Ἡ ἀκοὴ ἔχει πολλὰ μοναδικὰ χαρακτηριστικὰ ποὺ δὲν εἶναι μὲ κανένα τρόπο συγκρίσιμα μὲ ἐκεῖνα τῶν ἄλλων αἰσθήσεων. Μποροῦμε γιὰ παράδειγμα νὰ χρησιμοποιήσουμε τὴ φωνή μας κατὰ βούληση γιὰ νὰ ἐμπλουτίσουμε τὴν ἀκοή μας, ἀλλὰ δὲν μποροῦμε νὰ ἀναγκάσουμε τὸ σῶμα μας νὰ ἐκπέμψει χρώματα γιὰ τὴν ψυχαγωγία τῶν ματιῶν σας, οὔτε μυρωδιὲς γιὰ νὰ εὐχαριστήσουν τὴ μύτη μας, ἢ ἐπιφάνειες ποὺ νὰ ἐκπληρώνουν τὶς προτιμήσεις τῆς ἁφῆς μας, ἢ γεύσεις ποὺ ἀρέσουν στὴ γλώσσα μας. Ἀκόμα, ὑπάρχουν διαφορὲς ὅσον ἀφορᾶ τὴν ἀκοὴ μὲ τὶς ὑπόλοιπες αἰσθήσεις, ὡς τρόπου αἰσθητήριας ἀντίληψης. Ἐξετάζουμε κάτι ὀπτικὰ γιὰ νὰ ἐξακριβώσουμε πὼς φαίνεται, μυρίζουμε γιὰ νὰ ἀντιληφθοῦμε πὼς μυρίζει, γευόμαστε γιὰ νὰ ἀνακαλύψουμε τὴ γεύση του, ἀλλὰ τὸ ρῆμα ἀκούω δὲν μπορεῖ νὰ ἀντιστραφεῖ μὲ τὸν ἴδιο τρόπο: δὲν ἀκοῦμε κάτι γιὰ νὰ αἰσθανθοῦμε πὼς ἠχεῖ. Στὰ βάθη τῶν λεξιλογίων μας θὰ μπορούσαμε νὰ ἀνιχνεύσουμε ἑρμηνεῖες γιὰ τὴ λέξη ἀκοὴ μὲ πολιτικὴ σημασία. Στὴν Ἑλληνικὴ γλῶσσα ὅπως καὶ στὴ λατινικὴ γιὰ παράδειγμα, ἡ ἀκοὴ ἐμφανίζεται ὡς εἶδος ὑπακοῆς ἢ ἐθνικότητας (ὑπηκοότητα ποὺ ἀφαιρέθηκε σὲ πολλοὺς ἀνυπάκοους ἐπὶ ἐπαναστάσεως) καὶ στὴ γερμανικὴ ἡ ἀκρόαση συσχετίζεται μὲ τὴν κτήση. Ἐπίσης ἡ ἔννοια τῆς ἀκρόασης στὴν ἰατρικὴ χρησιμοποιεῖται ὡς τεχνικὸς ὅρος ποὺ περιγράφει τὸ ἄκουσμα τῶν ἐσωτερικῶν ἤχων τοῦ σώματος μὲ τὴ χρήση στηθοσκοπίου, ἰδιότητα ποὺ ἀντικατοπτρίζει τὴν ἱκανότητα ποὺ κατέχει ὁ ἦχος νὰ διαπερνᾶ τοιχώματα.
Τὸ θέμα τοῦ ἤχου καὶ τῆς μουσικῆς ἔχει ἀποδειχθεῖ βεβαίως ἰδιαίτερης σημασίας γιὰ τοὺς φιλοσόφους καὶ ἄλλους τολμηροὺς ἐπαγγελματίες τοῦ ἐξωτικοῦ χώρου τῶν διανοητικῶν ἀσκήσεων. Ὁ Ἀριστοτέλης ἂς ποῦμε, ἐξέφραζε τὴ σκέψη ὅτι ἡ ἀκρόαση συνδέεται μὲ τὸ χαρακτήρα καὶ τὴν ἠθική. Ἀτέλειωτες συζητήσεις καὶ διαφορετικὲς ἀπόψεις ἐξακολουθοῦν νὰ διατυπώνονται στὸ ἐρώτημα τοῦ καταπόσον ἡ μουσικὴ εἶναι πολιτιστικὸ ἢ φυσικὸ εἶδος. Οἱ βιολογικὲς ρίζες τῆς ἀνθρώπινης μουσικότητας θὰ μποροῦσαν νὰ ἐντοπιστοῦν στὴν παιδικὴ ἡλικία καὶ ἰδιαίτερα στὴν ἀλληλεπίδραση τῶν ἐμβρύων μὲ τὴ μητέρα τους. Ἀπὸ τὴν ἄλλη ἡ συναινετικὴ ἄποψη ποὺ ὑπερισχύει στοὺς ὁρισμοὺς ποὺ παρέχονται γιὰ τὴ μουσικὴ στὰ λεξικὰ ὡς "τέχνη τῆς ἔκφρασης συγκινήσεων μέσω τοῦ συνδυασμοῦ ἤχων, φωνῶν, ἢ ὀργάνων" καθὼς καὶ τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ μουσικὴ ἀντιμετωπίζεται ὡς ἀποτέλεσμα πρακτικῶν, ἐννοιῶν, καὶ ἀντιλήψεων ποὺ στηρίζονται σὲ συγκεκριμένες κοινωνικὲς δομὲς καὶ ἀλληλεπιδράσεις, τείνει πρὸς τὴν παραδοχὴ τῆς ἄποψης ὅτι ἡ μουσικὴ εἶναι τεχνητὸ εἶδος. Ἀλλὰ ἀνεξάρτητα μὲ τὸ ἂν ἡ μουσικὴ εἶναι στὴ βιολογία μας, ὁ πολιτισμὸς μας εἶναι στὴ μουσική μας καὶ οἱ ἱστοὶ τῆς ἰδεολογίας καὶ τοῦ πολιτισμοῦ ποὺ ἔχουμε οἱ ἴδιοι δημιουργήσει, ὁριοθετοῦν καὶ τὸ χῶρο μέσα στὸν ὁποῖο αἰωρούμαστε.
Ὑπάρχουν πολλοὶ ποὺ ἔχουν ἀναγνωρίσει τὴν ὕπαρξη φυσικῆς συγγένειας μεταξύ του ἰδεαλισμοῦ καὶ τῆς ἐμπειρίας τοῦ ἤχου. Ὁ ὑλισμὸς βασίζεται στὴν ὀπτικὴ ἐμπειρία, ἀφοῦ θὰ πρέπει νὰ δοῦμε κάτι γιὰ νὰ ἐπιθυμήσουμε τὴν ἀπόκτησή του. Ὁ ἰδεαλισμὸς εἶναι ἕνα σύστημα ποὺ κατὰ πάσα πιθανότητα ἐφευρέθηκε ἀπὸ τυφλό. Βέβαια θὰ πρέπει νὰ εἶναι ἐξαιρετικὰ δύσκολο ἀκόμη καὶ γιὰ τὸν τυφλὸ νὰ εἶναι ἀπόλυτα Πλατωνικός, κατὰ συνέπεια δὲν εἶναι ἡ ὀπτικὴ ἀλλὰ ἡ ἀκοὴ ἡ ἀληθὴς αἴσθηση τῆς ἰδανικῆς ἀπελευθέρωσης ἀπὸ τὴν ἐξάρτησή μας ἀπὸ τὸν ὁρατὸ-ὑλικὸ κόσμο.
Ὅπως ἕνα ὄνειρο ποὺ τὸ μισοθυμόμαστε, ποὺ μᾶς κατατρέχει τὶς ὧρες ποὺ εἴμαστε ξύπνιοι καὶ τὸ περιεχόμενό του εἶναι ἀδύνατο νὰ περιγράψουμε μὲ σαφῆ ἀκρίβεια, ἔτσι μὲ γυροφέρνει ἀκόμα τὸ ἀγωνιῶδες αἴσθημα τῆς ἀπουσίας μου ἀπὸ τὴ ροκάδικη μπάντα τῶν συμμαθητῶν μου, τῆς ἄβολης ἰδέας πὼς ποτὲ δὲν ὑπῆρξα ἕνας ἀπὸ τοὺς κατόχους του κλειδιοῦ τῆς γκαρσονιέρας, ποὺ νοικιάζανε ρεφενὲ γιὰ νὰ κάνουν "πρόβες" τὶς χειμωνιάτικες νύχτες. Αὐτὸ ἐξηγοῦσα τὶς προάλλες τὸν Θόδωρο -τὸν πρὶν τριάντα χρόνια συμμαθητή μου στὸ σχολεῖο καὶ ἕναν ἐκ τῶν πρώην μελῶν τῆς ροκάδικης μπάντας τοῦ σχολείου.
Στὰ τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ ΄70, βέβαια, κανεὶς δὲν φανταζόταν γιὰ τὸ τί θὰ ἐπακολουθήσει καὶ φυσικὰ κανείς μας δὲν σκεπτόταν τὸ καταπόσον ὅ,τι διαδραματιζόταν τότε θὰ ἐπηρέαζε τὶς θέσεις μας σὲ τέτοιο βαθμὸ ποὺ τώρα συνειδητοποιοῦμε. Ἔχω τὴν ἐντύπωση πὼς ἂν ἤμουν μέλος ἐκείνης τῆς ροκάδικης μπάντας, ὁ τρόπος ποὺ σκέφτομαι τώρα θὰ ἦταν πολὺ διαφορετικός, ἀφοῦ οἱ τρέχουσες ἀντιλήψεις ἑνὸς ἀνθρώπου μποροῦν νὰ ἀπεικονιστοῦν ὡς ἕνα μεγάλο κρεμμύδι, τίποτα περισσότερο δηλαδὴ, ἀπὸ ἀλεπάλληλα στρώματα. Τὸ ἐπιφανειακὸ διαποτίζεται ἀπὸ τὸ ἄρωμα ποὺ ἀναδίδουν οἱ συγκρουόμενες ἑρμηνεῖες τῆς ἱστορίας, τῶν ἀναμνήσεων, τῶν ἀναγνωσμάτων, τῶν φόβων καὶ τῶν ἐπιθυμιῶν ποὺ σχηματίζουν τὰ ἐσωτερικότερα, ὅπως αὐτὰ ἔχουν διαμορφωθεῖ ἀπὸ τὶς ἐμπειρίες τῆς ἀγάπης, τῶν ἰδεοληψιῶν, τῆς ἔχθρας. Ἕνα ἀπὸ τὰ πολλὰ στρώματα ποὺ ἀπουσιάζουν στὴ δική μου περίπτωση, εἶναι ἡ ροκάδικη μπάντα.
-Ἐσὺ τί κάνεις; ρώτησα τὸν Θόδωρα ποὺ εἶναι τώρα μέλος λαϊκῆς ὀρχήστρας (μπάσο κιθάρα καὶ φωνητικά).
-Μέχρι πρὸτινος εἶχα τὸ δικό μου blog, μὲ λέει, γιὰ νὰ προσφέρω τὴν ἀνακούφιση τῆς μουσικῆς σὲ καμμιὰ δεκαριὰ φίλους ποὺ θυμοῦνται ἀκόμα τὰ παλιά, ἀλλὰ μετὰ ἀποφάσισα νὰ περιοριστῶ στὸ ἄσκοπο καὶ συνεχὲς γαύγισμα.
Τὸ θέμα τοῦ ἤχου καὶ τῆς μουσικῆς ἔχει ἀποδειχθεῖ βεβαίως ἰδιαίτερης σημασίας γιὰ τοὺς φιλοσόφους καὶ ἄλλους τολμηροὺς ἐπαγγελματίες τοῦ ἐξωτικοῦ χώρου τῶν διανοητικῶν ἀσκήσεων. Ὁ Ἀριστοτέλης ἂς ποῦμε, ἐξέφραζε τὴ σκέψη ὅτι ἡ ἀκρόαση συνδέεται μὲ τὸ χαρακτήρα καὶ τὴν ἠθική. Ἀτέλειωτες συζητήσεις καὶ διαφορετικὲς ἀπόψεις ἐξακολουθοῦν νὰ διατυπώνονται στὸ ἐρώτημα τοῦ καταπόσον ἡ μουσικὴ εἶναι πολιτιστικὸ ἢ φυσικὸ εἶδος. Οἱ βιολογικὲς ρίζες τῆς ἀνθρώπινης μουσικότητας θὰ μποροῦσαν νὰ ἐντοπιστοῦν στὴν παιδικὴ ἡλικία καὶ ἰδιαίτερα στὴν ἀλληλεπίδραση τῶν ἐμβρύων μὲ τὴ μητέρα τους. Ἀπὸ τὴν ἄλλη ἡ συναινετικὴ ἄποψη ποὺ ὑπερισχύει στοὺς ὁρισμοὺς ποὺ παρέχονται γιὰ τὴ μουσικὴ στὰ λεξικὰ ὡς "τέχνη τῆς ἔκφρασης συγκινήσεων μέσω τοῦ συνδυασμοῦ ἤχων, φωνῶν, ἢ ὀργάνων" καθὼς καὶ τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ μουσικὴ ἀντιμετωπίζεται ὡς ἀποτέλεσμα πρακτικῶν, ἐννοιῶν, καὶ ἀντιλήψεων ποὺ στηρίζονται σὲ συγκεκριμένες κοινωνικὲς δομὲς καὶ ἀλληλεπιδράσεις, τείνει πρὸς τὴν παραδοχὴ τῆς ἄποψης ὅτι ἡ μουσικὴ εἶναι τεχνητὸ εἶδος. Ἀλλὰ ἀνεξάρτητα μὲ τὸ ἂν ἡ μουσικὴ εἶναι στὴ βιολογία μας, ὁ πολιτισμὸς μας εἶναι στὴ μουσική μας καὶ οἱ ἱστοὶ τῆς ἰδεολογίας καὶ τοῦ πολιτισμοῦ ποὺ ἔχουμε οἱ ἴδιοι δημιουργήσει, ὁριοθετοῦν καὶ τὸ χῶρο μέσα στὸν ὁποῖο αἰωρούμαστε.
Ὑπάρχουν πολλοὶ ποὺ ἔχουν ἀναγνωρίσει τὴν ὕπαρξη φυσικῆς συγγένειας μεταξύ του ἰδεαλισμοῦ καὶ τῆς ἐμπειρίας τοῦ ἤχου. Ὁ ὑλισμὸς βασίζεται στὴν ὀπτικὴ ἐμπειρία, ἀφοῦ θὰ πρέπει νὰ δοῦμε κάτι γιὰ νὰ ἐπιθυμήσουμε τὴν ἀπόκτησή του. Ὁ ἰδεαλισμὸς εἶναι ἕνα σύστημα ποὺ κατὰ πάσα πιθανότητα ἐφευρέθηκε ἀπὸ τυφλό. Βέβαια θὰ πρέπει νὰ εἶναι ἐξαιρετικὰ δύσκολο ἀκόμη καὶ γιὰ τὸν τυφλὸ νὰ εἶναι ἀπόλυτα Πλατωνικός, κατὰ συνέπεια δὲν εἶναι ἡ ὀπτικὴ ἀλλὰ ἡ ἀκοὴ ἡ ἀληθὴς αἴσθηση τῆς ἰδανικῆς ἀπελευθέρωσης ἀπὸ τὴν ἐξάρτησή μας ἀπὸ τὸν ὁρατὸ-ὑλικὸ κόσμο.
Ὅπως ἕνα ὄνειρο ποὺ τὸ μισοθυμόμαστε, ποὺ μᾶς κατατρέχει τὶς ὧρες ποὺ εἴμαστε ξύπνιοι καὶ τὸ περιεχόμενό του εἶναι ἀδύνατο νὰ περιγράψουμε μὲ σαφῆ ἀκρίβεια, ἔτσι μὲ γυροφέρνει ἀκόμα τὸ ἀγωνιῶδες αἴσθημα τῆς ἀπουσίας μου ἀπὸ τὴ ροκάδικη μπάντα τῶν συμμαθητῶν μου, τῆς ἄβολης ἰδέας πὼς ποτὲ δὲν ὑπῆρξα ἕνας ἀπὸ τοὺς κατόχους του κλειδιοῦ τῆς γκαρσονιέρας, ποὺ νοικιάζανε ρεφενὲ γιὰ νὰ κάνουν "πρόβες" τὶς χειμωνιάτικες νύχτες. Αὐτὸ ἐξηγοῦσα τὶς προάλλες τὸν Θόδωρο -τὸν πρὶν τριάντα χρόνια συμμαθητή μου στὸ σχολεῖο καὶ ἕναν ἐκ τῶν πρώην μελῶν τῆς ροκάδικης μπάντας τοῦ σχολείου.
| Who knows where the time goes - Fairport Convention | Sandy Denny |
Στὰ τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ ΄70, βέβαια, κανεὶς δὲν φανταζόταν γιὰ τὸ τί θὰ ἐπακολουθήσει καὶ φυσικὰ κανείς μας δὲν σκεπτόταν τὸ καταπόσον ὅ,τι διαδραματιζόταν τότε θὰ ἐπηρέαζε τὶς θέσεις μας σὲ τέτοιο βαθμὸ ποὺ τώρα συνειδητοποιοῦμε. Ἔχω τὴν ἐντύπωση πὼς ἂν ἤμουν μέλος ἐκείνης τῆς ροκάδικης μπάντας, ὁ τρόπος ποὺ σκέφτομαι τώρα θὰ ἦταν πολὺ διαφορετικός, ἀφοῦ οἱ τρέχουσες ἀντιλήψεις ἑνὸς ἀνθρώπου μποροῦν νὰ ἀπεικονιστοῦν ὡς ἕνα μεγάλο κρεμμύδι, τίποτα περισσότερο δηλαδὴ, ἀπὸ ἀλεπάλληλα στρώματα. Τὸ ἐπιφανειακὸ διαποτίζεται ἀπὸ τὸ ἄρωμα ποὺ ἀναδίδουν οἱ συγκρουόμενες ἑρμηνεῖες τῆς ἱστορίας, τῶν ἀναμνήσεων, τῶν ἀναγνωσμάτων, τῶν φόβων καὶ τῶν ἐπιθυμιῶν ποὺ σχηματίζουν τὰ ἐσωτερικότερα, ὅπως αὐτὰ ἔχουν διαμορφωθεῖ ἀπὸ τὶς ἐμπειρίες τῆς ἀγάπης, τῶν ἰδεοληψιῶν, τῆς ἔχθρας. Ἕνα ἀπὸ τὰ πολλὰ στρώματα ποὺ ἀπουσιάζουν στὴ δική μου περίπτωση, εἶναι ἡ ροκάδικη μπάντα.
-Ἐσὺ τί κάνεις; ρώτησα τὸν Θόδωρα ποὺ εἶναι τώρα μέλος λαϊκῆς ὀρχήστρας (μπάσο κιθάρα καὶ φωνητικά).
-Μέχρι πρὸτινος εἶχα τὸ δικό μου blog, μὲ λέει, γιὰ νὰ προσφέρω τὴν ἀνακούφιση τῆς μουσικῆς σὲ καμμιὰ δεκαριὰ φίλους ποὺ θυμοῦνται ἀκόμα τὰ παλιά, ἀλλὰ μετὰ ἀποφάσισα νὰ περιοριστῶ στὸ ἄσκοπο καὶ συνεχὲς γαύγισμα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου