Σιωπηλός ψηφιακός ἐγκέφαλος

Δογματισμὸς εἶναι ἡ φυσιολογικὴ κατάσταση τοῦ ἀνθρώπινου μυαλοῦ, ἡ θέση στὴν ὁποία τείνει ἀπὸ τὴ φύση του. Ὁ σκεπτικισμὸς εἶναι μιὰ κατάσταση κρίσης, τὸ ἀναπόφευκτο ἀποτέλεσμα τῆς διανοητικῆς ἐνδιάμεσης φάσης ποὺ ἐμφανίζεται ἀπαραιτήτως, ὅποτε τὸ ἀνθρώπινο μυαλὸ καλεῖται νὰ ἀλλάξει δόγμα -οὐσιαστικὰ τὸ διάστημα κατὰ τὸ ὁποῖο ὁ νοῦς ἐπεξεργάζεται τὸ ἐὰν θὰ ἐπιτρέψει τὴ μετάβαση ἀπὸ τὸν ἕνα δογματισμὸ στὸν ἄλλο. Οἱ ἄνθρωποι ὑπάκουσαν σ΄αὐτὸν τὸν τυραννικὸ νόμο τῆς φύσης τους ἀκόμα καὶ στὶς ἐπαναστατικές τους περιόδους, δίνοντας δογματικὴ μορφὴ στὶς σημαντικὲς ἰδέες. Αὐτὰ μονολογοῦσε ὁ σιωπηλὸς Σωτήρης, τὰ βράδυα ποὺ ἐμφανιζότανε στὸ καφενεῖο ὅταν τὸ πρωὶ τὸν εἶχαν ἀπολύσει ἀπὸ τὴ δουλειά, κάτι ποὺ εἶχε ἀποκτήσει χαρακτήρα μονιμότητας ἀπὸ τὴν ἀνάποδη.

-Τί ἔγινε ρὲ Σωτηράκη πάλι πριονοκορδέλα σὲ περάσανε; Τὸν ρωτοῦσε ὁ Χαιρεκάκης ποὺ ἀπὸ καιρὸ εἶχε ἀρχίσει νὰ τὸν παίρνει στὸ ψιλό.


-Ἔπρεπε νὰ τὸ εἶχα καταλάβει ἀπὸ τὴν πρώτη μέρα ποὺ μὲ λούσανε μὲ τὶς λέξεις κλειδιά, ἐξακολουθοῦσε τὸ μονόλογό του ὁ σιωπηλὸς Σωτήρης, χωρὶς νὰ δίνει ἰδιαίτερη σημασία στὰ σχόλια τοῦ Χαιρεκάκη.

Ἡ ἄποψη τοῦ Σωτήρη ἦταν πὼς ἡ δυναμικὴ τῶν ἀξιῶν τῶν ἀστῶν φωτίζεται ἀπὸ λέξεις κλειδιά. Ἔφερνε γιὰ παράδειγμα λέξεις ποὺ χρησιμοποιοῦσαν συχνὰ τ΄ἀφεντικὰ στὴ δουλειὰ ὅπως χρήσιμος, σοβαρός, ἑταιρεία, ἀνάπτυξη, ἐπέκταση, πωλήσεις, διαφήμιση, ἄνεση, αὐτοπεποίθηση, ἀποδοτικότητα, δύναμη, ἱκανότητα, αὐτοέλεγχος, σταδιοδρομία, ἐπιτυχία καὶ ἐπισήμαινε πὼς ὑπῆρχαν ἄλλες ποὺ εἶχαν καταγραφεῖ στὶς γκρίζες περιοχὲς τῶν λεξιλογίων τῶν γκόλντεν μπόϊζ, ὥστε νὰ τοὺς ἀπαλλάξουν ἀπὸ τὸ ἐνοχλητικό τους νόημα, ὅπως, ἐπιφυλακτικότητα, δυσφήμιση, ἀβεβαιότητα, μοναξιά, ἀμέλεια, στοχασμός, διστακτικότητα, μετριοφροσύνη, ὁ φόβος ποὺ πῆρε τὴ θέση τῆς ἐλπίδας. Οἱ λέξεις τους λένε μισὲς ἀλήθειες, ἢ γιὰ νὰ τὸ πῶ καλύτερα, ἀσύστολα ψέμματα, παραπονιότανε ὁ Σωτηράκης καὶ παραγέμιζε τὸ παράπονό του μὲ σύντομα λογίδρια στὸ ἴδιο μῆκος κύματος. Ἡ γλῶσσα εἶναι τὸ ὄργανο μὲ τὸ ὁποῖο ὁ κόσμος καὶ ἡ κοινωνία ρυθμίζονται, καὶ οἱ λέξεις κλειδιά, ποὺ προφθάνουν πάντοτε τὴ ροὴ τῶν γεγονότων, σηματοδοτοῦν τὶς ἱστορικὲς ἀλλαγές. Αὐτὴ εἶναι ἡ ὀμορφιὰ τῶν λέξεων κλειδιῶν, ἀλλὰ ὁ ἦχος τους δονεῖ τὰ ἀκουστικὰ τύμπανα μόνο τῶν εὐαίσθητων αὐτιῶν.

Πρὶν ἀπὸ δυὸ-τρία χρόνια ὅταν τὸν εἶχαν ἀπολύσει ἀπὸ μιὰ ἑταιρεία ἀνάπτυξης ἐξειδικευμένων ἐφαρμογῶν λογισμικοῦ τὰ εἶχε βάλει πάλι μὲ τὶς λέξεις κλειδιά. Τὸ οὐτοπικὸ μέλλον τὸ ὁποῖο ὑποσχόταν στὰ ἐμβρυϊκά του βήματα τὸ διαδίκτυο, ἔλεγε τότε, στράβωσε στὴ διαδρομὴ του μέσῳ τοῦ συστήματος. Στὶς ἀρχὲς τῆς δεκαετίας τοῦ ΄90, ἡ δημοφιλέστερη παρομοἰωση γιὰ τὸ χαρακτηρισμὸ τοῦ internet ἦταν ρίζωμα, ἐμπνευσμένη ἀπὸ τὸν τρόπο ποὺ προβλεπόταν τότε ἡ ἐξάπλωσή του. Πιὸ πρόσφατα, ἡ ἀλληγορία αὐτὴ μετατοπίστηκε, καὶ τὸ ρίζωμα ἀντικαταστάθηκε ἀπὸ τὴν τροφοδοσία. Ἔτσι μὲ τὴν αὐξανόμενη ἐμπορευματοποίηση τοῦ διαδικτύου, τὸ περιεχόμενο τῶν ἱστῶν ἄρχισε νὰ διανέμεται ὡς τροφὴ ὑπὸ τὴ μορφὴ τοῦ RSS, τῶν τηλεοπτικῶν καὶ τῶν HTML-ἐνσωματωμένων πληροφοριῶν. Ἂν κοιτάξει κανεὶς προσεκτικὰ τὴν ἐξελικτικὴ πορεία τοῦ σχετιζόμενου μὲ τὸ διαδίκτυο λεξιλογίου, θὰ διαπιστώσει ὅτι ἡ γλῶσσα -ποὺ εἶναι πάντοτε ἀλάνθαστη ὅταν γεφυρώνει τὴ διανοητικὴ μὲ τὴν ὑλικὴ ἱστορία- δὲν ἔκανε ἐξαίρεση οὔτε στὴν περίπτωση αὐτή. Ἡ ἀρχικὴ μορφὴ τῆς φυτικῆς ζωῆς (ρίζωμα) στὴ συνέχεια ἔδωσε τόπο στὰ καταναλωτικὰ μέσα καὶ οἱ χρῆστες-καταναλωτὲς αὐτοθαυμαζόμαστε μασώντας ψηφιακὸ χόρτο.

Ἡ ἤρεμη ἀπογοήτευση τοῦ σιωπηλοῦ Σωτήρη ἐπιδεινώθηκε στὴ μέση ἡλικία ὁπὸτε καὶ τὸ ἔρημο φαράγγι (οἱ σιωπές του), ποὺ χωρίζει τὶς φιλοδοξίες ἀπὸ τὰ ἐπιτεύγματα, ἄρχισε νὰ μεγαλώνει καὶ τὸν παρέσυρε σὲ ὑπερβολές. Διαμαρτυρόταν γιὰ τοὺς φίλους του ποὺ εἶχαν ὅλοι τους χτίσει εἰδύλλια μεγάλης ἀπόστασης, τὰ διατηροῦσαν ζωντανὰ μέσω ἠλεκτρονικῆς ἐπαφῆς καὶ θεωροῦσαν πὼς ὁ πραγματικὸς ἐαυτὸς τους ἐκφράζεται καλύτερα online. Ἤμασταν ὅλοι μας μέσα σ΄ἕνα μικρὸ γραφεῖο, ἔλεγε, ὅμως διανοητικὰ καὶ συναισθηματικὰ ὁ καθένας μας ἦταν δεσμευμένος ἀλλοῦ. Συζητοῦσες κάτι τὴ μιὰ στιγμὴ καὶ τὴν ἄλλη ὁ καθένας βυθιζόταν σὲ μιὰ διαφορετικὴ τηλεφωνικὴ συνομιλία στὸ κινητό, ἀλλάζοντας φωνὴ καὶ ὕφος. Ποῦ βρίσκονται τώρα αὐτοί, ποῦ πήγανε; διερωτόμουν. Τί συμβαίνει στὴν περίπτωση πού οἱ ἐαυτοί μας, αὐτοὶ πού θεσπίζονται μέσῳ ψηφιακῶν μέσων δὲν συμπίπτουν μὲ ἐκείνους πού παρουσιάζουμε ὅταν ἀλληλεπιδροῦμε μὲ κάποιον πρόσωπο μὲ πρόσωπο, ἢ ὅταν ὁ ψηφιακὸς ἐαυτὸς μας ἔρχεται σὲ πλήρη ἀντίθεση μὲ τὸ φυσικό; Ὑπάρχει τέτοιο πράγμα πού νὰ ὀνομάζεται ἀληθινὸς ἐαυτὸς πλέον; Ὑπῆρξε ποτέ;

-Ἡ μοναξιὰ εἶναι ἐπικίνδυνη γιὰ τὴν ὑγεία Σωτήρη, τὸν ἐπανέφερε στὴν πραγματικότητα ὁ Ξηροκαρπίτης, ποὺ εἶχε πολλὰ χρόνια ζήσει καὶ στὶς δύο πλευρὲς τῆς μάχης (καμμιὰ δεκαριὰ χρόνια παντρεμένος κι ἄλλα τόσα ζωντοχῆρος). Ἡ μοναξιὰ εἶναι χειρότερη καὶ ἀπὸ τὸ κάπνισμα.

-Ἄσε ρὲ φίλε, ἀποκρινόταν ὁ σιωπηλὸς Σωτήρης, ποὺ εἶχε ἀπάντηση γιὰ ὅλα. Δὲν ὑπάρχει ἀντικειμενικὸ μέτρο τῆς μοναξιᾶς, ἡ ὑποκειμενική της ἐμπειρία εἶναι ἐπιβλαβής, ὄχι ὁ πραγματικὸς ἀριθμὸς τῶν κοινωνικῶν ἐπαφῶν ποὺ ἔχει κάποιος. Τὸ ζήτημα εἶναι ἡ σωστὴ διαχείριση τῆς ἀπογοήτευσης. Ὅλοι μεταχειρίζονται τὴ ζωὴ τους ὅπως τὴ βλέπουν στὰ πρωϊνάδικα, ποὺ ἀντὶ νὰ σὲ λένε τὴν ἀλήθεια πὼς στὴν οὐσία ζεῖς γιὰ νὰ ἐργάζεσαι, στὴν παρουσιάζουνε σὰν καθημερινὸ ἡρωϊσμὸ τῆς ἐνσωμάτωσης τῆς ἐργασίας σου στὴν καθημερινότητα γιὰ νὰ διατηρήσεις τὸ γάμο σου καὶ τὴν ἀνατροφὴ τῶν παιδιῶν.

Ἅμα ἄκουγε τέτοιες κουβέντες ὁ Ἀόμματος (ἐλαιοχρωματιστὴς στὸ ἐπάγγελμα), ἐνῷ κατὰ βάθος συμπαθοῦσε τὸ σιωπηλὸ Σωτήρη, ἐμφανιζότανε σαρκαστικός. Ἄντε καὶ τοῦ χρόνου μὲ ἠχεῖα, μισολογοῦσε.

Μοναχὰ ὁ Πλάτωνας μποροῦσε μὲ ἀκρίβεια νὰ περιγράψει τὴν κατάσταση τοῦ σιωπηλοῦ Σωτήρη, ἀφοῦ ὅπως ἔλεγε οἱ κουβέντες του μὲ τὸ Σωτηράκη εἶναι σά νὰ συζητάει ὁ γέρων Πλάτωνας μὲ τὸ νεαρὸ ἑαυτό του. Ὁ σιωπηλὸς Σωτήρης εἶναι ὁ ἥρωας τῆς ἱστορίας τοῦ "Δρομέα Μεγάλων Ἀποστάσεων" τοῦ Alan Sillitoe ποὺ τὴ μέρα τῆς κούρσας καὶ μετὰ ἀπὸ ἐξαντλητικὴ προετοιμασία ἀπαρνιέται τὴ νίκη. Σταματᾶ σκόπιμα μερικὰ μέτρα μπροστὰ ἀπὸ τοὺς ἄλλους δρομεῖς λίγο πρὶν κόψει τὸ νῆμα, ἐνῷ θὰ μποροῦσε εὔκολα νὰ εἶχε κερδίσει. Ἀφήνει τοὺς ἄλλους δρομεῖς νὰ τὸν περάσουν καὶ νὰ τερματίσουν πρῶτοι, σὲ μία μηδενιστικὴ χειρονομία περιφρόνησης πρὸς τοὺς ὑποτιθέμενους κοινωνικὰ ἀνώτερούς του καὶ τὶς κατασταλτικὲς δυνάμεις ποὺ ἀντιπροσωπεύουν. Σκόπιμα χάνει τὴν κούρσα καταδεικνύοντας τὴν πεποίθησή του ὅτι ἡ κούρσα καὶ οἱ καθεστηκυῖες ἀξίες ποὺ συμβολίζει δὲν ἔχουν κανένα ἀπολύτως νόημα, ὅτι οἱ ἐπευφημίες τῶν θεατῶν εἶναι ἄνευ ἀξίας, ἀρνεῖται νὰ παίξει μὲ τοὺς κανόνες τους.