Εὐτυχία στούς σύγχρονους καιρούς

Ἡ Ἑλένη ἀνοίγει τὸ desktop της καὶ κάνει log in στὰ μαθήματα τῆς ἡμέρας. Εἰσέρχεται στὴν εἰκονικὴ αἴθουσα διδασκαλίας μαζὶ μὲ ἄλλους τέσσερις συμφοιτητές της, οἱ ὁποῖοι εἶναι ἤδη online καὶ φαίνονται σὰν κουκίδες ποὺ ἀναβοσβήνουν στὸν παγκόσμιο χάρτη, ποὺ ἐμφανίζεται στὸ κάτω μέρος τῆς ὀθόνης τοῦ ὑπολογιστῆ της. Ρίχνει μιὰ γρήγορη ματιὰ στὰ πρόσφατα "updates" τοῦ ἔτους της καὶ μετὰ μπαίνει στὴ σελίδα τῶν διαλέξεων, στὶς σημειώσεις τῶν ὁποίων ἔχει ἄμεση πρόσβαση. Ἀφοῦ τελειώνει τὴν περιήγησή της σώζει τὶς σελίδες ποὺ χρειάζεται νὰ διαβάσει γιὰ νὰ ὁλοκληρώσει τὴν ἐργασία ποὺ τῆς ἀνατέθηκε γιὰ τὸ "σπίτι" στὸ σκληρό της δίσκο. Ἡ Ἑλένη αἰσθάνεται ἰδιαίτερα εὐχαριστημένη διότι μπορεῖ νὰ μελετήσει ὅταν θέλει καὶ ὀργανώνει τὸ πρόγραμμά της ὅπως ἐκείνη ἐπιθυμεῖ, καθὼς ἐπίσης ἐπειδὴ ἔχει τὴν πεποίθηση πὼς συμμετέχει ἐνεργὰ στὴ διάσωση τοῦ περιβάλλοντος ἀπὸ τὶς ἐκπομπὲς ἄνθρακα καὶ κυρίως διότι δὲ χρειάζεται νὰ ἔρθει σὲ πρόσωπο μὲ πρόσωπο ἐπαφὴ μὲ τὸ διδακτικὸ ἢ τὸ διοικητικὸ προσωπικό της σχολῆς της, ἀλλὰ οὔτε καὶ μὲ τοὺς συμφοιτητὲς της, οἱ ὁποῖοι ἄλλωστε ζοῦν ἔτη φωτὸς μακρυά της καὶ δὲν ξέρει τίποτα γιὰ κανέναν ἀπ΄αὐτούς. 

Εἶναι μεγάλη καὶ ἀκατανίκητη ἡ ἐπιθυμία τῆς ὁμιλίας. Εἶναι καλὸ νὰ μιλᾶ κανείς, ἔλεγε συχνὰ τὸ Χριστινάκι (ἡ μητέρα τῆς Ἑλένης). Δὲν ἀντέχω τὶς μακρόσυρτες σιωπές, εἶναι δυσβάσταχτες. Εἶναι εὐτυχία νὰ ἔχει κανεὶς κάποιον στὸν ὁποῖο νὰ μπορεῖ νὰ μιλᾶ. Ἡ αἴσθηση πὼς ἡ φωνὴ μας ἀκούγεται μᾶς καταπραΰνει καὶ μᾶς ἀνακουφίζει, ἐπέμενε νὰ ἐπαναλαμβάνει στὸ συμφοιτητὴ της τὸν Κυριάκο (τὸν πατέρα τῆς Ἑλένης). Αὐτὴ εἶναι μιὰ ἔνδειξη τῆς γενικῆς κατεύθυνσης στὴν ὁποία τὸ Χριστινάκι πίστευε πὼς ἡ ἀλήθεια, ἡ ἀγάπη καὶ ἡ εὐτυχία μποροῦν νὰ βρεθοῦν. Οἱ παρατηρήσεις της ἦταν πάντοτε πιεστικὲς γιὰ τὸν Κούλη, ἀλλὰ περιέργως δὲν τὸν ὠθοῦσαν ἐκεῖ ποὺ δὲν ἤθελε νὰ πάει. Ἴσως εἶναι δικαιότερο νὰ πεῖ κανεὶς ἦταν ἀπροετοίμαστος νὰ πάει, καθὼς ἡ ἔλλειψη ἔμπνευσης, ἡ αὐθάδεια, καὶ κάποιος ὑποβόσκων αὐταρχισμός, δὲν τοῦ ἐπέτρεπαν νὰ ἀφεθεῖ στὴν εἰλικρίνεια καὶ τὴν ἁπλότητα τῆς σκέψης τῆς Χριστίνας. Θεωροῦσε, ὅπως καὶ πολλοὶ συνομήλικοί του, πὼς ἡ ἀλληλεγγύη καὶ ἡ ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὴν “ἐκμετάλλευση” καὶ τὴν “καταστολὴ” ἀποτελοῦν προτεραιότητα στὴν ἀναζήτηση τῆς ἐλευθερίας καὶ κατὰ συνέπεια τῆς εὐτυχίας. Ἄλλωστε ὅσο λιγότερα ἔχει κάποιος νὰ πεῖ, τόσο μεγαλύτερη εἶναι ἡ ἐπιθυμία του νὰ μιλᾶ, καὶ νὰ ἐκτίθεται στὴν ὁμιλία τῶν ἄλλων. Ἐξελάμβανε ἐπίσης ὡς δεδομένο, πὼς θὰ πρέπει οἱ ἄνθρωποι νὰ συμφιλιωθοῦν μὲ τὴν ἰδέα μιᾶς κοινωνίας χωρὶς ἀνθρώπινη εὐτυχία καὶ φυσικὰ χωρὶς ἀλληλεγγύη. "Δὲν ἔχει νόημα νὰ ἐπιμένουμε σ’αὐτὲς τὶς προσδοκίες, νὰ ἀναζωογονοῦμε ἢ νὰ συμπληρώνουμε τὸν κατάλογο ἀντικαθιστώντας παλιὲς μὲ καινούργιες λέξεις. Αὐτὸ σημαίνει μόνο ἀντικατάσταση τῶν παλιῶν μὲ νέες οὐτοπίες καὶ δημιουργία νέων ἀπογοητεύσεων. Οἱ προσδοκίες αὐτὲς χρησιμεύουν σὰν μία φαντασία ποὺ τὸ μόνο ποὺ κάνει εἶναι νὰ ἐγγυᾶται τὴν ἑνότητα τοῦ συστήματος", ἔλεγε. Βέβαια δὲν εἶχε καμμιὰ διάθεση νὰ ἐκθέσει αὐτὲς τὶς ἀπόψεις στὸ Χριστινάκι. Εἶναι δύσκολο νὰ ἐκθέτεις ἀπόψεις σὲ ἀνθρώπους ποὺ ἔχουν σκεφτεῖ πολὺ σὲ πολλὰ θέματα, ἀφοῦ αὐτὰ ποὺ θὰ πεῖς, στ΄αὐτιὰ τους ἠχοῦν ὡς ἐπαναλήψεις, ἢ ἁπλὰ εἶναι ζητήματα θεμελιώδη. Ἔκτοτε κύλησε πολὺ νερὸ στὸ ρυάκι στὰ χρόνια ποὺ μεσολάβησαν μέχρι σήμερα ποὺ μιλᾶμε. Τὰ μετέπειτα δὲν ἔφεραν εὐτυχία, ἢ ἀλληλεγγύη ἢ ἀπαλλαγή ἀπὸ τὴν ἐκμετάλλευση καὶ τὴν καταστολὴ σὲ πολλούς.

Αὐτὰ βέβαια γιὰ τὴν Ἑλένη εἶναι κατάλοιπα τοῦ “ἀνατρεπτικοῦ” παρελθόντος τοῦ πατέρα της. Ἡ ἀλληλεγγύη καὶ ἡ ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὴν ἐκμετάλλευση καὶ τὴν καταστολὴ δὲν ἔχουν κανένα νόημα σήμερα. Ἐκμετάλλευση καὶ καταστολὴ εἶναι μύθοι ξεπερασμένοι. Εἶναι ἴσως μόνο ἀπὸ συνήθεια τὸ ὅτι χρησιμοποιοῦμε ἀκόμα αὐτοὺς τοὺς ὅρους, ἀφοῦ ἐκμετάλλευση καὶ καταστολὴ δὲν ἔχουν νὰ κάνουν τίποτα μὲ τὴν κατάσταση τῶν ὑποσιτιζόμενων. Ἐπίσης δὲν ὑπάρχει τίποτα γιὰ νὰ ἐκμεταλλευτεῖ κανεὶς στὶς παράγκες, οὔτε ὑπάρχουν στὰ ὑψηλότερα ἐπίπεδά τῆς κοινωνίας, φορεῖς, ἢ κυρίαρχες ὁμάδες, ποὺ χρησιμοποιοῦν τὴν ἐξουσία τους γιὰ νὰ καταπιέζουν τὰ ἄτομα ποὺ ζοῦν ἐκεῖ.

Ἡ αὔξηση τῆς ταχύτητας τῶν μέσων ἐπικοινωνίας εἶναι τώρα τὸ ζητούμενο κι αὐτὴ τὴν ταχύτητα ποὺ χρειάζεται κανεὶς γιὰ νὰ φτάσει πρῶτος στὴν πηγὴ τῆς πληροφορίας ὁ πατέρας της δὲν θὰ τὴν φτάσει ποτὲ μὲ τὰ μυαλὰ ποὺ κουβαλάει. Τώρα τὰ μέσα ἐπικοινωνίας, ἡ ἐξουσία καὶ τὸ χρῆμα καθορίζουν τὶς ἐπιλογὲς ἐνεργειῶν ἢ συμπεριφορῶν καὶ οἱ παρεχόμενες δυνατότητες οἰκονομικῆς ἱκανοποίησης προσδιορίζουν τὶς ἐπιλογὲς ποὺ φέρνουν τὴν εὐτυχία. Ἡ δύναμη στὸν σύγχρονο κόσμο στηρίζεται ὄχι στὴ γραφειοκρατικὴ ἀκαμψία, ἀλλὰ στὴν ἱκανότητα τῶν ἰσχυρῶν νὰ ἐπιβάλλουν μία σταθερὴ κατάσταση ἐπισφαλοῦς ἀβεβαιότητας στοὺς losers. Αὐτοὶ ποὺ φοβοῦνται τὴν ἀνεργία, τὴν πτώχευση, τὴν τρομοκρατία αὐτοὶ εἶναι οἱ σύγχρονοι losers. Ἡ ἐπέκταση τῶν ἀγορῶν καὶ ἡ δημοκρατικὴ ἀντιπροσώπευση, παρέχουν δυνατότητες σὲ ὅλους ἀκόμα καὶ στοὺς ἀνθρώπους τοῦ περιθωρίου, ἁπλὰ ἐκεῖνοι ἀρνοῦνται νὰ συμμετάσχουν. Ὁ γερὸ-Κούλης, γιὰ παράδειγμα, ἐπιμένει νὰ πιστεύει πὼς οἱ ἀγορὲς καὶ ἡ δημοκρατία ἁπλὰ ὑπερασπίζονται τὴν ἀποκλειστικότητα τῶν προνομίων τῶν εὐνοουμένων. Δὲν θέλει νὰ καταλάβει πὼς εὐτυχία εἶναι τὸ νὰ ἔχει κανεὶς τὴ δυνατότητα νὰ παραμένει στὸ κυνήγι τῆς ἐπίτευξης τῶν μόνιμα ἀναπροσαρμοζόμενων ἀναγκῶν καὶ ἐπιθυμιῶν καὶ αὐτὸ τὸ ἀδιάκοπο κυνήγι, αὐτὸς ὁ ἴλιγγος τῆς ταχύτητας φέρνει τὴ δύναμη, τὴν ἱκανοποίηση, τὴν εὐτυχία.

Τὸ Χριστινάκι παίρνει τὸ χέρι τοῦ Κούλη στὰ δικά της, ὅπως τότε στὰ φοιτητικά τους χρόνια. "Ἀκόμα δὲν μπορῶ νὰ δῶ τὸ φεγγάρι" τὸν ψιθυρίζει βραχνὰ κοιτάζοντας ἔξω ἀπὸ τὸ παράθυρο τὴν ἔναστρη νύχτα. Μὴ στεναχωριέσαι, ἔτσι θὰ συνεχίζει ὁ κόσμος, ἕνα χρονικὸ κενὸ καὶ μετὰ ὅλα θὰ ἐπιστρέφουν ἐκεῖ ἀπ’ ὅπου ἄρχισαν.

"μνάσεσθαι τινὰ φαμί καὶ ἕτερον ἀμμέων"
Σαπφὼ