Κεφαλόποδα

Τὸ καλοκαιρινὸ φῶς διαπερνᾶ τὰ παράθυρα τῶν κενῶν αἰθουσῶν. Ἡ ὄψη τοῦ ἐξωτερικοῦ χώρου εἶναι πράσινη, οἱ ἐργάτες συντήρησης κτιρίων, μὲ τὰ ὁμοιόμορφα ροῦχα τους, ξεπερνοῦν ἀριθμητικά τους ἐναπομείναντες φοιτητές. Σ’αὐτὴ τὴν ἀπέραντη σιγὴ τὰ ζωύφια ἐμπνέουν ταραχή, ἀλλὰ ἐπίσης καὶ ποικίλες ἄλλες σκέψεις, μερικὲς ἀπ’αὐτὲς ἀνατριχιαστικές, κυρίως ἐκεῖνες ποὺ ἔχουν νὰ κάνουν μὲ σκουλήκια, ἢ ἀκρίδες ποὺ περνοῦν ἀδρανεῖς τούς θερμοὺς μῆνες τραγουδώντας κι ἔπειτα ἀπειλητικὸς o χειμώνας φέρνει τὴν ἀνάγκη. Ἀπὸ τὴν ἄλλη ἡ ἐργατικότητα τῶν μυρμηγκιῶν, ἡ ἀργὴ καὶ ὑπολογισμένη κίνηση τοῦ σαλίγκαρου, οἱ πεταλοῦδες ποὺ σὰν περιπλανώμενες ἀνοιξιάτικες ἐλαφρὲς σκέψεις πετοῦν ἀπὸ θέμα σὲ θέμα. Πῶς προέκυψαν ὅλ’ αὐτά; Γιατί εἶναι τόσο ἀπαραίτητες οἱ βαρετὲς συνδέσεις τῆς ἀλεποῦς μὲ τὴν πανουργία, τῆς γάτας μὲ τὴν πονηριά, τοῦ σκύλου μὲ τὴν ἀφοσίωση, τῆς χελώνας μὲ τὴν ἀργοπορία, τοῦ ἀλόγου μὲ τὴν ὑπερηφάνια, τοῦ γάϊδαρου μὲ τὴν ὑπομονή; Ἀπὸ ποὺ προέρχεται ἡ καθολικότητα τῆς σημασίας αὐτῶν τῶν συνειρμῶν ἀνεξαρτήτως ὁμιλουμένης γλώσσας καὶ τῶν ἐπιπτώσεών της στὸν τρόπο ποῦ ἀντιλαμβανόμαστε τὸν κόσμο; Εἶναι μήπως γιὰ νὰ δοθεῖ ἡ δυνατότητα στὴ γλῶσσα νὰ περιγράψει κάτι γιὰ τὸ ὁποῖο ἡ προσδιοριστικὴ ἀκρίβεια τῶν λέξεων ὁποιουδήποτε λεξιλογίου εἶναι μικροῦ βεληνεκοῦς; Τὸ πιθανότερο, ἀφοῦ αὐτὸς εἶναι ἕνας ἀπὸ τοὺς λόγους γιὰ τοὺς ὁποίους ἡ αἰχμηρότητα καὶ ἡ διορατικότητα τῶν περιγραφῶν τοῦ Ὅμηρου εἶναι ἀδύνατο νὰ βελτιωθεῖ. Ἀλλὰ ἐὰν εἶναι ἀλήθεια πὼς ἡ χρήση αὐτῶν τῶν συνειρμῶν ἐμπλουτίζει τὶς δυνατότητες τῆς γλώσσας καὶ βοηθᾶ στὴν ἀπόκτηση εὐρύτερης συνείδησης λαμβάνοντας ὑπόψη ὅλα αὐτὰ ποὺ εἶναι γνωστὰ γιὰ τὴν πραγματικότητα ποὺ μᾶς περιέχει, ἡ λαογραφία ἀδικεῖ κατάφορα τὰ κεφαλόποδα. Μονάχα μερικὲς ἄκομψες καὶ μᾶλλον παραπλανητικὲς ἀναφορὲς στὴ σουπιὰ καὶ τὸ χταπόδι.


Τὰ κεφαλόποδα εἶναι ἡ ὁμάδα στὴν ὁποία ταξινομοῦνται τὰ χταπόδια, τὰ καλαμάρια, οἱ σουπιὲς καὶ οἱ ναυτίλοι καὶ εἶναι πιθανῶς τὰ ἐξυπνότερα πλάσματα τοῦ πλανήτη. Ἔχουν αἰσθήσεις τῶν ὁποίων ἡ ποιότητα συναγωνίζεται τὴν ἀνθρώπινη. Μεταξὺ τῶν κοινῶν γενικῶν καὶ συναρπαστικῶν χαρακτηριστικῶν τους περιλαμβάνονται τὸ ἀνεπτυγμένο νευρικό τους σύστημα, ἡ δυνατότητα νὰ ἀλλάζουν τὴ σύσταση καὶ τὴ μορφὴ τοῦ σώματός τους μὲ ἐκπληκτικὴ ταχύτητα καθὼς καὶ τὸ χρῶμα τους γρηγορότερα ἀπὸ τὸν χαμαιλέοντα, ἰδιότητες ποὺ χρησιμοποιοῦν γιὰ νὰ ἀποφεύγουν τοὺς ἐχθρούς τους. Στὴν περίπτωση ποὺ αὐτὲς οἱ τεχνικὲς κάλυψης δὲν λειτουργοῦν, μποροῦν νὰ συμπιέζουν τὸ σῶμα τους μὲ τρόπο ποὺ τοὺς ἐπιτρέπει νὰ διαπερνοῦν μικροσκοπικὲς ρωγμὲς καὶ νὰ «ἐξαφανίζονται» μέσα σὲ ἕνα σύννεφο μελανιοῦ. Διαθέτουν τρεῖς καρδιές, καλὴ ὅραση καὶ παρόλο ποὺ παρουσιάζουν ἀχρωματοψία ἐντούτοις τὸ μάτι τους δὲν ἐμφανίζει "τυφλὸ σημεῖο" ἢ "σκότωμα", (τὸ τμῆμα ἐκεῖνο τοῦ ὀπτικοῦ πεδίου ποὺ ἀντιστοιχεῖ στὴν ἀπουσία φωτοευαίσθητων κυττάρων στὸν ὀπτικὸ δίσκο στὸ σημεῖο ὅπου τὸ ὀπτικὸ νεῦρο διαπερνᾶ τὸν ἀμφιβληστροειδῆ) χαρακτηριστικὸ ποὺ θεωρεῖται ἀτέλεια τοῦ ματιοῦ τῶν σπονδυλωτῶν. Τὰ βράγχιά τους περιβάλλονται ἀπὸ ἕναν προστατευτικὸ μανδύα (μανδυακὴ κοιλότητα) μέσα στὸν ὁποῖο βρίσκεται καὶ ὁ σωλήνας (χοάνη ἢ ὑπόνομος) ἀπὸ τὸν ὁποῖο μὲ ἀπότομες συσπάσεις μποροῦν νὰ ἐκτοξεύουν νερὸ κι ἔτσι νὰ προωθοῦνται μὲ μεγάλη ταχύτητα.

Στὸν κόσμο τῶν ἤχων τὰ ἀνθρώπινα ὄντα ἔχουν τὴ δυνατότητα τοῦ αὐθορμητισμοῦ. Μποροῦν νὰ παράγουν εὐρείας ποικιλότητας ἤχους χρησιμοποιώντας τὸ στόμα τους μὲ τὴ ἴδια ταχύτητα μὲ τὴν ὁποία σκέφτονται. Ἀλλὰ ὅταν ἐρχόμαστε στὴν ὀπτικὴ ἐπικοινωνία, καὶ στὶς σωματικὲς ἀποκρίσεις σὲ ἄλλου εἴδους ἐρεθίσματα, ὅπως γιὰ παράδειγμα τὶς μυρωδιές, τὰ ἀνθρώπινα ὄντα εἶναι μπλοκαρισμένα. Μποροῦν νὰ μάθουν νὰ ζωγραφίζουν νὰ χρωματίζουν ἢ νὰ χρησιμοποιοῦν λογισμικὰ ἠλεκτρονικοῦ σχεδιασμοῦ, ἀλλὰ δὲν μποροῦν νὰ παράγουν εἰκόνες μὲ τὴν ἴδια ταχύτητα μὲ τὴν ὁποία τὶς φαντάζονται. Τὰ κεφαλόποδα ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριὰ μποροῦν νὰ κάνουν ὁτιδήποτε, ὅπως νὰ σκέφτονται τρισδιάστατα καὶ νὰ ἀλλάζουν μὲ τρομερὴ ταχύτητα μορφές, ἐνδείξεις ποὺ συνηγοροῦν στὸ ὅτι ἡ ἐγκεφαλικὴ δυναμική τους ἔχει πολὺ περισσότερες δυνατότητες ἀπὸ τὸν ἀνθρώπινο ἐγκέφαλο. Μπορεῖ κανεὶς νὰ φανταστεῖ τὰ διαφορετικὰ ἐπίπεδα ἐπικοινωνίας, καὶ τὴν ἀμεσότητα τῆς “γλώσσας” ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ ἐπιτευχθεῖ στὶς συζητήσεις μεταξὺ ἀνθρώπων ποὺ θὰ εἶχαν τὴ δυνατότητα νὰ ἀλλάζουν μορφὲς κατὰ βούληση.

Τὸ μεγάλο μειονέκτημα τῶν κεφαλόποδων ἔναντι τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὅτι τὰ κεφαλόποδα στεροῦνται νεανικῆς ἡλικίας (παιδομόρφωσης στὴν ἀναπτυξιακὴ βιολογία) μὲ ἀποτέλεσμα οἱ ἄνθρωποι νὰ ὑπερτεροῦν, ἐπειδὴ ἀκριβῶς βιώνουν τὴν περίοδο ὡρίμανσης τῶν νεανικῶν τους χρόνων στὴ διάρκεια τῶν ὁποίων ἀποκτοῦν χαρακτηριστικὰ γνωρίσματα τὰ ὁποῖα διατηροῦν καὶ ὡς ἐνήλικες. Τὰ ἀνθρώπινα ὄντα ἀρχίζουν τὴ ζωή τους σὲ μία κατάσταση ἐξάρτησης. Μαθαίνουν πὼς νὰ μιλᾶνε, πὼς νὰ ἐμπιστεύονται, πὼς νὰ συναλλάσονται καὶ ὅλα αὐτὰ τὰ ἐπιτυγχάνουν μέσα σὲ ἕνα περιβάλλον ἀσφαλές. Τὰ κεφαλόποδα ἀπὸ τὴν ἄλλη πρέπει ἀπὸ τὴ στιγμὴ τῆς γέννησής τους νὰ βροῦν τὸ δρόμο ἀπὸ μόνα τους. Ἀντιδροῦν στὰ ἐρεθίσματα τοῦ κόσμου ποὺ τὰ περιβάλλει μὲ βάση μόνο τὸ ἔνστικτο. Τὰ ἀρσενικὰ κεφαλόποδα δὲν ζοῦν πολὺ μετὰ τὴν τεκνοποίηση. Ἡ ἔννοια γονιὸς εἶναι ἄγνωστη γιὰ τὰ κεφαλόποδα ἀφοῦ ὅ,τι ἔχουν μάθει κατὰ τὴ διάρκεια τῆς ζωῆς τους, δὲν τὸ μεταβιβάζουν στὶς μελλοντικὲς γενιές. Κάθε γενιὰ ἀρχίζει ἀπὸ τὴν ἀρχή, χωρὶς καμμιὰ καθοδήγηση ἐκτὸς ἀπὸ τὰ ἔνστικτα ποὺ ἀναπαράγονται στὰ γονίδιά τους.

Ἅμα κανεὶς βέβαια τὸ καλοσκεφτεῖ μπορεῖ καὶ νὰ μὴν εἶναι μειονέκτημα. Ἂς πάρουμε γιὰ παράδειγμα τὶς γενεαλογικὲς μεταβολὲς οἱ ὁποῖες συμβαίνουν λιγότερο συχνὰ ἀπὸ ὅτι στὸ παρελθόν. Οἱ ἄνθρωποι ζοῦν περισσότερο ὅσο ἡ τεχνολογία βελτιώνεται μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ὑπάρχει ἐπιβράδυνση τῶν πολιτιστικῶν ἀλλαγῶν, ἀφοῦ μεγαλύτερης ἡλικίας ἄνθρωποι ἐξακολουθοῦν νὰ συμβάλλουν στὴ διαμόρφωση ἰδεολογιῶν. Ἡ ἐναλλαγὴ γενεῶν καθυστερεῖ σημαντικὰ καὶ μαζὶ μ’ αὐτὴ καὶ οἱ οὐσιαστικὲς ἀλλαγὲς στὸν τρόπο σκέψης. Ἔτσι θὰ ἐξακολουθήσουμε γιὰ πολὺ καιρὸ ἀκόμα νὰ ζοῦμε σὲ ἕνα κόσμο ὅπου ὅλα μας ἐνθαρρύνουν νὰ ἀγωνιζόμαστε γιὰ τὸ στενὸ ἀτομικὸ συμφέρον καὶ τὴν ἐπιτυχία μας. Ἡ πραγματικὴ βέβαια ἐνθάρρυνση εἶναι νὰ ἀγνοοῦμε συστηματικὰ τὴν πραγματικότητα ἄλλων ἀπόψεων. Ἔτσι ἡ κλίση τῆς σύγχρονης ζωῆς, μὲ τὴ ρηχότητά της, κρύβει τὸ ἀναμφισβήτητο γεγονὸς τοῦ χωρισμοῦ μας ἀπὸ τοὺς ἄλλους. Ἡ ὕπαρξη ἔχει ὑποβαθμιστεῖ στὴν κατοχὴ ἀγαθῶν καὶ ἡ ὑπόστασή μας διαμορφώνεται πλήρως ἀπὸ τὴν ἰδιοκτησία μας. Ἂς τὸ ἀποδεχτοῦμε λοιπὸν χωρὶς πολλὰ-πολλά. Σ΄αὐτὸν τὸν κόσμο εἴμαστε ἐὰν ἔχουμε τὴ δυνατότητα νὰ ἀγοράζουμε. Ἀπὸ τὴν ἄλλη ἡ προσπάθεια νὰ ἀποδείξουμε πὼς ὑπάρχουμε μέσω τῆς κατοχῆς ἀγαθῶν γίνεται πηγὴ στεναχώριας ποὺ ἐντείνει τὴν αἴσθηση τῆς μοναξιᾶς. Καθένας ἀπὸ μᾶς ἀντιμετωπίζει μόνος ἕναν ἀτελεύτητο ὠκεανό, ἀπερίσπαστος στὸ ἰδιωτικό του μαρτύριο, κατέχοντας μιὰ θέση ἐντελῶς ἀδιάφορη γιὰ τοὺς ἄλλους, μιλώντας μία γλώσσα ποὺ οἱ ἦχοι της δὲν ἔχουν αὐτιὰ διαθέσιμα νὰ προσφύγουν. Ὁ κόσμος ποὺ οἱ ἄνθρωποι διαμορφώνουν εἶναι ἕνα ἐνισχυμένο κλουβὶ γιὰ παρανοϊκούς.

Ὅταν κανεὶς ξυπνᾶ τὴ νύχτα καὶ ἀναρωτιέται ποῦ ἔχει πάει ὁ χρόνος, ὅταν ἡ τρομάρα στὸ σκοτάδι συνοδεύεται ἀπὸ τὴν ἀπότομη κάθοδο στὴν ἰδιαιτερότητα, ὅταν οἱ ἀναρίθμητοι φίλοι ποὺ ἔχει συσσωρεύσει στὸ facebook δὲν ἔχουν τίποτα ἄλλο νὰ προσφέρουν παρὰ συμβουλὲς ἔξυπνων ἀγορῶν, ὅταν νοιώθει τὴν ἀδυναμία νὰ ἐκφέρει τὴν λέξη «ΕΓΩ» καὶ αὐτὴ ἡ λέξη νὰ σημαίνει μιὰ πλουσιοπάροχα μεμονωμένη ἱστορία τῆς ἐμπειρίας, τῆς ἀντίληψης καὶ τῆς σκέψης τότε μπορεῖ μὲ ἀκρίβεια νὰ διαπιστώσει τὰ προνόμια τῆς ὕπαρξης τῶν κεφαλόποδων.