ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ - 6

Μπέρτολτ Μπρέχτ –Πέντε δυσκολίες γιά να γράφει κανείς την ἀλήθεια

Ὅπως εἴπαμε καί στήν ἀνάρτηση Βιβλία μέ τό τσουβάλι πᾶρτε κόσμε, ἡ πληθώρα βιβλιοπωλείων δὲν σημαίνει ἀναγκαστικὰ καὶ κυκλοφορία ἰδεῶν. Ὅταν ἡ κυρίαρχη ἰδεολογία παράγει ἄφθονη σαβούρα, ἔτσι πού γιὰ νὰ βρεῖς ὁτιδήποτε δημιουργικὸ κυκλοφορεῖ « ἐλεύθερα» πρέπει νὰ κατέβεις στὸ δέκατο…ὑπόγειο τῶν βιβλιοπωλείων, εἶναι ἡ ψευδεπίγραφη « ἐλευθερία τῆς ἔκφρασης» πού δείχνει τὰ δόντια της. Ἡ ποιητικὴ συλλογὴ τοῦ διευθυντῆ τηλεοπτικοῦ σταθμοῦ προβάλλεται ὡς συνέχεια τοῦ Καβάφη…, ἡ μεγάλη συλλογὴ βιβλίων ( 6000 περίπου) τοῦ Γερασίμου Κακλαμάνη δωρίζεται μετὰ τὸν θάνατό του σὲ ἑλληνικὸ πανεπιστήμιο καὶ δὲν γίνεται δεκτή. Αὐτή εἶναι ἡ κυριαρχία τῆς στρογγυλεμένης καί νερουλῆς σκέψης ἔναντι τῶν ἀνεξαρτήτων καὶ πρωτοτύπων διανοουμένων. Αὐτὴ ἡ κυριαρχία σήμερα κραυγάζει ὑποκριτικά καί ἀντιμνημονιακὰ ὑπὲρ τῆς ἑνιαίας τιμῆς στὸ βιβλίο, μὲ μπροστάρη ὅλο τὸ σκοταδιστικὸ καί κρατικοδίαιτο ἐκδοτικὸ κύκλωμα. Ἀντί νά λειτουργοῦν ὡς τροχονόμοι ἰδεῶν, κοσκινίζοντας τους συγγραφεῖς ἤ πληρώνοντάς τους σάν τό προσωπικό τους στήν χάση καί στήν φέξη, ἄς βάζουν στήν βιτρίνα τῶν βιβλιοπωλείων ὅλα τά βιβλία. Ὅπως ὁ περιπτερᾶς, πού χωρίς νά ἐπιδοτεῖται λειτουργεῖ πολύ πιό ἔντιμα, και κρεμάει ὅλες τίς ἐφημερίδες στά μανταλάκια. Ἔπειτα ἄς ἀπαιτήσουν τήν διατήρηση τῆς ἑνιαίας τιμῆς. Ἔπιασε τώρα τούς ἀνιδεολόγους βιβλιέμπορους, ὁ πόνος γιά τήν ποιότητα…

Οἱ ξένες ἐπεμβάσεις στὰ πνευματικὰ καὶ κοινωνικά μας πράγματα προϋποθέτουν ἀντὶ τῆς ἰδεολογικῆς ἀναζήτησης τὴν στασιμότητα. Μία χώρα ὅμως πού, ἀντὶ νὰ μαϊμουδίζει, θέλει νὰ παρακολουθήσει, νὰ ἐνταχθεῖ στὶς παγκόσμιες ἐξελίξεις καὶ νὰ διαδραματίσει ρόλο, πρέπει νὰ εἶναι ἰδεολογικὰ προετοιμασμένη. Ἡ πνευματική μας «ἡγεσία», παραμένοντας καρεκλοκένταυρος πού φυλάει τὰ « ἱερὰ» καὶ τὰ « πάτρια», προσκυνῶντας τα σάν εἰκόνισμα, δίνοντας στὴν μακραίωνη ἑλληνικὴ ἱστορία μυθολογικὴ καὶ συναισθηματικὴ διάσταση, σέ πλήρη σύμπνοια μέ το ἐκδοτικό κύκλωμα ἔβαλε φρένο στὴν ἀπαραίτητη διαδικασία τῆς ἰδεολογικῆς προπαρασκευῆς. Ἡ ἀποστολὴ τοῦ πατριδοφύλακα συμπληρώθηκε μὲ κάποιες «προοδευτικὲς» πινελιές κατεργαριᾶς ἐξ ἴσου καταστροφικές, ὅπως τὴν ἀνάδειξη τοῦ λεγομένου γλωσσικοῦ ζητήματος, τὸν δημοτικισμό, τὴν ἐπιβολὴ τοῦ μονοτονικοῦ. Τὰ κράτη ὅμως δὲν στέκονται στὰ πόδια τους μὲ συναισθηματικὰ παραμύθια ἤ ἰδεολογικές ταχυδακτυλουργίες, ἀλλὰ πρωτίστως μὲ μυαλό. Ἡ ἀγραμματωσύνη φέρνει σὲ τέτοιο βαθμὸ τὴν ἐξάρτηση, ἔτσι πού ἡ ἐπέμβαση καὶ ἡ παρουσία τῶν ξένων νὰ παρουσιάζεται ὡς ἡ μόνη λύση γιὰ τὴν ὕπαρξή μας…Νὰ πῶς ὁ ἀνεγκέφαλος ἑλλαδισμός καταλήγει στὸν σημερινὸ εὐρωλιγουρισμό…Και οἱ δύο μέ παρέα λοιπές σαβοῦρες προβάλλονται ἀπό το ἐκδοτικό κύκλωμα άφειδῶς…

Στὴν σημερινὴ συνέχεια ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Γερασίμου Κακλαμάνη ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ, θὰ δοῦμε μὲ ποιὸν τρόπο λειτούργησε ἡ ἐπίσημη διανόηση, δίνοντας μία στείρα κατεύθυνση στὶς ἰδεολογικὲς ἀναζητήσεις τῆς νεολαίας. Παρ’ ὅλο τὸ μηδενικὸ ἔργο της - ἀφοῦ ἀπέτυχε νὰ συντονίσει τὴν ἑλληνικὴ κοινωνία μὲ το διεθνές περιβάλλον - ἐξακολουθοῦν οἱ πνευματικοί ἄμθρωποι νὰ προβάλλονται αὐτάρεσκα ὡς σημεῖα ἀναφορᾶς. Ἡ ἐπιβολή τους ὡς δημιουργῶν δέν ἔχει τίποτα να ζηλέψει ἀπό τήν διαφήμιση ἑνός ἀφρόλουτρου ἤ μιᾶς ἔξυπνης σίτας. Σημάδι μιᾶς κοινωνίας παραλυμένης καί μιᾶς χώρας μπανανίας.

Ἡ πλούσια πολιτιστικὴ κληρονομιὰ δοξάζεται κλειδαμπαρωμένη καὶ ἀσφυκτιᾶ σὲ μουσεῖα, ἐκθέσεις καὶ βιβλιοθῆκες. Ὅποιος ἐπεχείρησε νὰ ἔρθει σὲ ἐπαφὴ μαζί της καὶ νὰ τὴν πάει ἕνα βῆμα παραπέρα, ὑπέστη ἀπὸ ἐπαῒοντες ἕναν ἀδιάκοπο βομβαρδισμὸ μέ ἱστορίες φολκλόρ, ποιητικὲς συλλογὲς, παραψυχολογία, ἤ μεταφυσικές καί ἀφ’ὑψηλοῦ ἀναλύσεις περὶ τέχνης. Μετὰ ἀπὸ ὅλον αὐτὸ τὸν ψεκασμὸ εὔκολα φωνάζεις «Ζήτω τὸ Ἔθνος», ἢ καταλήγεις τὸ βράδυ στὴν ταβέρνα τραγουδῶντας ἀντάρτικα…Καὶ ὅποιος μέσα σὲ ὅλα αὐτὰ δεῖ το ἀδιέξοδο καί προσπαθήσει νά ξεφύγει ἔρχεται νὰ τὸν ἐντάξει στὴν κοινωνία, ὡς ἀπολίτικο μαλάκιο πλέον, ἡ ἀποσυνθετικὴ δράση τῆς ψυχανάλυσης… Ἡ ἰδεολογική ἀναπηρία πανταχοῦ παροῦσα…

Ἀκολουθεῖ ἡ συνέχεια ἀπό τήν ἀνάρτηση ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ -5 ἐδῶ 

  

Λ

«Τὰ γεγονότα τῆς Κύτιρου ἀποδεικνύουν κυρίως κρίσιν τοῦ πολιτισμοῦ». Τηλεόραση: Ἐλεύθερη συζήτηση 18/2/75

Ὁ ρόλος τῆς προστασίας εἶναι πολὺ μεγαλύτερος στὸν τόπο μας ἀπὸ ὅσο μπορεῖ καὶ ἡ ἴδια ἡ πνευματική μας ἡγεσία νὰ ἐννοήση. Ὄχι μόνο παλαιότερα, μὰ καὶ τώρα ἀκόμα τὰ πνευματικὰ πράγματα τοῦ τόπου μας καθορίζονται κατὰ τὸ μέγα ποσοστό τους ἀπὸ τὴν πρωτοβουλία τῆς προστασίας. Μία ἀπὸ τὶς πλέον «μυστηριώδεις» ἱκανότητες τῆς προστασίας εἶναι ὅτι μπορεῖ κάθε φορά νὰ βρίσκη καὶ νὰ προωθῆ στὴν πνευματικὴ ἡγεσία πρὸσωπα, πού ἔχουν σὲ μέγιστο βαθμὸ ἔμφυτη τὴν πνευματικὴ ἀδράνεια, πού ἡ ἰδεολογία τους δὲν εἶναι ἐπιδεκτικὴ οἱασδήποτε διὰ βίου μεταβολῆς. Ἡ ἰδεοληπτική πόλωση τῶν διανοοουμένων μας δὲν εἶναι πιὰ ἐμβόλιμο φαινόμενο. Τὸ αἰτιολογικό του ἔχει καταντήσει ἰδιογενές καὶ ἡ προστασία ἔχει ὅλη τὴν ἄνεση νὰ τὸ ἐκμεταλλεύεται.

Ὁ κ. Θεοδωρακόπουλος ἰσχυρίζεται [1] ὅτι ἡ φιλοσοφικὴ κίνηση στὸν τόπο μας ἐδημιουργήθηκε ἀπὸ τὸν ἴδιον καὶ τοὺς ὡρισμένους «συναγωνιστάς» (γλῶσσα λανθάνουσα τὴν ἀλήθεια λέγει), τοῦ «Ἀρχείου». Δὲν θέλουμε νὰ ἀμφισβητήσουμε τὸ ἔργο τοῦ κυρίου καθηγητοῦ, ἰδιαίτερα μάλιστα ὅταν αὐτὸ παραμένη ἡ ἔσχατη καταξίωση στὴν προσωπικὴ ζωὴ τῶν ἀτόμων, μὰ ὁ κ. Θεοδωρακόπουλος ἀγνοεῖ βασικὲς μεταβλητές. Ὄχι μόνο δὲν κατανοεῖ τὸ εἶδος τῶν φοιτητῶν του, πού «ἐξακολουθοῦν καὶ τώρα πού ἀσκοῦν τὸ ἐπάγγελμά τους νὰ μελετοῦν καὶ νὰ τὸν συμβουλεύωνται γιὰ τὸ τί ἀξίζει νὰ διαβάσουν» [2]

Ὁ τομέας τοῦ ἐμπορικοῦ βιβλίου χωρίζεται σὲ τρεῖς κατηγορίες, ὅπως τουλάχιστον ἐμφανίζεται στὶς βιτρίνες τῶν βιβλιοπωλείων [3]

1. Τὰ περὶ νεοελληνικῆς τέχνης (μαζὶ μὲ μία σκοταδιστικὴ παραφιλολογία δοκιμίων περὶ τέχνης ἢ ἄλλων δευτερευόντων φιλοσοφικῶν θεμάτων καὶ «ἀναζητήσεων»).

2. Μαρξιστικὴ φιλολογία (ἐν πολλοῖς κατωτάτου ἐπιπέδου τελευταῖα).

3. Βιβλία γιὰ τὴν Ψυχανάλυση καὶ τὴν Παραψυχολογία μὲ κοινωνικά σημαινόμενα.

Γιὰ τὴν πρώτη κατηγορία τῶν βιβλίων αὐτῶν, ἐμιλήσαμε ἤδη ἀρκετὰ καὶ ἐξηγήσαμε ἀναλυτικὰ τὴν ἀναγκαιότητά τους : εἶναι τὸ ἀπαραίτητο πνευματικὸ πλαίσιο γιὰ τὴν πνευματικὴ κυριαρχία τῆς ἐσωτερικῆς ἐξουσίας.

Ἕνας νέος πού μόλις ἀρχίζει νὰ ἐνδιαφέρεται γιὰ τὴν πνευματική του καλλιέργεια, θὰ τραπῆ πρὸς τὰ βιβλία τῶν δύο ἄλλων κατηγοριῶν. Οἱ κατηγορίες αὐτὲς ἔχουν τὸ ἑξῆς χαρακτηριστικὸ : ἐνῷ πηγαίνει εὔκολα κανεὶς ἀπὸ τὰ βιβλία τῆς δεύτερης κατηγοοίας στὰ βιβλία τῆς τρίτης, εἶναι σχεδὸν ἀδύνατο νὰ πάη καὶ ἀντιστρόφως. Τὸ γεγονὸς δὲν στερεῖται ἐξηγήσεως. Ἡ μαρξιστικὴ φιλολογία παρουσιάζει ἐπιστημονικὴ συνοχή, πού δυσκολεύει πρωτόπειρο, ὁ ὁποῖος, γύρω στὰ 20 εἶναι πάντα βιαστικὸς καὶ ἐνδιαφέρεται γιὰ γρήγορα συμπεράσματα. Καὶ οἱ ἴδιοι οἱ μαρξιστὲς κατενόησαν τὴν ἀνάγκην γιὰ «ὁδηγοὺς μελέτης» καὶ γιὰ ὅσους ἐνδιαφέρονται γιὰ τὴν μελέτη τοῦ Μαρξισμοῦ, ἔβγαλαν τὸ γνωστὸ ἔργο τοῦ Κόνφορτ «οἱ κλασσικοὶ τοῦ Μαρξισμοῦ». Τὰ βιβλία τῆς τρίτης κατηγορίας εἶναι ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον αὐτοτελῆ, διότι ἀναφέρονται στὰ κοινωνικὰ συμπεράσματα τῆς Ψυχανάλυσης. Ἡ διαφορὰ τοῦ κοινωνιολόγου καὶ τοῦ κοινωνιολογοΰντος ψυχαναλυτῆ εἶναι ἡ ἑξῆς : ἐνῷ ὁ πρῶτος ἀναφέρεται ἄμεσα στὸ ἀντικείμενο γιὰ τὸ ὁποῖο μιλάει καὶ προσπαθεῖ νὰ προσαρμόσῃ τὰ λεγόμενά του στὰ γεγονότα, ὁ δεύτερος θεωρεῖ τὴν κοινωνία σὰν πεδίο ἐφαρμογῆς μίας ἄλλης θεωρίας. Γι' αὐτὸ καὶ τὰ συμπεράσματα του εἶναι κατ’ ἀνάγκην πιὸ ἁπλοποιημένα.

Γύρω στὰ εἴκοσι, ὁ νέος αἰσθάνεται ζωτικὴ τὴν ἀνάγκη νὰ εἶναι πληροφορημένος γιὰ μία κάποια θεωρία καὶ ἀδυνατεῖ νὰ διακρίνη λεπτομέρειες, πού ἀπαιτοῦν χρόνο καὶ μελέτη πολλή. Οἱ περισσότεροι ἄλλωστε νέοι αἰσθάνονται ἐνδομύχως ὅτι δὲν τοὺς ἐνδιαφέρει ἡ πρόσκτηση μίας κάποιας θεωρίας, ἀλλ’ ἁπλῶς ἡ ἀνάγκη νὰ βρίσκωνται κάπως πληροφορημένοι μέσα στὸ γενικὸ κλῖμα τῶν νεανικῶν περιεργειῶν. Ἐκεῖνοι συνήθως πού φωνάζουν περισσότερο, εἶναι καὶ οἱ μᾶλλον ἀπερίεργοι, πού σὲ λίγα. χρόνια θὰ ἔχουν τὶς ἀνησυχίες τους αὐτὲς ἀναμνήσεις.

Ἰδέες καὶ σεξουαλικὲς ἀνησυχίες εἶναι συνήθως ἀλληλοσυγχεόμενα πράγματα στὴν ἡλικία τῶν εἴκοσι ἐτῶν καὶ ἀκριβῶς στὴν κατάσταση αὐτὴ ἀντιστοιχεῖ ἢ Ψυχανάλυση, πού ἀρχίζει ἀπὸ τὴν libido καὶ τὶς γενετήσιες ὀρέξεις καὶ φθάνει ἕως τὸν Μάρξ. Ἀνταποκρίνεται δηλαδή πλήρως στὸ αἴτημα τοῦ νέου, πού ἀναζητεῖ στὴν ἐφηβεία του τὴν ἰδεολογικὴ «παντοδυναμία». Ὁ ἀγώνας τῆς σεξουαλικῆς ὑπεροχῆς πού παρατηρεῖται στὴν Φύση, στὸν νέο ἄνθρωπο λαβαίνει πνευματικὴ μορφή. Καὶ συμβαίνει αὐτὸ κατὰ τὴν πρώτη ἐφηβεία, ἐπειδὴ τότε εἶναι κατὰ κανόνα κοινωνικὰ ἀπείραχτος καὶ ἔξω ἀπό τούς κοινωνικοὺς καταπιεσμούς. Τὸ γεγονὸς αὐτὸ εἶναι ἀκριβῶς ἡ εὐκαιρία, μέσα στὴν ὁποία δρᾷ τὸ ἐσωτερικὸ κατεστημένο καὶ ἡ προστασία. Μέσα στὸ ἰδεολογικὸ θόλωμα καὶ τοὺς ἰδεολογικοὺς παρασυρμούς, ἐπιτυγχάνονται ὕψιστα κοινωνικὰ τέλη. Ἀντιγράφω ἀπὸ τὴν «Δοκιμασία τοῦ Πνεύματος» τοῦ Αἰμ. Χουρμούζιου :

«Ἡ ψυχανάλυση ἔπαυσε νὰ εἶναι τὸ κλειδὶ γιὰ τὴν εἴσοδο στὰ βιολογικὰ ἀπόρρητα τῆς ἀτομικῆς ψυχοσύστασης, ἔπαυσε νὰ εἶναι δηλαδὴ ὄργανο βοηθητικό τῆς κοινωνικῆς ἐπιστήμης κ' ἔγινε, ἢ μᾶλλον φιλοδόξησε νὰ γίνη, ἡ ἴδια, κοινωνικὴ ἐπιστήμη. Ἔτσι τὸ ἄτομο βρῆκε ἕνα πρόχειρο μέσο καί συχνὰ ἕνα πειστικὸ ἄλλοθι γιὰ τὴ φυγή του ἀπὸ τὰ κοινωνικά του ἐνδιαφέροντα καὶ μποροῦσε νὰ ὑψώσῃ ἄνετα τὸ φράχτη τῆς ἀπομόνωσης καὶ τοῦ ἐρμητισμοῦ του. Βρῆκε ἀκόμη ἕνα βολικὸ πρόσχημα γιὰ νὰ περιορίσῃ τὴν εὐθύνη του στὰ ἀσφυχτικὰ σύνορα τοῦ δικοῦ του κόσμου» (σελ. 70).

Ἡ τροπὴ λοιπὸν πρὸς τὸ Ἐγώ, εἶναι ἡ βάση τοῦ κοινωνικοῦ ἀναρχισμοϋ, πού κατ' οὐσίαν σημαίνει ἀπολιτικότητα. Μέσα σ' αὐτὸ τὸ κλῖμα τῆς μονίμως καλλιεργούμενης πολιτικῆς ἀνωριμότητας, γίνεται ἡ μέσῳ τῆς Ψυχανάλυσης προσφορώτερη ἀστυνόμευση τῶν ἰδεῶν τῆς νεολαίας καὶ τὸ ξεκαθάρισμα γιὰ τὴν συντήρηση τοῦ κατεστημένου. Δίπλα ἀπὸ τίς δημόσιες συζητήσεις τῶν φοιτητῶν, γιὰ τὸ δίκηο τοῦ Φρόϋντ σχετικὰ μὲ τὸν Μάρξ, κρυφακούει ὁ χωροφύλακας καὶ ὁ «ἐθνικόφρων» φοιτητής, ὁ αὐτάρκης στὴν ἰδεολογική του ὕπνωση. Ἡ ἀφ' ὑψηλοῦ βλέπουσα πνευματική μας συντήρηση ἀδυνατεῖ νὰ κατανοήσῃ τὰ ὄντως συμβαίνοντα, πολωμένη στὴν αὐταρέσκειά της μὲ τὸν ὑπερβατικὸ ἰδεαλισμὸ τοῦ Κάντ, τοῦ Πλάτωνα καὶ τοῦ Αὐγουστίνου. Παρέχεται ἔτσι ὅλο τὸ περιθώριο στὴν προστασία νὰ σερβίρη στὴν ἀγορά τοῦ βιβλίου ὅ,τι αὔτη νομίζει ἀποτελεσματικώτερο γιὰ τὴν πνευματικὴ θολούρα—τό μόνιμο μέσον πού χρησιμοποιεῖ μεταπολεμικὰ γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση τοῦ μαρξιστικοῦ ἐπηρεασμοῦ. Τὸν ἐξωσχολικὸ χῶρο ἐκτὸς ἀπὸ τὰ «ποιήματα» τὸν τροφοδοτεῖ ἰδεολογικὰ ἡ προστασία. Ὡς τώρα εἴχαμε τὴν ψυχανάλυση, πού δίνει ἤδη τὴν θέση της στὴν παραψυχολογία : Φρόμ,          Κέστλερ καί Ράϊχ. Εἶναι φυσικὰ ἀδύνατο νὰ καταλάβη ὁ νέος, κάτω ἀπὸ τὴν φαινομενικὴ διαμαρτυρία «κατὰ τοῦ κατεστημένου»,   ποιὸ   ἀπίθανο   σύμφυρμα ἰδεῶν κρύβεται μέσα στὶς θεωρίες τοῦ Ράϊχ [4] πού κατατείνουν οἱ ίδέες τοῦ Ράϊχ καί ποιά εἶναι τά κοινωνικά τέλη ὅλου αὐτοῦ τοῦ ἐκδοτικοῦ ὀργασμοῦ περί τόν Ράϊχ στόν ἀχαμνό μας τόπο [5]  Ἄν  ἡ Ψυχανάλυση εἶχε μὲ τήν θολούρα της μία ὡρισμένη ἀντιμαρξιστική κοινωνικὴ ἀποτελεσματικότητα, ἡ παραψυχολογία ἔχει τὴν δεκαπλάσια, διότι ἔχει τὸ προσωπεῖο ἐπιστήμης πού στηρίζεται στὰ συμπεράσματα τῆς σύγχρονης Φυσικῆς. Καί τοῦτα δίνουν ἄμετρο περιθώριο στὴν φανταστικὴ παραποίηση.

       Ἐννοεῖται, φυσικά, ὅτι ἡ προστασία ἔχει κάθε λόγο νὰ δημιουργῇ ἡ ἴδια τὶς «φιλοσοφικὲς περιέργειες» στὸν τόπο μας καὶ διόλου νὰ μὴν ἐμπιστεύεται στὴν ἀκαδημαϊκή μας διανόηση. Προτιμᾷ νὰ ἀντιπαρατεθῆ ἢ ἴδια ἀπέναντι στὸν Μαρξισμὸ καὶ ὄχι μέσῳ τῶν ἀκαδημαϊκῶν μας. Διότι βέβαια δὲν ἀρκεῖ νά ὠρύεται κανένας, προκειμένου ν' ἀντιμετωπίσῃ Μαρξισμό. Ὅσους «αἴρουν» τὸν Μαρξιομὸ μὲ δύο κουβέντες, εἶναι ἑπόμενο ἡ προστασία νὰ μὴν τοὺς ἐμπιστεύεται. Γιατί ὁ Μαρξισμὸς σήμερα δὲν εἶναι ὑπόθεση λέξεων, ἀλλά ἱστορικῶν δεδομένων. Μερικὰ ἀντίγνωμα μυαλὰ ἐπιμένουν ἀκόμη μέσα στὴν νοητική τους βραδύτητα ν' ἀντιπαραθέτουν τὴν Ρωσία στὴν Ἀμερικὴ ἢ τὴν Ἀμερικὴ στὴν Ρωσία. Τὸ πρόβλημα, δὲν εἶναι αὐτό. Σημασία ἔχει ὅτι ὁ καπιταλισμὸς ἔπαψε ν' ἀποτελῆ τὸ μόνο σύστημα στὸν κόσμο καὶ ἡ ἐπιβλητικὴ ὕπαρξη τοῦ σοσιαλισμοῦ τὸν ἀνάγκασε νὰ ἐφευρίσκη τρόπους ὑπάρξεως— μέσα στὸν διαρκῆ μετασχηματισμὸ καὶ τὸν συντονισμὸ πρὸς τὸ σοσιαλιστικόν ἰδεῶδες—πρᾶγμα πού ἐΐναι χρονικὰ ὑπὲρ τοῦ σοσιαλισμοῦ. Ἐπειδὴ ἡ προστασία ἔχει συνείδηση τῶν τέτοιων σχέσεών της μὲ τὸν Μαρξισμό, γι' αὐτὸ ἀναλαμβάνει ἡ ἴδια τὴν ἀντιμετώπιση του ἐδῶ. Ἡ κοινωνικὴ αὐθαιρεσία δὲν εἶναι εὔκολο νὰ μεταφερθῆ στὸ ἰδεολογικὸ πεδίο, ὅταν ἀντίπαλος εἶναι ὁ Μάρξ. Ἕνα ἀπὸ τὰ πλέον παλαιὰ «ἐρωτήματα» στὴν μαρξιστικὴ φιλολογία εἶναι ἡ ἀντικειμενικότης τῆς διαλεκτικῆς ὡς φυσικοῦ νόμου. Παρ' ὅλον ὅτι ἡ ἔννοια τῆς διαλεκτικῆς συμπληρώθηκε ἀπὸ τὸν Λένιν καί συνεχῶς διευρύνεται ἀπὸ τὶς σύγχρονες φιλοσοφικὲς μελέτες τῶν ἀνατολικῶν χωρῶν καὶ τῆς Δύσης [6]  καὶ ὁ κ. Κανελλόπουλος βάλθηκαν νὰ καταργήσουν τὸν μαρξισμό, ἀλλ' ἰδοὺ ὅτι καὶ σήμερα τὸ ἀντιμαρξιστικὸ μένος γύρω ἀπὸ τὶς ἴδιες ἀντιλήψεις περιστρέφεται. Τὸ γεγονὸς δὲν εἶναι ἐκπληκτικό.

Ἡ «πνευματικὴ ἀνανέωση» τῆς ἀστικῆς μας διανόησης συνίσταται στὴν ἀνὰ εἰκοσαετία ἐπανάληψη τῶν ἰδίων ἀπόψεων. Ἡ μέθοδος αὐτή φαίνεται ἀσφαλέστατη, γιατί μέσα στὸ ἀποπνικτικὸ πνευματικό μας καθεστώς, στὰ σαράντα του κανεὶς ἔχει πάψει νὰ ἐνδιαφέρεται γιὰ ὅ,τι διάβασε στὰ εἴκοσι. Συνεπῶς τὰ ἴδια πράγματα τοῦ φαίνονται καινούργια. Θά παρουσίαζε ἐξαιρετικὸ ἐνδιαφέρον μία μελέτη πού θὰ καταπιανόνταν μὲ τὴν στατικότητα τῶν ἰδεῶν τῶν ἰδεολογικῶν ἐκπροσώπων τῆς ἀστικῆς μας τάξης. Θὰ προέκυπταν οὐσιώδη συμπεράσματα καὶ γι' αὐτὴ τὴν ἴδια τὴν ἔννοια τοῦ «πνεύματος».

Ὅσο καὶ ἂν ὑποτεθῆ πώς ὁ Μαρξισμὸς σὰν φιλοσοφικὴ θεώρηση δὲν παρουσιάζει τὴν ὁποιαδήποτε ἐπιθυμητὴ ἢ ἀρεστὴ «πληρότητα», ὡς ἐπιστημονικὴ διαπιστωτικὴ θεωρία δὲν μπορεῖ νὰ παραγνωρισθῆ. Καὶ ἕνα πράγμα πού ἀποτελεῖ πιὰ γενικὴ ἐπιστημονικὴ κατάκτηση καὶ ὄχι μόνο μαρξιστική, εἶναι ὅτι ὁ καπιταλισμὸς διέπεται ἀπὸ τεράστιες ἀντιφάσεις, καθοριστικές τῆς μοίρας τῶν μικρῶν λαῶν.Τὸ νὰ παραγνωρίζη κανεὶς αὐτὲς τὶς ἀντιφάσεις, νὰ πλέκη εὐθηνούς ὕμνους πρὸς τὴν Ἀμερικὴ καὶ τὰ δολλάρια [7] καί νά ἐπικαλεῖται παγκόσμιαν "κρίσιν τοῦ πολιτισμοῦ" γιά τίς στιγμές πού περνάει ὁ τόπος, εἶναι φιλοσοφία τῆς πρό-λογικῆς περιόδου, δηλαδή δημοσιογραφική μυθολογία.

Διότι λογικὸν εἶναι ὅταν αἴρωμε τὸν μαρξισμό—ἔστω διά λέξεων—να αἴρωμε καὶ τὸ θεμελιῶδες του θεώρημα ἀπὸ τὴν τρέχουσα Ἱστορία, ἤγουν τὶς ἀντιφάσεις τοῦ καπιταλισμοῦ. Ἀλλά αὐτὲς οἱ διανοητικὲς ἀλχημίες ἔχουν πάψει νὰ πείθουν. Ἐπειδή ἡ ζωὴ κατάντησε εὐτελὲς γεγονός, ἔχει γίνει καὶ ἀπείρως λογικώτερη. Γράφει λοιπὸν ὁ Ι. Θεοδωρακόπουλος (Εἰσ. στὴ Φιλοσ. τόμ. Β'. σελ. 448):

« Ἡ θεωρία τοῦ Μάρξ, ἐνῷ διδάσκει ὅτι ἡ διαλεκτικὴ κίνηση εἶναι ὁ νόμος τῆς ἱστορίας, ἑξαιρεῖ τὸν ἑαυτόν της ἀπὸ αὐτόν τὸν νόμο τῆς Ἱστορίας καὶ θέτει τὸν ἑαυτὸν της πάντοτε ἔξω ἀπὸ τὸν νόμο τῆς ἱστορίας, σύμφωνα μὲ τὸν ὁποῖον ἡ μαρξικὴ θεωρία πρὲπει νά εἶναι μόνον ἕνα στάδιο, τὸ ὁποῖον θά ὑπερβαθῆ ἀπὸ ἕνα ἄλλο ἢ ἀπὸ μιὰ ἄλλη ἑρμηνεία τῆς ἱστορικῆς ζωῆς».

Τί σημαίνει αὐτὸ ; Ἁπλούστατα ὅτι ὁ ἐμπνευστὲς δαίμων τοῦ κ. Θεοδωρακοπούλου εἶναι τὸ καπρίτσιο. Ἂν τουλάχιστον ἔθετε τὸ πρόβλημα τῆς χρονικότητας στὴν διαλεκτική, ὅπως.ἔκανε κι' ὁ Βεζανῆς, θἇχε κάποιο νόημα ἡ ἀντίρρησή του. Ποῦ ὅμως ἡ θεωρία τοῦ Μὰρξ διδάσκει ἔτσι ἀφηρημένα καὶ γενικά, ὥστε νὰ περιλαμβάνη καὶ τοὺς Παπούα στὸ πλάνο της, ὅτι ἡ διαλεκτικὴ κίνηση εἶναι νόμος τῆς ἱστορίας : Ποῦ εἶπεν ὁ Μὰρξ τέτοια ἀόριστα πράγματα ; Ὁ Μὰρξ ἀναφέρει τὴν διαλεκτικὴ μέσα σὲ ὁλότητες στὴν ἱστορία, δηλαδή σὲ συγκεκριμένες σχέσεις παραγωγῆς, καὶ ὄχι στὴν ἱστορία τοῦ Ἀδὰμ καὶ τῆς Ἐΰας.

Δὲν ἔχουμε σκοπὸ ν' ἀνοίξουμε ἐδῶ λόγο γιὰ τὴν διαλεκτική. Θέλουμε ἁπλῶς νὰ δείξουμε ὅτι ἡ προστασία ἔχει τοὺς λόγους της πού δὲν ἐμπιστεύεται στὴν ἀκαδημαϊκή μας διανόηση τοὺς μαρξιστικοὺς χειρισμούς. Ἂν ὁ κ. Θεοδωρακόπουλος νομίζη (γι' αὐτὸ ἴσως τοὺς ἔχει στὴν 'ἴδια σελίδα), ὅτι ὅπως αἴρεται ὁ Φρόϋντ διὰ λέξεων μπορεῖ νὰ ἀρθῇ καὶ ὁ Μάρξ, πού εἶναι ἱστορικὸ γεγονός, ἡ προστασία ἔχει τοὺς λόγους της νὰ διοχετεύη τὸν Ράϊχ καὶ τὸν Κέστλερ. Καὶ φυσικὰ γιὰ τὸ ἔργο της αὐτὸ τὴν συμφέρει ἡ ἰδεοληπτική πόλωση τῆς πνευματικῆς μας ἡγεσίας καὶ σὲ αὐτὴν ἀκριβῶς τὴν ἔχει καταδικάσει.

Κατορθώνοντας νὰ βρίσκη ἡ προστασία τὰ πρόσωπα μὲ τὶς καλπάζουσες μονομανίες πού προωθεῖ στὴν κορυφὴ τῆς ἀκαδημαϊκῆς μας διανόησης, τοὺς δημιουργεῖ εὔκολα τὴν πεποίθηση ὅτι εἶναι οἱ θεματοφύλακες τῶν πατρίων καὶ τῶν ἱερῶν τοῦ τόπου, τῆς «παράδοσης». Καταφέρνει ἔτσι νὰ τοὺς πολώνῃ στὶς στατικὲς των ἰδεοληψίες, νὰ τοὺς ἀφήνῃ ἰδεολογικὰ ἀνεξέλιγκτους καὶ νὰ δημιουργῆ ἡ ἴδια τὸ περιβάλλον μέσα στὸ ὁποῖον τοὺς ἐπιβάλλει ἐν συνεχείᾳ νὰ δροῦν [8]

Ἔτσι ἐξηγεῖται ἡ πείσμων προσκόλληση τῆς ἡγεσίας μας στὶς ἰδεολογικές της χίμαιρες, γεγονὸς πού τὴν καθιστᾷ ἀνίκανη γιὰ ὁποιαδήποτε προσαρμογὴ πρὸς τὶς ἱστορικὲς ἀνελίξεις, καί πού μὲ τὴν σειρά της ἡ ἀνικανότης αὐτὴ ἐπενεργεῖ ὡς ἐνισχυτικὴ στὴν ἰδιοσυχνότητα τῆς ἰδεολογικῆς της πόλωσης. Ἀναγκαστικά, λοιπόν, ὡς φιλοσοφικὴ συμπλήρωση τῆς πνευματικῆς μας «ἀριστοκρατίας», ἀπομένει ὁ χωροφύλακας καὶ ἡ ψευδαίσθηση.

Ὑποστηρίχθηκε ὅτι μία ἀπὸ τὶς αἰτίες τῆς 21.4.67 ἦταν, ὅτι ἡ ἀστική μας τάξη δὲν ἐννόησε νὰ παραιτηθῆ καθόλου ἀπὸ τὰ κεκτημένα της. Γεννιέται ὅμως ἡ ἀπορία: μποροῦσε ἄραγε; Μὲ τὴν ὑπάρχουσα ἰδεολογική της ἱστορία, εἶναι νοητὴ καὶ σὰν πιθανότης, ἔστω, ὁποιαδήποτε ἰδεολογική της μετάπτωση, ἀφοῦ ἡ ὁποιαδήποτε κοινωνικὴ προσαρμογὴ θὰ ἐπέφερε καὶ κάποιαν ἀντίστοιχη ἰδεολογική; Θὰ ἐδεχόμαστε τὸν ἰσχυρισμὸ τοῦ κ. Θεοδωρακοπούλου ὅτι ἡ φιλοσοφικὴ κίνηση τοῦ τόπου μας εἶναι δικό του δημιούργημα, ἂν ἡ φιλοσοφική του δραστηριὸτης δὲν διε-δραματίζετο μέσα στὰ γνωστὰ δεδομένα καὶ κυρίως ἐν ἀπουσίᾳ ἀντιπάλου. Διότι ἡ πνευματική μας ἡγεσία, κατὰ τοῦτο μοιάζει μὲ τὴν ἀντίστοιχη τῆς Ἱσπανίας: ὅτι  φιλοσοφεῖ ἄνευ ἀντιπάλου. Ἡ ἔλλειψη ἀκριβῶς τοῦ ἀντιπάλου, εἶναι ἡ προϋπόθεση τῆς φιλοσοφικῆς της δραστηριότητος.

Ἡ μεταπολεμικὴ σχολικὴ παιδεία βαθύτατα σκοταδιστικὴ καὶ ἀσφυκτικὰ φορτωμένη ἀπὸ ὁλοσχερῶς ἄχρηστον ὄγκο «γνώσεων»—ἀκριβῶς γιὰ νὰ μὴν δίνη καιρὸ γιὰ ἄλλα διαβάσματα καί ἐνασχολήσεις. Καὶ ἂν κανένας κλωτσήση μέσα σὲ τοῦτο τὸ καθεστώς, νὰ πέση πάνω στὸν Φρόϋντ, τὸν Ράϊχ καί τὴν γενηὰ τοῦ '30. Ἄλλη διέξοδο νὰ μὴν ἔχη, μὰ καὶ ἂν τὴν ἔχη νὰ μὴ τὴν μπορεῖ.

Ἂν δὲ στὸ ἔσχατο τοῦτο καθαρτήριο, τοῦ μείνουν ὑπολείμματα ἀντοχῆς καὶ ἐπιμείνη νὰ διεκδικῆ τὴν ὁποιαδήποτε πνευματική του αὐτοτέλεια, νὰ ὁδηγηθῇ πρὸ τοῦ διλήμματος: ἐξορία εἴτε ἐσωτερική, εἴτε πέραν τῶν συνόρων.

Ἰδοὺ οἱ προϋποθέσεις καί ἡ σημασία τῆς ἐντόπιας πεφυσίωσης.[9]

( Το ἑπόμενο κεφάλαιο τοῦ βιβλίου στόν σύνδεσμο πού ἀκολουθεῖ , ἀναρτημένο στό ἱστολόγιο δυό χρόνια πρίν …..

Ἀναλύεται ἡ μεγάλη εὐθύνη καὶ συνενοχὴ τῆς αὐτοκαταστροφικῆς ἀριστερᾶς στὸ ἐθνικὸ ἔγκλημα πνευματικῆς ξηρασίας, αὐτό πού θεσμοθέτησε ἡ δεξιὰ καὶ ὁλοκληρώνεται σήμερα ἀπὸ τὴν φιλοευρωπαϊκὴ σοσιαλδημοκρατία. Ξαναλέω ἐθνικισμὸς καὶ εὐρωλιγουρισμὸς σὲ αὐτὸν τὸν τόπο συμβαδίζουν…)

Μ

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ ΣΤΗΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ 

( ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ - 7)

[1]. Εἰσαγωγή στὴ Φιλοσοφία, σελ. ΙΙΙ τόμος Α'.

[2]. Αὐτόθι, σελ. ΧΙ (τί πρέπει νὰ διαβάσω; = τί ψυγεῖο ν' ἀγοράσω ; = ποιὰ ἐγκυκλοπαίδεια ἔχει ὡραῖο ἐξώφυλλο γιὰ τὴν  βιβλιοθήκη;).

[3]. Δὲν εἶναι βέβαια ἀπορίας ἄξιον, ὁ μέγας ἀριθμὸς τῶν βιβλιοπωλείων πού ξεπετάχτηκαν μεταδικτατορικῶς καὶ διοχετεύουν τὰ βιβλία αὐτὰ πρὸς τὴν νεολαία. Ὅτι τὰ βιβλιοπωλεῖα αὐτὰ δὲν ἀνήκουν σὲ πρωτοβουλία τῆς Ἀριστερᾶς, εἶναι προφανές. Ἡ Ἀριστερὰ δὲν ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ τὴν ὕπαρξη ἀπείρου ἀριθμοῦ βιβλιοπωλείων. Κάπου ἀλλοῦ φαίνεται νὰ ὀφείλεται ἡ ὕπαρξη τῶν τόσο πολλῶν βιβλιοπωλείων.

[4]. Ὁ Ράϊχ εἶναι ἀμερικανός, πρώην μαρξιστής, αὐστριακῆς καταγωγῆς. Εὑρῆκε, ὅπως λέει, τὴν ὀργονική θεωρία. Τὸν καινοφανῆ ὅρο «ὀργόνη» ( orgone, τὸν παράγει ὁ Ράϊχ, ὡς ὑποθέτω, ἀπὸ τὸ ἀρχαῖο δικό μας ρῆμα ὀργάω-ὀργῶ καὶ εἶναι ὁ φορέας τῆς γενετήσιας συμπάθειας κατὰ τὸν ὀργασμό. Κάθε ἄνθρωπος εἶναι κι' ἕνας ἰδιαίτερος συσσωρευτὴς ὀργονικῆς ἐνέργειας. Ἡ ὀργονική ἐνέργεια εἶναι ὁ ἀρχικός φορέας ὅλου τοῦ κόσμου. Ὀργονικὸ σύστημα δὲν εἶναι μόνον ὁ ἄνθρωπος, εἶναι κι' ἕνας σεισμὸς ἢ μιὰ καταιγὶδα. Τὸ «φαινόμενο» τῆς ὀργονικῆς ἐνέργειας εἶναι ὁ ὀργασμὸς σὲ τέσσαρεις χρόνους : ἔνταση - φόρτιση - ἐκφόρτιση - χαλάρωση. Ὁ ὀργασμὸς διέπει ὀργανικό κι' ἀνόργανο κόσμο κι' ἕνας ὀργαστικός σπασμὸς (impulsion) διέπει ὅλα τὰ φαινόμενα τοῦ κόσμου. Αὐτὰ πού ἀνακάλυψε ὁ Ράϊχ δὲν εἶναι καθόλου νέα πράγματα στὴν ἱστορία τῶν ἰδεῶν. Παραδόξως τὶς ἴδιες ἀπὸψεις ἀναφέρει ὁ Σπένσερ ( οἱ πρῶτες ἀρχές, κεφ. Χ, Παρίσι 1902, βλ. ἐπὶσὴς W.Durant: Ἱστορία τῆς φιλοσοφίας, σελ. 313) συμπίπτουν δὲ χρονικά οἱ θεωρίες τοῦ Ράϊχ περὶ ρυθμοϋ τῆς ζωῆς, μὲ τις μεγαλοφυεῖς ἀναλύσεις τοῦ σοβιετικοῦ ἐπιστήμονα Ὀπάριν γιὰ τὴν προέλευση τῆς ζωῆς. Έργαστηριακῶς ἀποδεικνύεται, λέει ὁ Ράϊχ, ὅτι κακῶς οἱ φυσικοὶ ἐγκατέλειψαν τὴν θεωρία τοῦ αἰθέρα. Ὥστόσο, δὲν εἶναι σίγουρο ὅτι ἐπαναλαμβάνοντας κὰποιος τὰ ἴδια πειράματα στὸ ἐργαστήριο, θὰ μπόρεση ν’  ἀνακάλυψη τὰ ἴδια πράγματα μὲ τὸν Ράϊχ, διότι πρέπει ὁ πειραματιστὴς νὰ εἶναι φορτισμένος μὲ καθωρισμένο «ὀργονικό δυναμικό» : «Εἶναι φανερὸ λοιπὸν πὼς ἡ  βιοφυσικὴ δομὴ τοῦ παρατηρητὴ ἔχει κεφαλαιώδη σημασία γιὰ τὴν ἐργονομικὴ μελέτη»!  (Ὁ αἰθέρας, ὁ Θεὸς κι' ὁ  διάβολος, σελ. 104).
 
Εἶναι προφανὴς ἡ προσπάθεια τοῦ Ράϊχ νὰ ἐγγράψῃ προσημείωση στὶς «θετικές  ἐπιστῆμες». Ἔστω καὶ μέσῳ τοῦ μυστικισμοῦ. Εἰδικὰ ἐξαίρει τὸ σημεῖο τοῦτο ὁ Ράϊχ καὶ ἐπαίρεται ὡς πρὸς τοὺς ἄλλους ψυχαναλυτάς πού δὲν ἤξεραν μαθηματικά. Ὅσο γιὰ τὴν σχέση τοῦ Ράϊχ μὲ τὸν Μαρξισμό, εἶναι περιττὸ νὰ ποῦμε. Ἐν συμπεράσματι, κατὰ τὸν Ράϊχ, «ὁ ἄνθρωπος εἶναι κάτι περισσότερο ἀπὸ πολιτικὸν ζῶον». « Εἶναι ἕνα ζῶον προικισμένο μὲ διαθέσεις προσδιοριστικὲς τοῦ ροῦ τῆς ἱστορίας. Αὐτὲς οἱ διαθέσεις εἶναι συχνὰ ἄλογες». , δηλαδή.

[5]. Εἴδαμε ὡστόσο στὶς ἐκλογὲς καὶ κόμμα «ἀναρχοφιλελευθέρων», ὀπαδῶν τοῦ.. . Ράϊχ, δπῶς καὶ νεωστὶ ἐκδοθὲν στὸ χῶρο τῆς Ἀριστερᾶς βιβλίδιον μὲ τὸν τίτλο «"Ἄκου μαρξιστή», κατὰ τὸ «"Ἄκου ἀνθρωπάκο». Ὁ νοῶν, νοείτω...

[6]. Ἔχει δημοσιευθεῖ στὰ ἑλληνικὰ ἡ πρό δεκαετίας δημόσια συζήτηση τοῦ Σάρτρ μὲ τὸν Γκαρωντύ.

[7]. Περιοδικό  Εὐθύνη, τεῦχος 24, 1973, σελ. 588.

[8]. Γι’ αὐτὸ κιόλας καθόλου δὲν θα παραξενεύτηκε ἡ προστασία, πού μὲ τὸ Κυπριακὸ ἐμεῖς ἐπικαλεσθήκαμε παγκόσμια «κρίσιν τοῦ πολιτισμοῦ»! Ἁπλῶς θὰ ἐμειδίασεν… Ἕνας ἀπό τούς ὁρισμοὺς τοῦ κωμικοῦ εἶναι ἡ ἄκαιρος τραγικότης. Ὅταν τὰ πράγματα εἶναι αἰτιοκρατούμενα, μάταιη εἶναι ἡ ὁποιαδήποτε μεγαλορρήμων τραγικότης, ὅπως καὶ κάθε ἄλλο συναίσθημα. Ὅπως τὰ φυσικὰ γεγονότα εἶναι ἀϊσθητικῶς ἀδιάφορα, ἔτσι εἶναι ἠθικῶς καὶ τὰ ἱστορικά.

[9]. Ὁ καλοπίστως ἐθισμένος στήν πνευματικήν ὀλιγάρκεια, πού ἐνεπνεύσθη το κοσμοείδωλό του ἀπό τὰ λεγόμενα τῶν πνευματικῶν «αὐθεντιῶν» μας, θὰ μποροῦσε νὰ ἐξαναστῇ. Ἐμεῖς ὅμως δὲν κρίνουμε καθ' ἑαυτό τὸ ἔργον τῆς πνευματικῆς μας ἡγεσίας. Διότι δὲν μᾶς ἐνδιαφέρει. Τὸ κρίνουμε ἐν ἀναφορᾷ πρὸς τὰ ἀντικειμενικὰ δεδομένα, δηλαδὴ καθ’ ὅ μέτρο ἀφορᾷ σ' ἐμᾶς. Ὅσο ἔχομε τὸ προσωρινὸ δικαίωμα, ἔχομε καὶ τὴν ταυτόχρονη ὑποχρέωση νὰ τὸ κρίνωμε καὶ νὰ τό συσχετίσωμε πρὸς τὰ «ὄντως ὄντα». Καί τὸ ὄντως ὄν εἶναι, ὅτι μπορεῖ μὲν ἡ ἡγεσία μας νὰ ἀνακηρύσση ἑαυτήν δημιουργό τῆς φιλοσοφίας (ἢ μᾶλλον τοῦ φιλοσοφεῖν!) ἢ ὁ,τιδήποτε ἄλλο νομίζει, σημασία ὅμως ἔχει ὅτι ὅλες αὐτὲς οἱ ψευδαισθήσεις καὶ ἐξάρσεις εἶναι τὰ δεδομένα πού ἀπαιτεῖ ὡς προϋποθέσεις καὶ ἡ προστασία. Ἡ προστασία μιὰ τέτοιου εἴδους, μὲ τέτοιες νοοτροπίες καϊ ἐπιρρέπειες, ντόπια πνευματικὴ ἡγεσία χρειάζεται. Καϊ πάντα καταφέρνει νὰ τὴν δημιουργῆ. Ἐκεῖνο πού κυρίως ἐνδιαφέρει ἐμᾶς ἐδῶ εἶναι οἱ προϋποθέσεις τοῦ ὁποιουδήποτε χαρακτηρισμοῦ αὐτοῦ τοῦ ἔργου καὶ οἱ ἐπιπτώσεις του.