Θέατρο σκιῶν

Θὰ μπορούσαμε νὰ ἀρχίσουμε μὲ τὴν ὑπόθεση πὼς πολλοὶ ἄνθρωποι ἀντιλαμβάνονται τὴν πραγματικότητα μέσω μίας διαστρεβλωμένης προοπτικῆς, καὶ κατασκευάζουν ἔτσι στὴ φαντασία τους ψεύτικα εἴδωλα τὰ ὁποῖα μπερδεύουν μὲ τὴν πραγματικότητα. Τὸ πρόβλημα μὲ αὐτὴ τὴν προσέγγιση εἶναι ὅτι ἐξακολουθεῖ νὰ ὑπάρχει ἡ ἐξωτερικὴ θέση ἑνὸς οὐδέτερου παρατηρητῆ ποὺ μπορεῖ, ἀπὸ τὴν ἀσφαλῆ θέση του, νὰ συγκρίνει τὴν πραγματικότητα μὲ τὴ διαστρεβλωμένη ἀντίληψη. Ἔτσι θὰ πρέπει νὰ ἀναζητήσουμε τὴν ἑρμηνεία τῆς πραγματικότητας κάνοντας διαφορετικὲς ὑποθέσεις.

Ἂς φανταστοῦμε -χρησιμοποιώντας τό μύθο τοῦ Πλάτωνα- φυλακισμένους ποὺ εἶναι ἁλυσοδεμένοι ἀπὸ τὴν παιδική τους ἡλικία σὲ κάποια σκοτεινὴ σπηλιὰ καὶ ὄχι μόνο τὰ ἄκρα τους ἀλλὰ καὶ τὰ κεφάλια τους εἶναι ἀκινητοποιημένα μὲ τέτοιο τρόπο, ποὺ τὰ μάτια τους εἶναι καρφωμένα σὲ ἕνα τοῖχο. Ἡ μοναδικὴ πηγὴ φωτὸς μέσα στὴ σπηλιὰ εἶναι μιὰ τεράστια φωτιά, ποὺ βρίσκεται στὴν πλάτη τους. Πίσω ἀπὸ τοὺς κρατούμενους καὶ μπροστὰ ἀπὸ τὴ φωτιὰ κινοῦνται διάφορα σχήματα ἀνθρώπων, ζώων, φυτῶν, ἢ ἄλλων ἀντικειμένων. Οἱ σκιὲς τῶν ἀντικειμένων αὐτῶν προβάλλονται πάνω στὸν τοῖχο στὸν ὁποῖο εἶναι καρφωμένα τὰ μάτια τῶν κρατουμένων. Ἐπίσης, ἡ ἠχὼ εἶναι τέτοια ποὺ κάνει τοὺς κρατούμενους νὰ πιστεύουν πὼς οἱ ὑπάρχοντες ἦχοι προέρχονται ἀπὸ τὶς σκιές. Γιὰ τοὺς κατοίκους τῆς σπηλιᾶς ἡ μόνη πραγματικότητα ποὺ γνωρίζουν εἶναι οἱ σκιές. 

Ἐὰν ἕνας ἀπὸ τοὺς φυλακισμένους καταφέρει νὰ ἀπελευθερωθεῖ καὶ στρέψει τὰ μάτια του πρὸς τὴ φωτιά, καταρχὴν τυφλωμένος δὲν θὰ μπορεῖ νὰ δεῖ τίποτα καὶ ἀργότερα τὰ σχήματα μπροστὰ στὰ μάτια του θὰ ἐμφανίζονται λιγότερο πραγματικὰ ἀπὸ τὶς σκιὲς τους πάνω στὸν τοῖχο. Ὁ ἀπελευθερωθείς κρατούμενος ἀναμφισβήτητα θὰ ἤθελε νὰ μιλήσει γι’ αὐτὴ τὴν ἐμπειρία του στοὺς συντρόφους του καὶ θὰ προσπαθοῦσε νὰ τοὺς πείσει πὼς αὐτὸ ποὺ ἐκλαμβάνουν ὡς πραγματικότητα εἶναι ἕνα τεχνητὸ θέαμα.

Ἂς ἀντικαταστήσουμε τώρα τὴ σπηλιὰ μὲ τὸ καθιστικό μας καὶ τὸν τοῖχο μὲ τὶς σκιὲς μὲ τὴν τηλεόραση ποὺ ἀναμεταδίδει τὸ πρόγραμμα τοῦ Fox, τοῦ CNN, τοῦ BBC ἢ τοῦ al-Jazeera. Ἡ παραίσθηση εἶναι ἀκαταμάχητη. Ὁ διαχωρισμὸς τῆς “ἀληθινής” πραγματικότητας ἀπὸ τὴν ἐξαπάτηση τοῦ θεάτρου σκιῶν προϋποθέτει μακρὸ χρόνο προσαρμογῆς στὸ φῶς.