Τυραννικοί νυκτερινοί μονόλογοι

Τὸ τρέχον πρότυπο ἀνάπτυξης βασίζεται στὴν ὑποταγὴ τοῦ πολίτη στὶς ἀπαιτήσεις τῆς ἀγορᾶς καὶ προκειμένου ἡ ὑποταγὴ νὰ εἶναι ἀποτελεσματικότερη, ἡ “ἐξημέρωσή” του ἔχει καταστεῖ εὐθέως ἀνάλογή του μεγέθους τοῦ χρέους του. Ἡ ἐπιδίωξη λοιπὸν αὐτοῦ του προτύπου ἀνάπτυξης εἶναι ἡ αὔξηση τοῦ χρέους τῶν “ὑπηκόων”. Ἐπίσης, ἀτέλειωτες ὧρες ἐργασίας, ἔλλειψη αὐτοσεβασμοῦ, ὑπακοὴ σὲ ὁποιαδήποτε παράλογη ἀπαίτηση τοῦ ἀφεντικοῦ καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη αἴσθημα εὐγνωμοσύνης μόνο καὶ μόνο ἐπειδὴ κανεὶς ἔχει τὴν τύχη νὰ ἐργάζεται. Οἱ κύκλοι ποὺ ἐπιδιώκουν τὴν ἐκπλήρωση τῶν στόχων αὐτοῦ του προτύπου ἀνάπτυξης ὑποδεικνύουν μὲ σοβαρότητα τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο θὰ πρέπει ὅλοι νὰ ἀφιερωνόμαστε στὴν ἀπόκτηση χρημάτων, στὴν ἱκανοποίηση ἀνταγωνιστικῶν διαθέσεων γιὰ κατάληψη ὑψηλῶν “κοινωνικῶν” θέσεων, καθὼς ἐπίσης ἐπιβάλλουν καὶ τὴν ὅσο τὸ δυνατὸ συχνότερη ἀντιπαραβολὴ αὐτῆς τῆς προβαλλόμενης ὡς ὑγιοῦς εἰκόνας τῆς κοινωνίας καὶ τοῦ ρόλου ποὺ τὸ ἄτομο διαδραματίζει μέσα σ’αὐτή, μὲ τὴν ὁλοκληρωτικὴ κακοήθεια τοῦ ἀντιθέτου της. Μέσα σ’αὐτὴ τὴν ἀποχαύνωση, ἡ μοναχικότητα, ἡ ὁποία ἐξυπηρετεῖ τὴν προσωπικὴ μορφὴ περισυλλογῆς τῶν περισσότερων, εἶναι ἐχθρός της ἀνάπτυξης, καθὼς αὐτόματα ἡ περισυλλογὴ καθιστᾶ τὸν μοναχικὸ ἄνθρωπο ἀνεξάρτητο ὁποιουδήποτε ἐλέγχου θὰ μποροῦσε νὰ ἐπιβληθεῖ ἀπὸ τὶς ἀγορές, καθιστώντας τον ἐν δυνάμει ἐπικίνδυνο γιὰ τὴν ἐπιτυχία τῶν ἀναπτυξιακῶν σχεδίων.

Δέν εἶναι γενέθλια τό Πάσχα...

Μεγάλη Παρασκευή ( Σταύρος Ξαρχάκος, Νῖκος Γκάτσος, Βίκυ Μοσχολιοῦ)

Βγαίνουν κάτι τυπάκια στά ραδιόφωνα καί τίς τηλεοράσεις, ποὺ θαρρεῖς ὅτι τὸ νευρικό τους σύστημα ἀποτελεῖται μόνο ἀπὸ καλώδια. Τὸ νὰ λὲς « χρόνια πολλὰ» ἀντὶ γιὰ « Καλὴ Ἀνάσταση» καὶ « Καλὸ Πάσχα» εἶναι σὰν νὰ πηγαίνεις σὲ γαμήλιο τραπέζι καὶ νὰ ζητᾶς νὰ παίξουνε μουσικὴ δωματίου. Δεῖγμα ἀναισθησίας, παραίτησης καὶ μίας χαζοχαρούμενης ἀτμόσφαιρας μιμητισμοῦ, στοιχεῖο καί αὐτό μαζί μέ τήν πασχαλινή ἔξοδο, τήν κίνηση στά διόδια, τήν ἔρευνα ἀγορᾶς γιά σούβλες καί κάρβουνα, ἑνὸς σικὲ «ἑορταστικοῦ κλίματος» ποὺ προβάλλεται συστηματικὰ εἰς βάρος τοῦ γνήσιου. Διότι δὲν πρόκειται περὶ αὐθεντικῆς στάσης ποὺ ὑπαγορεύεται ἀπὸ λόγους συνείδησης.

Γιὰ παράδειγμα ἕνας «ἄθεος», ποὺ ἀρνεῖται νὰ νηστέψει ἢ νὰ εὐχηθεῖ, εἶναι ἐξ ἴσου ἀποδεκτὸς μέ τόν «θρησκευόμενο», γιατί βγάζει τὴν ἀλήθειά του καὶ δὲν ὑποκρίνεται. Δὲν μᾶς πετάει στὰ μοῦτρα μὲ σφιγμένα δόντια καὶ κομπιάζοντας ἕνα «χρόνια πολλά», λὲς καὶ ἔχουμε γενέθλια. Οὔτε συγχαίρει τὸν ἑαυτὸ του βλέποντας συγκαταβατικὰ τὸν ἄνθρωπο πού νηστεύει, λές καί ἀντιπροσωπεύει κάποιο ὑπόλειμμα νοοτροπίας καθυστερημένης τῆς ὁποίας, ἐν ὀνόματι τῆς «προόδου», τὰ ψωμιὰ ὅπου νάναι τελειώνουνε.

Ὑποκρισία ἢ δειλία γιατί δὲν θέλει νὰ ἀντιμετωπίση τὴν εὔλογη ἀπορία τῆς «ὀπισθοδρομικῆς» ὁμήγυρης; Ἀδυναμία ἀντίληψης, λόγῳ πνευματικῆς ὀκνηρίας, τῶν τόσο πλούσιων συμβολισμῶν τῶν ἡμερῶν; Ἀποστρέφουν τὰ μάτια ἀπὸ τὴν οὐσία, ἀρνούμενοι τάχα μία τυπολατρεία γιὰ νὰ τὴν ἀντικαταστήσουν μὲ μία πιὸ «προοδευτική»; Ἢ μήπως κάποιο ἔντονο ἄγχος γιὰ ἐνσωμάτωση στὸ κυρίαρχο ρεῦμα τῶν «Νέων Ἠθῶν», ἡ ἀποδοχή τῶν ὁποίων ἀποτελεῖ τήν βασική ἐπιδίωξη τῶν διαμορφωτῶν τῆς «κοινῆς γνώμης»;

Ἔαρ συντετριμμένο

Νίκος Καροῦζος, Ἆσμα μικρὸ

«Χάθηκε αὐτὸς ὁ ὁδοιπόρος.
Εἶχε συνάξει λίγα φύλλα
ἕνα κλαδὶ γεμάτο φῶς
εἶχε πονέσει.
Καὶ τώρα χάθηκε...
Ἀγγίζοντας ἀληθινὰ πουλιὰ στὸ ἔρεβος
ἀγγίζει νέους οὐρανοὺς
ἡ προσευχὴ τοῦ μάχη.
Ἔαρ μικρὸ, ἔαρ βαθὺ, ἔαρ συντετριμμένο».

Κικὴ Δημουλά, Γραμματεῖς καὶ πρεσβύτεροι αἰῶνες

«Ἰδοὺ ἡ μικροτάτη Παρασκευὴ πάλι
σὲ βαφὴ Μεγάλης βουτηγμένη.
Μέτωπο αἱμάτινο σοῦ πλέκουν τ' ἀκανθώδη
ἔθιμα
καὶ ἐπὶ τὸν ἱματισμόν σου ἔβαλαν κλῆρο
ἡ νηστεία, ὁ Μπὰχ, τὰ βαρελότα καὶ ἡ μέθοδος
νὰ φτάνει μὲ καρφιὰ στὰ ἄκρα του ὁ πόνος.
Τί κι ἂν ἐσχίσθη τὸ καταπέτασμα τῶν χαμομηλιῶν
τί κι ἂν χρωμάτων στρατιαὶ ἐξεπλήττοντο
σταύρωσον σταύρωσον ἀλαλάζουν
τὰ κρεοπωλεῖα, οἱ ψησταριὲς κι οἱ φοῦρνοι.
Δὲ μ' ἄκουσες.
Ἄφησες ἀνύμφευτη τὴν κόμη τῆς Μαγδαληνῆς
καὶ σπατάλησες τὸ σπάνιο Νυμφίο ἄρωμά σου
γιὰ νὰ κάνεις τέστ ἀληθείας στὴν ἀγάπη, στὸν πλησίον.
Σοῦ φώναζα νὰ τοὺς ἀφήσεις ὅπως εἶναι
ὅπως τοὺς παραλάβαμε ἀπὸ τὴν ὑπαρξιακὴ παράδοση
ὅπως περιγράφτηκαν ἀπὸ στόμα σὲ στόμα
ἀπὸ πικρὸ ποτήριον σὲ πικρότερο. Δὲ γλίτωσε,
σταυρώθηκε ὅποιος διανοήθηκε νὰ τοὺς ἐπαληθεύσει.
Προσκυνῶ τὸ οἰκεῖον προσφιλές μου σφάλμα σου.
Ἐν συντριβῇ περιστρέφω τὴ σούβλα
ἀδημονώντας σε ἀμνέ μας».

Γλασκώβη

Καθὼς ὁ κόσμος περιστρέφεται ὅλο καὶ ταχύτερα -ἢ τουλάχιστον αὐτὴ τὴν ἐντύπωση ἀποκομίζουμε ὅταν ἕνα ἠλεκτρονικὸ μήνυμα ταξιδεύει ἀπὸ ἄκρη σὲ ἄκρη τοῦ κόσμου σὲ κλάσματα δευτερολέπτου- ἐμεῖς οἱ κοινοὶ θνητοὶ χρειαζόμαστε ποικίλους τρόπους γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσουμε τὶς πιέσεις ποὺ προκύπτουν. Πρέπει νὰ διατηρήσουμε κάποια ἰσορροπία, κάποια αἴσθηση ὅτι ἡ ζωὴ μας ἐξακολουθεῖ νὰ εἶναι ὑπὸ τὸν δικό μας ἔλεγχο. Διαφορετικά, οἱ δευτερεύουσες ἐνοχλήσεις τῆς ὑπερβολικῆς ταχύτητας μᾶς ἀγχώνουν, καθὼς αἰσθανόμαστε πὼς εἶναι ἀδύνατο νὰ προφτάσουμε τὸ χρόνο. Ἕνας ἀπὸ τοὺς καλύτερους τρόπους γιὰ νὰ πετύχουμε κάτι τέτοιο, εἶναι μὲ τὴν ἐπιδίωξη καὶ τὴν ἀπόλαυση, τῆς μοναξιᾶς. Ἡ μοναξιὰ χαρακτηρίζεται ἀπὸ τὴν αἴσθηση τῆς ἀπομόνωσης καὶ μάλιστα στὴν ἐξωτερική τους ὄψη, μοναξιὰ καὶ ἀπομόνωση ἐμφανίζουν ὁμοιότητες. Ἀλλὰ ὅλη ἡ ὁμοιότητα τελειώνει στὴν ἐπιφάνεια. Ὑπάρχει μία σημαντικὴ διάκριση μεταξύ της μοναξιᾶς καὶ τῆς ἀπομόνωσης τοῦ ἀπόμερου κόσμου. Ἡ μοναξιὰ εἶναι μιὰ ἀρνητικὴ κατάσταση ὅπου μέσα της κάποιος θεωρεῖ ὅτι κάτι τοῦ λείπει. Ἀπὸ τὴν ἄλλη ὁ ἀπόμερος μπορεῖ νὰ εἶναι μόνος, ἀλλὰ σὲ καμμιὰ περίπτωση ἀπομονωμένος. Ἡ Γλασκώβη εἶναι μιὰ ἀπόμερη πόλη, ἀλλὰ ἡ μοναξιὰ της γλυκιά, καθόλου ἀπομονωτικὴ καὶ γι’ αὐτὸ πάντοτε ἐπιθυμητή.

Ὁ Δωδεκάλογος τοῦ Καρούζου

( γραμμένο ἀπό τόν Ἠλία Πετρόπουλο στίς 31/8/1994. Δημοσιευμένο στήν Ἐλευθεροτυπία στίς 19/12/1994)


Μὲ τὸν ἀξέχαστο Νῖκο Καροῦζο εἴμασταν φιλαράκια. Ὁ Καροῦζος μίλαγε (ἤ, μᾶλλον ἀγόρευε) ὑπέροχα. Ὅταν ἤθελα νὰ τὸν ἀκούσω, κατηφόριζα ὡς τοῦ Λουμίδη, ὅπου ἦταν βέβαιο πώς θὰ τὸν εὕρισκα πάντα ἐκεῖ. Κάποτε-κάποτε, καταλήγαμε σὲ καμιὰ ταβέρνα. Ὁ Καροῦζος, πρὶν ἀρχίσει νὰ πίνει, ἔτρωγε στὰ γεμάτα. Ἔτρωγε σιωπηλός. Μετὰ ζήταγε ἂπ' τὸ γκαρσόνι νὰ μάσει τὰ μπάζα, δηλαδὴ τὰ ἄδεια πιάτα καὶ τὰ πιρούνια. Καί, τότε, μόνον τότε, ξεκίναγε νὰ πίνει καὶ νὰ μιλάει. Ὁ Καροῦζος ἦταν ὡραῖος ἄντρας, ἀλλὰ δὲν τόξερε. Εἶχε μεγάλη μόρφωση καὶ ἀκόμη μεγαλύτερη πνευματικότητα. Μίλαγε ἐπὶ παντὸς θέματος: ἀπὸ τὰ ποιήματα τοῦ Καβάφη μέχρι τὴν ζωγραφική τοῦ Δέρπαπα. Καὶ ὅταν μίλαγε, ἦταν σχεδὸν γοητευτικός.

Μετακαταναλωτισμός

Ἡ τραπεζικὴ κρίση ἔχει κάνει τὴ μετάβαση στὴ δουλειὰ μιὰ σκληρὴ ἐμπειρία. Ἡ μέρα ὡς συνήθως συννεφιασμένη καὶ ἡ κυρία δίπλα μου ἀναπολεῖ τὴν ἐποχὴ ποὺ ἤμασταν “ἐπιβάτες” κι ὄχι “πελατεία”. Κι ὕστερα οἱ καταμετρήσεις. Ὅταν ἀπουσιάζει ἀπὸ τὸ σταθμὸ κάποιος ἀπὸ τοὺς ἄγνωστους καθημερινοὺς συνταξιδιῶτες στὸ τραῖνο, σκέφτεσαι πὼς ὁ κύκλος στενεύει ἐπικίνδυνα. Εὔχεσαι ἡ ἀπουσία νὰ ὀφείλεται σὲ ξαφνικὴ ἀσθένεια ἢ ἐλαττωματικὸ ξυπνητήρι. Οἱ καταμετρήσεις ἔχουν συνήθως καταθλιπτικὸ ἀποτέλεσμα. Οἱ καλοντυμένες κερδοσκοπικὲς προσωπικότητες τοῦ τουρμπο-καπιταλισμοῦ καὶ οἱ συνήγοροι τῆς πλεονεξίας πυκνώνουν. Ἀκοῦς στὶς συνομιλίες τους τὶς κυνικὲς ἀνησυχίες τῶν ἐμπειρογνωμόνων καὶ τῶν φορέων χάραξης πολιτικῆς γιὰ τὸν γρήγορο τρόπο ζωῆς, τὰ ταχυ-γεύματα, τὴν ὑψηλὴ πίεση, καὶ τὶς ἀρνητικές τους συνέπειες στὴν παραγωγή. Κατὰ βάθος γνωρίζουν πὼς ὁ συσχετισμὸς τῶν ρυθμῶν παραγωγῆς καὶ τοῦ αὐξανόμενου πλούτου εἶναι ἀντιστρόφως ἀνάλογος τῆς εὐτυχίας καὶ ἀναρωτιέσαι ἂν οἱ ἀντιφάσεις μεταξύ του κεφαλαιοκρατικοῦ συμφέροντος καὶ τῶν ἀνθρώπινων ἀξιῶν θὰ συνεχιστεῖ ἐπ’ ἀόριστον.