Στὴν κλασσικὴ μυθολογία μὲ τὸ ὄνομα "Σύριγξ" ἀναφέρεται μία νύμφη τῶν δασῶν τῆς Ἀρκαδίας. O ἀκόλαστος θεὸς Πάν εἶδε μιὰ μέρα τὴ νύμφη νὰ περνᾶ μπροστὰ ἀπὸ τὴ σπηλιὰ του κυνηγώντας ἕνα ἐλάφι, τὴν ἐρωτεύθηκε καὶ τὴν ἀκολούθησε. Γιὰ νὰ τὸν ἀποφύγει, ἡ Σύριγξ, ἡ ὁποία εἶχε ὁρκιστεῖ στὴ θεὰ Ἄρτεμη ὅτι θὰ παρέμενε ἀδιάφθορη, κατέφυγε στὶς ὄχθες τοῦ ποταμοῦ Λάδωνα ζητώντας βοήθεια ἀπὸ τὶς νύμφες του. Ἐκεῖνες τὴν μεταμόρφωσαν σὲ καλαμιὰ καὶ ὁ Πὰν τὸ μόνο ποὺ βρῆκε ὅταν ἔφτασε στὴν ὄχθη τοῦ Λάδωνα ἦταν μιὰ συστάδα καλαμιῶν ποὺ θορυβοῦσαν καθὼς τὶς διαπερνοῦσε θυμωμένη ἡ ἀνάσα του. Ὁ Πὰν ἔκοψε τὰ καλάμια σὲ διαφορετικὰ μήκη καὶ τὰ ἔδεσε μαζὶ κατασκευάζοντας τὸ πρῶτο εἶδος πνευστοῦ μουσικοῦ ὀργάνου (αὐλοῦ), τὸ ὁποῖο ὀνόμασε “σύριγγα”, πρὸς τιμὴν τῆς ἀνεκπλήρωτης ἀγάπης του.
Στὴ λογοτεχνία δυστοπία (κακοτοπιὰ) χαρακτηρίζεται ἡ φουτουριστικὴ κοινωνία ἡ ὁποία ἔχει ὑποβαθμιστεῖ σὲ κατασταλτικὸ κράτος, καλυπτόμενη συχνὰ ὑπὸ τὸν μανδύα τῆς οὐτοπίας. Τὸ Καναδικὸ ρὸκ συγκρότημα Rush δημιούργησε ἕνα κίνημα μὲ τὸν τίτλο "The Temples of Syrinx" στὸ τραγούδι 2112, στὸ λεύκωμά του 2112 ποὺ ἐκδόθηκε τὸ 1976, τὸ ὁποῖο εἶναι βασισμένο στo ἔργο τῆς μυθιστοριογράφου καὶ φιλοσόφου Ayn Rand. Τὸ τραγούδι ἀναφέρεται σὲ μία δυστοπικὴ κοινωνία στὴν ὁποία οἱ τέχνες καὶ ἰδιαίτερα ἡ μουσική, ἔχουν κατασταλεῖ ἀπὸ τοὺς ἱερεῖς τοῦ ναοῦ Syrinx.
Στὴ λογοτεχνία δυστοπία (κακοτοπιὰ) χαρακτηρίζεται ἡ φουτουριστικὴ κοινωνία ἡ ὁποία ἔχει ὑποβαθμιστεῖ σὲ κατασταλτικὸ κράτος, καλυπτόμενη συχνὰ ὑπὸ τὸν μανδύα τῆς οὐτοπίας. Τὸ Καναδικὸ ρὸκ συγκρότημα Rush δημιούργησε ἕνα κίνημα μὲ τὸν τίτλο "The Temples of Syrinx" στὸ τραγούδι 2112, στὸ λεύκωμά του 2112 ποὺ ἐκδόθηκε τὸ 1976, τὸ ὁποῖο εἶναι βασισμένο στo ἔργο τῆς μυθιστοριογράφου καὶ φιλοσόφου Ayn Rand. Τὸ τραγούδι ἀναφέρεται σὲ μία δυστοπικὴ κοινωνία στὴν ὁποία οἱ τέχνες καὶ ἰδιαίτερα ἡ μουσική, ἔχουν κατασταλεῖ ἀπὸ τοὺς ἱερεῖς τοῦ ναοῦ Syrinx.
Θὰ τὸ ἐπεκτείνω λίγο κάνοντας μερικές διακρίσεις. Τέχνη ἀπὸ τέχνη ἔχει διαφορά. Ἕνα ἔργο τέχνης ( μουσικό, λογοτεχνικό, κ.λπ.) ὅταν γιὰ παράδειγμα προέρχεται ἀπὸ μία ἐρωτικὴ ἀπογοήτευση , ὅπως αὐτὴ τοῦ Πάνα, μπορεῖ νὰ εἶναι κάτι πολὺ ὄμορφο, ἀλλὰ μέχρι ἐκεῖ. Ἡ λαϊκὴ τέχνη μπορεῖ νὰ εἶναι ὡραία τέχνη, ἀλλὰ δὲν εἶναι μεγάλη τέχνη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΛαϊκὴ τέχνη μπορεῖ νὰ εἶναι τὸ ρεμπέτικο, τά δημοτικά τραγούδια, οἱ ζωγραφιὲς τοῦ Θεόφιλου. Παραδείγματα λαϊκῆς τέχνης, δημιουργήματα θαυμάσια, ὄχι ὅμως δείγματα μεγάλης τέχνης.
Ὅταν στὴν τέχνη κυριαρχεῖ τὸ ἁπλὸ συναίσθημα καὶ ἀπουσιάζει ἡ συνείδηση γιὰ τὰ πράγματα στὴν ὁλότητά τους, τότε ἡ τέχνη λειτουργεῖ ὡς μέσο ἔκφρασης, καταφύγιο ἀνακούφισης, ἐκτόνωσης. Δέν προάγει ὅμως. Βοηθάει στήν ἐπιβίωση ἀλλά δέν ἀπελευθερώνει.
Μὲ τὴν πάροδο τοῦ χρόνου ἡ τέχνη ἀποβαίνει συντηρητική, συμμετέχει στὴν διατήρηση τῶν θεσμῶν. Μία τέχνη πού συντελεῖται μέσα σὲ περιβάλλον πολιτισμικῆς ἀφασίας, ἀποτελεῖ μηχανισμὸ συντήρησης καὶ δὲν ἐνοχλεῖ καθόλου.
Ἡ τέχνη μπορεῖ νὰ ὑπάρξει σὲ κάθε μορφῆς καθεστώς, βίαιο, καθεστὼς ἐλευθερίας –μὴν πάει κανενὸς τὸ μυαλὸ στὸν λεγόμενο φιλελευθερισμὸ- ἢ ἀνελευθερίας, δημοκρατικό, ὁλοκληρωτικό, συναντιέται στοὺς ἀνθρώπους τῆς ἐποχῆς τῶν σπηλαίων μέχρι τὶς διάφορες ἀπομονωμένες φυλὲς πού ἀπέμειναν μέχρι σήμερα. Ἡ ὑψηλοῦ ἐπιπέδου τέχνη ἀναπτύσσεται σὲ συνθῆκες κοινωνικῆς ἀνοχῆς καὶ ἐλευθερίας, εἶναι προϊόν τους καὶ ὄχι προϋπόθεσή τους.
Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι ἡ ἑκάστοτε ἐξουσία κατεδίωξε κατ’ ἐξοχὴν φιλοσοφία και ἐπιστήμη – μήν μπερδεύουμε την επιστήμη με την τεχνολογία ειδικά την θεοποιημένη. Σωκράτης, Γαλιλαῖος, Τζιορντάνο Μπροῦνο κυνηγήθηκαν παντοιοτρόπως καὶ ὄχι καλλιτέχνες.
Νομίζω ὅτι ἡ μειονότης τῶν πραγματικά μεγάλων ἀνθρώπων τῆς τέχνης, δέν κυνηγιέται ὅπως οἱ προηγούμενοι, ἁπλά τούς ἐπιβάλλεται ἡ ἀποξένωση - περιθώριο ( γιά νά θυμηθοῦμε καί μιά προηγούμενη ἀνάρτηση …)