συνέχεια ἀπό τήν ἀνάρτηση http://katotokerdos.blogspot.com/2010/12/3.html
Τό 4ο καί τελευταῖο μέρος αὐτῆς τῆς σειρᾶς ἀναρτήσεων, μέ τίτλο: ΕΡΓΟΛΑΒΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ( ἤτοι τό Τ.Ε.Ε. μέσῳ τοῦ Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. ὡς ὀργανισμός διαλύσεως τῆς Ἑλλάδος)
14) Λευκαδίτικος λόγος - Τρίτη 12/11/1996
ὑπό τοῦ συνεργάτου μας Μ. Ἑπτανησίου
Εἶναι περιττὸν νὰ σημειωθεῖ ἰδιαίτερα, τί εἴδους δυνατότητες "ἐμμέσων" πολιτικῶν ἐπιδράσεων καὶ κοινωνικῆς πολιτικῆς προσφέρονται διὰ τῆς βασιλείας τοῦ χάους σὲ ἕναν ἀπὸ τοὺς κεντρικώτερους χώρους τῆς διοικήσεως, ὅπως εἶναι σήμερα γιὰ κάθε κράτος ὁ χῶρος τοῦ οἰκισμοῦ καὶ τῆς περιβαλλοντικῆς μερίμνης. Οἰκιστικὴ πολιτικὴ καὶ περιβάλλον εἶναι σήμερα ἔννοιες ἀξεχώριστες, διότι εἶναι ἀκριβῶς τὸ εἶδος τῶν κοινωνικῶν σχέσεων ποὺ ἐπιδρᾶ καὶ στὰ δύο. Δὲν εἶναι τὸ θέμα τί σχεδιάζουν οἱ μηχανικοὶ στὸ χαρτί. Εἶναι τὸ σύνολο μιᾶς οἰκιστικῆς δραστηριότητας ποὺ ἔχει σημασία γιὰ τὴν ζωὴ τῶν ἀνθρώπων. Καὶ αὐτὴ τελικῶς διαμορφώνεται ἀπὸ τὸ εἶδος τῶν κοινωνικῶν σχέσεων καὶ ὄχι ἀπὸ τὰ σχέδια τῶν μηχανικῶν. Ἡ ἔννοια τῆς "πόλεως" εἶναι ἀλλοιώτικη ἀπὸ τὸ ἄθροισμα τῶν σπιτιῶν ποὺ τὴν ἀποτελοῦν. Οἱ πόλεις τῆς "οἰκιστικῆς πολιτικῆς" τοῦ ἑλλαδικοῦ κράτους εἶναι ὅλες ἴδιες: ἄμορφα σύνολα μπετόν, μὲ σίδερα νὰ προεξέχουν, ρυμοτομίες χωρὶς φαντασία, δρόμοι κενοὶ ζωῆς καὶ κοινωνικότητας, κακόχυμες παραβάσεις τῶν κτισμάτων ποὺ ἀπορρέουν ἀπὸ τὴν εἰσπρακτικὴ νομοθεσία τοῦ κράτους. Καὶ μέσα στὰ δεδομένα τοῦτα, πάντα κάποιες κυβερνητικὲς πολιτικὲς ποὺ προσπαθοῦν νὰ "ἀναπτύξουν". Τί;
Ὅλος ὁ μηχανισμὸς καὶ ἡ νομοθεσία "ἐκδόσεως οἰκοδομικῶν ἀδειῶν" εἶναι μία μελετημένη σύλληψη ἰσορροπίας ἀσαφειῶν, ποὺ σκοπὸ ἔχει νὰ ὠθεῖ τὸν πολίτη στὴν (ἐξαργυρώσιμη) παρανομία, χωρὶς αὐτὸ νὰ δημιουργεῖ νομικὲς συνέπειες γιὰ τὴν διοίκηση. Παράδειγμα: ἐὰν ἕνας λόγῳ ἀτελοῦς ὑπηρεσιακοῦ ἐλέγχου (ἐξ αἰτίας τῆς "καρφίτσας" τοῦ κ.Κατσιγιάννη) ἀναγκασθεῖ ν' ἀλλάξει μηχανικό, ἀπὸ πότε ἰσχύει ἡ αἴτησή του; Ὁ πολίτης μία αἴτηση ὑποβάλλει πρὸς τὸ κράτος καὶ κανονικὰ τὸ διάστημα προσμετρᾶται σ'αὐτήν. Ὄχι λέει ἡ Ἐγκύκλιος 88 ἀπὸ 28.7.93 τοῦ ΥΠΕΧΩΔΕ: κάθε φορά ποὺ ἀλλάζει κανεὶς μηχανικὸ εἶναι σὰν νὰ ὑποβάλλει νέαν αἴτηση! Ἀλλὰ δὲν τὸ λέει ἔτσι. Λέει "χρόνο ἐλέγχου", τὸ ὁποῖο σημαίνει ὅτι ὁ παρελθών χρόνος δὲν συνιστᾶ νομικὴν ὀντότητα γιὰ τὸ κράτος. Εἶναι ὑπόθεση τῆς "ἰδιωτικῆς συμφωνίας" πολίτη καὶ μηχανικοῦ. Τὰ πάντα μποροῦν νὰ συμβοῦν μέσω τῆς διοικήσεως σὲ μία μεγαλοκομπίνα ξενοδοχειακῶν ἐγκαταστάσεων λ.χ. καὶ τὸ κράτος νὰ βγαίνει λάδι. Διάα τῶν Ἐγκυκλίων, οἱ ὁποῖες στηριζόμενες στὸ νομοθετικὸ χάος τῶν διαταγμάτων, καταντοῦν μέτρο διαγραφῆς κάθε διοικητικῆς παρανομίας. Καὶ αὐτὸ ἰσχύει σὲ ὅλους τους χώρους τῆς διοικήσεως.
Εἶναι ἄπειρα τὰ παραδείγματα διοικητικῶν αὐθαιρεσιῶν εἰς βάρος τοῦ πολίτη διὰ τοῦ νομοθετικοῦ χατζηαβατησμοῦ τῆς "καρφίτσας" τοῦ κ. Κατσιγιάννη. Ὅτι ὁ πολίτης παύει τελικῶς ὑφιστάμενος γιὰ τὴν διοίκηση, ὑποκαθιστάμενος καθ’ ὁλοκληρίαν διὰ τοῦ μηχανικοῦ, ὅτι διὰ τῆς "καρφίτσας" ἡ σχέση δημοσίου δικαίου τοῦ πολίτη μὲ τὸ κράτος ἀντικαθίσταται διοικητικὰ ἀπὸ τὴν σχέση "ἰδιωτικοῦ δικαίου" πολίτη καὶ μηχανικοῦ, δηλαδὴ μὲ ἄλλα λόγια ὅτι ὁ μηχανικὸς γίνεται κυρίαρχος τοῦ ἔργου ποὺ θέλει νὰ φκιάσει ὁ ἄλλος, κατὰ παράβαση κάθε ἐννοίας συνταγματικῆς διατάξεως καὶ κατάργηση κάθε ἐννοίας κράτους δικαίου, ἀποδεικνύεται ἀπὸ τὸ ἐν ἰσχύϊ Β.Δ. 15/26 Ἀπρ.1946, τὸ ὁποῖον διὰ τῆς τροποποήσεως διὰ τοῦ Β.Δ. 6/ 14 Αὐγ.1948 ὁρίζει:
"Οὐδεμία μελέτη γίνεται δεκτὴ ὑπὸ τῶν Δημοσίων Ὑπηρεσιῶν καὶ τῶν Νομικῶν Προσώπων Δημοσίου Δικαίου, ἐὰν ὁ συντάξας μέλος τοῦ TEE δὲν παρουσιάσει ἀπόδειξιν ἐξοφλήσεως τῶν πρὸς τὸ TEE ὀφειλῶν του μέχρι καὶ τῆς α' ἐξαμηνίας τοῦ ἔτους κὰθ' ὃ ὑποβάλλεται ἡ μελέτη".
Δηλαδὴ ἡ "ἄδεια" ποὺ ἀποτελεῖ τὸ θεμελιωδέστερο τῶν συνταγματικῶν δικαιωμάτων τοῦ πολίτη κατὰ τὸ ἄρθρο 17 τοῦ Συντάγματος καὶ εἶναι (δηλαδὴ ὀφείλει νὰ εἶναι) κατὰ τὸ διάταγμα "ἐκτελεστὴ διοικητικὴ πράξη", εἶναι συνάρτηση τοῦ ἂν πλήρωσε ὁ μηχανικὸς τὶς εἰσφορές του; Δὲν σημαίνει αὐτὸ ὅτι ἡ "ἄδεια" βασικὰ ἐκδίδεται διὰ τοῦ μηχανικοῦ ὑπὲρ τοῦ μηχανικοῦ (καὶ τοῦ TEE) καὶ ὄχι γιὰ τὸν πολίτη πού ὑποβάλλει τὴν αἴτηση; Ὑφίσταται βάσει μίας τέτοιας νομοθεσίας σχέση δημοσίου δικαίου πολίτη καὶ κράτους; Γιὰ τὸ ἂν θὰ φκιάσει κανένας ἕνα σακκάκι, ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὸ ἐὰν ὁ ράφτης του ἐπλήρωσε τὶς εἰσφορὲς στὸ ΤΕΒΕ; Καὶ ὑποχρεοῦται ὁ πολίτης, πηγαίνοντας σ' ἕναν μηχανικό, νὰ τοῦ ζητήσει θεωρημένη δήλωση φορολογικῆς ἐνημερότητας, ἀπόδειξη ἐξοφλήσεως τοῦ TEE καὶ τῶν δημοτικῶν τελῶν, προκειμένου νὰ τοῦ ἀναθέσει μία μελέτη; Εἶναι αὐτὰ νομοθεσίες εὐρωπαϊκοῦ κράτους; Βέβαια ὁ πολίτης δὲν πληρώνει μόνο τό... "οἰκόσημο" ὑπὲρ τοῦ TEE, ποὺ ἀναφέραμε σὲ προηγούμενο σημείωμά μας, ἀλλὰ πληρώνει ἀκόμα καὶ τὸ ταμεῖο συντάξεως τῶν μηχανικῶν, ὅπως πληρώνει καὶ τὸ ΙΚΑ γιὰ τοὺς ἐργάτες. Μόνο βέβαια ποὺ συμβαίνει οἱ μηχανικοὶ νὰ μὴν πληρώνονται σὰν τοὺς ἐργάτες. Ὁ κ. Λιάσκας ἐφρόντισε στὸ στιγμιαῖον τῆς ὑπουργείας του νὰ ἐξευρωπαΐσει τὶς τιμὲς τῶν "μελῶν" καὶ ἐκλογέων του. Ἀλλὰ εὐρωπαϊκὲς τιμὲς σὲ συνθῆκες Οὐγκάντας; Λέγεται αὐτὸ "ἀνάπτυξη" ἢ ἀνάπτυξη τῆς ὑπανάπτυξης; Νὰ πληρωθεῖ ἴσως καὶ ὁ ἕλληνας μηχανικὸς ὅσο καὶ ὁ εὐρωπαῖος συνάδελφός του, ἀλλὰ νὰ δουλέψει ὅπως ἐκεῖνος. Ὅταν δουλεύει σὲ συνθῆκες Δαχομέης (διοικητικὲς καὶ ΤΕΕϊκές), τότε παραπληρώνεται. Περιττὸν βέβαια νὰ προσθέσομε πὼς ἂν θελήσει ὁ ὅποιος πολίτης νὰ πληροφορηθεῖ κάτι ἀπὸ τὰ ἐπίσημα διοικητικὰ χαρτιὰ γιὰ τὸ σπίτι ποὺ πληρώνει θὰ βρεθεῖ πρὸ μεταφυσικῶν ἀδιεξόδων. "Προϋπολογισμὸς ἔργου", λέει, 3.000.000 γιὰ ἕνα σύνηθες σπίτι. Μὰ πῶς τρία, ἀφοῦ τὸ σπίτι κοστίζει 20 ἢ 30; - Εἶναι γιὰ νὰ βγεῖ ὁ συντελεστής. Ποιὸς συντελεστής; -Ὁ συντελεστής... Αὐτὰ μὲ τὶς "πολεοδομικὲς ἐξηγήσεις" σὲ μία ἐποχὴ ποὺ ἡ δομικὴ τέχνη πουλάει τριώροφα προκατασκευασμένα σπίτια μὲ ἐγγύηση 100 ἐτῶν. Ἐν ὀλίγοις, ὅταν κανένας ἐμπλακεῖ στὶς "ὑποχρεώσεις" τοῦ ἑλληνικοῦ Κράτους πρὸς διασφάλιση τοῦ "γενικοῦ συμφέροντος", μπαίνει σ' ἕνα διοικητικὸ κυκεώνα, ὅπου τό ἕνα καὶ μόνο ἄρθρο πίστεως εἶναι τὸ πλήρωνε καὶ μὴ ἐρεύνα. Τότε καὶ μόνο ἐξασφαλίζεται ἑλληνιστὶ τὸ "δημόσιο συμφέρον", ὅταν τὸ κράτος μπεῖ διὰ τοῦ T.E.E. πλήρης συνεταῖρος στὴν τσέπη τοῦ πολίτη. Ἀλλὰ μποροῦν νὰ ὑπάρξουν τέτοια κράτη στὶς διαμορφώσεις τῆς σύγχρονης πολιτικῆς; Τὸ χάος λοιπὸν ἐπὶ τοῦ χάους καὶ ὅλο ὑψωμένο στὸ τετράγωνο, δὲν δίνει χαώδη ἀποτελέσματα ἀλλὰ παρὰ πολὺ καθαρά. Τὸ τόσο μελετημένο χάος δὲν εἶναι δυνατὸν παρὰ νὰ ὁδηγεῖ στὴν ἔμμεση ἀπομύζηση. Ἄλλον σκοπὸ τὸ διοικητικὸ χάος στὴν Ἑλλάδα δὲν ἔχει, παρὰ μόνο ἀπομύζηση καὶ ἐξασφάλιση τῶν ἐκλογῶν. Στὴν περίπτωση τῆς "οἰκοδομῆς", ποὺ διακινεῖ, ὅπως εἴπαμε, τὸ σύνολο σχεδὸν τῶν κεφαλαίων τῆς ἐσωτερικῆς ἀγορᾶς (καὶ τοῦτο γιατί τὸ σύνολο τῶν ὑλικῶν εἶναι εἰσαγόμενα), ἡ περίπτωση ἐγγίζει τὸν κολοφώνα της. Μία προκατασκευασμένη θυμοσοφία φροντίζει τὰ πράγματα στὴν λαϊκὴ συνείδηση νὰ τὰ ὠθήσει στὰ ὅρια τοῦ... πεπρωμένου: "ἂν δὲν παντρέψεις κόρη καὶ δὲν χτίσεις σπίτι, δὲν ξέρεις ἀπὸ βάσανα"!,..
Ταῦτα στὸ "εὐρωπαϊκὸν" κράτος Ἑλλάς, ἀλλὰ καὶ μερικὰ χαρακτηριστικὰ ἀκόμη: ἡ ἄνευ ὁρίων ἐργολαβικὴ βουλιμία συγκρούεται ἀκόμη καὶ μὲ τὸ Διεθνὲς Δίκαιο προκειμένου νὰ ἱκανοποιηθεῖ. Ὅλος ὁ ἑλληνικὸς χῶρος λίγο ὡς πολὺ εἶναι ἕνας ἀρχαιολογικὸς χῶρος. Οἱ ἀρχαιολογικὲς ὑπηρεσίες ὑπάγονται μὲν τυπικὰ στὸ Ὑπουργεῖο Πολιτισμοῦ, οὐσιαστικὰ ὅμως τελοῦν ὑπὸ τὴν αἰγίδα τῆς Unesco. Εἰδικὰ οἱ ἀρχαιοελληνικοὶ θησαυροὶ ἀποτελοῦν ἀντικείμενο διεθνοῦς μερίμνησης, διότι διεθνεῖς εἶναι ἢ τείνουν καθ' ὑπόθεση νὰ γίνουν διὰ τῆς παραγωγῆς μερικὲς ἀρχὲς ποὺ παρήγαγαν. Ἀδυσώπητος λοιπὸν ὁ μυστικὸς πόλεμος μεταξὺ ΥΠΠΟ καὶ ΥΠΕΧΩΔΕ. Πῶς νὰ δουλέψουν ἐλεύθερα οἱ μπουλντόζες παντοῦ, ὅταν κάθε λίγο καὶ λιγάκι παρουσιάζεται τὸ ΥΠΠΟ καὶ θέτει περιορισμούς; Ἀλλὰ καὶ στὸν πόλεμο αὐτὸν διὰ τῆς "νομοθεσίας" τὸ πνεῦμα ἐργολαβίας ἐνίκησε. Κάποιες λίγες ἁρμοδιότητες τυπικῆς ὑφῆς ἔπρεπε νὰ μείνουν καὶ στὸ ΥΠΠΟ προκειμένου νὰ μὴν ἀποκαλυφθεῖ πλήρως ὅτι τὸ νόημα τοῦ "ἔθνους" στὴν Ἑλλάδα ὑπῆρξεν ἐξ ἀρχῆς καὶ κατ' ἐξοχὴν ἐκεῖνο τῆς ὀργανωμένης ἐργολαβίας. Στὸ Προεδρικὸ Διάταγμα 161 τῆς 30.4.1984 περὶ "ἀνακατανομῆς ἁρμοδιοτήτων μεταξὺ ΥΠΠΟ καὶ ΥΠΕΧΩΔΕ", ὁρίζονται μεταξὺ ἄλλων καὶ τὰ ἑξῆς:
Στὸ ΥΠΕΧΩΔΕ ὑπάγεται στὸ ἑξῆς ἡ ἁρμοδιότητα περὶ τοῦ χαρακτηρισμοῦ τόπων ὡς "ἐξόχου φυσικοῦ κάλλους", ἁρμοδιότητα ποὺ κατὰ τὸν νόμο 1469/50 εἶχε πρὶν τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας. Ἀλλὰ τί θὰ πεῖ "κάλλος", "φυσικὸ κάλλος" καὶ "ἔξοχο φυσικὸ κάλλος"; Ὁ χαρακτηρισμός, λέει τὸ Διάταγμα, γίνεται μὲ ἀπόφαση τοῦ ὑπουργοῦ Χωροταξίας, Οἰκισμοῦ καὶ Περιβάλλοντος (!), μετὰ ἀπὸ γνώμη τῆς Ἐπιτροπῆς Ἐνασκήσεως Ἀρχιτεκτονικοῦ Ἐλέγχου (Ε.Ε.Α.Ε.) τῆς οἰκείας περιφερειακῆς Δ/νσεως Οἰκισμοῦ τοῦ Ὑπουργείου, δηλαδὴ (δεδομένης τῆς φύσεως τῆς ἀριχτεκτονικῆς, ποὺ θὰ μᾶς ἀπασχολήσει πιὸ κάτω) του TEE βασικά. Ἂν λοιπὸν πρὶν περὶ τοῦ "ἐξόχου φυσικοῦ κάλλους" εἶχε νὰ πεῖ ὁ κόσμος, ἡ Ἐκκλησία, διάφοροι τοπικοὶ σύλλογοι κ.λπ., τώρα ἔχει νὰ πεῖ μόνο τὸ πνεῦμα τῆς ἐργολαβικῆς ἀξιοποίησης. Διότι "φυσικὸ κάλλος" ὡς ἀφηρημένη ἔννοια δὲν ὑπάρχει. Ἡ Φύση εἶναι παντοῦ ἐπὶ τῆς Ὑδρογείου ὡραία καὶ ἐξαρτᾶται μὲ τί μάτι τὴν βλέπει κανείς. Ἡ κατανομὴ τῶν τουριστικῶν ρευμάτων τὸ ἀποδεικνύει. Τὸ " ἔξοχον φυσικὸ κάλλος" χαρακτηρίζεται ὡς τέτοιο ἂν συνδέεται καὶ μὲ κάποιο στοιχεῖο τοῦ ἀνθρωπίνου παράγοντα (κάποιο ἱστορικό, πολιτιστικὸ ἢ πνευματικὸ γεγονός, ποὺ ἐπιβάλλει τὸ μέτρο τοῦ "φυσικοῦ κάλλους"). Αὐτὰ ὅλα ἐδῶ πᾶνε περίπατο. Μέτρο τοῦ "κάλλους" γίνεται ἡ ἐργολαβικὴ ἀξιοποίηση (ξενοδοχεῖα, δρόμοι κλπ.) μὲ σκοπὸ τὴν εἰσοδηματικὴ ἀπόδοση. Ἑπόμενο συνεπῶς εἶναι καὶ πάσα οἰκοδομικὴ δραστηριότητα στοὺς χώρους αὐτοὺς νὰ ἀποτελεῖ ἁρμοδιότητα τοῦ ΥΠΕΧΩΔΕ (ἄρθρο 1, παρ.2). Δὲν θὰ ἐξετάσομε βέβαια ἂν ὑπὸ τοὺς ὅρους μπορεῖ νὰ ὑπάρξει προστασία αὐτοῦ ποὺ λέγεται "φυσικὸν κάλλος" καὶ "περιβάλλον", διότι αὐτὸ μπορεῖ νὰ κρίνει ὁ καθένας. Ἀλλὰ τὰ πράγματα προχωροῦν ἀκόμη μακρύτερα σχετικὰ μὲ τὸν "πολιτισμὸ" ἀπὸ ἐργολαβικῆς ἀπόψεως. Θὰ ἰδοῦμε τὰ ὁριζόμενα σχετικῶς κατὰ τὸ ἴδιο διάταγμα, σὰν εἶδος μικρῆς εἰσαγωγῆς τοῦ ἑπομένου σημειώματός μας, πρὶν μποῦμε στὰ τελικὰ συμπεράσματα ποὺ θελήσαμε νὰ ποῦμε μὲ τὴν κάπως μακριὰ καὶ ἴσως κουραστικὴ τούτη σειρὰ κειμένων.
15) Λευκαδίτικος λόγος - Τρίτη 3/12/1996
Ὁ χαρακτηρισμὸς μίας περιοχῆς ὡς "ἐξόχου φυσικοῦ κάλλους" εἶναι ἤδη μία ἐνέργεια εὐρέως πολιτιστική, ὅπως εἴδαμε στὸ προηγούμενο σημείωμά μας, διότι ἡ ἔννοια "φυσικὸν κάλλος" δὲν ἔχει κριτήριο. Καὶ ὁ χαρακτηρισμὸς αὐτὸς γίνεται κατὰ τὸ Διάταγμα 161/30.4.84 ἀπὸ τὸν ὑπουργὸ ΠΕΧΩΔΕ. Ἀλλὰ τὸ Διάταγμα δὲν σταματάει σὲ τοῦτα τὰ πολιτιστικὰ ὅρια. Γιὰ τὸ τί εἶναι ἱστορικὸς καὶ ἀρχαιολογικὸς τόπος, πρέπει πάλι νὰ ἀποφανθεῖ τὸ ἴδιο ὑπουργεῖο. Τὸ ὑπουργεῖο παιδείας καὶ τὸ ὑπουργεῖο πολιτισμοῦ δὲν μποροῦν νὰ κρίνουν καθ' ἁρμοδιότητα. Ὀφείλουν ὀπωδήποτε νὰ λάβουν ὓπ ὄψη τους, ἂν τὴν ὅποια ἐπιστημονικὴ κρίση τους τὴν ἐγκρίνει τὸ ΥΠΕΧΩΔΕ, ἤτοι ὁ χῶρος ἐργολαβίας. Ὁρίζει εἰδικὰ τὸ Διάταγμα (ἄρθρο 2): " Ἡ ἀπόφαση τοῦ Ὑπουργοῦ Πολιτισμοῦ καὶ Ἐπιστημῶν γιὰ τὸν χαρακτηρισμὸ ἱστορικῶν τόπων ἐκδίδεται μετὰ ἀπὸ γνώμη τοῦ Ὑπουργείου Χωροταξίας, Οἰκισμοῦ καὶ Περιβάλλοντος". Περιττὸν βέβαια νὰ ποῦμε ὅτι κατὰ τὸ ἴδιο Διάταγμα ἡ προστασία τῶν ἱστορικῶν τόπων ἀνάγεται ἐπίσης στὶς ἁρμοδιότητες τοῦ ΥΠΕΧΩΔΕ καὶ ὄχι αὐτῶν ποὺ γνωρίζουν πῶς νὰ προστατέψουν τὴν ἱστορικότητα τῶν τόπων. Ὄχι τυχαῖα, ὅπως θὰ ἰδοῦμε, διότι ἐδῶ ἐμφιλοχωρεῖ τὸ Τ.Ε.Ε. διά τῶν διαφόρων "συλλόγων ἀρχιτεκτόνων". Ἀκόμη καὶ ἡ κρίση τοῦ Ἀρχαιολογικοῦ Συμβουλίου γιὰ τὸ ἀντικείμενο του παύει ὑφισταμένη καὶ μεταφέρεται στὶς Ἐπιτροπὲς Ἐνασκήσεως Ἀρχιτεκτονικοῦ Ἐλέγχου. Ἐν ὀλίγοις, ὅ,τι ἀπὸ τὴν κρατικὴ διοίκηση ἔχει νὰ κάμει μὲ παιδεία καὶ πολιτισμό, μεταφέρεται στὶς ἁρμοδιότητες τοῦ ΥΠΕΧΩΔΕ, δηλαδὴ στὸ πνεῦμα καὶ τὶς δραστηριότες τῆς ἐργολαβίας. Χρειαζόμαστε καλύτερη ἀπόδειξη ὅτι τίποτε δὲν ἄλλαξε ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Μακρυγιάννη (ἢ μᾶλλον ἐξ ἀρχῆς πρέπει νὰ ποῦμε...), κατὰ τὰ δόγματα τῆς ὁποίας ἡ ἔννοια τοῦ "ἑλληνικοῦ ἔθνους" (διότι ἔθνος εἶναι ἔννοια πού ἀπορρέει ἀπὸ τὸν πολιτισμὸ) εἶναι ἡ κατ’ ἐξοχὴν ἐκείνη τῆς ὀργανωμένης ἐργολαβίας; Γιὰ ὅσους ἀκόμα ἀμφιβάλλουν, δὲν ἔχουν παρὰ νὰ μελετήσουν καλύτερα τὸ χάος τῆς οἰκοδομικῆς νομοθεσίας. Καὶ θὰ τὸ καταλάβουν. Ὁπού ἐμφιλοχωρεῖ χάος στὴν ἑλλαδικὴ νομοθεσία ἐκεῖ ὑπάρχει ἡ οὐσία τῆς κατεστημένης εἰσπράξεως. Καὶ ἐπειδὴ στὴν οἰκοδομὴ τὸ χάος κυριαρχεῖ, ἐδῶ ὑπάρχει καὶ ἡ οὐσία τῆς ὑπερεισπράξεως. Μὲ κύριον μέτοχον τὸ ἴδιο τὸ κράτος. Βεβαίως μέσα σὲ ὅλα αὐτὰ τὸ Τ.Ε.Ε. δὲν κάθεται μὲ σταυρωμένα χέρια. Ἡ "δημοκρατία" καὶ ὁ συνδικαλισμὸς ἐπιτρέπουν ἄνετα τὸ ροκάνισμα τῶν διοικητικῶν χώρων ποὺ τείνουν νὰ ἀντισταθοῦν στὸ πνεῦμα τῆς ἐργολαβίας. Στὸ ὑπ' ἀρ.1913 τεῦχος τοῦ δελτίου τοῦ Τ.Ε.Ε. (8.7.96) μπορεῖ ἄνετα νὰ παρακολουθήσει κανεὶς τὴν ὀργανωμένη ἐπιχείρηση διατρήσεως ἐκπονουμένων ὑπὸ τοῦ ΥΠ.ΠΟ νόμων περὶ τῆς πολιτιστικῆς κληρονομιᾶς. Χαρακτηριστικὸ εἶναι ὅτι ὑπάρχει παραλληλία ἐκπονήσεως τοῦ ἴδιου νομοσχεδίου ἢ ἀναλόγου ἀπὸ τὸ Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Ἑπομένως εἶναι δύο οἱ ὁμάδες ποὺ παίζουν στὸ πολιτιστικὸ γήπεδο. Αὐτὸ ποὺ διεκδικεῖ τὸ Τ.Ε.Ε., μέσα στὴν γνωστὴ ξεχυλωμένη φρασεολογία τοῦ λαϊκισμοῦ, εἶναι "ἡ δημιουργία φιλικοῦ κλίματος-πλαισίου τοῦ πολίτη". Τὸ ὁποῖο σημαίνει: Ὁ "πολίτης" πού ἔχει κάποιο ἀνθυποπτυχίο διακοσμητοὺ ἀπὸ κάποια σχολὴ τοῦ ἐξωτερικοῦ καὶ διὰ δικαστηρίων τὸ μετέβαλε σὲ πτυχίο Ἀνωτάτης Σχολῆς στὴν Ἑλλάδα, νὰ ἔχει τὴν ἴδια γνώμη μὲ τὸν εἰδικὸ καθηγητὴ τῆς βυζαντινῆς Τέχνης ἢ τῆς Ἀρχαίας Ἱστορίας. Ἀφόρητη μοιάζει νὰ εἶναι ἡ σκέψη γιὰ τὸ TEE, ὅτι εἶναι δυνατὸ νὰ ἐκπονηθοῦν νόμοι περὶ πολιτισμοῦ μὲ καθαρῶς ἐπιστημονικὲς διεργασίες. Διαβάζουμε συνεπῶς ὑπὸ μορφὴν διαμαρτυρίας: "Ὅλα τὰ συλλογικὰ ὄργανά του ΥΠ.ΠΟ. συγκροτοῦνται ἀπὸ ὑπηρεσιακοὺς καὶ ἐπιστημονικοὺς παράγοντες, ἐνῶ ἀγνοεῖται παντελῶς ἡ παρουσία τοῦ πολίτη καὶ τῶν φορέων" (σελ. 25, στήλη 1). Ἔναντι τῆς γνώμης λοιπὸν τοῦ εἰδικοῦ της τέχνης, τῆς ἱστορίας καὶ τοῦ πολιτισμοῦ, ο... πολίτης καὶ οἱ "φορεῖς", δηλαδὴ τὸ πεζοδρόμιο. Τὸ Υ.Π.ΠΟ. γιὰ τὸ Τ.Ε.Ε. καλὸ θὰ ἦταν νὰ μὴν ὑπῆρχε καθόλου.
Ἀλλὰ ἐδῶ γεννᾶται καὶ μία σειρὰ ἄλλων ἐρωτημάτων: Δικαιοῦται ἕνας σύλλογος τεχνικῶν νὰ διεκδικεῖ τὸν πρώτιστον ρόλο σὲ θέματα πολιτισμοῦ; Πῶς καὶ γιατί; Πῶς γίνεται, τὸ Πολυτεχνεῖο, μία μέση τεχνικὴ σχολὴ τελικῶς μὲ τὰ σύγχρονα δεδομένα, νὰ διεκδικεῖ πρωτεύοντες ρόλους στὴν πολιτικὴ καὶ κοινωνικὴ ζωὴ τοῦ τόπου; Συμβαίνει πουθενὰ ἀλλοῦ αὐτό; Πῶς γίνεται στὴν κοινὴ συνείδηση στὴν Ἑλλάδα νὰ μὴν ὑπάρχουν ἄλλες σχολὲς εἰ μὴ μόνον τὸ Πολυτεχνεῖο, στὸ ὁποῖον μάλιστα ἔχει ἀφιερωθεῖ καὶ ἡ τρίτη "ἐθνικὴ" γιορτὴ μετὰ τὴν 25η Μαρτίου καὶ 28η Ὀκτωβρίου; Χωρὶς τὸν εἰδικὸ οἰκονομικὸ ρόλο τῆς "οἰκοδομῆς" καὶ τῶν "Δημοσίων Ἔργων" ποὺ περιγράψαμε, εἶναι ἀδύνατο νὰ κατανοηθοῦν τὰ κοινωνικὰ αὐτὰ συμπτώματα. Τὸ Πολυτεχνεῖο σὰν σχολὴ χρειάζεται πολιτικὴ δύναμη ἐπειδὴ χρειάζεται καὶ τέτοιαν τὸ Τ.Ε.Ε. γιὰ τοὺς ἀποφοίτους. Καὶ τὴν χρειάζεται, ἐπειδὴ ἀκριβῶς ἡ "οἰκοδομή" - καὶ ἡ ἐργολαβία γενικῶς - εἶναι στενὰ συνυφασμένη μὲ τὸ κράτος. Ἄρα χωρὶς ἐνεργὸ πολιτικὴ δύναμη δὲν ἀποσπῶνται τὰ λεφτά. Μέσῳ τῆς διαρκῶς διεκδικουμένης αὐτῆς δυνάμεως, Τ.Ε.Ε. καὶ Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., μηχανικοὶ καὶ πολεοδομίες, μεταβάλλονται σὲ ἑνιαῖον σῶμα. Σῶμα ἐλέγχου τοῦ ἐγχωρίου κεφαλαίου, ποὺ διακινεῖται διὰ τῆς παντὸς εἴδους ἐργολαβίας.
Ἡ μὴ νομιμοποιούμενη τούτη "μέριμνα" γιὰ τὰ πολιτιστικὰ εἶναι βέβαια συνέπεια τοῦ γεγονότος, ὅτι οἱ ἀναστηλώσεις ἀποτελοῦν ἐκτεταμένης φύσεως ἐργολαβίες. Διαφορετικὰ οὔτε ἡ οἰκιστικὴ πραγματικότης στὴν Ἑλλάδα οὔτε καὶ ἡ φύση τῶν σπουδῶν ἐπιτρέπουν ἀνάλογες διεκδικήσεις. Χαρακτηρστικὸ εἶναι ὅτι ἐνῷ ἄλλες σχολὲς ἔβγαλαν μεγέθη ποὺ μποροῦν νὰ συγκριθοῦν μὲ ἀντίστοιχα ἄλλων χωρῶν, πχ. Φιλολόγους, Θεολόγους, Ἀρχαιολόγους κλπ., κάτι ἀνάλογο δὲν γνωρίζουμε ἀπὸ τὸ Πολυτεχνεῖο. Ἀνθρώπους δηλαδὴ ποὺ νὰ ἔγιναν γνωστοὶ ἐπὶ τοῦ ἀντικειμένου ποὺ σπούδασαν. Ἑξαιροῦμε τὶς περιπτώσεις σὰν ἐκείνη τοῦ Ξενάκη, ποὺ τὸν ξέρουμε σὰν μουσικὸ καὶ ὄχι σὰν μηχανικό. Μία τέτοια περίπτωση θὰ προήρχετο βέβαια ἀπὸ τὸν χῶρο τῆς ἀρχιτεκτονικῆς καὶ ὄχι ἐκείνης τῶν πολιτικῶν μηχανικῶν καὶ μηχανολόγων. Διότι οἱ πολιτικοὶ ἢ οἱ μηχανολόγοι εἶναι κλάδοι τεχνολογίας καὶ τὴν τεχνολογία δὲν τὴν ἔχει ἡ Ἑλλάδα. Μὲ τοὺς ἀρχιτέκτονες θὰ μποροῦσε νὰ ἦταν διαφορετικά. Ὑπῆρξαν βέβαια κατὰ τὰ νεώτερα χρόνια ἐξέχουσες φυσιογνωμίες ἀπὸ αὐτὸν τὸν χῶρο, ὅπως ὁ Ὀρλάνδος καὶ ὁ Μιχελῆς ἀλλὰ αὐτοὶ ὑπῆρξαν θεωρητικοί της τέχνης καὶ ὄχι ἀρχιτέκτονες. Ἀρχιτέκτονες μιμήσεων καὶ "ἀναζητήσεων" μέσα σὲ σύγχρονα ρεύματα τέχνης (π.χ. "μεταμοντέρνων" ἀναζητήσεων κλπ. -μόνο βέβαια ὅτι ἡ Post-Moderne εἶναι κυρίως ἰδεολογικὴ ἀναζήτηση ἀκριβῶς μέσα σὲ ἀρχιτεκτονικῶς δεδομένα ὅρια - αὐτὰ τῆς σύγχρονης δομικῆς τέχνης μὲ τὸν κομπιοῦτερ - καὶ τῆς ἀντίστοιχης ἀνεικονικῆς χρωματουργίας στὴ ζωγραφική, ποὺ ἀπαιτεῖ ὁ ἐσωτερικὸς χῶρος τῶν κτιρίων αὐτῶν) ἔχομε, φορεῖς ὅμως πολιτιστικῶν ἐπικοινωνιῶν διὰ τοῦ ἁπτομένου χώρου δὲν ἔχομε. Καὶ τοῦτο βέβαια τυχαῖο δὲν εἶναι καὶ συνδέεται ἄμεσα μὲ τὴν πολιτιστικὴ παιδεία ποὺ παίρνει κανεὶς ἀπὸ τὸ Πολυτεχνεῖο. Παρ’ ὅλον ὅτι οἱ ἀποφοιτοί του ὡς συνδικαλιζόμενα μέλη τοῦ Τ.Ε.Ε. διεκδικοῦν τὸν πρῶτο καὶ τὸν τελευταῖο ρόλο στὰ πολιτιστικά, καὶ μάλιστα νομοθετικῶς. Τὸ πρόβλημα εἶναι γενικώτερο καὶ τὸ ἐσημείωσε κάποτε ὁ Μιχελῆς:
"Ἡ Ἑλληνικότης λοιπὸν τοῦ ἔργου τίθεται ἐκ τῶν ἔσω καὶ ὄχι ἐκ τῶν ἔξω. Δηλαδὴ ρυθμὸς ἑλληνικὸς δὲν γεννᾶται μὲ μορφολογικὲς ἀναμνήσεις ἀπὸ τὸ παρελθόν, οὔτε μὲ ἄκριτους συγχρονισμούς, ἀλλὰ μόνον μὲ τὴν αὐτόχθονη ἀναμόρφωση τῶν αἰσθητικῶν ἀξιῶν. Ἔτσι τὸ πρόβλημα τῆς ἑλληνικότητος τῆς σύγχρονης ἀρχιτεκτονικῆς ἀνάγεται τελικὰ στὸ ἐρώτημα τῆς ἀξίας τοῦ καθόλου νεώτερου ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ" ("Ἡ ἀρχιτεκτονικὴ ὡς τέχνη", 1951, σελ. 355-356).
Χωρὶς αὐτόχθονα ρυθμὸ ἡ ἀρχιτεκτονικὴ δὲν γίνεται φορέας πολιτιστικῆς ἐπικοινωνίας, μόνο ποὺ ἕνας τέτοιος ρυθμὸς δὲν ἀποτελεῖ "προσωπικὴν ἀναζήτηση", καθὼς σημειώνει ὁ Μιχελῆς, ἀλλὰ ἀναδύεται ἀπὸ τὴν σύνολη ἀξία (ἂν αὐτὴ ὑπάρχει...) τοῦ νεώτερου ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ. Λέξεις ἀμφίβολες, ὡστόσο τὸ πρόβλημα τῶν ὅποιων πολιτιστικῶν ἀξιῶν δὲν εἶναι ὁπωσδήποτε πρόβλημα τῶν ἀποφοίτων μίας τεχνικῆς σχολῆς... Ἄλλων ἀνθρώπων εἶναι καὶ ἄλλου εἴδους διανόησης. Ἡ ἱστορικὴ συνείδηση προηγεῖται τῆς τέχνης, ἀλλὰ μεταδίδει τὸ Πολυτεχνεῖο κάτι τέτοιο στοὺς σπουδαστές του, ὅταν εἶναι τὸ ἴδιο πού τὴν παραμοφώνει μὲ τὶς "ἐθνικὲς γιορτές";...
Οὔτε βέβαια καὶ μποροῦμε νὰ ποῦμε, ἰδίως σήμερα, ὅτι τὸ Πολυτεχνεῖο παρέχει ἐπαρκῶς καὶ τὶς τεχνικὲς γνώσεις ποὺ ἀπαιτοῦνται γιὰ τὸ ἔργο τοῦ μηχανικοῦ. Ἂν θέλει κανένας νὰ κάνει κάτι στὴν δουλειά του, ὀφείλει νὰ προσπαθήσει μόνος του ὅπως καὶ σὲ κάθε σχολὴ ἐξ’ ἄλλου. Αὐτὸ δὲν σημαίνει πὼς δὲν ὑπῆρξαν πρόσωπα. Ὁ Σαντορίνης καὶ ὁ Σκουλικίδης παλιότερα, δὲν ἐστεροῦνταν ἐπιστημονικῶν προσόντων, τὸ μόνο ὅμως σύγγραμμα μὲ ἀπαιτήσεις διαρκείας ποὺ βγῆκε ἀπὸ τὸ Πολυτεχνεῖο -καὶ τοῦτο προπολεμικὰ- ἦταν ὁ Διανυσματικὸς Λογισμὸς τοῦ Γεννηματᾶ καὶ κάποιες σημειώσεις παραστατικῆς Γεωμετρίας. Οὔτε οἱ σημειώσεις τοῦ Βασιλείου, οὔτε αὐτὲς τοῦ Κρητικοῦ μὲ τὴν τελίτσα (ὑπάρχει καὶ στὰ μαθηματικὰ κοινωνικὴ πολιτική...) μποροῦμε νὰ ποῦμε πὼς ὑπερβαίνουν τὶς ἀπαιτήσεις τοῦ σημερινοῦ τελειοφοίτου γυμνασίου, ἐνῶ αὐτὲς τοῦ Παπασπύρου μποροῦμε νὰ δεχθοῦμε ὅτι ἀνταποκρίνονται σὲ ἐκεῖνες ἑνὸς πρωτοετοῦς φοιτητῆ. Φυσικὰ δὲν προσομοιάζομε τὸ "Ἐθνικὸν Μετσόβειον" μὲ τὴν Πολυτεχνικὴ Σχολὴ τῆς Δαρμστάτης π.χ., ἐκείνη τῆς Ζυρίχης ἢ τὴν Ecole Polytechnique τῶν Παρισίων, ὅπου ἐδίδασκε ὁ Λωράν Σβάρτζ. Εἶναι φυσικὸ νὰ ὑπάρχει διαφορά: Ἡ Ecole Polytechnique εἶχε νὰ διανοίξει Σουέζ, νὰ φκιάξει σιδηροδρόμους, νὰ διεθνοποιήσει τὸ ἐμπόριο, ἐνῷ τὸ δικό μας "Ἐθνικὸν" νὰ φροντίσει ἁπλῶς γιὰ τὴν ἄμορφη (ἤτοι τὴν ὅσο πιὸ πολὺ) κατανάλωση βιομηχανικῶν προϊόντων (τὰ ἔργα ποὺ ἀναφέραμε ἀνάγονται στὴν ἐποχὴ τοῦ "μποὺμ" τῆς πολυκατοικίας) καὶ νεοστὶ διὰ τοῦ "μύθου" του μερικοὺς ἐπίδοξους καὶ συνεπῶς χρήσιμους πολιτικούς... Ἡ πολιτικὴ "πρωτοπορία" τοῦ Ε.Μ.Π. δὲν μένει βέβαια κοινωνικῶς ἀνεξαργύρωτη: "Δι' ἀποφάσεως τῆς διοικούσης ἐπιτροπῆς τοῦ Τ.Ε.Ε. ἀνακηρύσσονται ὡς τακτικὰ ἐπὶ τιμῇ μέλη τοῦ TEE... καὶ οἱ Σπουδασταὶ τῶν Ἀνωτάτων Τεχνικῶν Σχολῶν τῆς Ἑλλάδος, οἵτινες ἀπώλεσαν τὴν ζωὴν των, πεσόντες ὑπὲρ τῆς ἐλευθερίας τῆς πατρίδος, κατὰ τὴν ἀντίστασιν τοῦ Λαοῦ τῶν Ἀθηνῶν ἐν τῷ χώρῳ τοῦ Ε.Μ.Π. ἐναντίον τῆς δικτατορικῆς Κυβερνήσεως τὸν Νοέμβριον τοῦ ἔτους 1973" (Ν.Δ. 103/8/8 Ὀκτ. 1974, ἄρθρο 2, ἐδάφιον 1). Ἡ πολιτικὴ ἀπαιτεῖ ἥρωες, ἐπειδὴ καὶ ἡ "οἰκοδομή" ἀπαιτεῖ πολιτική.
16) Λευκαδίτικος λόγος - Τρίτη 4/2/1997
Θελήσαμε νὰ ἀποδείξομε ὡς ἐδῶ, ὅσο ἡ δεξιότης τῶν περιστάσεων μᾶς ἐπέτρεψε, πώς ἡ ἔννοια "σπίτι", ἀπὸ εἶδος πρώτης ἀνάγκης, μεταβάλλεται σὲ χρηματιστικὸν γιὰ τὸ κράτος γεγονός. Καὶ εὐρήκαμε ὅτι αὐτὸ διέπεται ἀπὸ ἕνα εἶδος ἐσωτερικῆς ἀναγκαιότητας ἀπορρεούσης ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν ἱστορικὴ δομὴ τοῦ νεοελληνικοῦ κράτους, στὸ ὁποῖον τὸ Τεχνικὸ Ἐπιμελητήριο ἀπετέλεσε κατὰ τὰ νεώτερα χρόνια ἕναν ἀπὸ τοὺς βασικώτερους θεσμούς του. Ὁ σκοπὸς τῶν Ἐπιμελητηρίων, καθὼς εἴπαμε, εἶναι ἡ οἰκονομικὴ καὶ συνεπῶς πολιτιστικὴ ἀνάπτυξη τῶν κρατῶν. Ἀλλὰ στὴν Ἑλλάδα ποιὸς προγραμματίζει τὴν ἀνάπτυξη; Σίγουρα ἡ ἐλεύθερη δράση τῆς κοινωνίας ὄχι, διότι αὐτὴ εἶναι ὑποχρεωμένη νὰ βρίσκεται ἐγκλωβισμένη στοὺς ἰδεολογικοὺς μύθους ποὺ παράγουν τὸ κράτος. Κοινωνία καὶ Κράτος ἔτσι συνιστοῦν διακεκομμένες ὀντότητες, ὅπου ἡ κάθε μία ἀγωνίζεται τὸν δικό της ἀγώνα ὑπάρξεως. Ἀλλὰ αὐτὸ ἀκριβῶς σημαίνει ἀδυναμία προγραμματισμοῦ ἀναπτύξεως. Αὐτὸ ποὺ μερικοὶ βλέπουν ὡς ἀνάπτυξη στὸ παρελθὸν (π.χ. ἐποχὴ Τρικούπη) δὲν ἦταν πάρα ἡ ἔνταξη τοῦ πρωτογενοῦς τομέα στὶς ἀνάγκες τῆς βιομηχανικῆς παραγωγῆς. Κανένας ποτὲ δὲν ἐξήγησε πῶς γίνεται καὶ οἱ προγραμματισμοὶ "ἀναπτύξεως" τοῦ Τρικούπη ὠδήγησαν στὴν χρεωκοπία, ὅπως ἀκριβῶς στὸ ἴδιο ἀποτέλεσμα ὁδηγοῦν ἀνάλογες προσπάθειες σημερινῶν ὑπανάπτυκτων χωρῶν ποὺ προσπαθοῦν νὰ ἀναπτυχθοῦν αὐτοδυνάμως. Αὐτὴ ἡ τάξη πραγμάτων εἶναι οἰονεί φυσικῆς ὑφῆς, διότι ἡ ἔνταξη τῶν πρώτων ὑλῶν στὴν βιομηχανικὴ παραγωγὴ εἶναι πλανητικῆς διαστάσεως, δεδομένου ὅτι οἱ πρῶτες ὕλες ἐπιστρέφουν ἀναγκαστικὰ στὶς χῶρες ὑπὸ μορφὴν ἐπεξηργασμένων προϊόντων. Εἶναι ἄλλο τὸ θέμα, ἂν οἱ ἐσωτερικὲς συνθῆκες τῶν χωρῶν ἐπιτρέπουν τὴν φυσικὴ ἔνταξη τῶν χωρῶν στὴν διαδικασία βιομηχανικῆς ἐπεξεργασίας τοῦ φυσικοῦ πλούτου. Ἡ Ἑλλάδα, ὅπως ξέρομε, δὲν ὑπάγεται σ' αὐτές. Ἡ πολυθρυλημένη "ἀνάπτυξη" στὸ μὲν παρελθὸν ἐγένετο ὑπὸ συνθῆκες ἐντάξεως τῶν πρώτων ὑλῶν, στὸ δὲ παρὸν καθορίζεται ἄμεσα ἀπὸ τὶς οἰκονομικὲς διαμορφώσεις τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἑνώσεως. Ἄρα ἀποτελεῖ μύθευμα τὸ "νομικὸ πλαίσιο" τοῦ TEE (ὅπως καὶ τῶν ἄλλων "Ἐπιμελητηρίων" βέβαια), ὅτι ἡ ἵδρυση των ἀποσκοπεῖ στὴν "κοινωνικὴ καὶ οἰκονομικὴ ἀνάπτυξη" τῆς χώρας. Πρόκειται ἁπλῶς περὶ ἀφαιμακτικῶν μηχανισμῶν τοῦ τεχνικῶς ὑπάρχοντος κράτους εἰς βάρους τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου (αὐτὸ ἄλλωστε στὴν περίπτωση τοῦ TEE τὸ ἀπεδείξαμε καὶ ἱστορικῶς). Ἡ οἰκιστικὴ πραγματικότης ποὺ διαπιστώνει κανείς, διατρέχοντας τὸν ἑλλαδικὸν χῶρο, ἐλάχιστα ἐπιτρέπει τὴν ὑπόθεση ἑνὸς ἀναπτυξιακοῦ τέλους. Σὲ τί εἴδους ἀνάπτυξη νὰ συμμετάσχει ὁ ψυχικῶς πολτοποιημένος κάτοικος τῶν πολυκατοικιῶν τῶν μεγαλουπόλεων ἢ ὁ κάτοικος τῆς τσιμεντένιας μπαράκας, καθὼς ἔχει διαμορφωθεῖ ἡ οἰκιστικὴ φυσιογνωμία τῆς ἀγροτικῆς ὑπαίθρου; Καθηγητὲς τοῦ Πολυτεχνείου ἦσαν ποὺ διηύθυναν τὶς δραστηριότητες τοῦ TEE κατὰ τὶς δεκαετίες τοῦ οἰκοδομικοῦ "μπούμ", τῆς περιόδου δηλαδὴ ἐκείνης ὅπου οἱ "οἰκοδομικοὶ κανονισμοὶ" ἐπέτρεπαν νὰ χτίζονται διαμερίσματα χωρὶς παράθυρα, καθὼς γράφει στὸ ὑστεροτελεύτιο βιβλίο του ὁ Θ.Παπακωνσταντίνου, καὶ νὰ πουλιῶνται. Τὰ ἀποτελέσματα ἐκείνης τῆς "ἀναπτύξεως" εἰσπράττονται τώρα: ἀναπτύξεως μὴ οὔσης δυνατῆς λόγω ἀνυπαρξίας κοινωνικοῦ γίγνεσθαι, τὰ μὲν "δημόσια ἔργα" ἀναλαμβάνουν κατ' ἀνάγκην ξένοι φορεῖς, τῆς ὑπολοίπου "ἀναπτύξεως" παραμενούσης ἐπὶ τὰ αὐτά, ἤτοι εἰς βάρος τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου καὶ ἄρα καὶ τοῦ περιβάλλοντος. Ἀλλὰ περὶ περιβάλλοντος μέριμνα (ποὺ συνιστᾶ σήμερα τεχνολογικὴν δραστηριότητα καὶ ἄρα παράγει πολλήν... πολυλογία) καὶ ταυτόχρονη ὑποβάθμιση τοῦ κονωνικοῦ ἐπιπέδου συναποτελοῦν τὴν ἔννοια τοῦ ἀδιαχώρητου. Τὰ πάντα ἀρχίζουν ἀπὸ τὴν "οἰκοδομῆ", ποὺ συνιστᾶ τὴν προϋπόθεση ἀναπτύξεως τοῦ συγκεκριμένου ἀτόμου πρῶτα. Ἀλλὰ τί θὰ πεῖ "σπίτι";
Σπίτι κατ' ἀρχὴν θὰ πεῖ μέσον ἐπικοινωνίας, τὸ ὁποῖον στὴν καπιταλιστικὴ ἐποχή μας, θεωρητικῶς ὀφείλει κανεὶς νὰ τὸ ἀγοράζει ὅπως ἕνα ραδιόφωνο ἤ ἕνα τηλέφωνο. Βεβαίως τὸ σπίτι ἔχει καὶ τὴν πρωταρχικὴ ἔννοια τῆς φωλιᾶς, δηλαδὴ τοῦ τόπου ὅπου κατοικοῦν ἔμβια ὄντα, ἀλλὰ κυρίως σπίτι εἶναι αὐτό, ποὺ βλέπει κανένας ἀπ' ἔξω. Συμβαίνει δηλαδὴ ὅ,τι καὶ μὲ τὴν ἔννοια "ἄνθρωπος" λόγου χάριν. Λέγοντας "ἄνθρωπο", ἐννοεῖ κανεὶς τὴν φυσιογνωμία, τὰ μάτια, τὰ χέρια καὶ τὴν εἰδή του, καὶ ὄχι προφανῶς τὸ στομάχι καὶ τὸ ἔντερο, παρ' ὅτι χωρὶς αὐτὰ δὲν ὑφίσταται καν ἡ ἔννοια "ἄνθρωπος". Δυστυχῶς, γιὰ τὸ ἑλληνικὸ κράτος ἡ ἔννοια "σπίτι" ἀρχίζει ἀπὸ τὴν... σκωληκοειδῆ ἀπόφυση: τὶς προκαταβολὲς στὶς Πολεοδομίες γιὰ τὴν Ἐφορία καὶ τὸ ΙΚΑ (καὶ ἕνας Θεὸς ξέρει τί γίνονται αὐτὲς οἱ προκαταβολές, ἂν τύχει καὶ ὁ ἰδιοκτήτης πεθάνει πρὶν ἀρχίσει νὰ χτίζει καὶ δὲν ὑπάρχουν κληρονόμοι -περὶ νοημάτων μιλοῦμε...). Ὅτι τὸ σπίτι ἀρχίζει ἀπ' ἔξω, σημαίνει ὅτι ὡς ἔννοια εἶναι ἄμεσα συνδεδεμένο μὲ δομὲς ἐξουσίας καὶ ὅτι ἡ ἀρχιτεκτονικὴ ἀποτελεῖ γλῶσσα κοινωνικῶν σημαινόμενων. Τὸ σπίτι τοῦ βασιλιᾶ ἢ τοῦ ἀρχηγοῦ ὀφείλει νὰ ξεχωρίζει ἀπὸ τὰ ἄλλα σπίτια, νὰ εἶναι μέγα καὶ ἐπιβλητικό, νὰ ὑποβάλλει σταθερότητα καὶ σιγουριὰ γιὰ τοὺς ὑπηκόους. Ἀπὸ ἐδῶ ἀρχίζουν οἱ διαβαθμίσεις τῶν τάξεων, ποὺ πρέπει ὅμοια νὰ ἐκφρασθοῦν κοινωνικά. Αὐτὰ δηλώνονται μὲ τὴν τέχνη τοῦ φαινομενικὰ περιττοῦ; ἐπάνω στὴν ὁποία θὰ διαμορφωθεῖ ἡ ἀρχιτεκτονικὴ ὡς τέχνη. Ὁ λαὸς προσπαθεῖ νὰ μιμηθεῖ καὶ ἔτσι προκύπτει διϊστορικὰ ἡ ἀρχιτεκτονικὴ φυσιογνωμία τῶν τόπων ὡς πολιτιστικὸ προϊόν. Τὸ νόημα συνεπῶς τοῦ χτισίματος ἔγκειται στὴν ἀρχιτεκτονική· ὄψη τῶν κτιζομένων, ἐπειδὴ σ' αὐτὴν ἐγκλείεται ἡ πολιτιστικὴ ἰδέα, στὴν ὁποίαν ὁ ἀρχιτέκτονας καλεῖται νὰ ὑποτάξει τὸ ὁποιοδήποτε: ὑλικό του. Στὶς διάσημες πολιτεῖες ποὺ βλέπομε, τὸ θαυμαζόμενο εἶναι ἡ ἀρχιτεκτονικὴ τῶν κτιρίων τους, δηλαδὴ ὁ ἀγώνας τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ πνεύματος μὲ τὴν ἀνόργανη ὕλη ποὺ ἀντανακλᾶται στὴν ζωὴ τοῦ δρόμου. Γιατί εἶναι ἀκριβῶς ἡ φυσιογνωμία τῶν κτιρίων ποὺ δίνει τὴν ζωὴ στὸν δρόμο καὶ ἐπιδρᾶ κατὰ συνέχεια στὴν ζωὴ τῶν ἐπερχομένων γενεῶν. Ὁ δρόμος εἶναι ὁ καθ' ἑαυτὸ χῶρος ἐπικοινωνίας, στὸν ὁποῖον διακινεῖται ἡ καθημερινὴ ζωή, δηλαδὴ ἡ κυριώτερη. Καὶ ὁ χῶρος αὐτὸς προσδιορίζεται ἀπὸ τὴν φυσιογνωμία τῶν κτιρίων. Ἐν ὀλίγοις, μαζὶ μὲ τὰ κτίρια, κτίζεται καὶ ἡ ζωὴ τῶν ἀνθρώπων, ἤτοι ὁ πολιτισμός, τοῦ ὁποίου αὐτὰ ἀποτελοῦν ἔκφραση.
Φανερὸ ἀπὸ τὰ παραπάνω εἶναι, ὅτι τὸ ἔργο τοῦ ἀρχιτέκτοντα καθόλου δὲν ἐξαντλεῖται στὸ πτυχίο. Ὁ ἀρχιτέκτοντας ὀφείλει νὰ βρίσκεται σὲ ἀδιάκοπη ἀνανέωση μὲ τὸ ἔργο του, ὅπως ὁ ζωγράφος καὶ κάθε δημιουργός, διότι εἶναι ὑποχρεωμένος νὰ συντηρήσει παραδεδομένες μορφὲς τέχνης σὲ περιεχόμενα ζωῆς ποὺ διαρκῶς ἀλλάζουν. Καὶ γιὰ νὰ τὸ κάμει αὐτό, πρέπει νὰ εἶναι ἐξοικειωμένος μὲ τὶς ἑκάστοτε τρέχουσες κατανοήσεις τοῦ πολιτιστικοῦ παρελθόντος, δηλαδὴ νὰ κατέχει τὶς κοινωνιολογικὲς κατανοήσεις τοῦ ἱστορικοῦ παρελθόντος, καὶ αἴσθηση, ἂν ὄχι γνώση, τῆς ἰδιαίτερης ἱστορίας κάθε τόπου. Καὶ αὐτὰ ὅλα, μέσῳ τῆς προσωπικῆς του εὐαισθησίας νὰ τὰ μνημειώσει σὲ πράγματα ποὺ ἐπιδροῦν στὴν ζωὴ τῶν ἄλλων. Ἀρχιτέκτονας μπορεῖ νὰ εἶναι ὁ κάθε ἄνθρωπος μὲ αἰσθητικὴ καλλιέργεια καὶ καλλιτεχνικὴ εὐαισθησία. (Ὁ Ἰκτίνος καὶ ὁ Σινάν π.χ. δὲν φοίτησαν σὲ καμιὰ σχολή). Ἡ διαφορὰ μὲ τὸν κατ' ἐπάγγελμα ἀρχιτέκτονα εἶναι ὅτι ὁ τελευταῖος τοῦτος πρέπει νὰ κατέχει ἐπιστημονικὰ τὶς δυνατότητες τῶν δομικῶν ὑλικῶν, ποὺ θὰ τοῦ ἐπιτρέψουν νὰ πραγματοποιήσει τὶς ἰδέες του. Δηλαδὴ πρέπει νὰ εἶναι καὶ πολιτικὸς μηχανικός. Δεδομένου τώρα ὅτι τὰ σύγχρονα δομικὰ ὑλικὰ ἀποτελοῦν ἀντικείμενο διαρκοῦς τεχνολογικῆς ἐρεύνης, εἶναι περιττὸν ν' ἀναρωτηθοῦμε πόσοι πτυχιοῦχοι ἀρχιτέκτονες καταγίνονται μὲ τὶς ἐπιτεύξεις τῆς τεχνολογίας στὸν τομέα τοῦτον...
Νὰ ἀναρωτηθοῦμε τώρα κατὰ πόσον τὰ παραπάνω αἰτήματα ἀποτελοῦν τὰ προϋποθετικῶς ἐπιδιωκόμενα γιὰ τὸ κτίσιμο κάθε οἰκοδομῆς, θὰ ἦταν ἐρώτημα ἀσύγγνωστης ἀφελείας. Οἱ "ἀρχιτεκτονικοὶ ἔλεγχοι", ἀποτελοῦν τὸ τέλος τῆς διοκητικῆς διαδικασίας, ἀφοῦ βέβαια προηγουμένως εἰσπραχθοῦν τὰ δέοντα κατὰ τοὺς προηγούμενους ἐλέγχους. Καὶ οἱ "ἀρχιτεκτονικὲς ἐπιτροπές", κατὰ τὰ διοικητικῶς ὁριζόμενα, ἀποτελοῦν ἐκ περιτροπῆς ἐπιλογὲς τοῦ ἑκάστοτε Νομάρχη ἐκ τῶν ἐνεστωσῶν δυνατοτήτων, δηλαδὴ ἀπὸ μηχανικοὺς ποὺ ἔχουν ἕνα πτυχίο. Τὰ σύνολα οἰκοδομικὰ ἀποτελέσματα ἀπὸ τὴν ὑπερκοστολόγηση τῆς οἰκοδομῆς καὶ τὶς διοικητικὲς διαδικασίες εἶναι αὐτὰ ποὺ βλέπει κανείς, διατρέχοντας ἀπ' ἄκρου εἰς ἄκρον τὸν ἐλλλαδικὸ χῶρο. Ἡ εἰσπρακτικὴ σκοπιμότης εἰς βάρος τοῦ πολίτη ἔχει καταντήσει τόσο ἀνεξέλεγκτη τὴν διοικητικὴ διδικασία, ὥστε μὲ τὶς "ἄδειες" νὰ δημιουργοῦνται καὶ μείζονα θέματα τῆς ἐξωτερικῆς πολιτικῆς.
Θὰ ἐξετάσομε στὸ ἑπόμενο καὶ τελευταῖο μέρος τούτων τῶν συνεχειῶν ποιές, ἐνδεχομένως, λύσεις θὰ μποροῦσαν νὰ ὑπάρξουν ὡς πρὸς τὸ οἰκοδομικὸ καθεστὼς τῶν ἑλλαδικῶν μας δεδομένων.
17) Λευκαδίτικος λόγος - Τρίτη 11/2/1997
Ἴδιον τῶν ὑπαναπτύκτων χωρῶν εἶναι ἀκριβῶς, ὅτι αὐτὰ ποὺ εἶναι εὔκολα καὶ αὐτονόητα ἀλλοῦ, σ’ αὐτὲς εἶναι τὰ πιὸ δύσκολα. Καὶ τοῦτο εἶναι προφανές: ἂν τὰ ἁπλὰ δικαιώματα τῶν ἀνθρώπων, αὐτὰ δηλαδὴ ποὺ τυπικῶς πρεσβεύουν οἱ διάφορες διεθνεῖς συνθῆκες (δικαίωμα ἐργασίας, δικαίωμα μόρφωσης, ἐν γένει δικαίωμα ἀνάπτυξης τῆς προσωπικότητος ποὺ περιλαμβάνει ὅλα τὰ ἄλλα) ἦταν εὔκολα, ἁπλῶς οἱ χῶρες δὲν θὰ ἦταν ὑπανάπτυκτες. Αὐτὴ ἡ "δυσκολία" δὲν ὀφείλεται σὲ τίποτε ἄλλο, εἰμὴ μόνον στὸ ὅτι ἡ κρατικὴ ὑπόσταση τῶν χωρῶν αὐτῶν - καὶ τοῦτο ἔχει σχέση μὲ τὴν ἱστορικὴ γένεση των κατὰ τοὺς νεώτερους αἰῶνες- εἶναι μυθολογικῆς ὑφῆς. Ἡ λειτουργία δηλαδὴ τοῦ κράτους στηρίζεται σὲ ἕνα σύνολο τεχνητῶς καὶ βιαίως ἐπιβληθέντων μύθων, ποὺ ἐξασφαλίζονται διὰ τῆς διαρκῶς κατεβασμένης στάθμης τοῦ μορφωτικοῦ ἐπιπέδου. Φανερὸ εἶναι ἔτσι ὅτι ἡ ὑπανάπτυξη εἶναι δομικῆς ὑφῆς, δηλαδὴ κάτι ποὺ δὲν ξεπερνιέται. Ἡ Ἑλλάδα, σημειωτέον, ἀποτελεῖ τὸ πρῶτο κράτος τοῦ κόσμου μεταξὺ τῶν τέτοιων κρατῶν. Θελήσαμε στὰ προηγούμενα νὰ δείξομε πῶς λειτουργοῦν τὰ πράγματα στὴν συγκεκριμένη περίπτωση τῆς "οἰκοδομῆς" ποὺ μᾶς ἀπασχολεῖ. Ἡ "οἰκοδομικὴ ἄδεια" ἐπιβάλλεται βάσει κάποιας ἐννοίας "γενικοῦ συμφέροντος" μόνο πού ἀπὸ τὸν τρόπο κατασκευῆς τῆς Ἑλλάδος ὡς κράτους κάτι τέτοιο δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ὑπάρχει. Τὸ "γενικὸ συμφέρον" ἔτσι "νομοθετεῖται" καὶ μέσα στὴν διάσταση κοινωνίας (ἢ μᾶλλον κοινωνιῶν) καὶ κράτους προκύπτουν τὰ ἀποτελέσματα τῆς "οἰκοδομῆς". Μία ὁλόκληρη τάξη ἐπιστημόνων ὑποβιβάζεται ἔτσι στὴν γενικὴ συνείδηση σὲ συνεργοὺς τῶν εἰσπρακτικῶν σκοπιμοτήτων τοῦ κράτους, ἐνῶ τὸ χτίσιμο μεταβάλλεται σὲ διάσταση ὑπανάπτυξης. Τὸ χτίσιμο ὡς χρηματιστικὸν γεγονός, χωρὶς νὰ παράγει πολιτισμό, ἰσοδυναμεῖ ἀκριβῶς μὲ διαρκῆ καταστροφὴ τοῦ περιβάλλοντος καὶ ἀλλοίωση τοῦ φυσιογνωμικοῦ τοπίου τοῦ ἑλλαδικοῦ χώρου. Ἀλλὰ οἱ ἐπιπτώσεις τῆς λειτουργίας δυσφυῶν κρατῶν ἐπὶ τοῦ περιβάλλοντος -καὶ πρόκειται βέβαια γιὰ τοὺς μεγαλύτερους ἀντιοικολογικοὺς μηχανισμοὺς- δὲν ἀποτελεῖ μόνο εὐρωπαϊκὸ καὶ μεσογειακὸ πρόβλημα ἀλλὰ παγκόσμιο.
Γεννᾶται τώρα τὸ πρόβλημα: μπορεῖ ἄραγε κάτι μέσα σὲ ὂλ’ αὐτὰ ν’ ἀλλάξει; Τίποτε ἀπὸ τὰ συμβαίνοντα δὲν εἶναι δυνατὸν πάντως ν’ ἀλλάξει μὲ "μέτρα" καὶ ἐπὶ πλέον "νομοθετήματα", ἂν δὲν ἀλλάξει ἡ οὐσία τῶν πραγμάτων. Καὶ ἡ ἀλλαγὴ τῆς οὐσίας ἔγκειται στὴν ἀλλαγὴ τῶν ἐννοιῶν. Ἡ "οἰκοδομή" ὀφείλει νὰ γίνει καὶ στὴν Ἑλλάδα αὐτὸ ποὺ εἶναι παντοῦ στὸν κόσμο: ἀστικὸν ἐμπόρευμα ὑπαγόμενο στὴν ἐλεύθερη διακίνηση ἀγαθῶν μίας φιλελεύθερης οἰκονομίας. Δηλαδὴ νὰ πάψει ὁ κρατικός... "παρεμβατισμὸς" καὶ ἡ οἰκιστικὴ δραστηριότης νὰ περάσει σὲ ἰδιωτικοὺς φορεῖς δημοσίου συμφέροντος, ὅπως οἱ Τράπεζες καὶ οἱ Ἀσφαλιστικὲς Ἑταιρεῖες. Αὐτὸ σημαίνει πὼς ἀντὶ νὰ παίρνει κανένας δάνειο γιὰ νὰ φκιάξει σπίτι, θὰ ἀγοράζει τὸ σπίτι ποὺ θέλει ἀπὸ τὴν Τράπεζα, ὅπως ἀκριβῶς ἕνα ζευγάρι παπούτσια. Καὶ σημαίνει καὶ μερικὰ πράγματα ἁπλούστερα:
1) Ὅτι ἀφοῦ θὰ πάψει ἡ ἀναγκαστικὴ σχέση πολίτη καὶ κράτους μέσω τοῦ μηχανικοῦ, θὰ διαμορφωθεῖ σαφὲς νομοθετικὸ πλαίσιο γιὰ τὴν οἰκοδομὴ καὶ θὰ σταματήσουν τὰ αὐθαίρετα.
2) Θὰ προκύψει "μητρῶο κατασκευαστῶν" -αὐτὸ ποὺ φαίνεται νὰ θέλει καὶ τὸ TEE-, τὸ ὁποῖον τώρα εἶναι ἀδύνατο νὰ ὑπάρξει. Οἱ διάφοροι ἰδιωτικοὶ φορεῖς θὰ κοιτάξουν νὰ ἐξασφαλίσουν τοὺς καλύτερους μηχανικούς, ἐνῷ τώρα ὅποιος πάρει κουτσὰ-στραβὰ πτυχίο μπορεῖ καὶ νὰ χτίζει. Ὑπάρχουν μηχανικοί, οἱ ὁποῖοι κανονικὰ δὲν ἔπρεπε νὰ πατᾶνε οὔτε στὴν πόρτα τῶν Πολεοδομιῶν, μὲ τὴν ὑφισταμένη τάξη πραγμάτων ὅμως εἶναι αὐτοὶ ποὺ ἐπιπλέουν: οἱ χαμηλόμισθοι ὑπάλληλοι τῶν Πολεοδομιῶν ἐξηρτημένοι ἀπὸ τὸν μηχανικό, ἐτοῦτος ἀπὸ ἐκείνους γιὰ τὴν "ἄδεια" καὶ ἀμφότεροι ὑποταγμένοι στὶς εἰσπρακτικὲς ἐπιταγὲς τοῦ κράτους εἰς βάρος τοῦ πολίτη. Ἑπόμενο εἶναι μέσα στὴν διαδικασία αὐτὴ οἱ πλέον ἐλλιπεῖς καὶ ἀτάλαντοι νὰ ἐπιπλέουν, ἐξοβελίζονας τοὺς καλοὺς ποὺ δὲν εἶναι διατεθειμένοι γιὰ "διαπραγματεύσεις". Τί σπίτια ὡς σύνολο νὰ κτισθοῦν ἔτσι;
3) Θὰ ὑπάρξει καλύτερη προσαρμογὴ στὰ ἀρχιτεκτονικὰ δεδομένα κάθε τόπου, διότι, αὐτὸ ποὺ ἀπαιτεῖ ἡ σύνθεση τῶν ἀρχιτεκτονικῶν ἐπιτροπῶν (ἔπαινο ἢ βραβεῖο), θὰ ὑπάρξει σὲ κάθε τόπο κατὰ πράξη (ὑπάρχουν περιπτώσεις μηχανικῶν στὴν Λευκάδα ποὺ προτείνουν ὡς αἰσθητικὸ πρότυπο κυκλικὴ σκάλα καὶ νεοκλασσικὴ μετώπη, αὐτὸ δηλαδὴ ποὺ ὁ καθηγητὴς στὴν σχολὴ καλῶν τεχνῶν Γιάννης Ψυχοπαίδης διδάσκει ὡς τὸ ἄκρον ἄωτον τῆς μικροαστικῆς νεοελληνικῆς ἐλεεινότητος).
4) Θὰ ὑπάρξουν σταθερὲς καὶ σύννομες ἀπαιτήσεις ἔναντι τοῦ κράτους (Ἐφορίες, ΙΚΑ, κ.λπ.) πράγμα ποὺ σημαίνει ὅτι θὰ ἐπενδυθοῦν περισσότερα χρήματα στὸ ἴδιο τὸ ἔργο. Θὰ ὑπάρξουν ἔτσι ὁλοκληρωμένα αἰσθητικὰ καὶ ἀντίστοιχα στὴν τιμὴ τους σπίτια, μεγαλύτερη προστασία τοῦ περιβάλλοντος, ἀφοῦ θὰ ἀπαιτοῦνται βεβαιωμένοι τίτλοι, καὶ μεγαλύτερη κυκλοφορία χρήματος σὲ ἀγορὰ ὑλικῶν καὶ ἐργασίας. Καὶ αὐτὰ ὅλα σημαίνουν ἀνάπτυξη ἰδίως κοινωνικὴ ποὺ εἶναι ἡ προϋπόθεση ὅλων τῶν ἄλλων. Κυρίως, ὅμως, καὶ τὸ σπουδαιότερον:
5) Θὰ σταματήσει διὰ τῆς "οἰκοδομῆς" ἡ ἄσκηση κοινωνικῆς πολιτικῆς.
Ἡ πολιτικὴ αὐτὴ εἶναι σήμερα δυνατή, ἐπειδὴ ἰσχύει ἡ διὰ προεδρικῶν διαταγμάτων νομοθετημένη ὑποκατάσταση τῆς σχέσεως δημοσίου δικαίου μεταξὺ πολίτη καὶ κράτους διὰ τῆς σχέσεως ἰδιωτικοῦ δικαίου μεταξὺ πολίτη καὶ μηχανικοῦ. Δηλαδὴ ἐπειδὴ ὁ μηχανικὸς μετατρέπεται βάσει τῶν προεδρικῶν διαταγμάτων σὲ ἐκτελεστικὸ ὄργανο τῆς φοροεισπρακτικῆς τακτικῆς του κράτους. Ἐπειδὴ εἶναι τελικὰ ὁ μηχανικὸς ποὺ "βγάζει τὴν ἄδεια" καὶ ὄχι ὁ πολίτης, καὶ ἐπειδὴ μεταξὺ κράτους (πολεοδομιῶν) καὶ μηχανικοῦ μεσολαβεῖ ἡ ἐπιστήμη τοῦ μηχανικοῦ, ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ ἐλέγξει ὁ πολίτης, ἐμφιλοχωροῦν χίλιοι δύο ἐξωγενεῖς παράγοντες στὸν χῶρο τῆς οἰκοδομῆς, πού τὸν καθιστοῦν ὁλικῶς ἀνεξέλεγκτον. Περιττὸν εἶναι βέβαια νὰ ἀσχοληθοῦμε ἰδιαίτερα περὶ τοῦ πλήθους καὶ τοῦ ποιοῦ τῶν ἐν λόγω παραγόντων...
Δεδομένου ὅτι διοικητικῶς ἡ Ἑλλάδα ὑπῆρξε ἀνέκαθεν πολιτεία ἀνοχύρωτη, ἡ τάξη τῶν πραγμάτων αὐτὴ ὁδηγεῖ στὸ ἀδιαμφισβήτητο λογικὸ συμπέρασμα ὅτι δὲν ὑφίσταται καν οἰκιστικὴ πολιτική. Οἰκιστικὴ πολιτικὴ νοεῖται, ὅταν τὸν ἀντίστοιχον χῶρο τὸν ἐλέγχει κανείς. Οἱ διατρήσεις τοῦ διοικητικοῦ μηχανισμοῦ ποὺ ἐπιβάλλει ἡ ἰσχύουσα τάξη πραγμάτων εἶναι αὐτὴ ποὺ ἐπιτρέπει -καὶ πάντα ἔτσι θὰ ἐπιτρέπει- τὶς καταπατήσεις, τὰ αὐθαίρετα καὶ τὴν ἄσκηση κοινωνικῆς πολιτικῆς. Πρόκειται δηλαδὴ γιὰ μία κατάσταση μονίμου κοινωνικοῦ ὑποβιβασμοῦ καὶ καταστροφῆς τοῦ περιβάλλοντος. Καὶ ἀναπότρεπτη ὅσο θὰ βασιλεύουν τὰ διατάγματα, ὁποιαδήποτε "μέτρα" καὶ ἂν ἑκάστοτε ἐπινοοῦνται.
Ἡ ὑφισταμένη τάξη πραγμάτων εἶναι δυνατή, διότι δὲν ὑπάρχει στὴν Ἑλλάδα συνταγματικῶς κατωχυρωμένο "δικαίωμα ἐργασίας". Τὸ σπίτι συνεπῶς δὲν ἀποτελεῖ ἁπλῶς κατοικία, ἀλλὰ καὶ μέσον ἐπιβίωσης (κάποιο ἐνοικιαζόμενο δωμάτιο, κάποιο διαμέρισμα γιὰ προίκα κλπ.). Μὲ κατωχυρωμένο τὸ δικαίωμα ἐργασίας, τὸ σπίτι δὲν ἀποτελεῖ ὁπωσδήποτε τὴν πρώτη ἔγνοια γιὰ τὴν οἰκογένεια, χωρὶς αὐτὸ ὅμως τὸ σπίτι γίνεται ἡ πρώτη ὑπαρξιακὴ ἐπιταγή. Τούτου γνωστοῦ ὄντος, ἐμφιλοχωρεῖ ἡ "διοίκηση" ἐν ὀνόματι κάποιου ὑποθετικοῦ"γενικοῦ συμφέροντος" μὲ τοὺς δικούς της λογαριασμούς. Διά τῆς μεταβολῆς ὅμως τῆς ἐννοίας τῆς οἰκοδομῆς σὲ ἐμπόρευμα, ὅπως ἰσχύει σὲ ὅλον τὸν ἀνεπτυγμένον κόσμο, τὰ διοικητικὰ πράγματα αὐτομάτως ἀλλάζουν. Οἱ Πολεοδομίες λ.χ. δὲν θὰ ξέρουν πολίτες καὶ μηχανικούς, ἀλλὰ ἀνώνυμα σχέδια, τὰ ὁποῖα θὰ θεωροῦν ἁπλῶς ὡς πρὸς τὴν ἔγκριση, δηλαδὴ θὰ κοιτάζουν ἂν εἶναι ἐπιστημονικῶς σωστά, καὶ ὄχι ποιὸς εἶναι ὁ ἰδιοκτήτης μέσῳ τοῦ μηχανικοῦ, προγραμματίζοντας ἐξ ἀρχῆς στὰ σχέδια τὶς παραβάσεις ποὺ θὰ βγοῦν πρόστιμα στὸ τέλος (ὑπὸ τὴν δαμόκλειον σπάθην τὴν ΔΕΗ, ὅπως εἴδαμε, ποὺ συνιστᾶ τὸ ἀντισυνταγματικώτερον ὅλων τῶν μέτρων. Ἐδῶ δημόσιο καὶ κρατικὸ συμφέρον συμπίπτουν ἀπόλυτα καὶ χωρὶς αἰδώ). Ἕνα σαφὲς νομοθετικὸ πλαίσιο ἄνευ παραθύρων θὰ ὑπάρξει αὐτομάτως ἀναγκαῖο καὶ ὁ ἀποκλεισμὸς θνησιγενῶν "κατασκευαστικῶν ἑταιρειῶν", ποὺ θὰ ξεφυτρώσουν, θὰ εἶναι εὔκολο νὰ συμβεῖ διὰ τῆς ἐγγυήσεως μερικῶν δισεκατομμυρίων. Ἐδῶ θὰ εἶναι μία εὐκαιρία νὰ δείξει τὸ κράτος τὴν πραγματικὴ μέριμνά του γιὰ τὸ "γενικὸ συμφέρον"... Ὅτι πάντως σήμερα ὁ πολίτης εἶναι οἰκονομικῆς μόνο σημασίας ἔννοια γιὰ τὸ κράτος, στὴν περίπτωση ποὺ μᾶς ἀπασχολεῖ ὑπάρχουν "νομοθετήσεις" ποὺ τὸ ἀποδεικνύουν: οἱ προκαταβολὲς στὴν Ἐφορία καὶ τὸ ΙΚΑ προκειμένου νὰ βγεῖ ἡ "ἄδεια". Ἂν ἕνας εἶναι ἄκληρος καὶ πεθάνει πρὶν ἀρχίσει νὰ κτίζει, ὑπὲρ ποίου πᾶνε αὐτὲς ὁ προκαταβολὲς καὶ ὑπὲρ ποίου τοκίζονται στὴν περίπτωση πού ἡ "ἄδεια" ἰσχύει ἀλλὰ ἡ ἔναρξη τῆς οἰκοδομῆς χρονίζει; Προκαταβολὲς ξέρομε πὼς δίνονται στὶς ἐμπορικὲς συμφωνίες πρὸς ἐνίσχυση τῆς ἑκατέρωθεν ἐμπιστοσύνης. Ἐν προκειμένῳ ποιὸς θεωρεῖ ποιὸν ἀναξιόπιστον γιὰ νὰ χρειάζεται ἡ... προκαταβολή;
Ὅτι πολλὰ πράγματα θὰ ἀλλάξουν βελτιούμενα, μὲ τὴν ἐμπορευματοποίηση τῆς οἰκοδομῆς, εἶναι προφανές. Καὶ πρῶτα πρῶτα οἱ ἀμοιβὲς τῶν μηχανικῶν θὰ καθορισθοῦν, ὄχι ἀπὸ τὴν "ἱκανότητά" τους νὰ βγάζουν ἄδειες, συνυπολογίζοντας σ' αὐτὲς τὰ λαδώματα, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἱκανότητά τους νὰ κάνουν σχέδια. Καὶ οἱ καλοὶ μηχανικοί, ποὺ τώρα βγάζουν τὰ λιγώτερα, θὰ ἀμείβονται κατ' ἀξίαν. Βεβαίως τίποτε δὲν θὰ ἐμποδίζει τὸν πολίτη νὰ πάει σ' ἕναν μηχανικὸ νὰ βγάλει μίαν ἄδεια, ὅπως καὶ τώρα, θὰ ἔχει ὅμως τὴ βεβαιότητα ὅτι θὰ κάμει τὴν δουλειὰ του καταφεύγοντας γιὰ τὸ ἴδιο πράγμα σὲ μίαν ἑταιρεία σύντομα καὶ καθαρά. Καὶ αὐτὴ ἡ κατάργηση τῶν "προεδρικῶν διαταγμάτων" δι' ἑνὸς νομοθετικοῦ πλαισίου ποὺ θὰ περιορίζεται στὸν ρόλο τοῦ κράτους ὡς τηρητοῦ τοῦ "δημοσίου συμφέροντος" καὶ ὄχι ὡς φοροεισπρακτικοὺ μηχανισμοῦ εἰς βάρος τοῦ πολίτη, εἶναι αὐτὸ ποὺ θα ἀλλάξει τὴν ἔννοια τῆς "οἰκοδομῆς". Αὐτομάτως θὰ ἀλλάξει λ.χ. ἡ ἔννοια τῆς "ἐπίβλεψης" τῆς οἰκοδομῆς, Εἶναι γνωστὸ πὼς σήμερα κανένας δὲν μπορεῖ νὰ ἀσφαλίσει τὸ σπίτι του ὡς δαπανηθὲν κεφάλαιο (π.χ. ἂν αὐτὸ βρίσκεται στὴν διασταύρωση δύο ὁδῶν καὶ κινδυνεύει ἀπὸ διερχόμενα φορτηγά). Καὶ τοῦτο, διότι ἡ ὅποια ἀσφαλιστικὴ ἑταιρεία δὲν ξέρει τί σπίτι ἔφκιαξε. Κατὰ τὸ ἰσχῦον σύστημα, τὴν ἐπίβλεψη τὴν ἔχει ὁ ἴδιος ὁ μηχανικὸς ποὺ ἐκπονεῖ τὰ σχέδια, ἐνῷ κανένα μέτρο τῆς ἐπιβλέψεώς του δὲν ὑπάρχει. Βασικὰ ἡ ἐπίβλεψη εἶναι ὑποκειμενικὸ θέμα τοῦ μελετητῆ (στὴ πράξη ἐλάχιστοι μηχανικοὶ ἀσχολοῦνται οὐσιαστικὰ μ’ αὐτήν). Κατ' οὐσίαν ἡ ἐπίβλεψη ἀνήκει στὸ κράτος (κατοχύρωση τοῦ "γενικοῦ συμφέροντος"), ἐδῶ ὅμως μὲ τὶς "νομοθεσίες" μᾶς ἀρκεῖ ἡ "ὑπόσχεση" ποὺ δίνει ὁ μηχανικὸς στὸ TEE... Σὲ μία ἀποδέσμευση τῆς οἰκοδομῆς ἀπὸ τὶς κρατικὲς ἐπιταγὲς ποὺ εἴπαμε, τὴν ἐπίβλεψη μπορεῖ νὰ τὴν ἔχει ἡ ἀσφαλιστικὴ ἑταιρεία (αὐτὸ ἰσχύει στὴν Γαλλία π.χ.). Θὰ μπορεῖ δηλαδὴ ὁ πολίτης ποὺ "ἀγοράζει σπίτι",( αὐτὸ ποὺ ὁ ἴδιος φκιάχνει) νὰ ἐμπιστευθεῖ τὴν ποιότητα τοῦ ἐμπορεύματος σὲ μία ἑταιρεία τῆς ἀρεσκείας του καὶ νὰ πετύχει φθηνὰ ἀσφάλιστρα. Σήμερα μὲ τὸ ὑπάρχον καθεστὼς κάτι τέτοιο εἶναι ἀδύνατο. Εἶναι γνωστὴ ἡ ἀντίδραση τοῦ TEE μὲ τὸν πρόσφατο νόμο περὶ παραγραφῆς. Τὸ νόημα τοῦ νόμου, ἀκριβῶς λόγω τοῦ εἰδικοῦ ἀντικειμένου τῆς περιπτώσεως, ἦταν σαφές: ἡ παραγραφὴ νὰ ἀρχίζει ἀπὸ τῆς διαπιστώσεως τοῦ ἐγκλήματος. Ἕνα σπίτι δὲν φκιάχνεται γιὰ μερικὰ χρόνια ἀλλὰ γιὰ γενεές, Τελικῶς τὸ συμπέρασμα ἦταν ὅτι φταῖνε οἱ ἰδιοκτῆτες καὶ οἱ ἐργολάβοι. Καὶ ἐπὶ πλέον ὅτι λείπει καὶ μία ἔμμεση φορολογία τοῦ σπιτιοῦ ὑπὲρ τοῦ TEE, τῆς "συντηρήσεως" τῆς οἰκοδομῆς. Ὁ καθηγητὴς κ.Θ.Τάσσιος ἐξήντλησε τὴν φαρέτρα τῶν εὐφυολογημάτων του νὰ μᾶς πείσει, ὅτι ὑπὸ τὸ ἰσχῦον νομοθετικὸ καθεστὼς ὁ μόνος ποὺ δὲν φταίει εἶναι ὁ μηχανικός. Ἐπεκαλέσθη τὴν ἀνὰ τριακονταετία ἐπιστημονικὴ ἀτέλειά μας περὶ σεισμῶν κατ' ἀρχήν. Μὰ ἡ ἀτέλεια αὐτὴ πάντα θὰ ὑπάρχει, ἐπειδὴ στὴν ἐπιστήμη ὑπάρχει ἐξέλιξη ἐρεύνης. Ἡ Γῆ, ἄλλωστε, καθ' ὁ ζῶν ὀργανισμὸς καὶ πολλαπλῶς ἐπιβαρυνόμενος μὲ τὴν ἀνθρώπινη δραστηριότητα, δὲν παράγει πάντα τὰ ἴδια ἀποτελέσματα στὴν συμπεριφορὰ της (π.χ. κλῖμα). Σημαίνει αὐτὸ πώς δὲν θάπρεπε νὰ ὑπάρχουν καν σπίτια ἐπὶ τῆς Γῆς; Καὶ ἡ Ἑλλάδα εἶναι μὲν σεισμογενὴς περιοχή, οἱ σεισμοὶ ὅμως δὲν ἔχουν τὴν καταστροφικὴ δύναμη ποὺ ἔχουν στὴν Καλιφόρνια ἢ τὴν Ἰαπωνία. Ἡ διατήρηση τόσων ἀρχαιοτάτων μνημείων τὸ ἀποδεικνύει. Καὶ ἐπεκαλέσθη ἐν συνεχείᾳ ὁ κ.Τάσσιος τὴ ποινικὴ ἀρχὴ τῆς " ἐν χρόνῳ ἀπωλείας τῶν ἀποδεικτικῶν στοιχείων", ὅπως καὶ τὸν ρόλο τοῦ τυχαίου στὸν καταλογισμὸ εὐθύνης (ἕνας ποὺ πατάει σαπουνόνερα καὶ γκρεμίζεται, προκαλώντας βλάβες σὲ τρίτους). Ἐν τέλει ὅμως ὁ κ.Τάσσιος ἀναγκάζεται νὰ δεχθεῖ ὅτι ἡ ἀρχὴ ποὺ ἐπεκαλέσθη δὲν ἔχει ἰδιαίτερη ἐφαρμογὴ στὴν περίπτωση τῆς οἰκοδομῆς. Ἂν π.χ, μετὰ ἀπὸ ἕνα σεισμὸ ἢ ἄλλο γεγονὸς ἀποκαλυφθεῖ ὕστερα ἀπὸ 10 ἡ 15 χρονιά, ὅτι μία κολώνα πού ὤφειλε νὰ ἔχει δέκα σίδερα ἔχει μόνο πέντε, ὑπάρχει ἐν προκειμένῳ "ἐν χρόνω ἀπώλεια ἀποδεικτικῶν στοιχείων"; Ὅσο τώρα γιὰ τὸν ρόλο τοῦ τυχαίου, εἶναι γνωστὸ πὼς καμιὰ φιλοσοφία δικαίου καὶ καμιὰ περὶ καταλογισμοῦ θεωρία δὲν μπορεῖ νὰ καλύψει τὸ θέμα (π.χ, ἕνας γιατρὸς ποὺ εἰδοποιεῖται νὰ σώσει ἕναν ἀσθενῆ καὶ στὸν δρόμο βρίσκει ἕναν βαριὰ τραυματισμένον, ποὺ σταματᾶ γιὰ λίγο νὰ βοηθήσει ἀλλὰ ἐν τῷ μεταξὺ πεθαίνει ὁ ἀσθενής). Ὁ ρόλος ὅμως τοῦ τυχαίου στὰ σύγχρονα (βιομηχανικὰ προϊόντα ἔχει σχεδὸν ἐξαλειφθεῖ ὁλοσχερῶς. Μόνο ἀπὸ ἀνθρώπινη ἀμέλεια μπορεῖ νὰ ὑπεισέλθει, καὶ αὐτὸ ἦταν τὸ νόημα τοῦ νόμου περὶ παραγραφῆς. Τὸ κάθε προϊὸν σήμερα ἔχει "Ὁδηγίες χρήσεως" (ἐν προκειμένω αὐτὲς ποὺ μαθαίνει κανένας στὸ Πολυτεχνεῖο) καὶ ἡμερομηνία λήξεως. Ἒφ ὅσον ἡ "συνταγὴ" ἐκτελεῖται σωστά, ὀφείλει καὶ τὸ προϊόν, νὰ πληροῖ τοὺς ὅρους καταναλώσεως. Καὶ πῶς μποροῦν νὰ προκύψουν τὰ "πτυχία ἐργολάβων ἰδιωτικῶν ἔργων"; Δηλαδὴ πτυχία στὰ πτυχία; Μὲ ποιὲς ἀδιάβλητες διαδικασίες θὰ χορηγοῦνται αὐτά; Τὰ δεδομένα αὐτῶν τῶν "πτυχίων" εἶναι σὲ ὅλες τὶς Πολεοδομίες γνωστά. Ὅλες ξέρουν τοὺς κομπιναδόρους καὶ ἀτάλαντους μηχανικοὺς ποὺ μετέβαλαν τὸ πτυχίο τους σὲ ἀπόχη πεντοχίλιαρων. Εὔκολο συνεπῶς θὰ ἦταν στὸ TEE νὰ λάβει ὓπ ὄψη του τὰ "μητρῶα" αὐτῶν τῶν μηχανικῶν, ὅποτε τὰ "πτυχία" εἶναι ἕτοιμα μόνο ποὺ γιὰ τοῦτο θὰ ἔπρεπε τὸ TEE νὰ μὴν ἐνήλλασε τὸν ρόλο του ὡς "Ἐπιμελητηρίου" καὶ συνδικαλιστικοῦ ὀργάνου κατὰ περίπτωση. Ὁ κ. Τάσσιος ἐπρότεινε τελικῶς αὔξηση τοῦ κόστους τῆς οἰκοδομῆς καὶ ἐπὶ πλέον "μέτρα", δηλαδὴ τὴν παραδεδομένη κρατικὴ λογική. Καὶ ὡς πρὸς μὲν τὸ κόστος τῆς οἰκοδομῆς, δὲν πρέπει νὰ καλλιεργεῖται ἡ ἰδέα ὅτι ἡ οἰκοδομὴ στὴν Ἑλλάδα εἶναι αἰσθητῶς φθηνότερη ἀπ' ὅ,τι εἶναι στὴν Γαλλία καὶ τὴν Γερμανία. Ὅτι δὲν φκιάνονται τὰ ἴδια σπίτια, εἶναι ἄλλοι οἱ παράγοντες ποὺ τὸ προσδιορίζουν, Καὶ ποὺ ὑποθέτομε πὼς σαφῶς προέκυψαν ἀπὸ τοῦτα τὰ κείμενα. Ὅσο τώρα γιὰ τὰ "μέτρα", ὁσαδήποτε "μέτρα" καὶ ἂν προστεθοῦν μὲ ἀναλλοίωτον τὸ καθεστὼς τῆς ὀκοδομῆς, τὰ πάντα θὰ χειροτερεύουν καὶ δὲν θὰ καλυτερεύουν. Εἶναι ἡ διφυὴς ὑπόσταση τοῦ TEE καὶ ἡ ἰδιάζουσα νομικὴ σχέση του μὲ τὶς φοροεισπρακτικὲς ἐπιδιώξεις τοῦ κράτους ποὺ καθιστοῦν τὰ ὁποιαδήποτε "μέτρα" μάταια, δηλαδή πλέον ἐπιβλαβῆ ἀπὸ τὰ ἤδη ὑπάρχοντα. Χαρακτηριστικὴ εἶναι ἡ ἀντίδραση τοῦ TEE ὡς σώματος μὲ τὸν νομὸ περὶ παραγραφῆς. Ἀντίδραση ποὺ ἀναιρεῖ ἀκριβῶς τὴν σκοπιμότητα τῶν ὁποιωνδήποτε πρόσθετων "μέτρων". Ἡ διοίκηση τοῦ TEE εἶδε στὴν πρόταση περὶ παραγραφῆς οἰονεί ἐπιχείρηση ὁμηρίας τοῦ τεχνικοῦ κόσμου "στὶς ὀρέξεις τῆς ἐκτελεστικῆς ἐξουσίας", δηλαδὴ εἶδε ἑαυτὸ ὑποχείριό της ἐκτελεστικῆς ἐξουσίας. Αὐτὸ βέβαια εἶναι διεθνῶς κάτι τὸ νέο στὶς περὶ κράτους θεωρίες. Μέχρι τώρα ξέραμε πὼς στὰ κοινοβουλευτικὰ καθεστῶτα μόνο οἱ δύο ἄλλες, ἡ νομοθετικὴ καὶ δικαστικὴ ἐξουσία, εἶναι ἀνεξάρτητες ἀπὸ τὴν ἐκτελεστική. Ὅλα τὰ ὑπόλοιπα, ὀργανισμοί, ἑνώσεις, νομικὰ πρόσωπα καὶ ἄτομα, ὀφείλουν θεωρητικῶς νὰ εἶναι "ὑποχείρια" της ἐκτελεστικῆς ἐξουσίας, ἐπειδὴ αὐτὴ (πάντα θεωρητικά, τουλάχιστον στὴν Ἑλλάδα) ἐκφράζει τὴν ψηφισμένη βούληση τοῦ κράτους. Ἀλλὰ ἰδού, ὅτι ὑπάρχει ὀργανισμὸς στήνΕλλαδα ποὺ νοεῖ τὰ πράγματα διαφορετικά. Καὶ ἐν προκειμένῳ πρόκειται περὶ ὁμολογίας ὠμῆς ἀληθείας, διότι ὅπως ἐδείξαμε, ἡ δημιουργία τοῦ ΤΕΕ ὑπήρξε ἱστορικῶς ἐκείνη τοῦ κράτους ἐν κράτει ( δὲν θέλομε νὰ ποῦμε τοῦ διοικητικοῦ παρακράτους), προκειμένου νὰ προκύψει ὁ "φορέας" γιὰ τοὺς ἀφαιμακτικούς τοῦ κράτους σκοπούς, ὅταν ἄρχιζε ἡ οἰκοδομὴ ὡς ἐπιχείρηση. Πράγμα ποὺ συμβαίνει μετὰ τὸ '22. Αὐτὴ ὅμως ἡ ἐπισήμως πλέον ὡμολογημένη τάξη πραγμάτων, καλῶς θεμελιωμένη σὲ μία φυσικῶς ὑπερχαώδη νομοθεσία, εἶναι ποὺ ἐμποδίζει τὴν ἀλλαγὴ τῶν πραγμάτων διὰ νομῶν, "μέτρων" καὶ διαταγμάτων. Τίποτε δὲν πρέπει νὰ ἐλπίζεται μ' αὐτά, ἐκτὸς ἀπὸ μία περαιτέρω οἰκονομικὴ ἐπιβάρυνση τῆς οἰκοδομῆς ὑπὲρ τοῦ ἰδίου, ἂν μὴ χειρότερου καθεστῶτος! Τότε μόνον μποροῦν ν' ἀλλάξουν τὰ πράγματα τῆς οἰκοδομῆς, ὅταν ἀλλάξει αὐτὴ ὡς ἔννοια καὶ περάσει ὡς ἔργο καὶ κεφάλαιο σὲ ἰδιωτικοὺς φορεῖς δημοσίου συμφέροντος, ὅπως οἱ Τράπεζες καὶ οἱ ἔγκυρες Ἀσφαλιστικὲς Ἑταιρεῖες. Ὅταν δηλαδή ὁ πολίτης γίνει κύριος τῶν χρημάτων ποὺ δαπανᾶ. Μένει στὸ ὑπάρχον ἀκόμη κράτος νὰ ἀποδείξει τὴν περαιτέρω μέριμνά του ὑπὲρ τοῦ "δημοσίου συμφέροντος" διὰ τοῦ ὁποίου ἀσκεῖ τὸ κυρίαρχον δικαίωμά του ἐκδόσεως "ἀδειῶν".
Πᾶνε ἤδη κάμποσα χρόνια ποὺ ἄρχισε νὰ ἐμπεδώνεται στὴν κοινὴ συνείδηση, ὅτι ἡ Ἑλλάδα ὑπόκειται σὲ ἱστορικὴν μεταβολή. Κάτι τέτοιο ἦταν ἀναμενόμενο, διότι κράτη ποὺ συνίστανται ὡς σύνολο κατεστημένων συμφερόντων ἐξαρχῆς εἶναι ἱστορικῶς κράτη χρήσεως, δηλαδὴ κράτη πεπερασμένης προθεσμίας. Κάθε κατεστημένο συμφέρον καὶ ἕνας μύθος. Ἡ "ἀνάπτυξη τῆς χώρας" ἕνας μύθος τεχνολογικοῦ περιεχομένου, ὅταν βλέπομε παντοῦ ὑπανάπτυξη καὶ τὰ διεθνοῦς σημασίας ἔργα νὰ ἐκτελοῦνται ἀπ' εὐθείας διὰ τῶν ξένων ἑταιρειῶν, ἐπειδὴ οὔτε τὸ ἐπιχειρηματικὸ ἦθος οὔτε ἡ ἐπιστημονική μας γνώση ἐπαρκοῦν γι’ αὐτά. Ἕνας δεύτερος καὶ μεγαλύτερος μύθος ἡ "σωτηρία τοῦ ἔθνους" διὰ τῆς Ἐκκλησίας, ὅταν αὐτὴ ἡ ἴδια δὲν εἶναι σὲ θέση τίποτε νὰ προσφέρει γιὰ τὴν ἠθικὴ ὁδήγησή του. Τρίτος καὶ ὁ μέγιστος ὅλων μύθος ὁλόκληρη ἡ διδασκόμενη νεοελληνικὴ ἱστορία, διὰ τῆς ὁποίας ὑπάρχει τὸ ἴδιο τὸ κράτος, διοργανώνοντας ἐκθέσεις τῆς "πολιτικῆς" του προϊστορίας. Ἀλλὰ οἱ μύθοι εἶναι πεπερασμένης ἰσχύος, ἐπειδὴ κάποιοι γνωρίζουν πὼς εἶναι μύθοι καὶ ἡ ἴδια ἡ ροὴ τῶν ἱστορικῶν πραγμάτων τὸ ἀποδεικνύει κάποτε. Γιὰ τὴν Ἑλλάδα χτύπησε ἤδη τὸ καμπανάκι... Ἡ ἐμμονὴ σὲ κεκτημένες νοοτροπίες καὶ θεωρήσεις εἶναι μία μάταιη σπατάλη δυνάμεων. Μένει νὰ ἀναζητηθεῖ τὸ νέο μέσα στὴν ἀναπότρεπτη ἀναδιαμόρφωση. Ἐλπίζομε τώρα πὼς ὠρισμένοι δυσανασχετήσαντες ἀναγνῶστες μὲ τὸν τίτλο τῶν κειμένων μας θὰ κατάλαβαν καλύτερα τὸν συσχετισμὸ τῶν πραγμάτων. Εἶναι ἡ ἴδια ἡ διαπλοκὴ συμφερόντων, "φορέων" καὶ ὀργανισμῶν ποὺ ὁδηγεῖ τὰ πράγματα ἐκεῖ ποὺ διαψεύδεται ἡ ἁπλοϊκὴ πίστη. Ἡ πίστη τοῦ ἁπλοϊκοῦ καθημερινοῦ ἀνθρώπου πού-, ἔμαθε νὰ πιστεύει, ἐνῶ κάποιοι ἄλλοι τὸν λοιδωροῦν κρυφὰ γι' αὐτό. Δίχως οὐσιαστικὰ οἱ ἴδιοι νὰ κερδίζουν κάτι τὸ μόνιμο. Ἀν' ὑπῆρχαν μόνιμα ταξικὰ κέρδη στὴν Ἑλλάδα, ἡ Ἑλλάδα θὰ ἀντιμετώπιζε ἄλλα προβλήματα. Καὶ κυρίως ὡς κράτος δὲν θὰ ἦταν μία ἐπιτήδευση προσθαφαιρέσεως οἰκονομικῶν μεγεθῶν.
Μία ἀκροτελεύτια διευκρίνιση δὲν θὰ ἔπρεπε νὰ παραλειφθεῖ πρὸ τοῦ τέλους τούτων τῶν γραμμῶν: οἱ καταστάσεις διαμορφώνουν γενικὲς συνειδήσεις, ἀλλὰ σὲ ὅλους τους κλάδους καὶ ἐπαγγέλματα ὑπάρχουν οἱ ἄνθρωποι ποὺ ἑξαιροῦνται. Εἶναι αὐτοὶ ποὺ ἀλλοιῶς ὁραματίστηκαν τὰ πράγματα κάποτε ὡς νέοι καὶ ἀλλοιῶς τὰ βρῆκαν ὡς βίωση. Εἶναι αὐτοίπου βρῆκαν ὡς τρόπον ἄμυνας τὴν νόηση τῶν καταστάσεων, ἀντιστεκόμενοι στὴ συνήθεια καὶ προσπαθώντας νὰ διασώσουν τὴν ψυχική τους ὑφή. Ὅταν λοιπὸν οἱ καταστάσεις κρίνονται, ἑπόμενο εἶναι μερικοὶ ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους αὐτοὺς νὰ αἰσθάνονται ἀδικημένοι. Ἀλλὰ ἐδῶ δὲν συζητήσαμε γιὰ ἐξαιρέσεις. Αὐτές, ἐπωδὴ εὔκολα ἐννοοῦν εὔκολα ἐπίσης βρίσκουν τὸν τρόπο νὰ ἀποτιμήσουν τὸ δικό τους δίκιο καθὼς καὶ τὸ δίκιο τῶν ἄλλων. Ἐδῶ δὲν μιλήσαμε γιὰ τὸν ἀρχιτέκτονα ποὺ ἀντελήφθη τὸ ἴδιο δέος καὶ τὴν ἴδια ἀπορία ζωῆς ἀπ’ τὴν δουλειά του ποὺ ἀντελήφθη ὁ ποιητής, ὁ μουσικὸς ἢ ὁ ζωγράφος καὶ ἀγωνιᾶ νὰ ἀποτυπώσει κάποιο ἀπὸ τὰ ἀκραῖα νοήματά της στὸν χωροχρόνο. Οὔτε γιὰ τὸν μηχανικὸ ποὺ ἐξαντλεῖ τὰ ἀποθέματα τῆς ἰδιοφυίας του γιὰ νὰ δώσει ζωὴ στὸ ἄψυχο ὑλικό, νὰ βάλει μέσα σ' αὐτὸ μαθηματικὲς σχέσεις, νὰ τὸ καταστήσει πλαστικὸ καὶ κινούμενο, προκειμένου, νὰ ἀνταποκριθεῖ σὲ κάποιαν ἰδέα τέχνης. Δὲν εἴχαμε ὑπ' ὄψιν μας τὸν Ἰκτίνο, τοὺς ἀρχιτέκτονες τῆς Ἀναγέννησης, τὸν Σιν;aν ἢ τὸν Γκάουντι. Ἐδῶ θελήσαμε νὰ μιλήσομε γιὰ ὠργανομένα πράγματα ἀλλὰ καὶ τὶς μεταξὺ τῶν σχέσεις. Καὶ νὰ μιλήσομε κριτικά. Ὠρισμένοι θὰ θελήσουν νὰ μᾶς καταλάβουν. Οἱ ἄλλοι δὲν μᾶς ἐνδιαφέρουν κατ' ἀνάγκην.
Τό 4ο καί τελευταῖο μέρος αὐτῆς τῆς σειρᾶς ἀναρτήσεων, μέ τίτλο: ΕΡΓΟΛΑΒΙΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ( ἤτοι τό Τ.Ε.Ε. μέσῳ τοῦ Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. ὡς ὀργανισμός διαλύσεως τῆς Ἑλλάδος)
14) Λευκαδίτικος λόγος - Τρίτη 12/11/1996
ὑπό τοῦ συνεργάτου μας Μ. Ἑπτανησίου
Εἶναι περιττὸν νὰ σημειωθεῖ ἰδιαίτερα, τί εἴδους δυνατότητες "ἐμμέσων" πολιτικῶν ἐπιδράσεων καὶ κοινωνικῆς πολιτικῆς προσφέρονται διὰ τῆς βασιλείας τοῦ χάους σὲ ἕναν ἀπὸ τοὺς κεντρικώτερους χώρους τῆς διοικήσεως, ὅπως εἶναι σήμερα γιὰ κάθε κράτος ὁ χῶρος τοῦ οἰκισμοῦ καὶ τῆς περιβαλλοντικῆς μερίμνης. Οἰκιστικὴ πολιτικὴ καὶ περιβάλλον εἶναι σήμερα ἔννοιες ἀξεχώριστες, διότι εἶναι ἀκριβῶς τὸ εἶδος τῶν κοινωνικῶν σχέσεων ποὺ ἐπιδρᾶ καὶ στὰ δύο. Δὲν εἶναι τὸ θέμα τί σχεδιάζουν οἱ μηχανικοὶ στὸ χαρτί. Εἶναι τὸ σύνολο μιᾶς οἰκιστικῆς δραστηριότητας ποὺ ἔχει σημασία γιὰ τὴν ζωὴ τῶν ἀνθρώπων. Καὶ αὐτὴ τελικῶς διαμορφώνεται ἀπὸ τὸ εἶδος τῶν κοινωνικῶν σχέσεων καὶ ὄχι ἀπὸ τὰ σχέδια τῶν μηχανικῶν. Ἡ ἔννοια τῆς "πόλεως" εἶναι ἀλλοιώτικη ἀπὸ τὸ ἄθροισμα τῶν σπιτιῶν ποὺ τὴν ἀποτελοῦν. Οἱ πόλεις τῆς "οἰκιστικῆς πολιτικῆς" τοῦ ἑλλαδικοῦ κράτους εἶναι ὅλες ἴδιες: ἄμορφα σύνολα μπετόν, μὲ σίδερα νὰ προεξέχουν, ρυμοτομίες χωρὶς φαντασία, δρόμοι κενοὶ ζωῆς καὶ κοινωνικότητας, κακόχυμες παραβάσεις τῶν κτισμάτων ποὺ ἀπορρέουν ἀπὸ τὴν εἰσπρακτικὴ νομοθεσία τοῦ κράτους. Καὶ μέσα στὰ δεδομένα τοῦτα, πάντα κάποιες κυβερνητικὲς πολιτικὲς ποὺ προσπαθοῦν νὰ "ἀναπτύξουν". Τί;
Ὅλος ὁ μηχανισμὸς καὶ ἡ νομοθεσία "ἐκδόσεως οἰκοδομικῶν ἀδειῶν" εἶναι μία μελετημένη σύλληψη ἰσορροπίας ἀσαφειῶν, ποὺ σκοπὸ ἔχει νὰ ὠθεῖ τὸν πολίτη στὴν (ἐξαργυρώσιμη) παρανομία, χωρὶς αὐτὸ νὰ δημιουργεῖ νομικὲς συνέπειες γιὰ τὴν διοίκηση. Παράδειγμα: ἐὰν ἕνας λόγῳ ἀτελοῦς ὑπηρεσιακοῦ ἐλέγχου (ἐξ αἰτίας τῆς "καρφίτσας" τοῦ κ.Κατσιγιάννη) ἀναγκασθεῖ ν' ἀλλάξει μηχανικό, ἀπὸ πότε ἰσχύει ἡ αἴτησή του; Ὁ πολίτης μία αἴτηση ὑποβάλλει πρὸς τὸ κράτος καὶ κανονικὰ τὸ διάστημα προσμετρᾶται σ'αὐτήν. Ὄχι λέει ἡ Ἐγκύκλιος 88 ἀπὸ 28.7.93 τοῦ ΥΠΕΧΩΔΕ: κάθε φορά ποὺ ἀλλάζει κανεὶς μηχανικὸ εἶναι σὰν νὰ ὑποβάλλει νέαν αἴτηση! Ἀλλὰ δὲν τὸ λέει ἔτσι. Λέει "χρόνο ἐλέγχου", τὸ ὁποῖο σημαίνει ὅτι ὁ παρελθών χρόνος δὲν συνιστᾶ νομικὴν ὀντότητα γιὰ τὸ κράτος. Εἶναι ὑπόθεση τῆς "ἰδιωτικῆς συμφωνίας" πολίτη καὶ μηχανικοῦ. Τὰ πάντα μποροῦν νὰ συμβοῦν μέσω τῆς διοικήσεως σὲ μία μεγαλοκομπίνα ξενοδοχειακῶν ἐγκαταστάσεων λ.χ. καὶ τὸ κράτος νὰ βγαίνει λάδι. Διάα τῶν Ἐγκυκλίων, οἱ ὁποῖες στηριζόμενες στὸ νομοθετικὸ χάος τῶν διαταγμάτων, καταντοῦν μέτρο διαγραφῆς κάθε διοικητικῆς παρανομίας. Καὶ αὐτὸ ἰσχύει σὲ ὅλους τους χώρους τῆς διοικήσεως.
Εἶναι ἄπειρα τὰ παραδείγματα διοικητικῶν αὐθαιρεσιῶν εἰς βάρος τοῦ πολίτη διὰ τοῦ νομοθετικοῦ χατζηαβατησμοῦ τῆς "καρφίτσας" τοῦ κ. Κατσιγιάννη. Ὅτι ὁ πολίτης παύει τελικῶς ὑφιστάμενος γιὰ τὴν διοίκηση, ὑποκαθιστάμενος καθ’ ὁλοκληρίαν διὰ τοῦ μηχανικοῦ, ὅτι διὰ τῆς "καρφίτσας" ἡ σχέση δημοσίου δικαίου τοῦ πολίτη μὲ τὸ κράτος ἀντικαθίσταται διοικητικὰ ἀπὸ τὴν σχέση "ἰδιωτικοῦ δικαίου" πολίτη καὶ μηχανικοῦ, δηλαδὴ μὲ ἄλλα λόγια ὅτι ὁ μηχανικὸς γίνεται κυρίαρχος τοῦ ἔργου ποὺ θέλει νὰ φκιάσει ὁ ἄλλος, κατὰ παράβαση κάθε ἐννοίας συνταγματικῆς διατάξεως καὶ κατάργηση κάθε ἐννοίας κράτους δικαίου, ἀποδεικνύεται ἀπὸ τὸ ἐν ἰσχύϊ Β.Δ. 15/26 Ἀπρ.1946, τὸ ὁποῖον διὰ τῆς τροποποήσεως διὰ τοῦ Β.Δ. 6/ 14 Αὐγ.1948 ὁρίζει:
"Οὐδεμία μελέτη γίνεται δεκτὴ ὑπὸ τῶν Δημοσίων Ὑπηρεσιῶν καὶ τῶν Νομικῶν Προσώπων Δημοσίου Δικαίου, ἐὰν ὁ συντάξας μέλος τοῦ TEE δὲν παρουσιάσει ἀπόδειξιν ἐξοφλήσεως τῶν πρὸς τὸ TEE ὀφειλῶν του μέχρι καὶ τῆς α' ἐξαμηνίας τοῦ ἔτους κὰθ' ὃ ὑποβάλλεται ἡ μελέτη".
Δηλαδὴ ἡ "ἄδεια" ποὺ ἀποτελεῖ τὸ θεμελιωδέστερο τῶν συνταγματικῶν δικαιωμάτων τοῦ πολίτη κατὰ τὸ ἄρθρο 17 τοῦ Συντάγματος καὶ εἶναι (δηλαδὴ ὀφείλει νὰ εἶναι) κατὰ τὸ διάταγμα "ἐκτελεστὴ διοικητικὴ πράξη", εἶναι συνάρτηση τοῦ ἂν πλήρωσε ὁ μηχανικὸς τὶς εἰσφορές του; Δὲν σημαίνει αὐτὸ ὅτι ἡ "ἄδεια" βασικὰ ἐκδίδεται διὰ τοῦ μηχανικοῦ ὑπὲρ τοῦ μηχανικοῦ (καὶ τοῦ TEE) καὶ ὄχι γιὰ τὸν πολίτη πού ὑποβάλλει τὴν αἴτηση; Ὑφίσταται βάσει μίας τέτοιας νομοθεσίας σχέση δημοσίου δικαίου πολίτη καὶ κράτους; Γιὰ τὸ ἂν θὰ φκιάσει κανένας ἕνα σακκάκι, ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὸ ἐὰν ὁ ράφτης του ἐπλήρωσε τὶς εἰσφορὲς στὸ ΤΕΒΕ; Καὶ ὑποχρεοῦται ὁ πολίτης, πηγαίνοντας σ' ἕναν μηχανικό, νὰ τοῦ ζητήσει θεωρημένη δήλωση φορολογικῆς ἐνημερότητας, ἀπόδειξη ἐξοφλήσεως τοῦ TEE καὶ τῶν δημοτικῶν τελῶν, προκειμένου νὰ τοῦ ἀναθέσει μία μελέτη; Εἶναι αὐτὰ νομοθεσίες εὐρωπαϊκοῦ κράτους; Βέβαια ὁ πολίτης δὲν πληρώνει μόνο τό... "οἰκόσημο" ὑπὲρ τοῦ TEE, ποὺ ἀναφέραμε σὲ προηγούμενο σημείωμά μας, ἀλλὰ πληρώνει ἀκόμα καὶ τὸ ταμεῖο συντάξεως τῶν μηχανικῶν, ὅπως πληρώνει καὶ τὸ ΙΚΑ γιὰ τοὺς ἐργάτες. Μόνο βέβαια ποὺ συμβαίνει οἱ μηχανικοὶ νὰ μὴν πληρώνονται σὰν τοὺς ἐργάτες. Ὁ κ. Λιάσκας ἐφρόντισε στὸ στιγμιαῖον τῆς ὑπουργείας του νὰ ἐξευρωπαΐσει τὶς τιμὲς τῶν "μελῶν" καὶ ἐκλογέων του. Ἀλλὰ εὐρωπαϊκὲς τιμὲς σὲ συνθῆκες Οὐγκάντας; Λέγεται αὐτὸ "ἀνάπτυξη" ἢ ἀνάπτυξη τῆς ὑπανάπτυξης; Νὰ πληρωθεῖ ἴσως καὶ ὁ ἕλληνας μηχανικὸς ὅσο καὶ ὁ εὐρωπαῖος συνάδελφός του, ἀλλὰ νὰ δουλέψει ὅπως ἐκεῖνος. Ὅταν δουλεύει σὲ συνθῆκες Δαχομέης (διοικητικὲς καὶ ΤΕΕϊκές), τότε παραπληρώνεται. Περιττὸν βέβαια νὰ προσθέσομε πὼς ἂν θελήσει ὁ ὅποιος πολίτης νὰ πληροφορηθεῖ κάτι ἀπὸ τὰ ἐπίσημα διοικητικὰ χαρτιὰ γιὰ τὸ σπίτι ποὺ πληρώνει θὰ βρεθεῖ πρὸ μεταφυσικῶν ἀδιεξόδων. "Προϋπολογισμὸς ἔργου", λέει, 3.000.000 γιὰ ἕνα σύνηθες σπίτι. Μὰ πῶς τρία, ἀφοῦ τὸ σπίτι κοστίζει 20 ἢ 30; - Εἶναι γιὰ νὰ βγεῖ ὁ συντελεστής. Ποιὸς συντελεστής; -Ὁ συντελεστής... Αὐτὰ μὲ τὶς "πολεοδομικὲς ἐξηγήσεις" σὲ μία ἐποχὴ ποὺ ἡ δομικὴ τέχνη πουλάει τριώροφα προκατασκευασμένα σπίτια μὲ ἐγγύηση 100 ἐτῶν. Ἐν ὀλίγοις, ὅταν κανένας ἐμπλακεῖ στὶς "ὑποχρεώσεις" τοῦ ἑλληνικοῦ Κράτους πρὸς διασφάλιση τοῦ "γενικοῦ συμφέροντος", μπαίνει σ' ἕνα διοικητικὸ κυκεώνα, ὅπου τό ἕνα καὶ μόνο ἄρθρο πίστεως εἶναι τὸ πλήρωνε καὶ μὴ ἐρεύνα. Τότε καὶ μόνο ἐξασφαλίζεται ἑλληνιστὶ τὸ "δημόσιο συμφέρον", ὅταν τὸ κράτος μπεῖ διὰ τοῦ T.E.E. πλήρης συνεταῖρος στὴν τσέπη τοῦ πολίτη. Ἀλλὰ μποροῦν νὰ ὑπάρξουν τέτοια κράτη στὶς διαμορφώσεις τῆς σύγχρονης πολιτικῆς; Τὸ χάος λοιπὸν ἐπὶ τοῦ χάους καὶ ὅλο ὑψωμένο στὸ τετράγωνο, δὲν δίνει χαώδη ἀποτελέσματα ἀλλὰ παρὰ πολὺ καθαρά. Τὸ τόσο μελετημένο χάος δὲν εἶναι δυνατὸν παρὰ νὰ ὁδηγεῖ στὴν ἔμμεση ἀπομύζηση. Ἄλλον σκοπὸ τὸ διοικητικὸ χάος στὴν Ἑλλάδα δὲν ἔχει, παρὰ μόνο ἀπομύζηση καὶ ἐξασφάλιση τῶν ἐκλογῶν. Στὴν περίπτωση τῆς "οἰκοδομῆς", ποὺ διακινεῖ, ὅπως εἴπαμε, τὸ σύνολο σχεδὸν τῶν κεφαλαίων τῆς ἐσωτερικῆς ἀγορᾶς (καὶ τοῦτο γιατί τὸ σύνολο τῶν ὑλικῶν εἶναι εἰσαγόμενα), ἡ περίπτωση ἐγγίζει τὸν κολοφώνα της. Μία προκατασκευασμένη θυμοσοφία φροντίζει τὰ πράγματα στὴν λαϊκὴ συνείδηση νὰ τὰ ὠθήσει στὰ ὅρια τοῦ... πεπρωμένου: "ἂν δὲν παντρέψεις κόρη καὶ δὲν χτίσεις σπίτι, δὲν ξέρεις ἀπὸ βάσανα"!,..
Ταῦτα στὸ "εὐρωπαϊκὸν" κράτος Ἑλλάς, ἀλλὰ καὶ μερικὰ χαρακτηριστικὰ ἀκόμη: ἡ ἄνευ ὁρίων ἐργολαβικὴ βουλιμία συγκρούεται ἀκόμη καὶ μὲ τὸ Διεθνὲς Δίκαιο προκειμένου νὰ ἱκανοποιηθεῖ. Ὅλος ὁ ἑλληνικὸς χῶρος λίγο ὡς πολὺ εἶναι ἕνας ἀρχαιολογικὸς χῶρος. Οἱ ἀρχαιολογικὲς ὑπηρεσίες ὑπάγονται μὲν τυπικὰ στὸ Ὑπουργεῖο Πολιτισμοῦ, οὐσιαστικὰ ὅμως τελοῦν ὑπὸ τὴν αἰγίδα τῆς Unesco. Εἰδικὰ οἱ ἀρχαιοελληνικοὶ θησαυροὶ ἀποτελοῦν ἀντικείμενο διεθνοῦς μερίμνησης, διότι διεθνεῖς εἶναι ἢ τείνουν καθ' ὑπόθεση νὰ γίνουν διὰ τῆς παραγωγῆς μερικὲς ἀρχὲς ποὺ παρήγαγαν. Ἀδυσώπητος λοιπὸν ὁ μυστικὸς πόλεμος μεταξὺ ΥΠΠΟ καὶ ΥΠΕΧΩΔΕ. Πῶς νὰ δουλέψουν ἐλεύθερα οἱ μπουλντόζες παντοῦ, ὅταν κάθε λίγο καὶ λιγάκι παρουσιάζεται τὸ ΥΠΠΟ καὶ θέτει περιορισμούς; Ἀλλὰ καὶ στὸν πόλεμο αὐτὸν διὰ τῆς "νομοθεσίας" τὸ πνεῦμα ἐργολαβίας ἐνίκησε. Κάποιες λίγες ἁρμοδιότητες τυπικῆς ὑφῆς ἔπρεπε νὰ μείνουν καὶ στὸ ΥΠΠΟ προκειμένου νὰ μὴν ἀποκαλυφθεῖ πλήρως ὅτι τὸ νόημα τοῦ "ἔθνους" στὴν Ἑλλάδα ὑπῆρξεν ἐξ ἀρχῆς καὶ κατ' ἐξοχὴν ἐκεῖνο τῆς ὀργανωμένης ἐργολαβίας. Στὸ Προεδρικὸ Διάταγμα 161 τῆς 30.4.1984 περὶ "ἀνακατανομῆς ἁρμοδιοτήτων μεταξὺ ΥΠΠΟ καὶ ΥΠΕΧΩΔΕ", ὁρίζονται μεταξὺ ἄλλων καὶ τὰ ἑξῆς:
Στὸ ΥΠΕΧΩΔΕ ὑπάγεται στὸ ἑξῆς ἡ ἁρμοδιότητα περὶ τοῦ χαρακτηρισμοῦ τόπων ὡς "ἐξόχου φυσικοῦ κάλλους", ἁρμοδιότητα ποὺ κατὰ τὸν νόμο 1469/50 εἶχε πρὶν τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας. Ἀλλὰ τί θὰ πεῖ "κάλλος", "φυσικὸ κάλλος" καὶ "ἔξοχο φυσικὸ κάλλος"; Ὁ χαρακτηρισμός, λέει τὸ Διάταγμα, γίνεται μὲ ἀπόφαση τοῦ ὑπουργοῦ Χωροταξίας, Οἰκισμοῦ καὶ Περιβάλλοντος (!), μετὰ ἀπὸ γνώμη τῆς Ἐπιτροπῆς Ἐνασκήσεως Ἀρχιτεκτονικοῦ Ἐλέγχου (Ε.Ε.Α.Ε.) τῆς οἰκείας περιφερειακῆς Δ/νσεως Οἰκισμοῦ τοῦ Ὑπουργείου, δηλαδὴ (δεδομένης τῆς φύσεως τῆς ἀριχτεκτονικῆς, ποὺ θὰ μᾶς ἀπασχολήσει πιὸ κάτω) του TEE βασικά. Ἂν λοιπὸν πρὶν περὶ τοῦ "ἐξόχου φυσικοῦ κάλλους" εἶχε νὰ πεῖ ὁ κόσμος, ἡ Ἐκκλησία, διάφοροι τοπικοὶ σύλλογοι κ.λπ., τώρα ἔχει νὰ πεῖ μόνο τὸ πνεῦμα τῆς ἐργολαβικῆς ἀξιοποίησης. Διότι "φυσικὸ κάλλος" ὡς ἀφηρημένη ἔννοια δὲν ὑπάρχει. Ἡ Φύση εἶναι παντοῦ ἐπὶ τῆς Ὑδρογείου ὡραία καὶ ἐξαρτᾶται μὲ τί μάτι τὴν βλέπει κανείς. Ἡ κατανομὴ τῶν τουριστικῶν ρευμάτων τὸ ἀποδεικνύει. Τὸ " ἔξοχον φυσικὸ κάλλος" χαρακτηρίζεται ὡς τέτοιο ἂν συνδέεται καὶ μὲ κάποιο στοιχεῖο τοῦ ἀνθρωπίνου παράγοντα (κάποιο ἱστορικό, πολιτιστικὸ ἢ πνευματικὸ γεγονός, ποὺ ἐπιβάλλει τὸ μέτρο τοῦ "φυσικοῦ κάλλους"). Αὐτὰ ὅλα ἐδῶ πᾶνε περίπατο. Μέτρο τοῦ "κάλλους" γίνεται ἡ ἐργολαβικὴ ἀξιοποίηση (ξενοδοχεῖα, δρόμοι κλπ.) μὲ σκοπὸ τὴν εἰσοδηματικὴ ἀπόδοση. Ἑπόμενο συνεπῶς εἶναι καὶ πάσα οἰκοδομικὴ δραστηριότητα στοὺς χώρους αὐτοὺς νὰ ἀποτελεῖ ἁρμοδιότητα τοῦ ΥΠΕΧΩΔΕ (ἄρθρο 1, παρ.2). Δὲν θὰ ἐξετάσομε βέβαια ἂν ὑπὸ τοὺς ὅρους μπορεῖ νὰ ὑπάρξει προστασία αὐτοῦ ποὺ λέγεται "φυσικὸν κάλλος" καὶ "περιβάλλον", διότι αὐτὸ μπορεῖ νὰ κρίνει ὁ καθένας. Ἀλλὰ τὰ πράγματα προχωροῦν ἀκόμη μακρύτερα σχετικὰ μὲ τὸν "πολιτισμὸ" ἀπὸ ἐργολαβικῆς ἀπόψεως. Θὰ ἰδοῦμε τὰ ὁριζόμενα σχετικῶς κατὰ τὸ ἴδιο διάταγμα, σὰν εἶδος μικρῆς εἰσαγωγῆς τοῦ ἑπομένου σημειώματός μας, πρὶν μποῦμε στὰ τελικὰ συμπεράσματα ποὺ θελήσαμε νὰ ποῦμε μὲ τὴν κάπως μακριὰ καὶ ἴσως κουραστικὴ τούτη σειρὰ κειμένων.
15) Λευκαδίτικος λόγος - Τρίτη 3/12/1996
Ὁ χαρακτηρισμὸς μίας περιοχῆς ὡς "ἐξόχου φυσικοῦ κάλλους" εἶναι ἤδη μία ἐνέργεια εὐρέως πολιτιστική, ὅπως εἴδαμε στὸ προηγούμενο σημείωμά μας, διότι ἡ ἔννοια "φυσικὸν κάλλος" δὲν ἔχει κριτήριο. Καὶ ὁ χαρακτηρισμὸς αὐτὸς γίνεται κατὰ τὸ Διάταγμα 161/30.4.84 ἀπὸ τὸν ὑπουργὸ ΠΕΧΩΔΕ. Ἀλλὰ τὸ Διάταγμα δὲν σταματάει σὲ τοῦτα τὰ πολιτιστικὰ ὅρια. Γιὰ τὸ τί εἶναι ἱστορικὸς καὶ ἀρχαιολογικὸς τόπος, πρέπει πάλι νὰ ἀποφανθεῖ τὸ ἴδιο ὑπουργεῖο. Τὸ ὑπουργεῖο παιδείας καὶ τὸ ὑπουργεῖο πολιτισμοῦ δὲν μποροῦν νὰ κρίνουν καθ' ἁρμοδιότητα. Ὀφείλουν ὀπωδήποτε νὰ λάβουν ὓπ ὄψη τους, ἂν τὴν ὅποια ἐπιστημονικὴ κρίση τους τὴν ἐγκρίνει τὸ ΥΠΕΧΩΔΕ, ἤτοι ὁ χῶρος ἐργολαβίας. Ὁρίζει εἰδικὰ τὸ Διάταγμα (ἄρθρο 2): " Ἡ ἀπόφαση τοῦ Ὑπουργοῦ Πολιτισμοῦ καὶ Ἐπιστημῶν γιὰ τὸν χαρακτηρισμὸ ἱστορικῶν τόπων ἐκδίδεται μετὰ ἀπὸ γνώμη τοῦ Ὑπουργείου Χωροταξίας, Οἰκισμοῦ καὶ Περιβάλλοντος". Περιττὸν βέβαια νὰ ποῦμε ὅτι κατὰ τὸ ἴδιο Διάταγμα ἡ προστασία τῶν ἱστορικῶν τόπων ἀνάγεται ἐπίσης στὶς ἁρμοδιότητες τοῦ ΥΠΕΧΩΔΕ καὶ ὄχι αὐτῶν ποὺ γνωρίζουν πῶς νὰ προστατέψουν τὴν ἱστορικότητα τῶν τόπων. Ὄχι τυχαῖα, ὅπως θὰ ἰδοῦμε, διότι ἐδῶ ἐμφιλοχωρεῖ τὸ Τ.Ε.Ε. διά τῶν διαφόρων "συλλόγων ἀρχιτεκτόνων". Ἀκόμη καὶ ἡ κρίση τοῦ Ἀρχαιολογικοῦ Συμβουλίου γιὰ τὸ ἀντικείμενο του παύει ὑφισταμένη καὶ μεταφέρεται στὶς Ἐπιτροπὲς Ἐνασκήσεως Ἀρχιτεκτονικοῦ Ἐλέγχου. Ἐν ὀλίγοις, ὅ,τι ἀπὸ τὴν κρατικὴ διοίκηση ἔχει νὰ κάμει μὲ παιδεία καὶ πολιτισμό, μεταφέρεται στὶς ἁρμοδιότητες τοῦ ΥΠΕΧΩΔΕ, δηλαδὴ στὸ πνεῦμα καὶ τὶς δραστηριότες τῆς ἐργολαβίας. Χρειαζόμαστε καλύτερη ἀπόδειξη ὅτι τίποτε δὲν ἄλλαξε ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Μακρυγιάννη (ἢ μᾶλλον ἐξ ἀρχῆς πρέπει νὰ ποῦμε...), κατὰ τὰ δόγματα τῆς ὁποίας ἡ ἔννοια τοῦ "ἑλληνικοῦ ἔθνους" (διότι ἔθνος εἶναι ἔννοια πού ἀπορρέει ἀπὸ τὸν πολιτισμὸ) εἶναι ἡ κατ’ ἐξοχὴν ἐκείνη τῆς ὀργανωμένης ἐργολαβίας; Γιὰ ὅσους ἀκόμα ἀμφιβάλλουν, δὲν ἔχουν παρὰ νὰ μελετήσουν καλύτερα τὸ χάος τῆς οἰκοδομικῆς νομοθεσίας. Καὶ θὰ τὸ καταλάβουν. Ὁπού ἐμφιλοχωρεῖ χάος στὴν ἑλλαδικὴ νομοθεσία ἐκεῖ ὑπάρχει ἡ οὐσία τῆς κατεστημένης εἰσπράξεως. Καὶ ἐπειδὴ στὴν οἰκοδομὴ τὸ χάος κυριαρχεῖ, ἐδῶ ὑπάρχει καὶ ἡ οὐσία τῆς ὑπερεισπράξεως. Μὲ κύριον μέτοχον τὸ ἴδιο τὸ κράτος. Βεβαίως μέσα σὲ ὅλα αὐτὰ τὸ Τ.Ε.Ε. δὲν κάθεται μὲ σταυρωμένα χέρια. Ἡ "δημοκρατία" καὶ ὁ συνδικαλισμὸς ἐπιτρέπουν ἄνετα τὸ ροκάνισμα τῶν διοικητικῶν χώρων ποὺ τείνουν νὰ ἀντισταθοῦν στὸ πνεῦμα τῆς ἐργολαβίας. Στὸ ὑπ' ἀρ.1913 τεῦχος τοῦ δελτίου τοῦ Τ.Ε.Ε. (8.7.96) μπορεῖ ἄνετα νὰ παρακολουθήσει κανεὶς τὴν ὀργανωμένη ἐπιχείρηση διατρήσεως ἐκπονουμένων ὑπὸ τοῦ ΥΠ.ΠΟ νόμων περὶ τῆς πολιτιστικῆς κληρονομιᾶς. Χαρακτηριστικὸ εἶναι ὅτι ὑπάρχει παραλληλία ἐκπονήσεως τοῦ ἴδιου νομοσχεδίου ἢ ἀναλόγου ἀπὸ τὸ Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. Ἑπομένως εἶναι δύο οἱ ὁμάδες ποὺ παίζουν στὸ πολιτιστικὸ γήπεδο. Αὐτὸ ποὺ διεκδικεῖ τὸ Τ.Ε.Ε., μέσα στὴν γνωστὴ ξεχυλωμένη φρασεολογία τοῦ λαϊκισμοῦ, εἶναι "ἡ δημιουργία φιλικοῦ κλίματος-πλαισίου τοῦ πολίτη". Τὸ ὁποῖο σημαίνει: Ὁ "πολίτης" πού ἔχει κάποιο ἀνθυποπτυχίο διακοσμητοὺ ἀπὸ κάποια σχολὴ τοῦ ἐξωτερικοῦ καὶ διὰ δικαστηρίων τὸ μετέβαλε σὲ πτυχίο Ἀνωτάτης Σχολῆς στὴν Ἑλλάδα, νὰ ἔχει τὴν ἴδια γνώμη μὲ τὸν εἰδικὸ καθηγητὴ τῆς βυζαντινῆς Τέχνης ἢ τῆς Ἀρχαίας Ἱστορίας. Ἀφόρητη μοιάζει νὰ εἶναι ἡ σκέψη γιὰ τὸ TEE, ὅτι εἶναι δυνατὸ νὰ ἐκπονηθοῦν νόμοι περὶ πολιτισμοῦ μὲ καθαρῶς ἐπιστημονικὲς διεργασίες. Διαβάζουμε συνεπῶς ὑπὸ μορφὴν διαμαρτυρίας: "Ὅλα τὰ συλλογικὰ ὄργανά του ΥΠ.ΠΟ. συγκροτοῦνται ἀπὸ ὑπηρεσιακοὺς καὶ ἐπιστημονικοὺς παράγοντες, ἐνῶ ἀγνοεῖται παντελῶς ἡ παρουσία τοῦ πολίτη καὶ τῶν φορέων" (σελ. 25, στήλη 1). Ἔναντι τῆς γνώμης λοιπὸν τοῦ εἰδικοῦ της τέχνης, τῆς ἱστορίας καὶ τοῦ πολιτισμοῦ, ο... πολίτης καὶ οἱ "φορεῖς", δηλαδὴ τὸ πεζοδρόμιο. Τὸ Υ.Π.ΠΟ. γιὰ τὸ Τ.Ε.Ε. καλὸ θὰ ἦταν νὰ μὴν ὑπῆρχε καθόλου.
Ἀλλὰ ἐδῶ γεννᾶται καὶ μία σειρὰ ἄλλων ἐρωτημάτων: Δικαιοῦται ἕνας σύλλογος τεχνικῶν νὰ διεκδικεῖ τὸν πρώτιστον ρόλο σὲ θέματα πολιτισμοῦ; Πῶς καὶ γιατί; Πῶς γίνεται, τὸ Πολυτεχνεῖο, μία μέση τεχνικὴ σχολὴ τελικῶς μὲ τὰ σύγχρονα δεδομένα, νὰ διεκδικεῖ πρωτεύοντες ρόλους στὴν πολιτικὴ καὶ κοινωνικὴ ζωὴ τοῦ τόπου; Συμβαίνει πουθενὰ ἀλλοῦ αὐτό; Πῶς γίνεται στὴν κοινὴ συνείδηση στὴν Ἑλλάδα νὰ μὴν ὑπάρχουν ἄλλες σχολὲς εἰ μὴ μόνον τὸ Πολυτεχνεῖο, στὸ ὁποῖον μάλιστα ἔχει ἀφιερωθεῖ καὶ ἡ τρίτη "ἐθνικὴ" γιορτὴ μετὰ τὴν 25η Μαρτίου καὶ 28η Ὀκτωβρίου; Χωρὶς τὸν εἰδικὸ οἰκονομικὸ ρόλο τῆς "οἰκοδομῆς" καὶ τῶν "Δημοσίων Ἔργων" ποὺ περιγράψαμε, εἶναι ἀδύνατο νὰ κατανοηθοῦν τὰ κοινωνικὰ αὐτὰ συμπτώματα. Τὸ Πολυτεχνεῖο σὰν σχολὴ χρειάζεται πολιτικὴ δύναμη ἐπειδὴ χρειάζεται καὶ τέτοιαν τὸ Τ.Ε.Ε. γιὰ τοὺς ἀποφοίτους. Καὶ τὴν χρειάζεται, ἐπειδὴ ἀκριβῶς ἡ "οἰκοδομή" - καὶ ἡ ἐργολαβία γενικῶς - εἶναι στενὰ συνυφασμένη μὲ τὸ κράτος. Ἄρα χωρὶς ἐνεργὸ πολιτικὴ δύναμη δὲν ἀποσπῶνται τὰ λεφτά. Μέσῳ τῆς διαρκῶς διεκδικουμένης αὐτῆς δυνάμεως, Τ.Ε.Ε. καὶ Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., μηχανικοὶ καὶ πολεοδομίες, μεταβάλλονται σὲ ἑνιαῖον σῶμα. Σῶμα ἐλέγχου τοῦ ἐγχωρίου κεφαλαίου, ποὺ διακινεῖται διὰ τῆς παντὸς εἴδους ἐργολαβίας.
Ἡ μὴ νομιμοποιούμενη τούτη "μέριμνα" γιὰ τὰ πολιτιστικὰ εἶναι βέβαια συνέπεια τοῦ γεγονότος, ὅτι οἱ ἀναστηλώσεις ἀποτελοῦν ἐκτεταμένης φύσεως ἐργολαβίες. Διαφορετικὰ οὔτε ἡ οἰκιστικὴ πραγματικότης στὴν Ἑλλάδα οὔτε καὶ ἡ φύση τῶν σπουδῶν ἐπιτρέπουν ἀνάλογες διεκδικήσεις. Χαρακτηρστικὸ εἶναι ὅτι ἐνῷ ἄλλες σχολὲς ἔβγαλαν μεγέθη ποὺ μποροῦν νὰ συγκριθοῦν μὲ ἀντίστοιχα ἄλλων χωρῶν, πχ. Φιλολόγους, Θεολόγους, Ἀρχαιολόγους κλπ., κάτι ἀνάλογο δὲν γνωρίζουμε ἀπὸ τὸ Πολυτεχνεῖο. Ἀνθρώπους δηλαδὴ ποὺ νὰ ἔγιναν γνωστοὶ ἐπὶ τοῦ ἀντικειμένου ποὺ σπούδασαν. Ἑξαιροῦμε τὶς περιπτώσεις σὰν ἐκείνη τοῦ Ξενάκη, ποὺ τὸν ξέρουμε σὰν μουσικὸ καὶ ὄχι σὰν μηχανικό. Μία τέτοια περίπτωση θὰ προήρχετο βέβαια ἀπὸ τὸν χῶρο τῆς ἀρχιτεκτονικῆς καὶ ὄχι ἐκείνης τῶν πολιτικῶν μηχανικῶν καὶ μηχανολόγων. Διότι οἱ πολιτικοὶ ἢ οἱ μηχανολόγοι εἶναι κλάδοι τεχνολογίας καὶ τὴν τεχνολογία δὲν τὴν ἔχει ἡ Ἑλλάδα. Μὲ τοὺς ἀρχιτέκτονες θὰ μποροῦσε νὰ ἦταν διαφορετικά. Ὑπῆρξαν βέβαια κατὰ τὰ νεώτερα χρόνια ἐξέχουσες φυσιογνωμίες ἀπὸ αὐτὸν τὸν χῶρο, ὅπως ὁ Ὀρλάνδος καὶ ὁ Μιχελῆς ἀλλὰ αὐτοὶ ὑπῆρξαν θεωρητικοί της τέχνης καὶ ὄχι ἀρχιτέκτονες. Ἀρχιτέκτονες μιμήσεων καὶ "ἀναζητήσεων" μέσα σὲ σύγχρονα ρεύματα τέχνης (π.χ. "μεταμοντέρνων" ἀναζητήσεων κλπ. -μόνο βέβαια ὅτι ἡ Post-Moderne εἶναι κυρίως ἰδεολογικὴ ἀναζήτηση ἀκριβῶς μέσα σὲ ἀρχιτεκτονικῶς δεδομένα ὅρια - αὐτὰ τῆς σύγχρονης δομικῆς τέχνης μὲ τὸν κομπιοῦτερ - καὶ τῆς ἀντίστοιχης ἀνεικονικῆς χρωματουργίας στὴ ζωγραφική, ποὺ ἀπαιτεῖ ὁ ἐσωτερικὸς χῶρος τῶν κτιρίων αὐτῶν) ἔχομε, φορεῖς ὅμως πολιτιστικῶν ἐπικοινωνιῶν διὰ τοῦ ἁπτομένου χώρου δὲν ἔχομε. Καὶ τοῦτο βέβαια τυχαῖο δὲν εἶναι καὶ συνδέεται ἄμεσα μὲ τὴν πολιτιστικὴ παιδεία ποὺ παίρνει κανεὶς ἀπὸ τὸ Πολυτεχνεῖο. Παρ’ ὅλον ὅτι οἱ ἀποφοιτοί του ὡς συνδικαλιζόμενα μέλη τοῦ Τ.Ε.Ε. διεκδικοῦν τὸν πρῶτο καὶ τὸν τελευταῖο ρόλο στὰ πολιτιστικά, καὶ μάλιστα νομοθετικῶς. Τὸ πρόβλημα εἶναι γενικώτερο καὶ τὸ ἐσημείωσε κάποτε ὁ Μιχελῆς:
"Ἡ Ἑλληνικότης λοιπὸν τοῦ ἔργου τίθεται ἐκ τῶν ἔσω καὶ ὄχι ἐκ τῶν ἔξω. Δηλαδὴ ρυθμὸς ἑλληνικὸς δὲν γεννᾶται μὲ μορφολογικὲς ἀναμνήσεις ἀπὸ τὸ παρελθόν, οὔτε μὲ ἄκριτους συγχρονισμούς, ἀλλὰ μόνον μὲ τὴν αὐτόχθονη ἀναμόρφωση τῶν αἰσθητικῶν ἀξιῶν. Ἔτσι τὸ πρόβλημα τῆς ἑλληνικότητος τῆς σύγχρονης ἀρχιτεκτονικῆς ἀνάγεται τελικὰ στὸ ἐρώτημα τῆς ἀξίας τοῦ καθόλου νεώτερου ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ" ("Ἡ ἀρχιτεκτονικὴ ὡς τέχνη", 1951, σελ. 355-356).
Χωρὶς αὐτόχθονα ρυθμὸ ἡ ἀρχιτεκτονικὴ δὲν γίνεται φορέας πολιτιστικῆς ἐπικοινωνίας, μόνο ποὺ ἕνας τέτοιος ρυθμὸς δὲν ἀποτελεῖ "προσωπικὴν ἀναζήτηση", καθὼς σημειώνει ὁ Μιχελῆς, ἀλλὰ ἀναδύεται ἀπὸ τὴν σύνολη ἀξία (ἂν αὐτὴ ὑπάρχει...) τοῦ νεώτερου ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ. Λέξεις ἀμφίβολες, ὡστόσο τὸ πρόβλημα τῶν ὅποιων πολιτιστικῶν ἀξιῶν δὲν εἶναι ὁπωσδήποτε πρόβλημα τῶν ἀποφοίτων μίας τεχνικῆς σχολῆς... Ἄλλων ἀνθρώπων εἶναι καὶ ἄλλου εἴδους διανόησης. Ἡ ἱστορικὴ συνείδηση προηγεῖται τῆς τέχνης, ἀλλὰ μεταδίδει τὸ Πολυτεχνεῖο κάτι τέτοιο στοὺς σπουδαστές του, ὅταν εἶναι τὸ ἴδιο πού τὴν παραμοφώνει μὲ τὶς "ἐθνικὲς γιορτές";...
Οὔτε βέβαια καὶ μποροῦμε νὰ ποῦμε, ἰδίως σήμερα, ὅτι τὸ Πολυτεχνεῖο παρέχει ἐπαρκῶς καὶ τὶς τεχνικὲς γνώσεις ποὺ ἀπαιτοῦνται γιὰ τὸ ἔργο τοῦ μηχανικοῦ. Ἂν θέλει κανένας νὰ κάνει κάτι στὴν δουλειά του, ὀφείλει νὰ προσπαθήσει μόνος του ὅπως καὶ σὲ κάθε σχολὴ ἐξ’ ἄλλου. Αὐτὸ δὲν σημαίνει πὼς δὲν ὑπῆρξαν πρόσωπα. Ὁ Σαντορίνης καὶ ὁ Σκουλικίδης παλιότερα, δὲν ἐστεροῦνταν ἐπιστημονικῶν προσόντων, τὸ μόνο ὅμως σύγγραμμα μὲ ἀπαιτήσεις διαρκείας ποὺ βγῆκε ἀπὸ τὸ Πολυτεχνεῖο -καὶ τοῦτο προπολεμικὰ- ἦταν ὁ Διανυσματικὸς Λογισμὸς τοῦ Γεννηματᾶ καὶ κάποιες σημειώσεις παραστατικῆς Γεωμετρίας. Οὔτε οἱ σημειώσεις τοῦ Βασιλείου, οὔτε αὐτὲς τοῦ Κρητικοῦ μὲ τὴν τελίτσα (ὑπάρχει καὶ στὰ μαθηματικὰ κοινωνικὴ πολιτική...) μποροῦμε νὰ ποῦμε πὼς ὑπερβαίνουν τὶς ἀπαιτήσεις τοῦ σημερινοῦ τελειοφοίτου γυμνασίου, ἐνῶ αὐτὲς τοῦ Παπασπύρου μποροῦμε νὰ δεχθοῦμε ὅτι ἀνταποκρίνονται σὲ ἐκεῖνες ἑνὸς πρωτοετοῦς φοιτητῆ. Φυσικὰ δὲν προσομοιάζομε τὸ "Ἐθνικὸν Μετσόβειον" μὲ τὴν Πολυτεχνικὴ Σχολὴ τῆς Δαρμστάτης π.χ., ἐκείνη τῆς Ζυρίχης ἢ τὴν Ecole Polytechnique τῶν Παρισίων, ὅπου ἐδίδασκε ὁ Λωράν Σβάρτζ. Εἶναι φυσικὸ νὰ ὑπάρχει διαφορά: Ἡ Ecole Polytechnique εἶχε νὰ διανοίξει Σουέζ, νὰ φκιάξει σιδηροδρόμους, νὰ διεθνοποιήσει τὸ ἐμπόριο, ἐνῷ τὸ δικό μας "Ἐθνικὸν" νὰ φροντίσει ἁπλῶς γιὰ τὴν ἄμορφη (ἤτοι τὴν ὅσο πιὸ πολὺ) κατανάλωση βιομηχανικῶν προϊόντων (τὰ ἔργα ποὺ ἀναφέραμε ἀνάγονται στὴν ἐποχὴ τοῦ "μποὺμ" τῆς πολυκατοικίας) καὶ νεοστὶ διὰ τοῦ "μύθου" του μερικοὺς ἐπίδοξους καὶ συνεπῶς χρήσιμους πολιτικούς... Ἡ πολιτικὴ "πρωτοπορία" τοῦ Ε.Μ.Π. δὲν μένει βέβαια κοινωνικῶς ἀνεξαργύρωτη: "Δι' ἀποφάσεως τῆς διοικούσης ἐπιτροπῆς τοῦ Τ.Ε.Ε. ἀνακηρύσσονται ὡς τακτικὰ ἐπὶ τιμῇ μέλη τοῦ TEE... καὶ οἱ Σπουδασταὶ τῶν Ἀνωτάτων Τεχνικῶν Σχολῶν τῆς Ἑλλάδος, οἵτινες ἀπώλεσαν τὴν ζωὴν των, πεσόντες ὑπὲρ τῆς ἐλευθερίας τῆς πατρίδος, κατὰ τὴν ἀντίστασιν τοῦ Λαοῦ τῶν Ἀθηνῶν ἐν τῷ χώρῳ τοῦ Ε.Μ.Π. ἐναντίον τῆς δικτατορικῆς Κυβερνήσεως τὸν Νοέμβριον τοῦ ἔτους 1973" (Ν.Δ. 103/8/8 Ὀκτ. 1974, ἄρθρο 2, ἐδάφιον 1). Ἡ πολιτικὴ ἀπαιτεῖ ἥρωες, ἐπειδὴ καὶ ἡ "οἰκοδομή" ἀπαιτεῖ πολιτική.
16) Λευκαδίτικος λόγος - Τρίτη 4/2/1997
Θελήσαμε νὰ ἀποδείξομε ὡς ἐδῶ, ὅσο ἡ δεξιότης τῶν περιστάσεων μᾶς ἐπέτρεψε, πώς ἡ ἔννοια "σπίτι", ἀπὸ εἶδος πρώτης ἀνάγκης, μεταβάλλεται σὲ χρηματιστικὸν γιὰ τὸ κράτος γεγονός. Καὶ εὐρήκαμε ὅτι αὐτὸ διέπεται ἀπὸ ἕνα εἶδος ἐσωτερικῆς ἀναγκαιότητας ἀπορρεούσης ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν ἱστορικὴ δομὴ τοῦ νεοελληνικοῦ κράτους, στὸ ὁποῖον τὸ Τεχνικὸ Ἐπιμελητήριο ἀπετέλεσε κατὰ τὰ νεώτερα χρόνια ἕναν ἀπὸ τοὺς βασικώτερους θεσμούς του. Ὁ σκοπὸς τῶν Ἐπιμελητηρίων, καθὼς εἴπαμε, εἶναι ἡ οἰκονομικὴ καὶ συνεπῶς πολιτιστικὴ ἀνάπτυξη τῶν κρατῶν. Ἀλλὰ στὴν Ἑλλάδα ποιὸς προγραμματίζει τὴν ἀνάπτυξη; Σίγουρα ἡ ἐλεύθερη δράση τῆς κοινωνίας ὄχι, διότι αὐτὴ εἶναι ὑποχρεωμένη νὰ βρίσκεται ἐγκλωβισμένη στοὺς ἰδεολογικοὺς μύθους ποὺ παράγουν τὸ κράτος. Κοινωνία καὶ Κράτος ἔτσι συνιστοῦν διακεκομμένες ὀντότητες, ὅπου ἡ κάθε μία ἀγωνίζεται τὸν δικό της ἀγώνα ὑπάρξεως. Ἀλλὰ αὐτὸ ἀκριβῶς σημαίνει ἀδυναμία προγραμματισμοῦ ἀναπτύξεως. Αὐτὸ ποὺ μερικοὶ βλέπουν ὡς ἀνάπτυξη στὸ παρελθὸν (π.χ. ἐποχὴ Τρικούπη) δὲν ἦταν πάρα ἡ ἔνταξη τοῦ πρωτογενοῦς τομέα στὶς ἀνάγκες τῆς βιομηχανικῆς παραγωγῆς. Κανένας ποτὲ δὲν ἐξήγησε πῶς γίνεται καὶ οἱ προγραμματισμοὶ "ἀναπτύξεως" τοῦ Τρικούπη ὠδήγησαν στὴν χρεωκοπία, ὅπως ἀκριβῶς στὸ ἴδιο ἀποτέλεσμα ὁδηγοῦν ἀνάλογες προσπάθειες σημερινῶν ὑπανάπτυκτων χωρῶν ποὺ προσπαθοῦν νὰ ἀναπτυχθοῦν αὐτοδυνάμως. Αὐτὴ ἡ τάξη πραγμάτων εἶναι οἰονεί φυσικῆς ὑφῆς, διότι ἡ ἔνταξη τῶν πρώτων ὑλῶν στὴν βιομηχανικὴ παραγωγὴ εἶναι πλανητικῆς διαστάσεως, δεδομένου ὅτι οἱ πρῶτες ὕλες ἐπιστρέφουν ἀναγκαστικὰ στὶς χῶρες ὑπὸ μορφὴν ἐπεξηργασμένων προϊόντων. Εἶναι ἄλλο τὸ θέμα, ἂν οἱ ἐσωτερικὲς συνθῆκες τῶν χωρῶν ἐπιτρέπουν τὴν φυσικὴ ἔνταξη τῶν χωρῶν στὴν διαδικασία βιομηχανικῆς ἐπεξεργασίας τοῦ φυσικοῦ πλούτου. Ἡ Ἑλλάδα, ὅπως ξέρομε, δὲν ὑπάγεται σ' αὐτές. Ἡ πολυθρυλημένη "ἀνάπτυξη" στὸ μὲν παρελθὸν ἐγένετο ὑπὸ συνθῆκες ἐντάξεως τῶν πρώτων ὑλῶν, στὸ δὲ παρὸν καθορίζεται ἄμεσα ἀπὸ τὶς οἰκονομικὲς διαμορφώσεις τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἑνώσεως. Ἄρα ἀποτελεῖ μύθευμα τὸ "νομικὸ πλαίσιο" τοῦ TEE (ὅπως καὶ τῶν ἄλλων "Ἐπιμελητηρίων" βέβαια), ὅτι ἡ ἵδρυση των ἀποσκοπεῖ στὴν "κοινωνικὴ καὶ οἰκονομικὴ ἀνάπτυξη" τῆς χώρας. Πρόκειται ἁπλῶς περὶ ἀφαιμακτικῶν μηχανισμῶν τοῦ τεχνικῶς ὑπάρχοντος κράτους εἰς βάρους τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου (αὐτὸ ἄλλωστε στὴν περίπτωση τοῦ TEE τὸ ἀπεδείξαμε καὶ ἱστορικῶς). Ἡ οἰκιστικὴ πραγματικότης ποὺ διαπιστώνει κανείς, διατρέχοντας τὸν ἑλλαδικὸν χῶρο, ἐλάχιστα ἐπιτρέπει τὴν ὑπόθεση ἑνὸς ἀναπτυξιακοῦ τέλους. Σὲ τί εἴδους ἀνάπτυξη νὰ συμμετάσχει ὁ ψυχικῶς πολτοποιημένος κάτοικος τῶν πολυκατοικιῶν τῶν μεγαλουπόλεων ἢ ὁ κάτοικος τῆς τσιμεντένιας μπαράκας, καθὼς ἔχει διαμορφωθεῖ ἡ οἰκιστικὴ φυσιογνωμία τῆς ἀγροτικῆς ὑπαίθρου; Καθηγητὲς τοῦ Πολυτεχνείου ἦσαν ποὺ διηύθυναν τὶς δραστηριότητες τοῦ TEE κατὰ τὶς δεκαετίες τοῦ οἰκοδομικοῦ "μπούμ", τῆς περιόδου δηλαδὴ ἐκείνης ὅπου οἱ "οἰκοδομικοὶ κανονισμοὶ" ἐπέτρεπαν νὰ χτίζονται διαμερίσματα χωρὶς παράθυρα, καθὼς γράφει στὸ ὑστεροτελεύτιο βιβλίο του ὁ Θ.Παπακωνσταντίνου, καὶ νὰ πουλιῶνται. Τὰ ἀποτελέσματα ἐκείνης τῆς "ἀναπτύξεως" εἰσπράττονται τώρα: ἀναπτύξεως μὴ οὔσης δυνατῆς λόγω ἀνυπαρξίας κοινωνικοῦ γίγνεσθαι, τὰ μὲν "δημόσια ἔργα" ἀναλαμβάνουν κατ' ἀνάγκην ξένοι φορεῖς, τῆς ὑπολοίπου "ἀναπτύξεως" παραμενούσης ἐπὶ τὰ αὐτά, ἤτοι εἰς βάρος τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου καὶ ἄρα καὶ τοῦ περιβάλλοντος. Ἀλλὰ περὶ περιβάλλοντος μέριμνα (ποὺ συνιστᾶ σήμερα τεχνολογικὴν δραστηριότητα καὶ ἄρα παράγει πολλήν... πολυλογία) καὶ ταυτόχρονη ὑποβάθμιση τοῦ κονωνικοῦ ἐπιπέδου συναποτελοῦν τὴν ἔννοια τοῦ ἀδιαχώρητου. Τὰ πάντα ἀρχίζουν ἀπὸ τὴν "οἰκοδομῆ", ποὺ συνιστᾶ τὴν προϋπόθεση ἀναπτύξεως τοῦ συγκεκριμένου ἀτόμου πρῶτα. Ἀλλὰ τί θὰ πεῖ "σπίτι";
Σπίτι κατ' ἀρχὴν θὰ πεῖ μέσον ἐπικοινωνίας, τὸ ὁποῖον στὴν καπιταλιστικὴ ἐποχή μας, θεωρητικῶς ὀφείλει κανεὶς νὰ τὸ ἀγοράζει ὅπως ἕνα ραδιόφωνο ἤ ἕνα τηλέφωνο. Βεβαίως τὸ σπίτι ἔχει καὶ τὴν πρωταρχικὴ ἔννοια τῆς φωλιᾶς, δηλαδὴ τοῦ τόπου ὅπου κατοικοῦν ἔμβια ὄντα, ἀλλὰ κυρίως σπίτι εἶναι αὐτό, ποὺ βλέπει κανένας ἀπ' ἔξω. Συμβαίνει δηλαδὴ ὅ,τι καὶ μὲ τὴν ἔννοια "ἄνθρωπος" λόγου χάριν. Λέγοντας "ἄνθρωπο", ἐννοεῖ κανεὶς τὴν φυσιογνωμία, τὰ μάτια, τὰ χέρια καὶ τὴν εἰδή του, καὶ ὄχι προφανῶς τὸ στομάχι καὶ τὸ ἔντερο, παρ' ὅτι χωρὶς αὐτὰ δὲν ὑφίσταται καν ἡ ἔννοια "ἄνθρωπος". Δυστυχῶς, γιὰ τὸ ἑλληνικὸ κράτος ἡ ἔννοια "σπίτι" ἀρχίζει ἀπὸ τὴν... σκωληκοειδῆ ἀπόφυση: τὶς προκαταβολὲς στὶς Πολεοδομίες γιὰ τὴν Ἐφορία καὶ τὸ ΙΚΑ (καὶ ἕνας Θεὸς ξέρει τί γίνονται αὐτὲς οἱ προκαταβολές, ἂν τύχει καὶ ὁ ἰδιοκτήτης πεθάνει πρὶν ἀρχίσει νὰ χτίζει καὶ δὲν ὑπάρχουν κληρονόμοι -περὶ νοημάτων μιλοῦμε...). Ὅτι τὸ σπίτι ἀρχίζει ἀπ' ἔξω, σημαίνει ὅτι ὡς ἔννοια εἶναι ἄμεσα συνδεδεμένο μὲ δομὲς ἐξουσίας καὶ ὅτι ἡ ἀρχιτεκτονικὴ ἀποτελεῖ γλῶσσα κοινωνικῶν σημαινόμενων. Τὸ σπίτι τοῦ βασιλιᾶ ἢ τοῦ ἀρχηγοῦ ὀφείλει νὰ ξεχωρίζει ἀπὸ τὰ ἄλλα σπίτια, νὰ εἶναι μέγα καὶ ἐπιβλητικό, νὰ ὑποβάλλει σταθερότητα καὶ σιγουριὰ γιὰ τοὺς ὑπηκόους. Ἀπὸ ἐδῶ ἀρχίζουν οἱ διαβαθμίσεις τῶν τάξεων, ποὺ πρέπει ὅμοια νὰ ἐκφρασθοῦν κοινωνικά. Αὐτὰ δηλώνονται μὲ τὴν τέχνη τοῦ φαινομενικὰ περιττοῦ; ἐπάνω στὴν ὁποία θὰ διαμορφωθεῖ ἡ ἀρχιτεκτονικὴ ὡς τέχνη. Ὁ λαὸς προσπαθεῖ νὰ μιμηθεῖ καὶ ἔτσι προκύπτει διϊστορικὰ ἡ ἀρχιτεκτονικὴ φυσιογνωμία τῶν τόπων ὡς πολιτιστικὸ προϊόν. Τὸ νόημα συνεπῶς τοῦ χτισίματος ἔγκειται στὴν ἀρχιτεκτονική· ὄψη τῶν κτιζομένων, ἐπειδὴ σ' αὐτὴν ἐγκλείεται ἡ πολιτιστικὴ ἰδέα, στὴν ὁποίαν ὁ ἀρχιτέκτονας καλεῖται νὰ ὑποτάξει τὸ ὁποιοδήποτε: ὑλικό του. Στὶς διάσημες πολιτεῖες ποὺ βλέπομε, τὸ θαυμαζόμενο εἶναι ἡ ἀρχιτεκτονικὴ τῶν κτιρίων τους, δηλαδὴ ὁ ἀγώνας τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ πνεύματος μὲ τὴν ἀνόργανη ὕλη ποὺ ἀντανακλᾶται στὴν ζωὴ τοῦ δρόμου. Γιατί εἶναι ἀκριβῶς ἡ φυσιογνωμία τῶν κτιρίων ποὺ δίνει τὴν ζωὴ στὸν δρόμο καὶ ἐπιδρᾶ κατὰ συνέχεια στὴν ζωὴ τῶν ἐπερχομένων γενεῶν. Ὁ δρόμος εἶναι ὁ καθ' ἑαυτὸ χῶρος ἐπικοινωνίας, στὸν ὁποῖον διακινεῖται ἡ καθημερινὴ ζωή, δηλαδὴ ἡ κυριώτερη. Καὶ ὁ χῶρος αὐτὸς προσδιορίζεται ἀπὸ τὴν φυσιογνωμία τῶν κτιρίων. Ἐν ὀλίγοις, μαζὶ μὲ τὰ κτίρια, κτίζεται καὶ ἡ ζωὴ τῶν ἀνθρώπων, ἤτοι ὁ πολιτισμός, τοῦ ὁποίου αὐτὰ ἀποτελοῦν ἔκφραση.
Φανερὸ ἀπὸ τὰ παραπάνω εἶναι, ὅτι τὸ ἔργο τοῦ ἀρχιτέκτοντα καθόλου δὲν ἐξαντλεῖται στὸ πτυχίο. Ὁ ἀρχιτέκτοντας ὀφείλει νὰ βρίσκεται σὲ ἀδιάκοπη ἀνανέωση μὲ τὸ ἔργο του, ὅπως ὁ ζωγράφος καὶ κάθε δημιουργός, διότι εἶναι ὑποχρεωμένος νὰ συντηρήσει παραδεδομένες μορφὲς τέχνης σὲ περιεχόμενα ζωῆς ποὺ διαρκῶς ἀλλάζουν. Καὶ γιὰ νὰ τὸ κάμει αὐτό, πρέπει νὰ εἶναι ἐξοικειωμένος μὲ τὶς ἑκάστοτε τρέχουσες κατανοήσεις τοῦ πολιτιστικοῦ παρελθόντος, δηλαδὴ νὰ κατέχει τὶς κοινωνιολογικὲς κατανοήσεις τοῦ ἱστορικοῦ παρελθόντος, καὶ αἴσθηση, ἂν ὄχι γνώση, τῆς ἰδιαίτερης ἱστορίας κάθε τόπου. Καὶ αὐτὰ ὅλα, μέσῳ τῆς προσωπικῆς του εὐαισθησίας νὰ τὰ μνημειώσει σὲ πράγματα ποὺ ἐπιδροῦν στὴν ζωὴ τῶν ἄλλων. Ἀρχιτέκτονας μπορεῖ νὰ εἶναι ὁ κάθε ἄνθρωπος μὲ αἰσθητικὴ καλλιέργεια καὶ καλλιτεχνικὴ εὐαισθησία. (Ὁ Ἰκτίνος καὶ ὁ Σινάν π.χ. δὲν φοίτησαν σὲ καμιὰ σχολή). Ἡ διαφορὰ μὲ τὸν κατ' ἐπάγγελμα ἀρχιτέκτονα εἶναι ὅτι ὁ τελευταῖος τοῦτος πρέπει νὰ κατέχει ἐπιστημονικὰ τὶς δυνατότητες τῶν δομικῶν ὑλικῶν, ποὺ θὰ τοῦ ἐπιτρέψουν νὰ πραγματοποιήσει τὶς ἰδέες του. Δηλαδὴ πρέπει νὰ εἶναι καὶ πολιτικὸς μηχανικός. Δεδομένου τώρα ὅτι τὰ σύγχρονα δομικὰ ὑλικὰ ἀποτελοῦν ἀντικείμενο διαρκοῦς τεχνολογικῆς ἐρεύνης, εἶναι περιττὸν ν' ἀναρωτηθοῦμε πόσοι πτυχιοῦχοι ἀρχιτέκτονες καταγίνονται μὲ τὶς ἐπιτεύξεις τῆς τεχνολογίας στὸν τομέα τοῦτον...
Νὰ ἀναρωτηθοῦμε τώρα κατὰ πόσον τὰ παραπάνω αἰτήματα ἀποτελοῦν τὰ προϋποθετικῶς ἐπιδιωκόμενα γιὰ τὸ κτίσιμο κάθε οἰκοδομῆς, θὰ ἦταν ἐρώτημα ἀσύγγνωστης ἀφελείας. Οἱ "ἀρχιτεκτονικοὶ ἔλεγχοι", ἀποτελοῦν τὸ τέλος τῆς διοκητικῆς διαδικασίας, ἀφοῦ βέβαια προηγουμένως εἰσπραχθοῦν τὰ δέοντα κατὰ τοὺς προηγούμενους ἐλέγχους. Καὶ οἱ "ἀρχιτεκτονικὲς ἐπιτροπές", κατὰ τὰ διοικητικῶς ὁριζόμενα, ἀποτελοῦν ἐκ περιτροπῆς ἐπιλογὲς τοῦ ἑκάστοτε Νομάρχη ἐκ τῶν ἐνεστωσῶν δυνατοτήτων, δηλαδὴ ἀπὸ μηχανικοὺς ποὺ ἔχουν ἕνα πτυχίο. Τὰ σύνολα οἰκοδομικὰ ἀποτελέσματα ἀπὸ τὴν ὑπερκοστολόγηση τῆς οἰκοδομῆς καὶ τὶς διοικητικὲς διαδικασίες εἶναι αὐτὰ ποὺ βλέπει κανείς, διατρέχοντας ἀπ' ἄκρου εἰς ἄκρον τὸν ἐλλλαδικὸ χῶρο. Ἡ εἰσπρακτικὴ σκοπιμότης εἰς βάρος τοῦ πολίτη ἔχει καταντήσει τόσο ἀνεξέλεγκτη τὴν διοικητικὴ διδικασία, ὥστε μὲ τὶς "ἄδειες" νὰ δημιουργοῦνται καὶ μείζονα θέματα τῆς ἐξωτερικῆς πολιτικῆς.
Θὰ ἐξετάσομε στὸ ἑπόμενο καὶ τελευταῖο μέρος τούτων τῶν συνεχειῶν ποιές, ἐνδεχομένως, λύσεις θὰ μποροῦσαν νὰ ὑπάρξουν ὡς πρὸς τὸ οἰκοδομικὸ καθεστὼς τῶν ἑλλαδικῶν μας δεδομένων.
17) Λευκαδίτικος λόγος - Τρίτη 11/2/1997
Ἴδιον τῶν ὑπαναπτύκτων χωρῶν εἶναι ἀκριβῶς, ὅτι αὐτὰ ποὺ εἶναι εὔκολα καὶ αὐτονόητα ἀλλοῦ, σ’ αὐτὲς εἶναι τὰ πιὸ δύσκολα. Καὶ τοῦτο εἶναι προφανές: ἂν τὰ ἁπλὰ δικαιώματα τῶν ἀνθρώπων, αὐτὰ δηλαδὴ ποὺ τυπικῶς πρεσβεύουν οἱ διάφορες διεθνεῖς συνθῆκες (δικαίωμα ἐργασίας, δικαίωμα μόρφωσης, ἐν γένει δικαίωμα ἀνάπτυξης τῆς προσωπικότητος ποὺ περιλαμβάνει ὅλα τὰ ἄλλα) ἦταν εὔκολα, ἁπλῶς οἱ χῶρες δὲν θὰ ἦταν ὑπανάπτυκτες. Αὐτὴ ἡ "δυσκολία" δὲν ὀφείλεται σὲ τίποτε ἄλλο, εἰμὴ μόνον στὸ ὅτι ἡ κρατικὴ ὑπόσταση τῶν χωρῶν αὐτῶν - καὶ τοῦτο ἔχει σχέση μὲ τὴν ἱστορικὴ γένεση των κατὰ τοὺς νεώτερους αἰῶνες- εἶναι μυθολογικῆς ὑφῆς. Ἡ λειτουργία δηλαδὴ τοῦ κράτους στηρίζεται σὲ ἕνα σύνολο τεχνητῶς καὶ βιαίως ἐπιβληθέντων μύθων, ποὺ ἐξασφαλίζονται διὰ τῆς διαρκῶς κατεβασμένης στάθμης τοῦ μορφωτικοῦ ἐπιπέδου. Φανερὸ εἶναι ἔτσι ὅτι ἡ ὑπανάπτυξη εἶναι δομικῆς ὑφῆς, δηλαδὴ κάτι ποὺ δὲν ξεπερνιέται. Ἡ Ἑλλάδα, σημειωτέον, ἀποτελεῖ τὸ πρῶτο κράτος τοῦ κόσμου μεταξὺ τῶν τέτοιων κρατῶν. Θελήσαμε στὰ προηγούμενα νὰ δείξομε πῶς λειτουργοῦν τὰ πράγματα στὴν συγκεκριμένη περίπτωση τῆς "οἰκοδομῆς" ποὺ μᾶς ἀπασχολεῖ. Ἡ "οἰκοδομικὴ ἄδεια" ἐπιβάλλεται βάσει κάποιας ἐννοίας "γενικοῦ συμφέροντος" μόνο πού ἀπὸ τὸν τρόπο κατασκευῆς τῆς Ἑλλάδος ὡς κράτους κάτι τέτοιο δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ὑπάρχει. Τὸ "γενικὸ συμφέρον" ἔτσι "νομοθετεῖται" καὶ μέσα στὴν διάσταση κοινωνίας (ἢ μᾶλλον κοινωνιῶν) καὶ κράτους προκύπτουν τὰ ἀποτελέσματα τῆς "οἰκοδομῆς". Μία ὁλόκληρη τάξη ἐπιστημόνων ὑποβιβάζεται ἔτσι στὴν γενικὴ συνείδηση σὲ συνεργοὺς τῶν εἰσπρακτικῶν σκοπιμοτήτων τοῦ κράτους, ἐνῶ τὸ χτίσιμο μεταβάλλεται σὲ διάσταση ὑπανάπτυξης. Τὸ χτίσιμο ὡς χρηματιστικὸν γεγονός, χωρὶς νὰ παράγει πολιτισμό, ἰσοδυναμεῖ ἀκριβῶς μὲ διαρκῆ καταστροφὴ τοῦ περιβάλλοντος καὶ ἀλλοίωση τοῦ φυσιογνωμικοῦ τοπίου τοῦ ἑλλαδικοῦ χώρου. Ἀλλὰ οἱ ἐπιπτώσεις τῆς λειτουργίας δυσφυῶν κρατῶν ἐπὶ τοῦ περιβάλλοντος -καὶ πρόκειται βέβαια γιὰ τοὺς μεγαλύτερους ἀντιοικολογικοὺς μηχανισμοὺς- δὲν ἀποτελεῖ μόνο εὐρωπαϊκὸ καὶ μεσογειακὸ πρόβλημα ἀλλὰ παγκόσμιο.
Γεννᾶται τώρα τὸ πρόβλημα: μπορεῖ ἄραγε κάτι μέσα σὲ ὂλ’ αὐτὰ ν’ ἀλλάξει; Τίποτε ἀπὸ τὰ συμβαίνοντα δὲν εἶναι δυνατὸν πάντως ν’ ἀλλάξει μὲ "μέτρα" καὶ ἐπὶ πλέον "νομοθετήματα", ἂν δὲν ἀλλάξει ἡ οὐσία τῶν πραγμάτων. Καὶ ἡ ἀλλαγὴ τῆς οὐσίας ἔγκειται στὴν ἀλλαγὴ τῶν ἐννοιῶν. Ἡ "οἰκοδομή" ὀφείλει νὰ γίνει καὶ στὴν Ἑλλάδα αὐτὸ ποὺ εἶναι παντοῦ στὸν κόσμο: ἀστικὸν ἐμπόρευμα ὑπαγόμενο στὴν ἐλεύθερη διακίνηση ἀγαθῶν μίας φιλελεύθερης οἰκονομίας. Δηλαδὴ νὰ πάψει ὁ κρατικός... "παρεμβατισμὸς" καὶ ἡ οἰκιστικὴ δραστηριότης νὰ περάσει σὲ ἰδιωτικοὺς φορεῖς δημοσίου συμφέροντος, ὅπως οἱ Τράπεζες καὶ οἱ Ἀσφαλιστικὲς Ἑταιρεῖες. Αὐτὸ σημαίνει πὼς ἀντὶ νὰ παίρνει κανένας δάνειο γιὰ νὰ φκιάξει σπίτι, θὰ ἀγοράζει τὸ σπίτι ποὺ θέλει ἀπὸ τὴν Τράπεζα, ὅπως ἀκριβῶς ἕνα ζευγάρι παπούτσια. Καὶ σημαίνει καὶ μερικὰ πράγματα ἁπλούστερα:
1) Ὅτι ἀφοῦ θὰ πάψει ἡ ἀναγκαστικὴ σχέση πολίτη καὶ κράτους μέσω τοῦ μηχανικοῦ, θὰ διαμορφωθεῖ σαφὲς νομοθετικὸ πλαίσιο γιὰ τὴν οἰκοδομὴ καὶ θὰ σταματήσουν τὰ αὐθαίρετα.
2) Θὰ προκύψει "μητρῶο κατασκευαστῶν" -αὐτὸ ποὺ φαίνεται νὰ θέλει καὶ τὸ TEE-, τὸ ὁποῖον τώρα εἶναι ἀδύνατο νὰ ὑπάρξει. Οἱ διάφοροι ἰδιωτικοὶ φορεῖς θὰ κοιτάξουν νὰ ἐξασφαλίσουν τοὺς καλύτερους μηχανικούς, ἐνῷ τώρα ὅποιος πάρει κουτσὰ-στραβὰ πτυχίο μπορεῖ καὶ νὰ χτίζει. Ὑπάρχουν μηχανικοί, οἱ ὁποῖοι κανονικὰ δὲν ἔπρεπε νὰ πατᾶνε οὔτε στὴν πόρτα τῶν Πολεοδομιῶν, μὲ τὴν ὑφισταμένη τάξη πραγμάτων ὅμως εἶναι αὐτοὶ ποὺ ἐπιπλέουν: οἱ χαμηλόμισθοι ὑπάλληλοι τῶν Πολεοδομιῶν ἐξηρτημένοι ἀπὸ τὸν μηχανικό, ἐτοῦτος ἀπὸ ἐκείνους γιὰ τὴν "ἄδεια" καὶ ἀμφότεροι ὑποταγμένοι στὶς εἰσπρακτικὲς ἐπιταγὲς τοῦ κράτους εἰς βάρος τοῦ πολίτη. Ἑπόμενο εἶναι μέσα στὴν διαδικασία αὐτὴ οἱ πλέον ἐλλιπεῖς καὶ ἀτάλαντοι νὰ ἐπιπλέουν, ἐξοβελίζονας τοὺς καλοὺς ποὺ δὲν εἶναι διατεθειμένοι γιὰ "διαπραγματεύσεις". Τί σπίτια ὡς σύνολο νὰ κτισθοῦν ἔτσι;
3) Θὰ ὑπάρξει καλύτερη προσαρμογὴ στὰ ἀρχιτεκτονικὰ δεδομένα κάθε τόπου, διότι, αὐτὸ ποὺ ἀπαιτεῖ ἡ σύνθεση τῶν ἀρχιτεκτονικῶν ἐπιτροπῶν (ἔπαινο ἢ βραβεῖο), θὰ ὑπάρξει σὲ κάθε τόπο κατὰ πράξη (ὑπάρχουν περιπτώσεις μηχανικῶν στὴν Λευκάδα ποὺ προτείνουν ὡς αἰσθητικὸ πρότυπο κυκλικὴ σκάλα καὶ νεοκλασσικὴ μετώπη, αὐτὸ δηλαδὴ ποὺ ὁ καθηγητὴς στὴν σχολὴ καλῶν τεχνῶν Γιάννης Ψυχοπαίδης διδάσκει ὡς τὸ ἄκρον ἄωτον τῆς μικροαστικῆς νεοελληνικῆς ἐλεεινότητος).
4) Θὰ ὑπάρξουν σταθερὲς καὶ σύννομες ἀπαιτήσεις ἔναντι τοῦ κράτους (Ἐφορίες, ΙΚΑ, κ.λπ.) πράγμα ποὺ σημαίνει ὅτι θὰ ἐπενδυθοῦν περισσότερα χρήματα στὸ ἴδιο τὸ ἔργο. Θὰ ὑπάρξουν ἔτσι ὁλοκληρωμένα αἰσθητικὰ καὶ ἀντίστοιχα στὴν τιμὴ τους σπίτια, μεγαλύτερη προστασία τοῦ περιβάλλοντος, ἀφοῦ θὰ ἀπαιτοῦνται βεβαιωμένοι τίτλοι, καὶ μεγαλύτερη κυκλοφορία χρήματος σὲ ἀγορὰ ὑλικῶν καὶ ἐργασίας. Καὶ αὐτὰ ὅλα σημαίνουν ἀνάπτυξη ἰδίως κοινωνικὴ ποὺ εἶναι ἡ προϋπόθεση ὅλων τῶν ἄλλων. Κυρίως, ὅμως, καὶ τὸ σπουδαιότερον:
5) Θὰ σταματήσει διὰ τῆς "οἰκοδομῆς" ἡ ἄσκηση κοινωνικῆς πολιτικῆς.
Ἡ πολιτικὴ αὐτὴ εἶναι σήμερα δυνατή, ἐπειδὴ ἰσχύει ἡ διὰ προεδρικῶν διαταγμάτων νομοθετημένη ὑποκατάσταση τῆς σχέσεως δημοσίου δικαίου μεταξὺ πολίτη καὶ κράτους διὰ τῆς σχέσεως ἰδιωτικοῦ δικαίου μεταξὺ πολίτη καὶ μηχανικοῦ. Δηλαδὴ ἐπειδὴ ὁ μηχανικὸς μετατρέπεται βάσει τῶν προεδρικῶν διαταγμάτων σὲ ἐκτελεστικὸ ὄργανο τῆς φοροεισπρακτικῆς τακτικῆς του κράτους. Ἐπειδὴ εἶναι τελικὰ ὁ μηχανικὸς ποὺ "βγάζει τὴν ἄδεια" καὶ ὄχι ὁ πολίτης, καὶ ἐπειδὴ μεταξὺ κράτους (πολεοδομιῶν) καὶ μηχανικοῦ μεσολαβεῖ ἡ ἐπιστήμη τοῦ μηχανικοῦ, ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ ἐλέγξει ὁ πολίτης, ἐμφιλοχωροῦν χίλιοι δύο ἐξωγενεῖς παράγοντες στὸν χῶρο τῆς οἰκοδομῆς, πού τὸν καθιστοῦν ὁλικῶς ἀνεξέλεγκτον. Περιττὸν εἶναι βέβαια νὰ ἀσχοληθοῦμε ἰδιαίτερα περὶ τοῦ πλήθους καὶ τοῦ ποιοῦ τῶν ἐν λόγω παραγόντων...
Δεδομένου ὅτι διοικητικῶς ἡ Ἑλλάδα ὑπῆρξε ἀνέκαθεν πολιτεία ἀνοχύρωτη, ἡ τάξη τῶν πραγμάτων αὐτὴ ὁδηγεῖ στὸ ἀδιαμφισβήτητο λογικὸ συμπέρασμα ὅτι δὲν ὑφίσταται καν οἰκιστικὴ πολιτική. Οἰκιστικὴ πολιτικὴ νοεῖται, ὅταν τὸν ἀντίστοιχον χῶρο τὸν ἐλέγχει κανείς. Οἱ διατρήσεις τοῦ διοικητικοῦ μηχανισμοῦ ποὺ ἐπιβάλλει ἡ ἰσχύουσα τάξη πραγμάτων εἶναι αὐτὴ ποὺ ἐπιτρέπει -καὶ πάντα ἔτσι θὰ ἐπιτρέπει- τὶς καταπατήσεις, τὰ αὐθαίρετα καὶ τὴν ἄσκηση κοινωνικῆς πολιτικῆς. Πρόκειται δηλαδὴ γιὰ μία κατάσταση μονίμου κοινωνικοῦ ὑποβιβασμοῦ καὶ καταστροφῆς τοῦ περιβάλλοντος. Καὶ ἀναπότρεπτη ὅσο θὰ βασιλεύουν τὰ διατάγματα, ὁποιαδήποτε "μέτρα" καὶ ἂν ἑκάστοτε ἐπινοοῦνται.
Ἡ ὑφισταμένη τάξη πραγμάτων εἶναι δυνατή, διότι δὲν ὑπάρχει στὴν Ἑλλάδα συνταγματικῶς κατωχυρωμένο "δικαίωμα ἐργασίας". Τὸ σπίτι συνεπῶς δὲν ἀποτελεῖ ἁπλῶς κατοικία, ἀλλὰ καὶ μέσον ἐπιβίωσης (κάποιο ἐνοικιαζόμενο δωμάτιο, κάποιο διαμέρισμα γιὰ προίκα κλπ.). Μὲ κατωχυρωμένο τὸ δικαίωμα ἐργασίας, τὸ σπίτι δὲν ἀποτελεῖ ὁπωσδήποτε τὴν πρώτη ἔγνοια γιὰ τὴν οἰκογένεια, χωρὶς αὐτὸ ὅμως τὸ σπίτι γίνεται ἡ πρώτη ὑπαρξιακὴ ἐπιταγή. Τούτου γνωστοῦ ὄντος, ἐμφιλοχωρεῖ ἡ "διοίκηση" ἐν ὀνόματι κάποιου ὑποθετικοῦ"γενικοῦ συμφέροντος" μὲ τοὺς δικούς της λογαριασμούς. Διά τῆς μεταβολῆς ὅμως τῆς ἐννοίας τῆς οἰκοδομῆς σὲ ἐμπόρευμα, ὅπως ἰσχύει σὲ ὅλον τὸν ἀνεπτυγμένον κόσμο, τὰ διοικητικὰ πράγματα αὐτομάτως ἀλλάζουν. Οἱ Πολεοδομίες λ.χ. δὲν θὰ ξέρουν πολίτες καὶ μηχανικούς, ἀλλὰ ἀνώνυμα σχέδια, τὰ ὁποῖα θὰ θεωροῦν ἁπλῶς ὡς πρὸς τὴν ἔγκριση, δηλαδὴ θὰ κοιτάζουν ἂν εἶναι ἐπιστημονικῶς σωστά, καὶ ὄχι ποιὸς εἶναι ὁ ἰδιοκτήτης μέσῳ τοῦ μηχανικοῦ, προγραμματίζοντας ἐξ ἀρχῆς στὰ σχέδια τὶς παραβάσεις ποὺ θὰ βγοῦν πρόστιμα στὸ τέλος (ὑπὸ τὴν δαμόκλειον σπάθην τὴν ΔΕΗ, ὅπως εἴδαμε, ποὺ συνιστᾶ τὸ ἀντισυνταγματικώτερον ὅλων τῶν μέτρων. Ἐδῶ δημόσιο καὶ κρατικὸ συμφέρον συμπίπτουν ἀπόλυτα καὶ χωρὶς αἰδώ). Ἕνα σαφὲς νομοθετικὸ πλαίσιο ἄνευ παραθύρων θὰ ὑπάρξει αὐτομάτως ἀναγκαῖο καὶ ὁ ἀποκλεισμὸς θνησιγενῶν "κατασκευαστικῶν ἑταιρειῶν", ποὺ θὰ ξεφυτρώσουν, θὰ εἶναι εὔκολο νὰ συμβεῖ διὰ τῆς ἐγγυήσεως μερικῶν δισεκατομμυρίων. Ἐδῶ θὰ εἶναι μία εὐκαιρία νὰ δείξει τὸ κράτος τὴν πραγματικὴ μέριμνά του γιὰ τὸ "γενικὸ συμφέρον"... Ὅτι πάντως σήμερα ὁ πολίτης εἶναι οἰκονομικῆς μόνο σημασίας ἔννοια γιὰ τὸ κράτος, στὴν περίπτωση ποὺ μᾶς ἀπασχολεῖ ὑπάρχουν "νομοθετήσεις" ποὺ τὸ ἀποδεικνύουν: οἱ προκαταβολὲς στὴν Ἐφορία καὶ τὸ ΙΚΑ προκειμένου νὰ βγεῖ ἡ "ἄδεια". Ἂν ἕνας εἶναι ἄκληρος καὶ πεθάνει πρὶν ἀρχίσει νὰ κτίζει, ὑπὲρ ποίου πᾶνε αὐτὲς ὁ προκαταβολὲς καὶ ὑπὲρ ποίου τοκίζονται στὴν περίπτωση πού ἡ "ἄδεια" ἰσχύει ἀλλὰ ἡ ἔναρξη τῆς οἰκοδομῆς χρονίζει; Προκαταβολὲς ξέρομε πὼς δίνονται στὶς ἐμπορικὲς συμφωνίες πρὸς ἐνίσχυση τῆς ἑκατέρωθεν ἐμπιστοσύνης. Ἐν προκειμένῳ ποιὸς θεωρεῖ ποιὸν ἀναξιόπιστον γιὰ νὰ χρειάζεται ἡ... προκαταβολή;
Ὅτι πολλὰ πράγματα θὰ ἀλλάξουν βελτιούμενα, μὲ τὴν ἐμπορευματοποίηση τῆς οἰκοδομῆς, εἶναι προφανές. Καὶ πρῶτα πρῶτα οἱ ἀμοιβὲς τῶν μηχανικῶν θὰ καθορισθοῦν, ὄχι ἀπὸ τὴν "ἱκανότητά" τους νὰ βγάζουν ἄδειες, συνυπολογίζοντας σ' αὐτὲς τὰ λαδώματα, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἱκανότητά τους νὰ κάνουν σχέδια. Καὶ οἱ καλοὶ μηχανικοί, ποὺ τώρα βγάζουν τὰ λιγώτερα, θὰ ἀμείβονται κατ' ἀξίαν. Βεβαίως τίποτε δὲν θὰ ἐμποδίζει τὸν πολίτη νὰ πάει σ' ἕναν μηχανικὸ νὰ βγάλει μίαν ἄδεια, ὅπως καὶ τώρα, θὰ ἔχει ὅμως τὴ βεβαιότητα ὅτι θὰ κάμει τὴν δουλειὰ του καταφεύγοντας γιὰ τὸ ἴδιο πράγμα σὲ μίαν ἑταιρεία σύντομα καὶ καθαρά. Καὶ αὐτὴ ἡ κατάργηση τῶν "προεδρικῶν διαταγμάτων" δι' ἑνὸς νομοθετικοῦ πλαισίου ποὺ θὰ περιορίζεται στὸν ρόλο τοῦ κράτους ὡς τηρητοῦ τοῦ "δημοσίου συμφέροντος" καὶ ὄχι ὡς φοροεισπρακτικοὺ μηχανισμοῦ εἰς βάρος τοῦ πολίτη, εἶναι αὐτὸ ποὺ θα ἀλλάξει τὴν ἔννοια τῆς "οἰκοδομῆς". Αὐτομάτως θὰ ἀλλάξει λ.χ. ἡ ἔννοια τῆς "ἐπίβλεψης" τῆς οἰκοδομῆς, Εἶναι γνωστὸ πὼς σήμερα κανένας δὲν μπορεῖ νὰ ἀσφαλίσει τὸ σπίτι του ὡς δαπανηθὲν κεφάλαιο (π.χ. ἂν αὐτὸ βρίσκεται στὴν διασταύρωση δύο ὁδῶν καὶ κινδυνεύει ἀπὸ διερχόμενα φορτηγά). Καὶ τοῦτο, διότι ἡ ὅποια ἀσφαλιστικὴ ἑταιρεία δὲν ξέρει τί σπίτι ἔφκιαξε. Κατὰ τὸ ἰσχῦον σύστημα, τὴν ἐπίβλεψη τὴν ἔχει ὁ ἴδιος ὁ μηχανικὸς ποὺ ἐκπονεῖ τὰ σχέδια, ἐνῷ κανένα μέτρο τῆς ἐπιβλέψεώς του δὲν ὑπάρχει. Βασικὰ ἡ ἐπίβλεψη εἶναι ὑποκειμενικὸ θέμα τοῦ μελετητῆ (στὴ πράξη ἐλάχιστοι μηχανικοὶ ἀσχολοῦνται οὐσιαστικὰ μ’ αὐτήν). Κατ' οὐσίαν ἡ ἐπίβλεψη ἀνήκει στὸ κράτος (κατοχύρωση τοῦ "γενικοῦ συμφέροντος"), ἐδῶ ὅμως μὲ τὶς "νομοθεσίες" μᾶς ἀρκεῖ ἡ "ὑπόσχεση" ποὺ δίνει ὁ μηχανικὸς στὸ TEE... Σὲ μία ἀποδέσμευση τῆς οἰκοδομῆς ἀπὸ τὶς κρατικὲς ἐπιταγὲς ποὺ εἴπαμε, τὴν ἐπίβλεψη μπορεῖ νὰ τὴν ἔχει ἡ ἀσφαλιστικὴ ἑταιρεία (αὐτὸ ἰσχύει στὴν Γαλλία π.χ.). Θὰ μπορεῖ δηλαδὴ ὁ πολίτης ποὺ "ἀγοράζει σπίτι",( αὐτὸ ποὺ ὁ ἴδιος φκιάχνει) νὰ ἐμπιστευθεῖ τὴν ποιότητα τοῦ ἐμπορεύματος σὲ μία ἑταιρεία τῆς ἀρεσκείας του καὶ νὰ πετύχει φθηνὰ ἀσφάλιστρα. Σήμερα μὲ τὸ ὑπάρχον καθεστὼς κάτι τέτοιο εἶναι ἀδύνατο. Εἶναι γνωστὴ ἡ ἀντίδραση τοῦ TEE μὲ τὸν πρόσφατο νόμο περὶ παραγραφῆς. Τὸ νόημα τοῦ νόμου, ἀκριβῶς λόγω τοῦ εἰδικοῦ ἀντικειμένου τῆς περιπτώσεως, ἦταν σαφές: ἡ παραγραφὴ νὰ ἀρχίζει ἀπὸ τῆς διαπιστώσεως τοῦ ἐγκλήματος. Ἕνα σπίτι δὲν φκιάχνεται γιὰ μερικὰ χρόνια ἀλλὰ γιὰ γενεές, Τελικῶς τὸ συμπέρασμα ἦταν ὅτι φταῖνε οἱ ἰδιοκτῆτες καὶ οἱ ἐργολάβοι. Καὶ ἐπὶ πλέον ὅτι λείπει καὶ μία ἔμμεση φορολογία τοῦ σπιτιοῦ ὑπὲρ τοῦ TEE, τῆς "συντηρήσεως" τῆς οἰκοδομῆς. Ὁ καθηγητὴς κ.Θ.Τάσσιος ἐξήντλησε τὴν φαρέτρα τῶν εὐφυολογημάτων του νὰ μᾶς πείσει, ὅτι ὑπὸ τὸ ἰσχῦον νομοθετικὸ καθεστὼς ὁ μόνος ποὺ δὲν φταίει εἶναι ὁ μηχανικός. Ἐπεκαλέσθη τὴν ἀνὰ τριακονταετία ἐπιστημονικὴ ἀτέλειά μας περὶ σεισμῶν κατ' ἀρχήν. Μὰ ἡ ἀτέλεια αὐτὴ πάντα θὰ ὑπάρχει, ἐπειδὴ στὴν ἐπιστήμη ὑπάρχει ἐξέλιξη ἐρεύνης. Ἡ Γῆ, ἄλλωστε, καθ' ὁ ζῶν ὀργανισμὸς καὶ πολλαπλῶς ἐπιβαρυνόμενος μὲ τὴν ἀνθρώπινη δραστηριότητα, δὲν παράγει πάντα τὰ ἴδια ἀποτελέσματα στὴν συμπεριφορὰ της (π.χ. κλῖμα). Σημαίνει αὐτὸ πώς δὲν θάπρεπε νὰ ὑπάρχουν καν σπίτια ἐπὶ τῆς Γῆς; Καὶ ἡ Ἑλλάδα εἶναι μὲν σεισμογενὴς περιοχή, οἱ σεισμοὶ ὅμως δὲν ἔχουν τὴν καταστροφικὴ δύναμη ποὺ ἔχουν στὴν Καλιφόρνια ἢ τὴν Ἰαπωνία. Ἡ διατήρηση τόσων ἀρχαιοτάτων μνημείων τὸ ἀποδεικνύει. Καὶ ἐπεκαλέσθη ἐν συνεχείᾳ ὁ κ.Τάσσιος τὴ ποινικὴ ἀρχὴ τῆς " ἐν χρόνῳ ἀπωλείας τῶν ἀποδεικτικῶν στοιχείων", ὅπως καὶ τὸν ρόλο τοῦ τυχαίου στὸν καταλογισμὸ εὐθύνης (ἕνας ποὺ πατάει σαπουνόνερα καὶ γκρεμίζεται, προκαλώντας βλάβες σὲ τρίτους). Ἐν τέλει ὅμως ὁ κ.Τάσσιος ἀναγκάζεται νὰ δεχθεῖ ὅτι ἡ ἀρχὴ ποὺ ἐπεκαλέσθη δὲν ἔχει ἰδιαίτερη ἐφαρμογὴ στὴν περίπτωση τῆς οἰκοδομῆς. Ἂν π.χ, μετὰ ἀπὸ ἕνα σεισμὸ ἢ ἄλλο γεγονὸς ἀποκαλυφθεῖ ὕστερα ἀπὸ 10 ἡ 15 χρονιά, ὅτι μία κολώνα πού ὤφειλε νὰ ἔχει δέκα σίδερα ἔχει μόνο πέντε, ὑπάρχει ἐν προκειμένῳ "ἐν χρόνω ἀπώλεια ἀποδεικτικῶν στοιχείων"; Ὅσο τώρα γιὰ τὸν ρόλο τοῦ τυχαίου, εἶναι γνωστὸ πὼς καμιὰ φιλοσοφία δικαίου καὶ καμιὰ περὶ καταλογισμοῦ θεωρία δὲν μπορεῖ νὰ καλύψει τὸ θέμα (π.χ, ἕνας γιατρὸς ποὺ εἰδοποιεῖται νὰ σώσει ἕναν ἀσθενῆ καὶ στὸν δρόμο βρίσκει ἕναν βαριὰ τραυματισμένον, ποὺ σταματᾶ γιὰ λίγο νὰ βοηθήσει ἀλλὰ ἐν τῷ μεταξὺ πεθαίνει ὁ ἀσθενής). Ὁ ρόλος ὅμως τοῦ τυχαίου στὰ σύγχρονα (βιομηχανικὰ προϊόντα ἔχει σχεδὸν ἐξαλειφθεῖ ὁλοσχερῶς. Μόνο ἀπὸ ἀνθρώπινη ἀμέλεια μπορεῖ νὰ ὑπεισέλθει, καὶ αὐτὸ ἦταν τὸ νόημα τοῦ νόμου περὶ παραγραφῆς. Τὸ κάθε προϊὸν σήμερα ἔχει "Ὁδηγίες χρήσεως" (ἐν προκειμένω αὐτὲς ποὺ μαθαίνει κανένας στὸ Πολυτεχνεῖο) καὶ ἡμερομηνία λήξεως. Ἒφ ὅσον ἡ "συνταγὴ" ἐκτελεῖται σωστά, ὀφείλει καὶ τὸ προϊόν, νὰ πληροῖ τοὺς ὅρους καταναλώσεως. Καὶ πῶς μποροῦν νὰ προκύψουν τὰ "πτυχία ἐργολάβων ἰδιωτικῶν ἔργων"; Δηλαδὴ πτυχία στὰ πτυχία; Μὲ ποιὲς ἀδιάβλητες διαδικασίες θὰ χορηγοῦνται αὐτά; Τὰ δεδομένα αὐτῶν τῶν "πτυχίων" εἶναι σὲ ὅλες τὶς Πολεοδομίες γνωστά. Ὅλες ξέρουν τοὺς κομπιναδόρους καὶ ἀτάλαντους μηχανικοὺς ποὺ μετέβαλαν τὸ πτυχίο τους σὲ ἀπόχη πεντοχίλιαρων. Εὔκολο συνεπῶς θὰ ἦταν στὸ TEE νὰ λάβει ὓπ ὄψη του τὰ "μητρῶα" αὐτῶν τῶν μηχανικῶν, ὅποτε τὰ "πτυχία" εἶναι ἕτοιμα μόνο ποὺ γιὰ τοῦτο θὰ ἔπρεπε τὸ TEE νὰ μὴν ἐνήλλασε τὸν ρόλο του ὡς "Ἐπιμελητηρίου" καὶ συνδικαλιστικοῦ ὀργάνου κατὰ περίπτωση. Ὁ κ. Τάσσιος ἐπρότεινε τελικῶς αὔξηση τοῦ κόστους τῆς οἰκοδομῆς καὶ ἐπὶ πλέον "μέτρα", δηλαδὴ τὴν παραδεδομένη κρατικὴ λογική. Καὶ ὡς πρὸς μὲν τὸ κόστος τῆς οἰκοδομῆς, δὲν πρέπει νὰ καλλιεργεῖται ἡ ἰδέα ὅτι ἡ οἰκοδομὴ στὴν Ἑλλάδα εἶναι αἰσθητῶς φθηνότερη ἀπ' ὅ,τι εἶναι στὴν Γαλλία καὶ τὴν Γερμανία. Ὅτι δὲν φκιάνονται τὰ ἴδια σπίτια, εἶναι ἄλλοι οἱ παράγοντες ποὺ τὸ προσδιορίζουν, Καὶ ποὺ ὑποθέτομε πὼς σαφῶς προέκυψαν ἀπὸ τοῦτα τὰ κείμενα. Ὅσο τώρα γιὰ τὰ "μέτρα", ὁσαδήποτε "μέτρα" καὶ ἂν προστεθοῦν μὲ ἀναλλοίωτον τὸ καθεστὼς τῆς ὀκοδομῆς, τὰ πάντα θὰ χειροτερεύουν καὶ δὲν θὰ καλυτερεύουν. Εἶναι ἡ διφυὴς ὑπόσταση τοῦ TEE καὶ ἡ ἰδιάζουσα νομικὴ σχέση του μὲ τὶς φοροεισπρακτικὲς ἐπιδιώξεις τοῦ κράτους ποὺ καθιστοῦν τὰ ὁποιαδήποτε "μέτρα" μάταια, δηλαδή πλέον ἐπιβλαβῆ ἀπὸ τὰ ἤδη ὑπάρχοντα. Χαρακτηριστικὴ εἶναι ἡ ἀντίδραση τοῦ TEE ὡς σώματος μὲ τὸν νομὸ περὶ παραγραφῆς. Ἀντίδραση ποὺ ἀναιρεῖ ἀκριβῶς τὴν σκοπιμότητα τῶν ὁποιωνδήποτε πρόσθετων "μέτρων". Ἡ διοίκηση τοῦ TEE εἶδε στὴν πρόταση περὶ παραγραφῆς οἰονεί ἐπιχείρηση ὁμηρίας τοῦ τεχνικοῦ κόσμου "στὶς ὀρέξεις τῆς ἐκτελεστικῆς ἐξουσίας", δηλαδὴ εἶδε ἑαυτὸ ὑποχείριό της ἐκτελεστικῆς ἐξουσίας. Αὐτὸ βέβαια εἶναι διεθνῶς κάτι τὸ νέο στὶς περὶ κράτους θεωρίες. Μέχρι τώρα ξέραμε πὼς στὰ κοινοβουλευτικὰ καθεστῶτα μόνο οἱ δύο ἄλλες, ἡ νομοθετικὴ καὶ δικαστικὴ ἐξουσία, εἶναι ἀνεξάρτητες ἀπὸ τὴν ἐκτελεστική. Ὅλα τὰ ὑπόλοιπα, ὀργανισμοί, ἑνώσεις, νομικὰ πρόσωπα καὶ ἄτομα, ὀφείλουν θεωρητικῶς νὰ εἶναι "ὑποχείρια" της ἐκτελεστικῆς ἐξουσίας, ἐπειδὴ αὐτὴ (πάντα θεωρητικά, τουλάχιστον στὴν Ἑλλάδα) ἐκφράζει τὴν ψηφισμένη βούληση τοῦ κράτους. Ἀλλὰ ἰδού, ὅτι ὑπάρχει ὀργανισμὸς στήνΕλλαδα ποὺ νοεῖ τὰ πράγματα διαφορετικά. Καὶ ἐν προκειμένῳ πρόκειται περὶ ὁμολογίας ὠμῆς ἀληθείας, διότι ὅπως ἐδείξαμε, ἡ δημιουργία τοῦ ΤΕΕ ὑπήρξε ἱστορικῶς ἐκείνη τοῦ κράτους ἐν κράτει ( δὲν θέλομε νὰ ποῦμε τοῦ διοικητικοῦ παρακράτους), προκειμένου νὰ προκύψει ὁ "φορέας" γιὰ τοὺς ἀφαιμακτικούς τοῦ κράτους σκοπούς, ὅταν ἄρχιζε ἡ οἰκοδομὴ ὡς ἐπιχείρηση. Πράγμα ποὺ συμβαίνει μετὰ τὸ '22. Αὐτὴ ὅμως ἡ ἐπισήμως πλέον ὡμολογημένη τάξη πραγμάτων, καλῶς θεμελιωμένη σὲ μία φυσικῶς ὑπερχαώδη νομοθεσία, εἶναι ποὺ ἐμποδίζει τὴν ἀλλαγὴ τῶν πραγμάτων διὰ νομῶν, "μέτρων" καὶ διαταγμάτων. Τίποτε δὲν πρέπει νὰ ἐλπίζεται μ' αὐτά, ἐκτὸς ἀπὸ μία περαιτέρω οἰκονομικὴ ἐπιβάρυνση τῆς οἰκοδομῆς ὑπὲρ τοῦ ἰδίου, ἂν μὴ χειρότερου καθεστῶτος! Τότε μόνον μποροῦν ν' ἀλλάξουν τὰ πράγματα τῆς οἰκοδομῆς, ὅταν ἀλλάξει αὐτὴ ὡς ἔννοια καὶ περάσει ὡς ἔργο καὶ κεφάλαιο σὲ ἰδιωτικοὺς φορεῖς δημοσίου συμφέροντος, ὅπως οἱ Τράπεζες καὶ οἱ ἔγκυρες Ἀσφαλιστικὲς Ἑταιρεῖες. Ὅταν δηλαδή ὁ πολίτης γίνει κύριος τῶν χρημάτων ποὺ δαπανᾶ. Μένει στὸ ὑπάρχον ἀκόμη κράτος νὰ ἀποδείξει τὴν περαιτέρω μέριμνά του ὑπὲρ τοῦ "δημοσίου συμφέροντος" διὰ τοῦ ὁποίου ἀσκεῖ τὸ κυρίαρχον δικαίωμά του ἐκδόσεως "ἀδειῶν".
Πᾶνε ἤδη κάμποσα χρόνια ποὺ ἄρχισε νὰ ἐμπεδώνεται στὴν κοινὴ συνείδηση, ὅτι ἡ Ἑλλάδα ὑπόκειται σὲ ἱστορικὴν μεταβολή. Κάτι τέτοιο ἦταν ἀναμενόμενο, διότι κράτη ποὺ συνίστανται ὡς σύνολο κατεστημένων συμφερόντων ἐξαρχῆς εἶναι ἱστορικῶς κράτη χρήσεως, δηλαδὴ κράτη πεπερασμένης προθεσμίας. Κάθε κατεστημένο συμφέρον καὶ ἕνας μύθος. Ἡ "ἀνάπτυξη τῆς χώρας" ἕνας μύθος τεχνολογικοῦ περιεχομένου, ὅταν βλέπομε παντοῦ ὑπανάπτυξη καὶ τὰ διεθνοῦς σημασίας ἔργα νὰ ἐκτελοῦνται ἀπ' εὐθείας διὰ τῶν ξένων ἑταιρειῶν, ἐπειδὴ οὔτε τὸ ἐπιχειρηματικὸ ἦθος οὔτε ἡ ἐπιστημονική μας γνώση ἐπαρκοῦν γι’ αὐτά. Ἕνας δεύτερος καὶ μεγαλύτερος μύθος ἡ "σωτηρία τοῦ ἔθνους" διὰ τῆς Ἐκκλησίας, ὅταν αὐτὴ ἡ ἴδια δὲν εἶναι σὲ θέση τίποτε νὰ προσφέρει γιὰ τὴν ἠθικὴ ὁδήγησή του. Τρίτος καὶ ὁ μέγιστος ὅλων μύθος ὁλόκληρη ἡ διδασκόμενη νεοελληνικὴ ἱστορία, διὰ τῆς ὁποίας ὑπάρχει τὸ ἴδιο τὸ κράτος, διοργανώνοντας ἐκθέσεις τῆς "πολιτικῆς" του προϊστορίας. Ἀλλὰ οἱ μύθοι εἶναι πεπερασμένης ἰσχύος, ἐπειδὴ κάποιοι γνωρίζουν πὼς εἶναι μύθοι καὶ ἡ ἴδια ἡ ροὴ τῶν ἱστορικῶν πραγμάτων τὸ ἀποδεικνύει κάποτε. Γιὰ τὴν Ἑλλάδα χτύπησε ἤδη τὸ καμπανάκι... Ἡ ἐμμονὴ σὲ κεκτημένες νοοτροπίες καὶ θεωρήσεις εἶναι μία μάταιη σπατάλη δυνάμεων. Μένει νὰ ἀναζητηθεῖ τὸ νέο μέσα στὴν ἀναπότρεπτη ἀναδιαμόρφωση. Ἐλπίζομε τώρα πὼς ὠρισμένοι δυσανασχετήσαντες ἀναγνῶστες μὲ τὸν τίτλο τῶν κειμένων μας θὰ κατάλαβαν καλύτερα τὸν συσχετισμὸ τῶν πραγμάτων. Εἶναι ἡ ἴδια ἡ διαπλοκὴ συμφερόντων, "φορέων" καὶ ὀργανισμῶν ποὺ ὁδηγεῖ τὰ πράγματα ἐκεῖ ποὺ διαψεύδεται ἡ ἁπλοϊκὴ πίστη. Ἡ πίστη τοῦ ἁπλοϊκοῦ καθημερινοῦ ἀνθρώπου πού-, ἔμαθε νὰ πιστεύει, ἐνῶ κάποιοι ἄλλοι τὸν λοιδωροῦν κρυφὰ γι' αὐτό. Δίχως οὐσιαστικὰ οἱ ἴδιοι νὰ κερδίζουν κάτι τὸ μόνιμο. Ἀν' ὑπῆρχαν μόνιμα ταξικὰ κέρδη στὴν Ἑλλάδα, ἡ Ἑλλάδα θὰ ἀντιμετώπιζε ἄλλα προβλήματα. Καὶ κυρίως ὡς κράτος δὲν θὰ ἦταν μία ἐπιτήδευση προσθαφαιρέσεως οἰκονομικῶν μεγεθῶν.
Μία ἀκροτελεύτια διευκρίνιση δὲν θὰ ἔπρεπε νὰ παραλειφθεῖ πρὸ τοῦ τέλους τούτων τῶν γραμμῶν: οἱ καταστάσεις διαμορφώνουν γενικὲς συνειδήσεις, ἀλλὰ σὲ ὅλους τους κλάδους καὶ ἐπαγγέλματα ὑπάρχουν οἱ ἄνθρωποι ποὺ ἑξαιροῦνται. Εἶναι αὐτοὶ ποὺ ἀλλοιῶς ὁραματίστηκαν τὰ πράγματα κάποτε ὡς νέοι καὶ ἀλλοιῶς τὰ βρῆκαν ὡς βίωση. Εἶναι αὐτοίπου βρῆκαν ὡς τρόπον ἄμυνας τὴν νόηση τῶν καταστάσεων, ἀντιστεκόμενοι στὴ συνήθεια καὶ προσπαθώντας νὰ διασώσουν τὴν ψυχική τους ὑφή. Ὅταν λοιπὸν οἱ καταστάσεις κρίνονται, ἑπόμενο εἶναι μερικοὶ ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους αὐτοὺς νὰ αἰσθάνονται ἀδικημένοι. Ἀλλὰ ἐδῶ δὲν συζητήσαμε γιὰ ἐξαιρέσεις. Αὐτές, ἐπωδὴ εὔκολα ἐννοοῦν εὔκολα ἐπίσης βρίσκουν τὸν τρόπο νὰ ἀποτιμήσουν τὸ δικό τους δίκιο καθὼς καὶ τὸ δίκιο τῶν ἄλλων. Ἐδῶ δὲν μιλήσαμε γιὰ τὸν ἀρχιτέκτονα ποὺ ἀντελήφθη τὸ ἴδιο δέος καὶ τὴν ἴδια ἀπορία ζωῆς ἀπ’ τὴν δουλειά του ποὺ ἀντελήφθη ὁ ποιητής, ὁ μουσικὸς ἢ ὁ ζωγράφος καὶ ἀγωνιᾶ νὰ ἀποτυπώσει κάποιο ἀπὸ τὰ ἀκραῖα νοήματά της στὸν χωροχρόνο. Οὔτε γιὰ τὸν μηχανικὸ ποὺ ἐξαντλεῖ τὰ ἀποθέματα τῆς ἰδιοφυίας του γιὰ νὰ δώσει ζωὴ στὸ ἄψυχο ὑλικό, νὰ βάλει μέσα σ' αὐτὸ μαθηματικὲς σχέσεις, νὰ τὸ καταστήσει πλαστικὸ καὶ κινούμενο, προκειμένου, νὰ ἀνταποκριθεῖ σὲ κάποιαν ἰδέα τέχνης. Δὲν εἴχαμε ὑπ' ὄψιν μας τὸν Ἰκτίνο, τοὺς ἀρχιτέκτονες τῆς Ἀναγέννησης, τὸν Σιν;aν ἢ τὸν Γκάουντι. Ἐδῶ θελήσαμε νὰ μιλήσομε γιὰ ὠργανομένα πράγματα ἀλλὰ καὶ τὶς μεταξὺ τῶν σχέσεις. Καὶ νὰ μιλήσομε κριτικά. Ὠρισμένοι θὰ θελήσουν νὰ μᾶς καταλάβουν. Οἱ ἄλλοι δὲν μᾶς ἐνδιαφέρουν κατ' ἀνάγκην.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου