Παζολίνι: ὁ καταναλωτισμὸς εἶναι χειρότερος ἀπὸ τὸν φασισμὸ...

Πιὲρ Πάολο Παζολίνι - Κουρσάρικα γραπτὰ

   Ὁ διανοούμενος παράγει ἰδέες. Ἐννοοῦμε ἰδέες αἱρετικὲς καὶ γόνιμες , ὄχι ὅμως αὐτὲς ποὺ βελτιώνουν ψυγεῖα, αὐτοκίνητα, καὶ τηλεοράσεις...Συνεπῶς εἶναι καταλληλότερος γιὰ τὴν θέση ὑπουργοῦ Οἰκονομικῶν ἢ τοῦ κεντρικοῦ τραπεζίτη ἀπὸ ὁποιονδήποτε ναρκομανῆ τεχνοκράτη. Ἔντιμος διανοούμενος  εἶναι αὐτὸς ποὺ χωρὶς νὰ εἶναι παντογνώστης δὲν τρομάζει οὔτε διστάζει νὰ προβάλλει τὶς ἰδέες του. Στὰ οὐσιαστικὰ καὶ κυρίως δημόσια ζητήματα ἀρνεῖται τὸν καθωσπρεπισμό, ἀδιαφορῶντας γιὰ τὸ ἂν θὰ χαρακτηρισθεῖ «αὐριανιστὴς» ἢ λαϊκιστής…Ἐπὶ δημοσίων ζητημάτων ὅταν ἡ ὕβρις συνδυάζεται μὲ τὴν ἀνιδιοτέλεια εἶναι ὄχι μόνον ἀνεκτὴ ἀλλὰ καὶ ἐπιβεβλημένη, ἐφ’ ὅσον πρόκειται γιὰ τὴν ἀνάδειξη τῆς οὐσίας. Ὁ διανοούμενος μὲ τὴν ἴδια ἔνταση ποὺ ἐκφέρει λόγο κατὰ τῆς ἐξουσίας καυτηριάζει τὸν ἁπλό, ἀδιάφορο καὶ ἀμέτοχο «πολίτη». Ὁ διανοούμενος δὲν μασκαρεύει τὴν δημοκρατία μὲ ἀναπτυξιακοὺς δεῖκτες, οὔτε τὴν ἀντιλαμβάνεται ὡς προϊὸν συγκεκριμένης συσκευασίας ποὺ παράγεται καὶ καταναλώνεται παντοῦ καὶ πάντα βάσει συνταγῆς. Δὲν ἐκφράζει τοὺς στοχασμούς του, περιοριζόμενος στὰ δεδομένα τῆς δικῆς του κοινωνίας καὶ μόνον. Συνεπῶς ὁ ὁραματιζόμενος μιὰ εὐρωπαϊκὴ ὁλοκλήρωση, ἀγνοῶντας τὶς κουλτοῦρες καὶ δοξασίες ἄλλων λαῶν δὲν εἶναι διανοούμενος ἀλλὰ ἐντεταλμένος προπαγανδιστὴς.

        Σὲ ἀρκετὰ ἄρθρα τοῦ παρόντος ἰστολογίου ἔχουμε ἀναφερθεῖ στὸν θεμελιώδη ρόλο καὶ εὐθύνη τῆς διανόησης γιὰ τὴν ἱστορικὴ πορεία τῶν κοινωνιῶν. Σπάνια ἔχουμε ἑστιάσει σὲ συγκεκριμένα πρόσωπα. Διότι καὶ ἑλλαδικῶς ἀλλὰ καὶ  παγκοσμίως,  ὅπου δηλαδὴ ἔχει ἐπιβληθῆ ἡ ἐπιθετικὴ καὶ μονόχνωτη δυτικὴ κουλτούρα, μεγάλοι στοχαστὲς ( π.χ.  Σάρτρ…) ὡς ἀχρείαστοι γιὰ τὸ σύστημα εἶναι δυσεύρετοι. Στὸν ἑλλαδικὸ χῶρο ἔχουμε κατὰ καιροὺς παρουσιάσει τὴν ἐξαιρετικὴ περίπτωση τοῦ Γερασίμου Κακλαμάνη, μιᾶς ὄασης μέσα στὴν πνευματικὴ σαχάρα ποὺ προσδιορίζουν οἱ σύγχρονοι καὶ ξεδοντιασμένοι ποιητὲς καὶ λογοτέχνες μας, ὅσο ἀπολαμβάνουν τὴν περιθωριοποίησή τους καὶ ψυχαναλύονται μὲ ἀνείπωτη αὐταρέσκεια.  Μὲ αὐτὲς τὶς σκέψεις, καὶ μετὰ τὸν Χάρολντ Πίντερ σὲ παλαιότερη ἀνάρτησή μας ( ἐδῶ), παραθέτουμε τὸ κείμενο τοῦ Πιὲρ Πάολο Παζολίνι ΤΟ ΣΚΑΝΔΑΛΟ ΤΩΝ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΩΝ, ἀπὸ τὸν ἱστότοπο Ἰθάκη , ὅπου ξεσκεπάζει τὸ ψέμμα τοῦ σημερινοῦ ἀντιφασισμοῦ. Ὁ Παζολίνι, ὅπως καὶ κάθε μὴ ξεδοντιασμένος ἀπὸ τὸ σύστημα διανοούμενος, μὲ τὶς ἰδέες του συμβάλλει στὴν δημιουργία ἱστορὶας καὶ δὲν τὶς χαραμίζει στὴν διαμόρφωση ἐκλογικῶν ποσοστῶν, παρὰ τὸ ὅτι ψηφίζει καὶ δὲν ἀπέχει ἀπὸ τὴν ἐκλογικὴ διαδικασία. 

      "Τὸ Σκάνδαλο τῶν Ριζοσπαστῶν", τοῦ Pier Paolo Pasolini, Νοέμβριος 1975 

(Εἶναι ἡ ὁμιλία ποὺ ἐπρόκειτο νὰ ἐκφέρει στὸ Συνέδριο τῶν Ριζοσπαστῶν τοῦ 1975. Τὸ διάβασε ὁ Marco Pannella, (1) , γιατί ὁ Πιερ Πάολο Παζολίνι εἶχε δολοφονηθεῖ δύο ἡμέρες πρὶν - 2 Νοεμβρίου 1975).

      Πρῶτα ἀπ' ὅλα πρέπει νὰ δικαιολογήσω τὴν παρουσία μου ἐδῶ. Δὲν εἶμαι ἐδῶ ὡς ριζοσπαστικός. Δὲν εἶμαι ἐδῶ ὡς σοσιαλιστής. Δὲν εἶμαι ἐδῶ ὡς προοδευτικός. Εἶμαι ἐδῶ ὡς μαρξιστὴς ποὺ ψηφίζει γιὰ τὸ Ἰταλικὸ Κομμουνιστικὸ Κόμμα(2), καὶ ποὺ ἐλπίζει πολὺ στὴ νέα γενιὰ τῶν κομμουνιστῶν. Ἐλπίζει στὴ νέα γενιὰ κομμουνιστῶν τουλάχιστον ὅπως ἐλπίζει στοὺς ριζοσπάστες. Δηλαδή, μὲ ἐκείνη τὴν θέληση καὶ τὸν παραλογισμὸ καὶ μακάρι καὶ τὴ βούληση, ποὺ ἀπροσανατολίζουν καὶ φέρνουν σὲ δύσκολη θέση - μὲ τὸ ἕνα μάτι στραμμένο, γιατί ὄχι, πρὸς τὸν Wittgenstein – τὴν πραγματικότητα, γιὰ νὰ συλλογιστοῦμε καὶ νὰ σκεφτοῦμε πιὸ ἐλεύθερα. Παραδείγματος χάριν: Τὸ ἐπίσημο PCI(ΚΚΙ) δηλώνει ὅτι ἀποδέχεται τώρα πιά, καὶ ἐπ’ ἀόριστον, τὴ δημοκρατικὴ διαδικασία. Ἄρα λοιπὸν δὲν θὰ πρέπει νὰ μοῦ ἔχει μείνει καμία ἀμφιβολία: τὸ PCI δὲν ἀναφέρεται βέβαια στὴν κωδικοποιημένη καὶ συμβιβαστικοποιημένη αὐτὴ δημοκρατικὴ διαδικασία ποὺ μεσουρανεῖ αὐτὲς τὶς τρεῖς τελευταῖες δεκαετίες. Ἀναφέρεται ἀναμφίβολα λοιπόν, σὲ ἐκείνη τὴ δημοκρατικὴ διαδικασία ποὺ ἀποσκοπεῖ στὴν ἀρχικὴ καθαρότητα τῆς μορφῆς της, η, ἂν θέλουμε, στὴν συμφωνικὴ μορφή της.

      Στὴ κοσμικὴ θρησκεία τῆς δημοκρατίας. Θὰ ἦταν ἄραγε αὐτοϋποβάθμιση (αὐτοεξευτελισμὸς) νὰ ὑποπτευθεῖ κανεὶς ὅτι τὸ PCI ἀναφέρεται στὴ δημοκρατικότητα τῶν Χριστιανοδημοκρατῶν, καὶ ὅτι δὲν μπορεῖ ἑπομένως νὰ ἀναφέρεται στὴ δημοκρατικότητα, γιὰ παράδειγμα, τῶν Ριζοσπαστῶν.

Πρώτη παράγραφος

      Α) Τά πιὸ ἀξιολάτρευτα ἄτομα εἶναι αὐτὰ ποὺ δὲν γνωρίζουν ὅτι ἔχουν δικαιώματα. Β) Εἶναι ἀξιολάτρευτα ἐπίσης καὶ ἐκεῖνα τά ἄτομα πού, παρότι γνωρίζουν ὅτι ἔχουν δικαιώματα, δὲν τά ἀπαιτοῦν ἤ, οὔτε λίγο οὔτε πολύ, παραιτοῦνται ἀπὸ τὴ διεκδίκησή τους. Γ) Εἶναι ἀρκετὰ συμπαθητικὰ ἐπίσης καὶ ἐκεῖνα τά ἄτομα ποὺ ἀγωνίζονται γιὰ τά δικαιώματα τῶν ἄλλων (εἰδικὰ γιὰ ἐκεῖνα ποὺ δὲν ξέρουν ὅτι ἔχουν δικαιώματα) Δ) Ὑπάρχουν, στὴν κοινωνία μας, οἱ ἐκμεταλλευμένοι καὶ οἱ ἐκμεταλλευτές. Λοιπόν, τόσο τὸ χειρότερο γιὰ τοὺς ἐκμεταλλευτές. Ε) Ὑπάρχουν διανοούμενοι, οἱ μαχόμενοι ἐκεῖνοι διανοούμενοι, ποὺ θεωροῦν ὅτι εἶναι καθῆκον τους, καὶ ὄχι μόνο δικό τους ἀλλὰ καὶ τῶν ἄλλων, νὰ πληροφορήσουν ἐκεῖνα τά ἀξιολάτρευτα ἄτομα, ποὺ δὲν τὸ ξέρουν, ὅτι ἔχουν δικαιώματα. Νὰ παροτρύνουν αὐτὰ τά ἀξιολάτρευτα ἄτομα, τά ὁποῖα γνωρίζουν ὅτι ἔχουν δικαιώματα, ἀλλὰ δὲν τά διεκδικοῦν, νὰ μὴν παραιτηθοῦν ἀπὸ τὴ διεκδίκησκή τους. Νὰ ἐνθαρρύνουν ὅλους νὰ αἰσθανθοῦν τὴν ἱστορικὴ παρόρμησή του νὰ ἀγωνίζεσαι γιὰ τά δικαιώματα τῶν ἄλλων, καί, τέλος, νὰ μὴν ξεχνᾶμε ὅτι, ἀναμφίβολα καὶ χωρὶς καμία συζήτηση, τὸ γεγονὸς ὅτι, μεταξύ των ἐκμεταλλευμένων καὶ τῶν ἐκμεταλλευτῶν, οἱ δυστυχεῖς εἶναι οἱ ἐκμεταλλευμένοι.

      Μεταξὺ αὐτῶν τῶν διανοουμένων ποὺ ἔχουν ἀναλάβει ἕναν τέτοιο ρόλο, γιὰ περισσότερο ἀπὸ ἕναν αἰῶνα τώρα, τά τελευταία χρόνια ἔχουν ξεχωρίσει σαφῶς ὁμάδες ἰδιαίτερα μαχητικὲς καὶ μανιώδεις νὰ μετατρέψουν αὐτὸν τὸν ρόλο σὲ ἕναν ἐξτρεμιστικὸ ρόλο. Ἀναφέρομαι, λοιπόν, σ’ αὐτοὺς τοὺς ἐξτρεμιστές, τοὺς νέους, καὶ σὲ ἐκείνους τοὺς ἡλικιωμένους, ποὺ τοὺς κολακεύουν. Αὐτοὶ οἱ ἐξτρεμιστὲς (θὰ ἀσχοληθῶ μόνο μὲ τοὺς καλύτερους ἀπὸ αὐτοὺς) ἔχουν θέσει σὰν πρῶτο καὶ θεμελιώδη στόχο τους, τὴ διάδοση μεταξύ των ἀνθρώπων, θὰ ἔλεγα σὰν καινούργιοι ἀπόστολοι, τοῦ αἰσθήματος τῆς συνείδησης τῶν δικαιωμάτων τους. Τὸ κάνουν μὲ ἀποφασιστικότητα, μὲ θυμό, μὲ ἀπελπισία, μὲ αἰσιόδοξη ὑπομονὴ ἢ μὲ δυναμιτικὴ ἀνυπομονησία, ἀνάλογα μὲ τὴν κάθε περίπτωση (...)

Δεύτερη παράγραφος

Παρακούοντας τὴν διαστρεβλωμένη ἐπιθυμία τῶν ἱστορικῶν καὶ τῶν ἐξ’ ἐπαγγέλματος πολιτικῶν, καθὼς καὶ ἐκείνη τῶν φεμινιστριῶν τῆς Ρώμης, - ἐπιθυμία ποὺ θὰ μὲ ἤθελε ἐξόριστο καὶ ὑπὸ περιορισμὸ στὸν Ἑλικῶνα, ὅπως ἀκριβῶς οἱ μαφιόζι στὴν Ustica – πῆρα μέρος ἕνα βράδυ, αὐτὸ τὸ καλοκαῖρι, σὲ μιὰ πολιτικὴ συζήτηση σὲ μιὰ πόλη τοῦ Βορρᾶ. Ὅπως συμβαίνει πάντοτε, μετά, μιὰ ὁμάδα νέων θέλησε νὰ συνεχίσει τὴ συζήτηση, καὶ ἂς ἦταν καὶ στὴ μέση του δρόμου, στὴ ζεστὴ ἐκείνη βραδιά, τὴν γεμάτη τραγούδια. Μεταξὺ αὐτῶν τῶν νέων ἦταν καὶ ἕνας Ἕλληνας. Ὁ ὁποῖος καὶ ἦταν, μάλιστα κύριοι, ἕνας ἀπὸ ἐκείνους τοὺς "συμπαθητικοὺς" μαρξιστὲς ἐξτρεμιστὲς γιὰ τοὺς ὁποίους μιλοῦσα προηγουμένως. Ὡστόσο, μέσα στὸ συμπαθητικὸ ἐκεῖνο ἔδαφος, εἶχαν μεταμοσχευθεῖ καὶ εὐημεροῦσαν ὅλα ἐκεῖνα τά πιὸ ἐμφανῆ ἐλαττώματα τῆς ρητορικῆς καὶ τῆς ἐξτρεμιστικῆς ὑποκουλτούρας. Ἦταν ἕνας "ἔφηβος" λίγο ἀτημέλητος στὸ ντύσιμό του, ἴσως ἀκόμη καὶ λίγο ἀλητόβιος, ἀλλά, ταυτόχρονα, εἶχε καὶ μιὰ γενειάδα ἑνὸς πραγματικοῦ στοχαστῆ, κάτι ἀνάμεσα στὸν Μένιππο καὶ τὸν Ἄραμι. Ἀλλὰ τά μαλλιά του, μακριὰ μέχρι τοὺς ὤμους, μείωναν καὶ διόρθωναν τὸν ὅποιον τυχὸν νοηματικὸ καὶ πομπώδη ρόλο τῆς γενειάδας, προσθέτοντας ἕναν τόνο ἐξωτικὸ καὶ παράλογο: ἕνας ὑπαινιγμὸς πρὸς τὴν Βραχμανικὴ φιλοσοφία, πρὸς τὴν ἀφελῆ ὑπεροψία τῶν γκουροῦ παραμπάμα. Ὁ νεαρὸς αὐτὸς Ἕλληνας ζοῦσε αὐτὴ του τὴ ρητορικὴ μέσα σὲ μιὰ πλήρη ἀπουσία αὐτοκριτικῆς: δὲν ἤξερε ὅτι τά εἶχε ὅλα ἐκεῖνα τά τόσο ἐμφανῆ σημάδια, καὶ γι’ αὐτὸ ἦταν ἀκριβῶς τὸ ἴδιο ἀξιολάτρευτος μὲ ἐκείνους ποὺ δὲν γνωρίζουν ὅτι ἔχουν δικαιώματα ... Μεταξύ των ἐλαττωμάτων του, ποὺ τά ζοῦσε μὲ ἀθωότητα καὶ ἀφέλεια, τὸ πιὸ σοβαρὸ ἦταν σίγουρα ἡ ἀποστολή του νὰ διαδώσει μεταξύ των ἀνθρώπων ( «κάθε φορὰ, καὶ ἀπὸ λίγο», ἔλεγε. Ἡ ζωὴ γι' αὐτὸν ἦταν μεγάλη, σχεδὸν χωρὶς τέλος) τὴ συνείδηση τοῦ ὅτι εἶχαν δικαιώματα καὶ τὴ θέληση νὰ πολεμήσουν γι' αὐτά. Καὶ λοιπόν; Νὰ ἡ ὑπερβολή, ὅπως τὴν κατάλαβα σὲ ἐκεῖνο τὸν Ἕλληνα φοιτητή, ἐνσαρκωμένη ἀνεπίγνωστα καὶ χωρὶς αἴσθηση, στὸ ἄτομό του. Μέσα ἀπὸ τὸν μαρξισμό, τὸ ἀποστολικὸ ἔργο αὐτῶν τῶν νεαρῶν ἐξτρεμιστῶν ποὺ προέρχονται ἀπὸ τὴ μεσαία τάξη – ἡ ἀποστολὴ αὐτὴ ὑπὲρ τῆς συνειδητοποίησης τῶν δικαιωμάτων καὶ τῆς ἀφύπνισης τῆς θέλησης γιὰ τὴν ἀπόκτησή τους - δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο ἀπὸ τὴν ἀσυνείδητη ὀργὴ τοῦ φτωχοῦ ἀστοῦ ἐναντίον τοῦ πλούσιου ἀστοῦ, τοῦ νέου ἀστοῦ ἐναντίον τοῦ παλιοῦ ἀστοῦ, τοῦ ἀνίσχυρου ἀστοῦ ἐναντίον τοῦ ἰσχυροῦ ἀστοῦ, τοῦ μικροῦ ἀστοῦ ἐναντίον τοῦ μεγάλου ἀστοῦ. Εἶναι ἕνας μὴ συνειδητός, ἐμφύλιος πόλεμος – κρυμμένος πίσω ἀπὸ τὴ μάσκα τοῦ ταξικοῦ ἀγῶνα - μέσα στὴν κόλαση τῆς ἀστικῆς συνείδησης. (Μὴ ξεχνᾶτε: μιλῶ γιὰ ἐξτρεμιστές, ὄχι γιὰ κομμουνιστές). Τά ἀξιολάτρευτα ἐκεῖνα πλάσματα ποὺ δὲν γνωρίζουν ὅτι ἔχουν δικαιώματα, ἢ ἐκεῖνα τά ἀξιολάτρευτα ἄτομα ποὺ τὸ ξέρουν, ἀλλὰ παραιτοῦνται ἀπὸ τὴ διεκδίκησή τους - σὲ αὐτὸ τὸ μασκαρεμένο ἐμφύλιο πόλεμο – παίζουν ἕναν ἀρχαῖο καὶ πασίγνωστο ρόλο: εἶναι βορὰ τῶν κανονιῶν. Μὲ μιὰ μὴ συνειδητοποιημένη ὑποκρισία, χρησιμοποιοῦνται, κατὰ πρῶτο λόγο, ὡς ἀντικείμενα μιᾶς μεταβίβασης ποὺ ἐλευθερώνει τὴ συνείδηση ἀπὸ τὸ βάρος τοῦ φθόνου καὶ τῆς οἰκονομικῆς μνησικακίας καί, δεύτερον, ἔχουν προωθηθεῖ ἀπὸ τοὺς νέους ἀστούς, φτωχοί, ἀβέβαιοι καὶ φανατικοί, σὰν ἕνας στρατὸς περιθωριακῶν «ἁγνῶν», σὲ ἕναν ἀγῶνα ἀσυνείδητα βρώμικο, ἀκριβῶς ἐνάντια στοὺς παλιούς, τοὺς πλούσιους, σίγουρους γιὰ τὸν ἑαυτό τους καὶ φασίστες, ἀστούς.

Γιὰ νὰ καταλαβαινόμαστε: ὁ Ἕλληνας φοιτητὴς ποὺ πῆρα ὡς σύμβολο ἦταν ἀπὸ κάθε ἄποψη (ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ἄγρια ἀλήθεια) ἕνας "ἁγνὸς" καὶ αὐτός, ὅπως καὶ οἱ φτωχοὶ ποὺ ἀνάφερα προηγούμενα. Καὶ αὐτὴ ἡ «ἁγνότητά» του ὀφείλεται ἀποκλειστικὰ καὶ μόνο στὸν «ριζοσπαστισμὸ» ποὺ ἦταν μέσα του.

Τρίτη παράγραφος

Ἐπειδὴ ᾖρθε ἡ ὥρα νὰ τὸ ποῦμε: τά δικαιώματα στὰ ὁποῖα ἀναφέρομαι ἐδῶ, εἶναι τά «πολιτικὰ δικαιώματα» τά ὁποῖα, ἔξω ἀπὸ ἕνα πλαίσιο αὐστηρὰ δημοκρατικό, ὅπως θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι μιὰ ἰδανικὴ πουριτανικὴ δημοκρατία στὴν Ἀγγλία ἢ στὶς Ἡνωμένες Πολιτεῖες - ἢ μία Δημοκρατία τοῦ Λαοῦ, στὴ Γαλλία - ἔχουν λάβει ἕναν ταξικὸ χρωματισμό. Αὐτὴ ἡ σοσιαλιστικὴ ἰταλικοποίηση τῶν "πολιτικῶν δικαιωμάτων" δὲν θὰ μποροῦσε, μοιραῖα (ἱστορικά), νὰ κάνει τίποτε ἄλλο ἀπὸ τὸ νὰ χυδαιοποιηθεῖ. Πράγματι: ὁ ἐξτρεμιστὴς ποῦ διδάσκει τοὺς ἄλλους ὅτι ἔχουν δικαιώματα, τί διδάσκει; Διδάσκει ὅτι ὅποιος ὑπηρετεῖ, ἔχει τά ἴδια δικαιώματα μὲ ἐκεῖνον ποὺ διατάσσει. Ὁ ἐξτρεμιστὴς ποὺ διδάσκει τοὺς ἄλλους νὰ ἀγωνίζονται γιὰ τά δικαιώματά τους, τί διδάσκει; Διδάσκει ὅτι πρέπει νὰ ἀπολαμβάνουν τά ἴδια δικαιώματα τῶν ἰδιοκτητῶν. Ὁ ἐξτρεμιστὴς ποὺ διδάσκει τοὺς ἄλλους ὅτι τά θύματα τῶν ἐκμεταλευτῶν εἶναι ἄτομα δυστυχῆ, τί διδάσκει; Διδάσκει ὅτι πρέπει νὰ ἀπαιτήσουν νὰ ἀπολαμβάνουν τὴν ἴδια εὐτυχία τῶν ἐκμεταλλευτῶν. Τὸ ἀποτέλεσμα εἶναι ὅτι μὲ αὐτὸ τὸν τρόπο, ἐκεῖνο ποὺ μπορεῖ πιθανὰ νὰ ἐπιτευχθεῖ, εἶναι μία ταυτοποίηση. Δηλαδή, στὴν καλύτερη περίπτωση, μία δημοκρατικοποίηση μὲ τὴν ἀστικὴ ἔννοια τοῦ ὄρου. Ἡ τραγῳδία τῶν ἐξτρεμιστῶν, ἑπομένως συνίσταται στὸ ὅτι ἔκαναν νὰ ἐξελιχθεῖ ἕνας ἀγῶνας, ποὺ οἱ ἴδιοι μὲ τά λόγια, καθορίζουν ὡς ἐπαναστατικὸ μαρξιστικὸ-λενινιστικό, σὲ μιὰ ἐμφύλια διαμάχη παλιὰ τόσο ὅσο καὶ ἡ ἀστικὴ τάξη: οὐσιαστικῆς σημασίας γιὰ τὴν ἴδια τὴν ὕπαρξη τῆς ἀστικῆς τάξης. Ἡ ἀπόκτηση τῶν ἰδίων αὐτῶν δικαιωμάτων δὲν κάνει τίποτε ἄλλο παρὰ νὰ προβιβάσει ἐκεῖνον ποὺ τά ἀπόκτησε στὸ βαθμὸ τοῦ ἀστοῦ.

Τέταρτη παράγραφος

   Μὲ ποιὰ ἔννοια ἡ ταξικὴ συνείδηση δὲν ἔχει καμία σχέση μὲ τὴ συνείδηση τῶν μαρξιστικοποιημένων ἀστικῶν δικαιωμάτων; Μὲ ποιὰ ἔννοια τὸ Ἰταλικὸ Κομμουνιστικὸ Κόμμα δὲν ἔχει καμία σχέση μὲ τοὺς ἐξτρεμιστὲς (ἂν καὶ μερικὲς φορές, ἀπόρροια τῆς παλιᾶς γραφειοκρατικῆς διπλωματίας, τοὺς καλεῖ κοντά του: ἔτσι, τόσο ποὺ, γιὰ παράδειγμα, ἔχει ἤδη κωδικοποιήσει τὸ κίνημα τοῦ 68 περνώντας το στὴν ἔννοια τῆς Ἀντίστασης); Εἶναι πολὺ ἁπλό: ἐνῷ οἱ ἐξτρεμιστὲς ἀγωνίζονται οὐσιαστικὰ καὶ συγκεκριμένα γιὰ τά μαρξιστικοποιημένα πολιτικὰ δικαιώματα, στὸ ὄνομα, ὅπως εἶπα, μιᾶς τελικῆς ταυτοποίησης τῶν ἐκμεταλλευμένων μὲ τοὺς ἐκμεταλλευτές, οἱ κομμουνιστές, ἀντίθετα, ἀγωνίζονται γιὰ τά πολιτικὰ δικαιώματα στὸ ὄνομα μιᾶς ἑτερότητας.

     Μιᾶς ἑτερότητας (ὄχι σὰν μιὰ ἁπλῆ ἐναλλακτικὴ λύση), ἡ ὁποία ἑξαιρεῖ, ἀπὸ τὴν ἴδια της τὴ φύση, κάθε ὁποιαδήποτε πιθανὴ ἐξομοίωση τῶν ἐκμεταλλευμένων μὲ τοὺς ἐκμεταλλευτές. Ὁ ταξικὸς ἀγῶνας ἦταν μέχρι στιγμῆς ἕνας ἀγῶνας γιὰ τὴν ἐπικράτηση μιᾶς ἄλλης μορφῆς ζωῆς (γιὰ νὰ ἀναφερθοῦμε ἀκόμα στὸν δυνητικὸ ἀνθρωπολόγο Wittgenstein), δηλαδὴ μιᾶς ἄλλης κουλτούρας. Τόσο πολύ, ὥστε οἱ δύο αὐτὲς μαχόμενες τάξεις ἦταν ἐπίσης - πῶς νὰ πῶ; - διαφορετικὲς φυλετικά. Καὶ πράγματι, στὴν οὐσία, ἐξακολουθοῦν νὰ εἶναι. Στὴν ἀκμὴ τῆς καταναλωτικῆς κοινωνίας.

Πέμπτη παράγραφος

     Ὅλοι γνωρίζουν ὅτι "ἐκμεταλλευτὲς" ὅταν (μέσῳ τῶν "ἐκμεταλλευμένων") παράγουν ἀγαθά, στὴν πραγματικότητα παράγουν ἀνθρωπισμὸ (κοινωνικὲς σχέσεις). Οἱ «ἐκμεταλλευτὲς» τῆς δεύτερης βιομηχανικῆς ἐπανάστασης (ἀλλιῶς καταναλωτισμοῦ: δηλαδὴ μεγάλες ποσότητες, περιττὰ καὶ ἐπουσιώδη ἀγαθά, ἡδονιστικὴ λειτουργία) παράγουν νέα ἐμπορεύματα. Ἄρα παράγουν καινούργιο ἀνθρωπισμὸ (νέες κοινωνικὲς σχέσεις). Τώρα, κατὰ τὴ διάρκεια τῶν δύο περίπου αἰώνων τῆς ἱστορίας της, ἡ πρώτη βιομηχανικὴ ἐπανάσταση παρήγαγε πάντα τροποποιήσιμες κοινωνικὲς σχέσεις. Ἡ ἀπόδειξη; Ἡ ἀπόδειξη δίνεται ἀπὸ τὴν οὐσιαστικὴ βεβαιότητα τῆς δυνατότητας τροποποίησης τῶν κοινωνικῶν σχέσεων σὲ ἐκείνους ποὺ ἀγωνίζονταν στὸ ὄνομα τῆς ἐπαναστατικῆς ἑτερότητας. Ποτὲ δὲν ἀντέταξαν, στὴν οἰκονομία καὶ στὴν κουλτούρα τοῦ καπιταλισμοῦ μιὰ ἐναλλακτικὴ λύση, ἀλλὰ ἀντέταξαν μιὰ ἑτερότητα. Ἡ ἑτερότητα ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ τροποποιήσει ριζικὰ τὶς ὑπάρχουσες κοινωνικὲς σχέσεις: ἀνθρωπολογικὰ δηλαδή, τὴν ὑπάρχουσα κουλτούρα. Βασικά, ἡ «κοινωνικὴ σχέση», ἡ ὁποία διέπει τὴ σχέση μεταξύ των δουλοπάροικων καὶ τοῦ φεουδάρχη, δὲν ἦταν καὶ πολὺ διαφορετικὴ ἀπὸ αὐτὴ ποὺ διέπει τὴ σχέση μεταξύ του ἐργάτη καὶ τοῦ μεγαλοβιομήχανου: καί, ὅπως καὶ νὰ ἔχει, πρόκειται γιὰ «κοινωνικὲς σχέσεις» ποὺ ἀποδείχθηκαν ἐξίσου μεταβλητές. Ἀλλὰ ἂν ἡ δεύτερη βιομηχανικὴ ἐπανάσταση - μέσα ἀπὸ τὶς τεράστιες νέες δυνατότητες ποὺ καθόρισε – θὰ ἄρχιζε νὰ παράγει, ἀπὸ τώρα καὶ στὸ ἑξῆς, ἄκαμπτες, μὴ τροποποιήσιμες «κοινωνικὲς σχέσεις»; Αὐτὸ εἶναι τὸ μεγάλο καὶ ἴσως τραγικὸ ἐρώτημα ποὺ πρέπει νὰ τεθεῖ σήμερα. Καὶ αὐτὴ εἶναι τελικὰ ἡ ἔννοια τῆς ὁλικῆς ἀστικοποίησης ποὺ διαδραματίζεται σὲ ὅλες τὶς χῶρες: ὁριστικὰ στὶς μεγάλες καπιταλιστικὲς χῶρες, δραματικὰ στὴν Ἰταλία. Ἀπὸ αὐτὴ τὴν ἄποψη, οἱ προοπτικές του Κεφαλαίου ἐμφανίζονται ρόδινες. Οἱ ἀνάγκες ποὺ δημιούργησε ὁ παλιὸς καπιταλισμὸς ἦταν οὐσιαστικὰ πολὺ παρόμοιες μὲ τὶς βασικὲς ἀνάγκες. Οἱ ἀνάγκες ὅμως ποὺ μπορεῖ νὰ δημιουργήσει ὁ νέος καπιταλισμός, εἶναι ἐντελῶς καὶ ἀπόλυτα ἄχρηστες καὶ τεχνητές.

   

 Νὰ λοιπὸν γιατί, μέσῳ αὐτῶν, ὁ νέος καπιταλισμὸς δὲν θὰ ἀρκοῦνταν μόνο στὸ νὰ ἀλλάξει, ἱστορικά, ἕναν τύπο ἀνθρώπου: ἀλλὰ θὰ συνέχιζε ἀλλάζοντας τὴν ἴδια τὴν ἀνθρωπότητα. Πρέπει νὰ προστεθεῖ ὅτι ὁ καταναλωτισμὸς μπορεῖ νὰ δημιουργήσει ἀμετάβλητες «κοινωνικὲς σχέσεις», εἴτε μὲ τὴ δημιουργία, στὴ χειρότερη περίπτωση, στὴ θέση τοῦ παλιοῦ παπαδο-φασισμοῦ, ἕνος νέου τεχνο-φασισμοῦ (ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ πραγματοποιηθεῖ μόνο μὲ τὴν προϋπόθεση ὅτι θὰ ὀνομαζόταν ἀντιφασισμός), καί, ὅπως εἶναι τώρα πιὸ πιθανό, δημιουργῶντας μέσα στὸ πλαίσιο τῆς ἡδονιστικῆς του ἰδεολογίας, ἕνα πλαίσιο ψευδοῦς ἀνεκτικότητας, καὶ ψευδοῦς λαϊκισμοῦ: δηλαδὴ μιᾶς ψευδοῦς πραγματοποίησης τῶν πολιτικῶν δικαιωμάτων. Καὶ στὶς δύο τὶς περιπτώσεις ὁ χῶρος γιὰ μιὰ πραγματικὴ ἐπαναστατικὴ ἑτερότητα, θὰ περιοριζόταν στὴν οὐτοπία ἢ στὶς ἀναμνήσεις: μειώνοντας ἔτσι τὴ λειτουργία τῶν μαρξιστικῶν κομμάτων σὲ μία σοσιαλδημοκρατικὴ λειτουργία, ἂν καί, ἀπὸ ἱστορικὴ ἄποψη, ἐντελῶς νέα.   

Ἕκτη παράγραφος

Ἀγαπητὲ Pannella, ἀγαπητὲ Spadaccia, ἀγαπητοὶ φίλοι ριζοσπάστες, ὑπομονετικοὶ μὲ ὅλους ὡς ἅγιοι καὶ συνεπῶς καὶ μαζί μου: ἡ ἑτερότητα δὲν ὑπάρχει μόνο στὴν ταξικὴ συνείδηση καὶ στὸν ἐπαναστατικὸ μαρξιστικὸ ἀγῶνα. Ἡ ἑτερότητα ὑπάρχει καὶ στὴν ἴδια τὴν καπιταλιστικὴ ἐντροπία. Ἐδῶ ἀπολαμβάνει (ἢ μᾶλλον πάσχει, καὶ συχνά, ὑποφέρει φοβερὰ) τὴν οὐσιαστικότητά της, τὸν ρεαλισμό της. Αὐτὸ ποὺ βασικὰ εἶναι, καὶ τὸ ἄλλο ποὺ εἶναι μέσα σὲ αὐτό, δύο πολιτιστικὰ δεδομένα. Μεταξὺ αὐτῶν τῶν δύο δεδομένων ὑπάρχει μιὰ σχέση κατάχρησης καὶ ἐκμετάλλευσης τῆς θέσης, συχνά, πράγματι, φρικτή.

    Ἡ μετατροπὴ αὐτῆς τῆς σχέσης σὲ μιὰ διαλεκτικὴ σχέση εἶναι ἀκριβῶς ἡ λειτουργία, μέχρι σήμερα, τοῦ μαρξισμοῦ: διαλεκτικὴ σχέση μεταξύ τῆς κουλτούρας τῆς ἄρχουσας τάξης καὶ τῆς κουλτούρας τῆς ὑπόδουλης τάξης. Αὐτὴ ἡ διαλεκτικὴ σχέση δὲν θὰ ἦταν πλέον δυνατὸ νὰ ὑπάρξει ἐκεῖ ποὺ ἡ κουλτούρα τῆς κυρίαρχης τάξης θὰ εἶχε ἐξαφανιστεῖ, ἐξαλειφθεῖ, καταργηθεῖ, ὅπως λέτε. Ἑπομένως, πρέπει νὰ ἀγωνιστοῦμε γιὰ τὴ διατήρηση ὅλων των μορφῶν, ἐναλλακτικῶν καὶ ὑποδεέστερων, τοῦ πολιτισμοῦ. 

Εἶναι αὐτὸ ποὺ κάνατε σὲ ὅλα αὐτὰ τά χρόνια, καὶ εἰδικὰ στὰ τελευταῖα. Καὶ καταφέρατε νὰ βρεῖτε ἐναλλακτικὲς καὶ ὑποδεέστερες μορφὲς πολιτισμοῦ, παντοῦ: στὸ κέντρο τῆς πόλης καὶ στὶς πιὸ ἀπομακρυσμένες γωνιές, τὶς πιὸ νεκρές, ἐκεῖ ποὺ δὲν συχνάζει κανείς. Δὲν εἴχατε κανέναν ἀνθρώπινο σεβασμό, καμία ψευδῆ ἀξιοπρέπεια καὶ δὲν ὑποκύψατε σὲ κανέναν ἐκβιασμό. Δὲν φοβηθήκατε οὔτε τὶς πόρνες οὔτε τοὺς τελῶνες, ἀλλὰ οὔτε - καὶ αὐτὸ τά λέει ὅλα – καὶ τοὺς φασίστες.   

Ἕβδομη παράγραφος

Τά πολιτικὰ δικαιώματα εἶναι, οὐσιαστικά, τά δικαιώματα τῶν ἄλλων. Τώρα, μὲ τὸν ὄρο ἑτερότητα εἶναι σὰν νὰ διακηρύσσουμε μιὰ σχεδὸν ἀπεριόριστη ἔννοια. Ἀπὸ τὴν γωνία τῆς ἠπιότητάς σας καὶ μὲ τὴν ἀδιαλλαξία σας, δὲν κάνατε διακρίσεις. Συμβιβαστήκατε στὸ ἔπακρο γιὰ κάθε ἄλλη δυνατὴ ἑτερότητα. Ἀλλὰ πρέπει νὰ γίνει μιὰ παρατήρηση. Ὑπάρχει μιὰ ἑτερότητα ποὺ ἀφορᾷ τὴν πλειοψηφία καὶ μιὰ ἑτερότητα ποὺ ἀφορᾷ τὶς μειονότητες. Τὸ πρόβλημα ποὺ ἀφορᾷ τὴν καταστροφὴ τῆς κουλτούρας τῆς κυρίαρχης τάξης, ὡς ἐξάλειψη μιᾶς διαλεκτικῆς ἑτερότητας ποὺ εἶναι, καὶ κατὰ συνέπεια ἀπειλητική, εἶναι ἕνα πρόβλημα ποὺ ἀφορᾷ τὴν πλειοψηφία. Τὸ πρόβλημα τοῦ διαζυγίου εἶναι ἕνα πρόβλημα ποὺ ἀφορᾷ τὴν πλειοψηφία. Τὸ πρόβλημα τῆς ἔκτρωσης εἶναι ἕνα πρόβλημα ποὺ ἀφορᾷ τὴν πλειοψηφία. Πράγματι, οἱ ἐργάτες καὶ οἱ ἀγρότες, οἱ σύζυγοι καὶ οἱ σύζυγοι, οἱ πατέρες καὶ οἱ μητέρες ἀποτελοῦν τὴν πλειοψηφία. Ὅσον ἀφορᾷ τὴ γενικὴ ὑπεράσπιση τῆς ἑτερότητας, ὅσον ἀφορᾷ τὸ διαζύγιο, ὅσον ἀφορᾷ τὴν ἔκτρωση, εἴχατε μεγάλες ἐπιτυχίες. Αὐτὸ - καὶ τὸ γνωρίζετε πολὺ καλὰ - ἀποτελεῖ ἕνα μεγάλο κίνδυνο. Γιὰ σᾶς- καὶ ἐσεῖς γνωρίζετε πολὺ καλὰ πῶς νὰ ἀντιδρᾶτε - ἀλλὰ καὶ γιὰ ὁλόκληρη τὴ χώρα, ποὺ ἀντίθετα, εἰδικὰ σὲ πολιτιστικὰ ἐπίπεδα, ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ ἦταν ὑψηλότερα, ἀντιδρᾷ κατὰ κανόνα, ἄσχημα.

     

Τί ἐννοῶ μὲ αὐτό; Μέσῳ τῆς μαρξιστικοποιημένης υἱοθέτησης τῶν πολιτικῶν δικαιωμάτων ἀπὸ τοὺς ἐξτρεμιστὲς - γιὰ τοὺς ὁποίους μίλησα στὶς πρῶτες παραγράφους τῆς ὁμιλίας μου - τά ἀστικὰ δικαιώματα ἔγιναν μέρος ὄχι μόνο της συνείδησης ἀλλὰ καὶ τῆς δυναμικῆς ὁλόκληρης ἐκείνης τῆς ἰταλικῆς ἄρχουσας τάξης ποὺ ἔχει προοδευτικὲς ἰδέες. Δὲν μιλῶ γιὰ τοὺς ὑποστηρικτὲς καὶ τοὺς ὀπαδούς σας ... Δὲν μιλῶ γιὰ ἐκείνους ποὺ ἔχετε φτάσει στὰ πιὸ μακρινὰ καὶ διαφορετικὰ μέρη: γεγονὸς γιὰ τὸ ὁποῖο εἶστε δικαιολογημένα περήφανοι. Μιλῶ γιὰ τοὺς διανοούμενους σοσιαλιστές, γιὰ τοὺς διανοούμενους κομμουνιστές, γιὰ τοὺς διανοούμενους ἀριστεροὺς καθολικούς, γιὰ τοὺς διανοούμενους γενικὰ (...)   

Ὄγδοη παράγραφος

Ξέρω ὅτι λέω πολὺ σοβαρὰ πράγματα. Ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριὰ ἦταν ἀναπόφευκτο. Ἂν ὄχι, τί ᾖρθα νὰ κάνω ἐδῶ; Σᾶς παρουσιάζω προοπτικὰ - σὲ μιὰ στιγμὴ δίκαιης εὐφορίας τῆς ἀριστερᾶς – αὐτὸ πού, γιὰ μένα, εἶναι ὁ μεγαλύτερος καὶ ὁ χειρότερος κίνδυνος ποὺ περιμένει, ἰδιαίτερα ἐμᾶς τοὺς διανοούμενους, στὸ προσεχὲς μέλλον. Ἕνα νέο "trahison des clercs" (προδοσία τῶν κληρικῶν): μιὰ νέα ἀποδοχή. μιὰ νέα ἔνταξη μέλους, μιὰ νέα ὑποχώρηση μπροστὰ στὸ τετελεσμένο γεγονός, ἕνα νέο καθεστώς, ἔστω καὶ ἀκόμα μόνο ὡς μία καινούργια κουλτούρα καὶ μία νέα ποιότητα ζωῆς.

Ἀναφέρομαι σὲ αὐτὸ ποὺ εἶπα στὸ τέλος τῆς πέμπτης παραγράφου: ὁ καταναλωτισμὸς μπορεῖ νὰ κάνει ἀμετάβλητες τὶς νέες κοινωνικὲς σχέσεις ποὺ γεννιῶνται ἀπὸ τὸ νέο τρόπο παραγωγῆς «δημιουργῶντας ὡς πλαίσιο ἀναφορᾶς γιὰ τὴν ἡδονιστικὴ ἰδεολογία του, ἕνα πλαίσιο ψευδοῦς ἀνοχῆς καὶ ψευδοῦς λαϊκισμοῦ: μιὰ ψεύτικη δημιουργία, δηλαδή, τῶν πολιτικῶν δικαιωμάτων ". Τώρα, ἡ μᾶζα τῶν διανοουμένων ποὺ σᾶς ἀπομιμήθηκε υἱοθετῶντας, μέσα ἀπὸ μία ρεαλιστικὴ μαρξιστικοποίηση ἐξτρεμιστῶν, τὸν ἀγῶνα γιὰ τά πολιτικὰ δικαιώματα, καθιστῶντας τον δικό τους προοδευτικὸ κώδικα, ἢ κομφορμισμὸ τῆς ἀριστερᾶς, δὲν κάνει τίποτε ἄλλο, παρὰ τὸ παιχνίδι τῆς ἐξουσίας: ὅσο πιὸ πολύ, ἕνας προοδευτικὸς διανοούμενος, εἶναι φανατικὰ πεπεισμένος γιὰ τὴν θετικότητα τῆς συμβολῆς του στὴν ὑλοποίηση τῶν πολιτικῶν δικαιωμάτων, τόσο καί, κατ’ οὐσίαν, ἀποδέχεται τὴν σοσιαλδημοκρατικὴ λειτουργία ποὺ ἡ ἐξουσία τοῦ ἐπιβάλλει, καταργῶντας, μέσα ἀπὸ τὴν πλαστὴ καὶ ὁλοκληρωτικὴ ὑλοποίηση τῶν πολιτικῶν δικαιωμάτων, ὁποιαδήποτε πραγματικὴ ἑτερότητα.

     
     Ἔτσι αὐτὴ ἡ ἐξουσία προετοιμάζεται, ἐκ τῶν πραγμάτων, νὰ προσλάβει τοὺς προοδευτικοὺς διανοούμενους σὰν δικούς της κληρικούς. Καὶ ἐκεῖνοι ἔχουν ἤδη δώσει σὲ αὐτὴ τὴν ἀόρατη δύναμη μία ἀόρατη ἔνταξη στὶς γραμμές της, βάζοντας στὴν τσέπη τους μιὰ ἀόρατη κάρτα. Ἐνάντια σὲ ὅλα αὐτά, δὲν χρειάζεται νὰ κάνετε τίποτα ἄλλο (πιστεύω) ἀπό τὸ, ἁπλά, νὰ συνεχίσετε νὰ εἶστε οἱ ἴδιοι: πρᾶγμα ποὺ σημαίνει νὰ εἴσαστε συνεχῶς μὴ ἀναγνωρίσιμοι.

Ξεχάστε ἀμέσως τὶς μεγάλες ἐπιτυχίες: καὶ συνεχίσετε ἀπτόητοι, πεισματικά, αἰώνια ἀντίθετοι, νὰ ἀπαιτεῖτε, νὰ θέλετε, νὰ ταυτίζεστε μὲ τὸν διαφορετικό, νὰ σκανδαλίζετε, νὰ βλαστημᾶτε.