπῆρχαν οἱ προϋποθέσεις. Τὸ ἔργο της ὅμως ἡ Ἐκκλησία τὸ καταλάβαινε ὡς κρατικὸς θεσμός, διότι αὐτὸν τὸν ρόλο ἐξ ἀρχῆς ἐδέχθηκε. Ὑπῆρξε λ.χ. ὁ πρωτοστάτης στὸν ἐκπατρισμὸ τῶν Ἑλλήνων ὡς ἐργατῶν σὲ ξένες χῶρες κατὰ τὰ νεώτερα χρόνια, προκειμένου νὰ εἰσπράττεται τὸ συνάλλαγμα, ὅταν δὲ -σὲ κάποιες διασκέψεις τοῦ Παγκοσμίου Συμβουλίου τῶν Ἐκκλησιῶν γιὰ τὴν μετανάστευση- ὁ Μητροπολίτης Καρθαγένης ἐπρότεινε νὰ ἐνισχυθοῦν κάπως τὰ Πατριαρχεῖα τῆς Ἀφρικῆς -πού τὰ ἄδειασε ἡ νεώτερη εὐρωπαϊκὴ πολιτικὴ διὰ τοῦ ἑλλαδικοῦ κράτους (βλ. κατωτέρω)- ἡ ἑλλαδικὴ Ἐκκλησία, ἡ εἰσπράττουσα τὰ ἔσοδα τοῦ Πατριαρχείου ἐκ τῶν «νέων χωρῶν», ἀντέστη, συνταχθεῖσα μὲ τὴν ἄποψη ὅτι κάτι τέτοιο θὰ εἶχε δυσμενεῖς ἐπιπτώσεις ὡς πρὸς τὴν «ἐθνικὴ ὑπόσταση» τῆς Ἑλλάδος [βλ. Ἀνωνύμου (καθηγητοῦ Κ. Μπόνη), Ἔκθεσις τῆς ἔλλ. ἀντιπροσωπείας περὶ τοῦ συνεδρίου μεταναστεύσεως, Ἀθῆναι 1961, σελ. 64)]. Καὶ προκειμένου μάλιστα νὰ μὴν ἐπιβαρύνεται οἰκονομικὰ καθόλου ἡ ἑλλαδικὴ Ἐκκλησία γιὰ τοὺς ἐργάτες στὸ ἐξωτερικό -τούς ὁποίους ὡστόσο ἐσυνώδευε μὲ εἰδικὰ τάγματα παπάδων στὰ τραῖνα καὶ τὰ ἀεροπλάνα πού ταξίδευαν-, ὠθοῦσε τὰ νέα κορίτσια -πού ἔστελνε γιὰ ὑπηρέτριες στὸν Καναδὰ- συνειδητὰ στὴν πορνεία, ὥστε νὰ δημιουργηθῆ κοινωνικὸ πρόβλημα καὶ νὰ ἀναγκασθῆ ἡ καναδικὴ κυβέρνηση νὰ πληρώση τὰ ἔξοδα τοῦ «ἱεραποστολικοῦ» ἔργου (αὐτόθι, σελ. 20). Πρέπει ἀκόμα νὰ ποῦμε ὅτι τὴν μικρασιατικὴ καταστροφὴ τὸ '22 δὲν τὴν κατώρθωσε μόνος του ὁ Βενιζέλος· δεξί του χέρι σ’ αὐτὸ τὸ ἔργο εἶχε ἕναν ἄλλον συμπατριώτη του, τὸν ὑπερβολικὰ ζωηρὸν Πατριάρχη Μελέτιο Μεταξάκη.

Εἶναι ἀφ' ἑαυτοῦ φανερό, ὅτι ὁ «ἐθνικὸς» αὐτὸς ρόλος τῆς Ἐκκλησίας, στηριζόμενος σὲ μιὰ ἱστορικὴ λαθροχειρία, προϋπέθετε τὸ διανοητικὸ ἐπίπεδό τοῦ «πληρώματος» στὴν πιὸ ἀπόλυτα χαμηλὴ βαθμίδα. Μὲ τὸ μόνο πού γέμισε τὸ κεφάλι τοῦ κόσμου ἡ Ἐκκλησία -καὶ τὸ μόνο πού προσέφερε σὰν «πνευματικὸ» ἔργο- ἦταν τρεῖς λέξεις: «Καλάβρυτα», «λάβαρα», «'Ἁγία Λαύρα». Ἡ «ἐθνικὴ ἐπανάσταση» ξεκίνησε ἀπὸ τὰ Καλάβρυτα καὶ τὴν εὐλόγησε τὸ «λάβαρο» στὴν «Ἁγία Λαύρα», ἀκριβῶς τὴν 25η Μαρτίου, πού εἶναι ἡ γιορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ. Καὶ ἐπειδὴ -ὅπως εἴπαμε- ἡ Ἑλλάδα ἐφκιάσθηκε ὡς κράτος μὲ συγκεκριμένους λογαριασμούς, ἀπὸ τὰ δὲ Καλάβρυτα ἐξεπήγαζε μονίμως ἡ «δόξα», ἡ ὀρεινὴ περιοχὴ τῶν Καλαβρύτων παρέμενε πάντα διαθέσιμη ὡς χῶρος ἡρωϊκῶν κατορθωμάτων. Εἶναι γνωστὸ ὅτι οἱ δύο παγκόσμιοι πόλεμοι ἐκρίθησαν στὴν περιοχὴ τῶν Βαλκανίων. Ὁ μὲν πρῶτος στὴν περιοχὴ τῆς Μακεδονίας, ὁ δὲ δεύτερος -λόγω τῆς ἀπροβλέπτου καθυστερήσεως τῶν δυνάμεων τοῦ Ἄξονος- στὰ Βαλκάνια. Νὰ λοιπὸν πάλι μιὰ εὐκαιρία γιὰ «δόξες τῆς ἀντίστασης», στὰ Καλάβρυτα ὑπὲρ τῶν συμμάχων. Τὴν φορὰ ὅμως αὐτὴ οἱ «δόξες» δὲν ἀπέδωσαν «ἐθνικὲς γιορτές»: οἱ Γερμανοί, μετὰ τὶς εἰς βάρος των ἐνέργειες, μπῆκαν στὸ μοναστήρι, ἐγκρέμισαν ἕναν-ἕναν τούς καλογήρους ἀπὸ τὸν πανύψηλο βράχο, ἔκαψαν τὰ Καλάβρυτα μαζὶ μὲ τοὺς κατοίκους, ἐφόρτωσαν καὶ 70 γαϊδούρια κειμήλια κι' ἔφυγαν. Παρ' ὁλ' αὐτά, τὸ λάβαρο τοῦ 1821 «σώθηκε» καὶ ὁ καλόγηρος Πολύκαρπος γέμισε παράσημα τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους...


(συνεχίζεται ἐδῶ...)