Τό ἄρθρο τοῦ Γεράσιμου Κακλαμάνη μέ τίτλο " Ἡ πολιτική τοῦ σκότους" τό ὁποῖο θά παρουσιασθεῖ σέ δύο ἀναρτήσεις, δημοσιεύθηκε στήν ἐφημερίδα ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ τῆς Κέρκυρας, σέ 5 συνέχειες ( ἀπό 21/7/2002 μέχρι 25/8/2002 )
De la discussion jaillit la lumiere
Ἀπὸ τὴ συζήτηση προκύπτει τὸ φῶς, λέει τὸ γαλλικὸ ρητό. Αὐτὸ ὅμως ἀκριβῶς εἶναι ποὺ δὲ θέλουν οἱ ἀμερικανοί, τὸ φῶς. Κάποτε παρουσίασαν στὸ Μέγα Ναπολέοντα ἕναν πράκτορα τῶν μυστικῶν ὑπηρεσιῶν καὶ τοῦ πρότειναν νὰ τὸν παρασημοφορήσει, ἐπειδή, εἶπαν, εἶχε προσφέρει ὕπατες ὑπηρεσίες στὸ γαλλικὸ ἔθνος. Καὶ ὁ Μέγας Ναπολέων ἀπάντησε: "λεφτὰ μποροῦμε νὰ τοῦ δώσουμε ὅσα θέλει, τὰ παράσημα ὅμως τὰ ἔχομε γι’ ἄλλους ἀνθρώπους". Ὁ Μέγας Ναπολέων, ὡς γνωστόν, ἦταν εὐρωπαῖος πολιτικός. Καὶ ἦταν καὶ φιλόσοφος -ἐξ οὗ καὶ Μέγας. Ἤξερε δηλαδὴ ὅτι σκοπὸς τῆς κάθε εἴδους πολιτικῆς ἦταν ἡ ἠθικὴ δόμηση τῶν κοινωνιῶν, ὅτι λόγῳ αὐτοῦ τοῦ σκοποῦ ὑπῆρχε ἡ πολιτικὴ καθόλου. Στὸ σημεῖο αὐτὸ ὁ Ναπολέοντας ἐξέφραζε μία εὐρωπαϊκὴ παράδοση 2.500 ἐτῶν ποὺ ἄρχισε στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα. Ἡ πολιτικὴ δὲν εἶναι αὐτοσκοπός, φασαρία κατανομῆς ὑπουργείων, "ἁρμοδιοτήτων" καὶ συμφερόντων, ἀλλὰ μέσον πρὸς ἕναν σκοπό: τὴν ἠθικὴ δόμηση τῶν κοινωνιῶν καὶ τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ ἠθικὴ δόμηση δὲν ὑπάρχει ὅταν ὁ ὑπόκοσμος τῆς πολιτικῆς γίνεται ἡ ἐπίσημη ἔκφρασή της.
Πρέπει ὅμως εὐθὺς νὰ σπεύσομε πρὸς ὁρισμένες διευκρινίσεις: Ὁ ὑπόκοσμος τῆς πολιτικῆς, δηλαδή οἱ "μυστικὲς ὑπηρεσίες", εἶναι συστατικὸ στοιχεῖο τῆς πολιτικῆς, κατὰ τὸν ἴδιον τρόπο ποὺ καὶ ἡ ἀφόδευση εἶναι προϋποθετικὸς ὅρος ὑπάρξεως παντὸς ζωϊκοῦ ὀργανισμοῦ. Ἀπὸ ὀντολογικῆς καὶ ἐπιστημονικῆς ἀπόψεως ἡ τροφὴ καὶ ἡ ἀφόδευση ἀποτελοῦν ταυτόσημες ἔννοιες, τῆς δευτέρας μάλιστα πολὺ μεγαλύτερης σπουδαιότητος ἀπὸ τὴν ἄλλη. Γιατί νηστεία μερικῶν ἡμερῶν ἢ ἑβδομάδων κανένα καταστροφικὸ ἀποτέλεσμα δὲν φέρει, ἀδράνεια ὅμως τοῦ ἐντέρου κατὰ ἴσο διάστημα ὁδηγεῖ ἢ στὸ θάνατο ἢ στὸ χειρουργεῖο. Ὅμως μιλοῦμε πάντα περὶ φαγητοῦ μόνον, ἐπειδὴ μόνον σ’ αὐτὸ ἀναγνωρίζουμε πολιτιστικὴ ἐξέλιξη ( παρ’ ὅλον φυσικὰ ποὺ τὰ ἀφοδευτήρια εἶναι ἄσφαλτα δείγματα λαῶν καὶ πολιτισμῶν). Ἀπὸ ἐννοιολογικῆς ἀπόψεως ἡ ἁβροδίαιτος κυρία ποὺ τρώει ἕνα κομμάτι κρέας στὸ καλύτερο ρεστωράν τῆς Νέας Ὑόρκης κάνει ἀκριβῶς τὸ ἴδιο ποὺ ἔκανε ὁ πρὸ χιλιάδων χρόνων πρόγονός της, ὁ ὁποῖος ἔτρωγε τὸ ἴδιο κρέας ὠμὸ ἀπὸ τὰ σπλάχνα τοῦ φρεσκοσκοτωμένου ζώου. Κανένας ὅμως δὲν περιμένει, ἐπειδὴ οὶ ἔννοιες βιολογικῶς συμπίπτουν, νὰ μπεῖ σ’ ἕνα ρεστωράν καὶ νὰ τοῦ σερβίρουν ἕνα κοτόπουλο σφαγμένο καὶ μὲ τὰ φτερὰ στὸ πιάτο. Κάτι τέτοιο θὰ ἀποτελοῦσε σὺν τοῖς ἄλλοις καὶ προσβολὴ τῆς προσωπικότητος, ἀφοῦ ὁ σερβιτόρος θὰ θεωροῦσε τὸν πελάτη τοῦ πρωτόγονο.
Κάπως ἔτσι ἔχουν τὰ πράγματα καὶ μὲ τὴν πολιτική. Ἐξουσία χωρὶς "μυστικὲς ὑπηρεσίες" οὐδέποτε ὑπῆρξε στὸν κόσμο καὶ οὐδέποτε εἶναι δυνατὸν νὰ ὑπάρξει. Ἀρχῆς γενομένης ἀπὸ Παλαιάν Διαθήκη μὲ τὶς χιλιάδες τῶν "πληροφοριοδοτῶν" καὶ τὸν "κατασκόπων" της, ὅλα τὰ θεοκρατικὰ συστήματα πρὸς αὐτῆς καὶ μετ’ αὐτήν, ὅπως καὶ κάθε πολιτικὴ κατάσταση τοῦ κόσμου στὴ γνωστή μας ἱστορία, λειτουργοῦν μέσῳ "πληροφοριοδοτῶν" καὶ "κατασκόπων" (ἀποφεύγομε τὴ λέξη "πράκτορας" γιατί αὐτὴ ἔχει συγκεχυμένη σημασία στὴν καθομιλουμένη, ἐννοιολογούμενη κυρίως ἐπὶ τοῦ ἐμμίσθου ὑπαλλήλου καὶ ποτὲ ἐπὶ τῆς ἀνωτέρας δημιουργικῆς προσωπικότητος ποὺ δημιουργεῖ ἱστορία). Ὁ Ἰούδας εἶναι συντελεστικὸ καὶ ἀπαραίτητο στοιχεῖο τῆς Ἱστορίας, ὅσο ὁ Πιλάτος καὶ ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. Ἡ κάθε ἐξουσία ἀναγκαστικὰ στηρίζεται σὲ μίαν ἰδεολογία καὶ ἡ κάθε ἰδεολογία ἔχει ἀνάγκη προστασίας τοῦ ἰδεολογικοῦ της περιεχομένου ἀπὸ τοὺς ἀντιθέτως νομίζοντας.
Ἄρα ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν ὕπαρξη τῆς ἰδεολογίας ποὺ στηρίζει τὴν κάθε κοινωνία, ἀπορρέει ὁ ρόλος τῶν « μυστικῶν ὑπηρεσιῶν ». Συνεπῶς ὁ διαφορισμὸς τῆς ἐξουσίας ἔγκειται στὸν τρόπο χρησιμοποιήσεως τῶν "μυστικῶν ὑπηρεσιῶν". Σὲ σκοτεινὲς περιόδους τῆς ἀνθρώπινης ἱστορίας ἐξουσία καὶ παρασκήνιο συμπίπτουν. «Αἱρετικοὶ» καταδιώκονται, "μάγισσες" καίγονται, ὥσπου ἡ κοινωνικὴ ἠθικὴ ἀποδόμηση νὰ φέρει τὴν ἀλλαγή. Στενὰ δεμένη μὲ τὶς "ὑπηρεσίες" εἶναι ἡ διπλωματία τῶν χώρων, μὲ τὴ διαφορὰ ὅτι ἐνῷ ἡ "ὑπηρεσία" γνωρίζει μόνο τὴ συγκεκριμένη πράξη, ὁ διπλωμάτης ὀφείλει νὰ γνωρίζει καὶ τὸν τελικὸ σκοπὸ αὐτῆς τῆς πράξεως, πρᾶγμα ποὺ σημαίνει ὅτι ὁ διπλωμάτης ὑποχρεοῦται νὰ εἶναι καὶ πολιτικὸς -γεγονὸς ποὺ στὶς μέρες μας, σπανίως συμβαίνει.
Χαρακτηριστικὸ τῶν καιρῶν μας εἶναι ἀκριβῶς τοῦτο: οὔτε οἱ κυβερνήσεις, οὔτε ἡ διπλωματία τῶν χωρῶν ἀσκοῦν πλέον καμία συγκεκριμένη πολιτική. Εἶναι ἁπλῶς ἕρμαια τῶν "ὑπηρεσιῶν", οἱ ὁποῖες τελοῦν πλήρως αὐτονομημένες ἔναντι τῶν κυβερνήσεών τους. Ἀπόδειξη εἶναι ὁ ρόλος τῶν "ἰδιαιτέρων ἀπεσταλμένων" ποὺ στοὺς καιροὺς μας τείνει νὰ ὑποκαταστήσει τὸ ρόλο τῶν ὑπουργείων ἐξωτερικῶν. Οἱ περιπτώσεις τοῦ συνταγματάρχη House ὑπὸ τὸν Πρόεδρο Οὐίλσον, τοῦ H.Hopkins ὑπὸ τὸν Ροῦζβελτ καὶ οἱ διάφοροι «σύμβουλοι ἀσφαλείας» μετὰ τὸν πόλεμο ( McGeorg Bundy ὑπὸ τὸν Κένεντυ καὶ W. Rostow ὑπὸ τὸν Τζόνσον κ.λπ.) εἶναι ὡς παραδείγματα ἱκανά. Κλασσικὸς εἶναι ὁ χαρακτηρισμὸς τοῦ συμβούλου τοῦ Προέδρου Νίξον καὶ ἐν συνέχεια ὑπουγοῦ Η. Kissinger ὡς "ὑπουργείου ἐξ ἑνὸς ἀνθρώπου". Ἡ "ἀφανὴς ἐξοχότης" (Die Graue Eminenz) ὑπῆρξε ἀνέκαθεν συστατικό τῆς ἐξουσίας, ἀλλὰ καὶ πάντα ἀφανὴς διότι ἡ ἐπίσημη ἐξουσία μποροῦσε νὰ ὁρίζει. Ὅτι σήμερα οἱ κυβερνήσεις βλέπουν τὴ "σωτηρία" τους ὄχι στὶς ὑπηρεσίες ποὺ διοικοῦν ἀλλὰ σὲ εἰδικὰ πρόσωπα ἐμπιστοσύνης, εἶναι τὸ πρόβλημα ποὺ θὰ μᾶς ἀπασχολήσει.
Ὁ "Λῶρενς τῆς Ἀραβίας" κατέστησε τὴν Ἀγγλία ὑπερδύναμη στοὺς χώρους τῆς Μέσης Ἀνατολῆς, ἀλλὰ δὲν διοίκησε τὴν Ἀγγλία. Σήμερα ὅλος ὁ κόσμος ἔμαθε νὰ θεωρεῖ σὰν κάτι αὐτονόητο, ὅτι ἡ ἀμερικανικὴ πολιτικὴ ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴ CIA, τὸ FBI καὶ τὶς μυστικὲς ὑπηρεσίες τοῦ Πενταγώνου. Καὶ μάλιστα ὄχι ὅτι ἁπλῶς ἐξαρτᾶται, ἀλλὰ ὅτι αὐτὲς οἱ ὑπηρεσίες ἀποτελοῦν τὰ βασικὰ συστατικά της στοιχεῖα, ὅπως ἀκριβῶς θέλει νὰ τὶς ἐμφανίζει ἐπισήμως ἡ ἀμερικανικὴ διοίκηση. Πρόκειται περὶ ἀμερικανικῆς ἰδιομορφίας ποὺ ἔχει τὴν ἱστορία της. Οἱ ἀμερικανοὶ μὲ τὸν πόλεμο τῆς ἀνεξαρτησίας των δὲν ἐπεδίωξαν νὰ διεκδικήσουν τὸ ρόλο ὑπερδύναμης. Ἐζήτησαν ἁπλῶς νὰ αὐτονομηθοῦν ὡς ἕνας πρώην ἀποικιοκρατούμενος πληθυσμὸς γεωργῶν καὶ ἀγελαδοτρόφων (Cowboy). Καὶ μάλιστα ὄχι ὅλοι. Περίπου τὸ 1/3 τοῦ πληθυσμοῦ τῶν 13 βορείων Πολιτειῶν ἦταν ὁ φορέας καὶ διεκπεραιωτὴς τοῦ πολέμου τῆς ἀνεξαρτησίας. Περὶ τὸ 1800 ὁ ὅλος πληθυσμὸς τῆς βορείου Ἀμερικῆς ἦταν περίπου ὅσος καὶ ὁ πληθυσμὸς τῆς σημερινῆς Ἀθήνας. Τὸ πρόβλημα τότε ἦταν νὰ ξεσηκωθοῦν οἱ Πολιτεῖες ἐναντίον τῆς Ἀγγλίας καὶ νὰ διατηρηθεῖ τὸ καθεστὼς τῆς ἀνεξαρτησίας. Τὸ ἀμερικανικὸ Σύνταγμα δὲν προέβλεπε ρόλους ὑπερδύναμης. Ἐπιδίωξη του ἦταν τὸ ἰσοζύγιο μεταξὺ ὁμοσπονδιακῆς κυβερνήσεως καὶ ἐπὶ μέρους Πολιτειῶν καὶ -κυρίως- ἡ συνδιαλλαγὴ μεταξὺ τῶν δύο τότε κυριαρχουσῶν ἀπόψεων περὶ τῆς μελλούσης ὁμοσπονδίας.
Οἱ ἀπόψεις τοῦ Hamilton περὶ ἰσχυρᾶς ὁμοσπονδιακῆς κυβερνήσεως, ἡ ὁποία μέσῳ μίας κεντρικῆς Τραπέζης θὰ ὁδηγοῦσε στὸ συγκεντρωτισμὸ τῆς βιομηχανικῆς ἀναπτύξεως (ἄρα μακροπροθέσμως κατὰ τῆς Ἀγγλίας, παρὰ τὴν προσκόλληση τοῦ Hamilton στὸ ἀγγλικὸ μοντέλο ἀναπτύξεως καὶ τοὺς κύκλους ποὺ τὸ ἐκπροσωποῦσαν), ἤρχετο σὲ ἀντίθεση μὲ τὶς ἀπόψεις τοῦ Jefferson, ὁ ὁποῖος ἤθελε τὴν ἀπόλυτη κατοχύρωση στὸ Σύνταγμα τῶν διακηρυγμένων ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων καὶ ἐλευθεριῶν. Ὄχι μόνο ἐπειδὴ ἐφοβεῖτο ὅτι μιά, ἰσχυρὴ κεντρικὴ κυβέρνηση θὰ ἐσήμαινε περιορισμὸ τῶν δικαιωμάτων αὐτῶν, ἀλλὰ ἰδίως ἐπειδὴ ὑπὸ τὴν ἐμπειρία τοῦ ἀγγλικοῦ κοινοβουλευτισμοῦ αὐτὰ θὰ μποροῦσαν ν ἀλλάξουν ἀνὰ πάσαν στιγμὴ (ἡ ἀντίληψη περὶ τῆς παντοδυναμίας τοῦ ἀγγλικοῦ κοινοβουλίου ἦταν ὅτι αὐτὸ μπορεῖ τὰ πάντα ἐκτός τοῦ νὰ μεταβάλλει ἕνα ἄνδρα σὲ γυναίκα). Τελικῶς ἦταν ἡ πολιτικὴ τοῦ Jefferson μὲ τὴν ἀσίγαστη βουλιμία του γιὰ ἐδαφικὴ ἐπέκταση ὡς Προέδρου, ἡ ὁποία ἐξασφάλισε τὶς φυσικὲς προϋποθέσεις τῆς κατοπινῆς ἀναπτύξεως τῶν ΗΠΑ.
Τὸ θεμελιῶδες αὐτὸ πρόβλημα μεταξὺ ἁρμοδιοτήτων τῆς ὁμοσπονδιακῆς κυβερνήσεως καὶ τῶν δικαιωμάτων τῶν ἐπὶ μέρους Πολιτειῶν προσέδωσε ἐξ ἀρχῆς εἰδικὰ χαρακτηριστικὰ στὴν ἀμερικανικὴ πολιτική. Σὲ κάθε προσπάθεια συγκεντρωτισμοῦ τῆς ὁμοσπονδιακῆς κυβερνήσεως (μέσῳ καὶ τοῦ ὁμοσπονδιακοῦ δικαστηρίου, τοῦ ὁποίου ὁ ρόλος παρέμεινε ἀκαθόριστος στὸ Σύνταγμα), οἱ Πολιτεῖες ἀπαντοῦσαν μὲ "μυστικὲς ὀργανώσεις" μασονικῆς συνθέσεως, ὁπότε ἡ ἀντίδραση τῆς κυβερνήσεως ἦταν ὁ γνωστὸς σερίφης. Ὁ Σερίφης δὲν εἶναι ἀκριβῶς ἀστυνομικός, ἀλλὰ (λόγῳ καὶ τοῦ ἀκαθόριστου διοικητικοῦ καθεστῶτος μεταξὺ "Counties" καὶ "Towns") εἶδος κρατικοῦ τοποπαρατηρητοῦ, ὁ ὁποῖος συνδυάζει ἐν ἑαυτῷ τὴν ἰδιότητα τοῦ ἀστυνόμου, τοῦ ἐκπροσώπου τοῦ ὑπουργείου Δικαιοσύνης, τοῦ Διευθυντοῦ φυλακῶν, τοῦ δικαστοῦ καὶ πολλὰ ἄλλα. Ἰδίως δὲ ἡ δυνατότητα νὰ ἐνεργεῖ στὰ περιθώρια τοῦ Δικαίου κατὰ τοὺς ἴδιους "μυστικοὺς τρόπους" τῶν "ἑταιρειῶν" ποὺ εἶχε νὰ ἀντιμετωπίσει. Ὅτι σιγὰ-σιγὰ ὁ σερίφης θὰ ἐξελίσσετο σὲ δαιδαλώδεις "ὑπηρεσίες" ἀστυνομεύσεως καὶ ἐλέγχου, ἔγκειται στὴ φύση τῶν πραγμάτων.
Ἕνας ἐπὶ πλέον λόγος γιὰ τοῦτο ἦταν καὶ ἡ πολιτικὴ ἐνισχύσεως τῆς ὁμοσπονδιακῆς κυβερνήσεως. Μία ἐνισχυμένη θέση τοῦ Προέδρου ἐσήμαινε ὑπέρβαση τοῦ Κογκρέσου καὶ τοῦ ὁμοσπονδιακοῦ Δικαστηρίου. Δεδομένης τῆς ἄμεσης ἐκλογῆς τοῦ Προέδρου ἀπὸ τὸ λαό, ἡ χειραγώγηση τῆς «κοινῆς γνώμης" καὶ ἡ διαρκὴς ἐπίκληση σ’ αὐτὴν ἦταν ἡ αὐτονόητη προϋπόθεση τῆς προεδρικῆς λειτουργίας. Τὰ πράγματα ἔδειξαν τὴ σημασία τοὺς ἰδίως ἐπὶ Προέδρου Ροῦσβελτ. Ὁ καθοριστικὸς παράγοντας διαμορφώσεως τῆς "κοινῆς γνώμης" καθίστατο χρηστικὸς καὶ ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι τὰ "ἀνθρώπινα δικαιώματα" τοῦ Συντάγματος (ὄχι στὴν ἀρχική του μορφὴ ἀλλὰ σὲ κατοπινὲς προσθῆκες) ἦταν μᾶλλον γενικὲς "ἀρχὲς" τοῦ "φυσικοῦ δικαίου", ποὺ καθένας καταλαβαίνει μὲ τὸν τρόπο του, παρὰ δικαιώματα ἐλευθερίας τοῦ κοινοβουλευτικοῦ φιλελευθερισμοῦ (περισσότερο "φυσικὸ δίκαιο" τῶν Pufendorf καὶ Wolf παρὰ τοῦ J. Locke). Ἄρα ἐπιδέχονταν (καὶ ἐπιδέχονται) κάθε φορά "εἰδικὴ διαμόρφωση" ἀπὸ τὶς ὑπηρεσίες διαμορφώσεως τῆς "κοινῆς γνώμης", μία ἔκφραση τῆς ὁποίας εἶναι καὶ οἱ "δημοσκοπήσεις".
Ἡ ἀναγκαιότητα ἐλέγχου τῆς "κοινῆς γνώμης" προέκυπτε καὶ ἀπὸ ἕναν ἄλλο λόγο ἀναγκαία: δεδομένου τοῦ ρόλου της στὴ διαμόρφωση τῆς ἀμερικανικῆς πολιτικῆς, οἱ ἀρχηγοὶ τῶν διαφόρων "λόμπυ", δηλαδὴ οἱ πράκτορες διαφόρων συμφερόντων στὰ κόμματα, προκειμένου νὰ ἐπιβληθοῦν τῶν νομοθετικῶν ἐπιτροπῶν ἐσκηνοθετοῦσαν "δημοσκοπήσεις", δηλαδὴ "ὁμαδικὲς ἐκδηλώσεις", παρελάσεις καὶ ἄλλες πεζοδρομιακὲς ἐκδηλώσεις, ἀποστολὲς χιλιάδων τηλεγραφημάτων καὶ κειμένων στὶς ἐφημερίδες κλπ. Αὐτὰ γιὰ νὰ ἐλεγχθοῦν καὶ νὰ ἐξακριβωθεῖ ἡ ἀκριβὴς εἰκόνα ἀπαιτοῦσαν ἰσχυρὴ τὴ δραστηριότητα τῶν "ὑπηρεσιῶν". Ἐπίσης ὁ τρόπος λειτουργίας τῆς κατώτερης δικαιοσύνης (βλ. π.χ. Α. Tunc: Le droit des etats - units, Puf 1969) καὶ ὁ τρόπος τῆς νομοθετικῆς διαδικασίας, τῆς μὴ καταγινόμενης ἰδιαιτέρως μὲ τὴν αὐστηρότητα τῶν νόμων ἀφοῦ ὑπῆρχε τὸ δεδομένο τοῦ Ὁμοσπονδιακοῦ Δικαστηρίου, ἐπέβαλαν ἀναγκαία τὴν διόγκωση τῆς δράσης τῶν "μυστικῶν ὑπηρεσιῶν". Ἀρκεῖ νὰ σημειωθεῖ, μὲ ὅ,τι αὐτὸ συνεπάγεται ὡς κοινωνικὴ διαδικασία, ὅτι κατὰ τὸ διάστημα 1906-29 ὑπεβλήθησαν 850.000 νομοσχέδια ἐκ τῶν ὁποίων τὰ 220.000 ἔγιναν νόμοι, μόνο δὲ κατὰ τὸ 1943 ἐψηφίσθησαν 16.000 νόμοι. Οἱ πόλεμοι, ὡς γνωστόν, εἶναι ἐμπορικὰ γεγονότα ποὺ ἀπαιτοῦν τὶς "νομικὲς" ρυθμίσεις των. Κατὰ τὰ λοιπά, δικαίως ἀναρωτιέται κανεὶς γιὰ τὸ νόημα τῶν λόγων τοῦ Λάο Τσὲ τὸν 6ο π.Χ. αἰώνα: ὅπου εἶναι πολλοὶ οἱ νόμοι ἐκεῖ εἶναι καὶ πολλοὶ οἱ κλέφτες.
Ὄχι σὲ εἰδικὲς λεπτομέρειες (ποὺ θὰ ἀπαιτοῦσαν σελίδες πολλὲς) τῶν κοινωνικῶν καταστάσεων, ἀλλὰ στὴν ἴδια τὴν ὑφὴ τοῦ ἀμερικανικοῦ πολιτικοῦ συστήματος θελήσαμε νὰ ἐντοπίσουμε, ἔστω καὶ σκιαγραφικῶς, τὴ λειτουργία τῶν "μυστικῶν ὑπηρεσιῶν" στὴ μικρὴ ἔκταση τῶν προηγούμενων σελίδων. Βεβαίως ἡ ἀστυνόμευση τῆς καθημερινῆς ζωῆς ὡς συστατικοῦ στοιχείου τῆς πολιτικῆς ὑπάρξεως, συνεπάγεται καὶ ὁρισμένους προβληματισμοὺς ὡς πρὸς τὶς προπαγανδιζόμενες ἔννοιες τῆς Ἐλευθερίας, Δημοκρατίας, Ἀνθρωπίνων Δικαιωμάτων κλπ. Ἐξ ἀρχῆς δὲν ὑπῆρξε ἡ Ἀμερικὴ ἡ χώρα τῆς ἐλευθερίας καὶ ἀνοχῆς, ὅπως συνήθως ἀναφέρεται. Οἱ πρῶτοι πουριτανοὶ ἔποικοι ὑπῆρξαν οἱ μεγαλύτεροι ἐχθροί τῆς ἐλευθερίας συνειδήσεως τῶν ἄλλων, ὑπερβάλλοντες κατὰ πολὺ τὶς ἱεροεξεταστικὲς μεθόδους τοῦ μεσαίωνα, πράγμα ποὺ βρῆκε τὴν ἀκριβῆ περιγραφή του στὸ μυθιστόρημα τοῦ W. Hawthorne "Scarlet letter".
Οἱ Νότιες Πολτεῖες ὑπῆρξαν πιὸ εὐεπίφορες στὰ διδάγματα τοῦ εὐρωπαϊκοῦ διαφωτισμοῦ καὶ τῆς μετατροπῆς τῆς θρησκευτικῆς κοινότητος σὲ κοινότητα πολιτῶν. Ὁρισμένες τέτοιες καταβολὲς παλαιῶν πραγμάτων ἔκαναν κάποτε τὸν Μπέρναρ Σῶ νὰ πεῖ: "Λένε πὼς εἶμαι εἴρων. Κι ὁ μεγαλύτερος ὅμως εἴρων τὸν κόσμου νὰ ἤμουνα, ποτὲ δὲν θὰ διανοούμην νὰ στήσω ἕνα τεράστιο ἄγαλμα ἐλευθερίας στὸ λιμένα τῆς Ν. Ὑόρκης", Ὥσπου ὁ Α. De Tocqueville νὰ δώσει τὸ 1835 τὴν ὀνομασία τῆς Δημοκρατίας στὴν ἐξέλιξη τῶν βορειοαμερικανικῶν θεσμῶν, ἡ Δημοκρατία δὲν ἦταν καθόλου συμπαθὴς λέξη στὴν Ἀμερική, προτιμουμένου τοῦ ὅρου Republique ποὺ ἐνεῖχε καὶ τὴν ἰδεολογικῶς χρήσιμη ἀναφορὰ στὴν ἀρχαία Ρώμη.
Μετὰ τὸ δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο οἱ ἀμερικανοὶ θεώρησαν ἀπαραίτητη τὴν ἐπίσημη ἵδρυση τῆς CΙΑ, προκειμένου νὰ ἐξασφαλίσουν τὸ ρόλο τους ὡς ὑπερδύναμη. Δηλαδὴ θεώρησαν ὡς αὐτονόητο ὅ,τι ἀπὸ τὴν ἴδια τους τὴν πολιτικὴ παράδοση προέκυπτε: τὴν διὰ "μυστικῶν" μεθόδων ἀστυνόμευση τοῦ κόσμου ὅλου. Ὁ Πρόεδρος Μποὺς ἐξ αἰτίας τῶν προσφάτων γεγονότων τῶν πύργων, ἐζήτησε - ἐξ ἴσου "αὐτονόητα"- τὴν ἵδρυση ὑπερυπουργείου "ἀσφαλείας", ὁ δὲ Διευθυντὴς τοῦ FΒΙ χρειάσθηκε νὰ ἀπολογηθεῖ ἐνώπιον τοῦ Κογκρέσου ὡς εἶδος ὑπαλλήλου συγκεκριμένης ἁρμοδιότητας. Καίτοι ἐκτὸς τῶν πλαισίων τοῦ παρόντος, ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ ὅτι, πολὺ πρὶν ἀπὸ ὁποιαδήποτε « ἔκθεση», ἢ « παράλειψη» τῶν μυστικῶν ὑπηρεσιῶν , ὑπῆρξαν κείμενα,τὰ ὁποῖα μετὰ οἱονεί μαθηματικῆς ἀκριβείας ἀπέδειξαν τὴ φύση τῶν ἐπερχομένων γεγονότων, ὅμως τὰ κείμενα ἔχουν ἕνα μειονέκτημα (καὶ τοῦτο ἀποτελεῖ καὶ τὸ ἀπώτερο νόημα τούτης τῆς σειρᾶς τῶν κειμένων): ὅτι δύσκολα ἀπαλλάσσουν τὴν πολιτικὴ ἡγεσία τῶν εὐθυνῶν της, ἐνῷ ἡ μετατόπιση τῆς εὐθύνης σὲ κάποια "ὑπηρεσία" μετατρέπει τὸ ὅλον ζήτημα σὲ διοικητικό!...
Βεβαίως ἡ τόσον αὐτονόητη καταστρατήγηση κάθε ἐννοίας ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων ὡς ἐπίσημου πολιτικῆς (διότι οἱ "μυστικὲς ὑπηρεσίες" λειτουργοῦν ὡς ὑπόκοσμος καὶ γιὰ τὸν κάθε ὑπόκοσμο δὲν ὑφίσταται οὔτε ἔννοια δικαιωμάτων, οὔτε ἀξιοπρέπειας τοῦ ἀτόμου, οὔτε σεβασμοῦ οἱουδήποτε, ἀποκλειστικῶς ἰσχυούσης τῆς ἀρχῆς "ὁ σκοπὸς ἁγιάζει τὰ μέσα") προϋποθέτει ἕνα γενικότερο ἰδεολογικὸ πλαίσιο ποὺ τὴν καθιστᾶ δυνατή. Τὸ πλαίσιο αὐτὸ εἶναι τὸ ἁπλοϊκὸ ἐκεῖνο σύνολο ἰδεῶν καὶ συνθημάτων διὰ τῶν ὁποίων ἐπεδίωξαν οἱ ἀμερικανοὶ νὰ δημιουργήσουν τὴ συλλογικὴ των συνείδηση ὡς ἔθνος. Χαρακτηριστικὸ ἐν προκειμένῳ εἶναι τὸ ἐπίγραμμα τοῦ δολαρίου: "In God we trust" ( Ὅλοι πιστεύουν στὸ Θεὸ . Τὸ πρόβλημα εἶναι σὲ ποιὸν Θεὸ καὶ πῶς...). Ὡς συνδετικὸ συνειδησιακὸ ὑλικὸ τῶν κατὰ καιροὺς συρρεουσῶν λαοτήτων στὴ βόρεια Ἀμερικὴ ὑπῆρξε ἡ πίστη σὲ κάποια "παγκόσμια ἀποστολὴ" –πρᾶγμα ψυχολογικῶς ἀναγκαῖο γιὰ ὅποιον ἀφήνει πίσω του μία ζωὴ γιὰ ν’ ἀρχίσει μίαν ἄλλη. Μέχρι σήμερα οἱ ἀμερικανοὶ Πρόεδροι εὐχαρίστως ἀναφέρονται μὲ κάθε ἑορταστικὴ εὐκαιρία στὸν John Winthrop, τὸν πρῶτο κυβερνήτη τῆς Μασαχουσέτης, ὁ ὁποῖος τὸ 1630, πρὶν ἀκόμα ἀποβιβασθεῖ στὴν ξηρά, ἔβγαλε λόγο στὸ κατάστρωμα τῆς "Arrbellα" πρὸς τοὺς συνεπιβάτες του περὶ τῆς μελλούσης κοινωνίας στὴν Ἀμερικὴ ὡς "A city upon a hill", ποὺ θὰ φωτίζει τόσο τὴν ἀνθρωπότητα, ὥστε "The eyes of all people" νὰ εἶναι μονίμως στραμμένα σ’ αὐτήν. Κακῶς θεωροῦμε ὅτι ἡ "Μεγάλη Ἰδέα" γεννήθηκε στὴν Ἑλλάδα. Ἡ πραγματικὴ "Μεγάλη Ἰδέα" στὴν Ἱστορία γεννήθηκε στὴν Ἀμερική. Ὁ βαθμοφόρος τῆς χωροφυλακῆς Edward Johnson ξεπέρασε ὅλους τούς προηγούμενους σὲ ὁραματισμοὺς καὶ τὸ 1654 διεκήρυξε ὅτι ἡ Ἀμερικὴ εἶναι ἡ βάσει συμβολαίου μὲ τὸ Θεὸ "Νέα Ἱερουσαλὴμ" ποὺ θὰ ἀνοίξει τὶς πύλες τοῦ Οὐρανοῦ γιὰ τὴν ἀνθρωπότητα.
Τὰ πράγματα δηλαδὴ ποὺ ἀκοῦμε σήμερα ("νούμερο ἕνα" π.χ.) δὲν εἶναι καθόλου πρόσφατα. Ἀποτελοῦν τὸ περιεχόμενο τῆς κοινῆς συνειδήσεως στὴν Ἀμερικὴ καὶ ἀποτελοῦν τὸ μόνιμο πλαίσιο τῆς ἀμερικανικῆς πολιτικῆς, ἐσωτερικῆς καὶ ἐξωτερικῆς. Ὁ ὑπουργὸς ἐξωτερικῶν τοῦ προέδρου Ἀϊζενχάουερ John Foster Dulles εἶχε πεῖ: "Μεγαλώσαμε μὲ τὴν πίστη ὅτι οἱ Ἡνωμένες Πολιτεῖες καὶ μόνον αὐτές, θὰ δείξουν τὸν δρόμο πρὸς τὴν ἀνθρωπότητα γιὰ μία καλύτερη καὶ πλουσιότερη ζωή. Αὐτὴ ἡ ἀποστολὴ δὲν χάθηκε ποτὲ ἀπὸ τὰ μάτια μας... Ἡ παγκόσμια ἀποστολὴ ὑπῆρξε πάντα γιὰ μᾶς ἕνα κυρίαρχο θέμα". Καὶ ὁ τότε ὑποψήφιος Πρόεδρος Adlai Stevenson συνεπλήρωνε στὸ λόγο του: "Τό αἴσθημα μίας νέας αὐγῆς τῆς ἀνθρωπότητας ἀνταυγάζεται ἀπὸ τοὺς μεγάλους λόγους καὶ τὰ ντοκουμέντα ποὺ ἀποτελοῦν τὰ θεμέλια τῶν ΗΠΑ".
Κατὰ τὸν Πρόεδρο Lincoln ἡ Ἀμερικὴ εἶναι " ἡ τελευταία χρυσὴ ἐλπίδα τῆς ἀνθρωπότητας" καὶ ἡ ὑπόλοιπη ἀνθρωπότητα ὀφείλει νὰ τὴ βλέπει σὰν τέτοια. Τὸ μόνιμο τοῦτο ἰδεολογικὸ μοντέλο κοινωνικῆς συνοχῆς τοῦ ἀμερικανικοῦ πληθυσμοῦ, ποὺ ἀποτελεῖ καὶ τὴ βάση τῆς σχολικῆς των παιδείας, ἀπολῆγον ἐν τέλει σὲ τοτεμικὲς ἐκδηλώσεις, ὅπως π.χ. νὰ βάζουν οἱ ἀμερικανοὶ τὸ χέρι στὴν καρδιὰ ὅταν βλέπουν τὴ σημαία τους, δὲ μένει βέβαια ἄνευ ἐπενδύσεων στὴν ἐξωτερικὴ πολιτικὴ καὶ συνιστᾶ μία ἄνετη ρητορικὴ γιὰ ἰμπεριαλιστικοὺς σκοπούς.
Κατὰ τὸν 19ο αἰ., ὅπου ἡ Ἀμερικανικὴ Δημοκρατία ἦταν "Θεόθεν προορισμένη" νὰ ἐπεκταθεῖ μέχρι τὸν Εἰρηνικὸ καὶ νὰ "ἐλευθερώσει" τοὺς Ἰνδιάνους καὶ τοὺς Μεξικανοὺς ἀπὸ τὸν "ἱσπανικὸ ζυγό", ἡ ἔννοια τῆς "ἀποστολῆς" ἔγινε σὲ ὅλους "Manifest". Στὶς πρῶτες δεκαετίες τοῦ 19ου αἰ. οἱ λέξεις "Manifest" καὶ "Destiny" ἔγιναν τόσο κοινόχρηστες στὴν πολιτικὴ ρητορική, ὥστε ὁ ὅρος "Manifest Destiny" τοῦ O’ Sullivan τὸ 1845 νὰ ἀποτελέσει ἔκτοτε ὄρο καθημερινοῦ λεξιλογίου. Πᾶν ὅ,τι ἔχει σχέση μὲ ἰμπεριαλισμὸ εἶναι γιὰ τοὺς ἀμερικανοὺς "θεόσταλτο", "φυσικὸς νόμος", "ἀναπότρεπτο".
Τὸ 1823 ὁ Πρόεδρος Μονρόε ἔδωσε στοὺς εὐρωπαίους νὰ καταλάβουν ὅτι στις "θεόθεν" αὐτὲς ἀποστολὲς οἱ ἴδιοι δὲν εἶχαν κανένα λόγο νὰ ποῦν. Μὴ πλήρης σύμπτωση γνωμῶν ὑπῆρξε μόνο ὡς πρὸς τοὺς τρόπους τῶν "θεϊκῶν ἀποστολῶν" στὴν ἴδια τὴν ἀμερικανικὴ ἤπειρο. Ἄλλοι, ὅπως ὁ J. Kowlers (4/7/1823), ἐτίθεντο ὑπὲρ τῶν εἰρηνικῶν μέσῳν, ἐνῷ ἄλλοι (Ε. Everett, 4/4/1824) ὑπεστήριζαν ὅτι "ἐν ὀνόματι τῶν ἐνδόξων πεθαμένων ἔπρεπε νὰ χρησιμοποιηθοῦν ὅλα τὰ δυνατὰ μέσα". Προφανὲς εἶναι ὅτι θὰ ἐπικρατοῦσαν οἱ δεύτερες ἀπόψεις ὡς ἁπλούστερες. Τὸ 1846 ὁ J. Gilping διεκήρυξε ὅτι ὁ μόνος τρόπος νὰ ἀνανεωθοῦν, νὰ ἀναγεννηθοῦν καὶ νὰ ἐκπολιτισθοῦν οἱ λαοὶ τοῦ Μεξικοῦ εἶναι νὰ ὑποδουλωθοῦν διὰ τῶν ὅπλων ("To subduer"). (Περὶ τοῦ ἀποτελέσματος τελικῶς τῶν ἐπεμβάσεων τῶν ΗΠΑ στὴ λατινικὴ Ἀμερικὴ μπορεῖ κανεὶς νὰ πληροφορηθεῖ συνοπτικῶς: Octavio Paz, "Λατινικὴ Ἀμερικὴ καὶ ἡ Δημοκρατία", περ. Merkur, τεῦχος 3, 1983, σελ. 243 κ.ε.)
Ὁ ἐξωτερικὸς ἰμπεριαλισμὸς ἀπορρέει συνεπῶς ὡς συστατικὸ στοιχεῖο τῆς ἐσωτερικῆς ἰδεολογίας τῶν ΗΠΑ, τῆς σκοπούσης νὰ κρατήσει τὰ ἐθνικὰ σύνολα στὴν μεγαλοϊδεατικὴ εἰκόνα τῆς "ἀποστολῆς". Καὶ ὡς τέτοια ἡ "ἀποστολή", πάντα βρίσκει αἰτίες πραγματοποίησης ("ἐχθρούς", "κινδύνους", "πολιτιστικὰ ἢ δημοκρατικὰ τέλη" κλπ.). Κάθε ὅμως μεγαλοϊδεατικὴ ἰδεολογία ποὺ ἀποσκοπεῖ σὲ ἐθνικὲς ὁλοκληρώσεις, εἶναι ἀναγκαστικὰ μία ὁλοκληρωτικὴ ἰδεολογία, ποὺ ὄχι μόνο ἀποτελεῖ τὸ περιεχόμενο τῆς σχολικῆς ἐκπαίδευσης, ἀλλὰ -πέραν τῶν "διακηρύξεων"- ὡς ἄμεσο φυσικὸ ἐχθρό της ἀναγνωρίζει τὴν ἀτομικὴ ἐλευθερία σκέψεως. Διότι ἡ ἀτομικὴ σκέψη διασπᾶ τὴν ἠθικὴ ὁμοιομορφία ποὺ ἀπαιτεῖ ἡ ἰσοπεδωτικὴ διαμόρφωση τῆς "κοινῆς γνώμης". Ἔναντι λοιπὸν τῆς ἀτομικῆς ἐλευθερίας σκέψεως, ποὺ ἑπόμενο ἦταν νὰ ἀποτελεῖ τὸ ἄμεσο ἀντικείμενο τῶν "μυστικῶν δυνατοτήτων" τῆς ἀμερικανικῆς διοικήσεως (πρᾶγμα ἄλλωστε ἀποδεικνυόμενο ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι καμιὰ ἐπίτευξη δὲν μπόρεσαν νὰ ἐπιδείξουν οἱ ἀμερικανοὶ σὲ πνευματικοὺς τομεῖς - θέατρο, ποίηση, μυθιστόρημα κλπ.-, ἰδιαίτερα μεταπολεμικῆς), ἐτέθη ἡ ἀρχὴ τῶν " ἴσων δυνατοτήτων" στὸν ἐπιχειρηματικὸ τομέα. Ὅ,τι μπορεῖ ὁ ἕνας ἄνθρωπος, πρέπει vα τὸ μποροῦν ὅλοι, "Just as good as you". Ἡ ἀτομικὴ ἐλευθερία ἔναντι τοῦ κράτους καθιστὰ κάθε συνδικαλιστικὴ ἢ παρόμοια δραστηριότητα περιττή. Σημασία: δὲν ἔχουν οἱ γνώσεις ἀλλὰ τὸ νὰ μπορεῖς καὶ νὰ ἐπιδεικνύεις τὴν ἀπαιτούμενη "κινητικότητα" καὶ εὐκαμψία κατὰ τὶς περιστάσεις... Ὅλοι εἶναι τὸ ἴδιο, ἐπικρατεῖ ὁ ἑνικός, οἱ κρατικοὶ ἀξιωματοῦχοι δέχονται τοὺς ὑφισταμένους των ὅσο πιὸ καλοντυμένοι μποροῦν καὶ οἱ μυθώδεις δισεκατομμυριοῦχοι μὲ τὶς "ἀγαθοεργίες" των δὲν δείχνουν παρὰ πὼς εἶναι ἕνας σὰν ὅλους τους ἄλλους... Ἀπόδειξη ὅτι σ’ ἕνα τέτοιο σύνολο κοινωνικῆς φιλοσοφίας δὲν ὑπάρχει θέση γιὰ Ἰδέες (ἔργα κοινωνικῆς κριτικῆς βγαίνουν στὴν Ἀμερική, ἀλλὰ αὐτὸ δὲ συνιστᾶ καμιὰ πνευματικὴ δημιουργικότητα), Γράμματα καὶ Τέχνες. Οἱ συμφωνικὲς ἐκτελέσεις, οἱ μεγάλες ἐκθέσεις ἢ οἱ ἐπιβλητικὲς θεατρικὲς σκηνοθεσίες εἶναι, ἐπιχειρηματικῆς ὑφῆς καταστάσεις καὶ δὲν μποροῦν νὰ ἔχουν ἐπίδραση σὲ μία κοινωνία ποὺ δὲν παράγει ἀνάλογα ἢ ποὺ ἡ πολιτική της δὲν τὰ σέβεται, ἀλλ’ ἀντιθέτως συνειδητὰ τὰ μάχεται ἐκεῖ ποὺ μποροῦν νὰ παράγονται. ,
Δυστυχῶς, ἀφ’ ὅτου ὁ ἀμερικανὸς οἰκονομολόγος Β.Μ. Baruch ἐπενόησε τὸ 1947 τὸν ὅρο "ψυχρὸς πόλεμος" καὶ ἐπεκράτησε στὴ γενικὴ συνείδηση τὸ σλόγκαν τῆς "Δύσης", ἐλάχιστα οἱ νεώτερες γενιὲς ἀπέκτησαν ἀντίληψη τῶν βαθύτατων διαφορῶν μεταξὺ Ἀμερικῆς καὶ Εὐρώπης. Ὅτι π.χ. ἡ "Θρησκευτικὴ ἐλευθερία" εἶναι μία κατάσταση ἀνάγκης ἀπὸ τὴν κατάτμηση τῆς ἀμερικανικῆς κοινωνίας καὶ ὄχι τὸ ἀποτέλεσμα κάποιας ἱστορικῆς πνευματικῆς πορείας. Ὁ εὐρωπαῖος μπορεῖ νὰ μὴν πηγαίνει στὴν Ἐκκλησία καὶ νὰ εἶναι ἐκτὸς πάσης θρησκευτικῆς ὀργάνωσης, ἔχει ὅμως βαθύτατη συνείδηση τοῦ ἱστορικοῦ καὶ πολιτιστικοῦ ρόλου τῆς θρησκείας στὸ χῶρο του. Ὁ Χριστός, ἀντίθετα, γιὰ τὶς ἑκατοντάδες τῶν ἀμερικανικῶν αἱρέσεων, εἶναι ὁ μεγάλος ἄγνωστος (The man nobody knows), ὁ φορτισμένος μὲ ἐνέργεια (Live wire) μάνατζερ καὶ ταυτόχρονα A good mixer, ἕνας μαέστρος τῆς προπαγάνδας πού ἤξερε νὰ πουλήσει τὴν πραμάτεια του καλὰ (Sell Christianity) καὶ ἐπειδὴ τελικῶς κατάφερε νὰ πουλήσει Service στὸ σύνολο, γι’ αὐτὸ εἶναι μεγάλος. Οἱ μεγάλοι ἐπιχειρηματίες σὲ "κλειστοὺς συλλόγους" (Ροταριανοί, ELKS, Kiwanis κλπ.),πλήρεις μυστικότητος καὶ ἱεροτελεστίας, συνήρχονταν μία φορὰ τὴν ἑβδομάδα σὲ γεύματα γιὰ νὰ κατανοήσουν καὶ μελετήσουν αὐτὲς τὶς ἰδιότητες τοῦ Χριστοῦ μέσα στοὺς σύγχρονους ὅρους τῆς ἀγορᾶς (βλ.π.χ. Α. Maurois: Ἱστορία τῶν ΗΠΑ, Παρίσι 1962, σελ. 129).
συνεχίζεται στήν ἑπόμενη ἀνάρτηση μέ τίτλο Ἡ πολιτική τοῦ σκότους (2)
De la discussion jaillit la lumiere
Ἀπὸ τὴ συζήτηση προκύπτει τὸ φῶς, λέει τὸ γαλλικὸ ρητό. Αὐτὸ ὅμως ἀκριβῶς εἶναι ποὺ δὲ θέλουν οἱ ἀμερικανοί, τὸ φῶς. Κάποτε παρουσίασαν στὸ Μέγα Ναπολέοντα ἕναν πράκτορα τῶν μυστικῶν ὑπηρεσιῶν καὶ τοῦ πρότειναν νὰ τὸν παρασημοφορήσει, ἐπειδή, εἶπαν, εἶχε προσφέρει ὕπατες ὑπηρεσίες στὸ γαλλικὸ ἔθνος. Καὶ ὁ Μέγας Ναπολέων ἀπάντησε: "λεφτὰ μποροῦμε νὰ τοῦ δώσουμε ὅσα θέλει, τὰ παράσημα ὅμως τὰ ἔχομε γι’ ἄλλους ἀνθρώπους". Ὁ Μέγας Ναπολέων, ὡς γνωστόν, ἦταν εὐρωπαῖος πολιτικός. Καὶ ἦταν καὶ φιλόσοφος -ἐξ οὗ καὶ Μέγας. Ἤξερε δηλαδὴ ὅτι σκοπὸς τῆς κάθε εἴδους πολιτικῆς ἦταν ἡ ἠθικὴ δόμηση τῶν κοινωνιῶν, ὅτι λόγῳ αὐτοῦ τοῦ σκοποῦ ὑπῆρχε ἡ πολιτικὴ καθόλου. Στὸ σημεῖο αὐτὸ ὁ Ναπολέοντας ἐξέφραζε μία εὐρωπαϊκὴ παράδοση 2.500 ἐτῶν ποὺ ἄρχισε στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα. Ἡ πολιτικὴ δὲν εἶναι αὐτοσκοπός, φασαρία κατανομῆς ὑπουργείων, "ἁρμοδιοτήτων" καὶ συμφερόντων, ἀλλὰ μέσον πρὸς ἕναν σκοπό: τὴν ἠθικὴ δόμηση τῶν κοινωνιῶν καὶ τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ ἠθικὴ δόμηση δὲν ὑπάρχει ὅταν ὁ ὑπόκοσμος τῆς πολιτικῆς γίνεται ἡ ἐπίσημη ἔκφρασή της.Πρέπει ὅμως εὐθὺς νὰ σπεύσομε πρὸς ὁρισμένες διευκρινίσεις: Ὁ ὑπόκοσμος τῆς πολιτικῆς, δηλαδή οἱ "μυστικὲς ὑπηρεσίες", εἶναι συστατικὸ στοιχεῖο τῆς πολιτικῆς, κατὰ τὸν ἴδιον τρόπο ποὺ καὶ ἡ ἀφόδευση εἶναι προϋποθετικὸς ὅρος ὑπάρξεως παντὸς ζωϊκοῦ ὀργανισμοῦ. Ἀπὸ ὀντολογικῆς καὶ ἐπιστημονικῆς ἀπόψεως ἡ τροφὴ καὶ ἡ ἀφόδευση ἀποτελοῦν ταυτόσημες ἔννοιες, τῆς δευτέρας μάλιστα πολὺ μεγαλύτερης σπουδαιότητος ἀπὸ τὴν ἄλλη. Γιατί νηστεία μερικῶν ἡμερῶν ἢ ἑβδομάδων κανένα καταστροφικὸ ἀποτέλεσμα δὲν φέρει, ἀδράνεια ὅμως τοῦ ἐντέρου κατὰ ἴσο διάστημα ὁδηγεῖ ἢ στὸ θάνατο ἢ στὸ χειρουργεῖο. Ὅμως μιλοῦμε πάντα περὶ φαγητοῦ μόνον, ἐπειδὴ μόνον σ’ αὐτὸ ἀναγνωρίζουμε πολιτιστικὴ ἐξέλιξη ( παρ’ ὅλον φυσικὰ ποὺ τὰ ἀφοδευτήρια εἶναι ἄσφαλτα δείγματα λαῶν καὶ πολιτισμῶν). Ἀπὸ ἐννοιολογικῆς ἀπόψεως ἡ ἁβροδίαιτος κυρία ποὺ τρώει ἕνα κομμάτι κρέας στὸ καλύτερο ρεστωράν τῆς Νέας Ὑόρκης κάνει ἀκριβῶς τὸ ἴδιο ποὺ ἔκανε ὁ πρὸ χιλιάδων χρόνων πρόγονός της, ὁ ὁποῖος ἔτρωγε τὸ ἴδιο κρέας ὠμὸ ἀπὸ τὰ σπλάχνα τοῦ φρεσκοσκοτωμένου ζώου. Κανένας ὅμως δὲν περιμένει, ἐπειδὴ οὶ ἔννοιες βιολογικῶς συμπίπτουν, νὰ μπεῖ σ’ ἕνα ρεστωράν καὶ νὰ τοῦ σερβίρουν ἕνα κοτόπουλο σφαγμένο καὶ μὲ τὰ φτερὰ στὸ πιάτο. Κάτι τέτοιο θὰ ἀποτελοῦσε σὺν τοῖς ἄλλοις καὶ προσβολὴ τῆς προσωπικότητος, ἀφοῦ ὁ σερβιτόρος θὰ θεωροῦσε τὸν πελάτη τοῦ πρωτόγονο.
Κάπως ἔτσι ἔχουν τὰ πράγματα καὶ μὲ τὴν πολιτική. Ἐξουσία χωρὶς "μυστικὲς ὑπηρεσίες" οὐδέποτε ὑπῆρξε στὸν κόσμο καὶ οὐδέποτε εἶναι δυνατὸν νὰ ὑπάρξει. Ἀρχῆς γενομένης ἀπὸ Παλαιάν Διαθήκη μὲ τὶς χιλιάδες τῶν "πληροφοριοδοτῶν" καὶ τὸν "κατασκόπων" της, ὅλα τὰ θεοκρατικὰ συστήματα πρὸς αὐτῆς καὶ μετ’ αὐτήν, ὅπως καὶ κάθε πολιτικὴ κατάσταση τοῦ κόσμου στὴ γνωστή μας ἱστορία, λειτουργοῦν μέσῳ "πληροφοριοδοτῶν" καὶ "κατασκόπων" (ἀποφεύγομε τὴ λέξη "πράκτορας" γιατί αὐτὴ ἔχει συγκεχυμένη σημασία στὴν καθομιλουμένη, ἐννοιολογούμενη κυρίως ἐπὶ τοῦ ἐμμίσθου ὑπαλλήλου καὶ ποτὲ ἐπὶ τῆς ἀνωτέρας δημιουργικῆς προσωπικότητος ποὺ δημιουργεῖ ἱστορία). Ὁ Ἰούδας εἶναι συντελεστικὸ καὶ ἀπαραίτητο στοιχεῖο τῆς Ἱστορίας, ὅσο ὁ Πιλάτος καὶ ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. Ἡ κάθε ἐξουσία ἀναγκαστικὰ στηρίζεται σὲ μίαν ἰδεολογία καὶ ἡ κάθε ἰδεολογία ἔχει ἀνάγκη προστασίας τοῦ ἰδεολογικοῦ της περιεχομένου ἀπὸ τοὺς ἀντιθέτως νομίζοντας.
Ἄρα ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν ὕπαρξη τῆς ἰδεολογίας ποὺ στηρίζει τὴν κάθε κοινωνία, ἀπορρέει ὁ ρόλος τῶν « μυστικῶν ὑπηρεσιῶν ». Συνεπῶς ὁ διαφορισμὸς τῆς ἐξουσίας ἔγκειται στὸν τρόπο χρησιμοποιήσεως τῶν "μυστικῶν ὑπηρεσιῶν". Σὲ σκοτεινὲς περιόδους τῆς ἀνθρώπινης ἱστορίας ἐξουσία καὶ παρασκήνιο συμπίπτουν. «Αἱρετικοὶ» καταδιώκονται, "μάγισσες" καίγονται, ὥσπου ἡ κοινωνικὴ ἠθικὴ ἀποδόμηση νὰ φέρει τὴν ἀλλαγή. Στενὰ δεμένη μὲ τὶς "ὑπηρεσίες" εἶναι ἡ διπλωματία τῶν χώρων, μὲ τὴ διαφορὰ ὅτι ἐνῷ ἡ "ὑπηρεσία" γνωρίζει μόνο τὴ συγκεκριμένη πράξη, ὁ διπλωμάτης ὀφείλει νὰ γνωρίζει καὶ τὸν τελικὸ σκοπὸ αὐτῆς τῆς πράξεως, πρᾶγμα ποὺ σημαίνει ὅτι ὁ διπλωμάτης ὑποχρεοῦται νὰ εἶναι καὶ πολιτικὸς -γεγονὸς ποὺ στὶς μέρες μας, σπανίως συμβαίνει.
Χαρακτηριστικὸ τῶν καιρῶν μας εἶναι ἀκριβῶς τοῦτο: οὔτε οἱ κυβερνήσεις, οὔτε ἡ διπλωματία τῶν χωρῶν ἀσκοῦν πλέον καμία συγκεκριμένη πολιτική. Εἶναι ἁπλῶς ἕρμαια τῶν "ὑπηρεσιῶν", οἱ ὁποῖες τελοῦν πλήρως αὐτονομημένες ἔναντι τῶν κυβερνήσεών τους. Ἀπόδειξη εἶναι ὁ ρόλος τῶν "ἰδιαιτέρων ἀπεσταλμένων" ποὺ στοὺς καιροὺς μας τείνει νὰ ὑποκαταστήσει τὸ ρόλο τῶν ὑπουργείων ἐξωτερικῶν. Οἱ περιπτώσεις τοῦ συνταγματάρχη House ὑπὸ τὸν Πρόεδρο Οὐίλσον, τοῦ H.Hopkins ὑπὸ τὸν Ροῦζβελτ καὶ οἱ διάφοροι «σύμβουλοι ἀσφαλείας» μετὰ τὸν πόλεμο ( McGeorg Bundy ὑπὸ τὸν Κένεντυ καὶ W. Rostow ὑπὸ τὸν Τζόνσον κ.λπ.) εἶναι ὡς παραδείγματα ἱκανά. Κλασσικὸς εἶναι ὁ χαρακτηρισμὸς τοῦ συμβούλου τοῦ Προέδρου Νίξον καὶ ἐν συνέχεια ὑπουγοῦ Η. Kissinger ὡς "ὑπουργείου ἐξ ἑνὸς ἀνθρώπου". Ἡ "ἀφανὴς ἐξοχότης" (Die Graue Eminenz) ὑπῆρξε ἀνέκαθεν συστατικό τῆς ἐξουσίας, ἀλλὰ καὶ πάντα ἀφανὴς διότι ἡ ἐπίσημη ἐξουσία μποροῦσε νὰ ὁρίζει. Ὅτι σήμερα οἱ κυβερνήσεις βλέπουν τὴ "σωτηρία" τους ὄχι στὶς ὑπηρεσίες ποὺ διοικοῦν ἀλλὰ σὲ εἰδικὰ πρόσωπα ἐμπιστοσύνης, εἶναι τὸ πρόβλημα ποὺ θὰ μᾶς ἀπασχολήσει.
Ὁ "Λῶρενς τῆς Ἀραβίας" κατέστησε τὴν Ἀγγλία ὑπερδύναμη στοὺς χώρους τῆς Μέσης Ἀνατολῆς, ἀλλὰ δὲν διοίκησε τὴν Ἀγγλία. Σήμερα ὅλος ὁ κόσμος ἔμαθε νὰ θεωρεῖ σὰν κάτι αὐτονόητο, ὅτι ἡ ἀμερικανικὴ πολιτικὴ ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴ CIA, τὸ FBI καὶ τὶς μυστικὲς ὑπηρεσίες τοῦ Πενταγώνου. Καὶ μάλιστα ὄχι ὅτι ἁπλῶς ἐξαρτᾶται, ἀλλὰ ὅτι αὐτὲς οἱ ὑπηρεσίες ἀποτελοῦν τὰ βασικὰ συστατικά της στοιχεῖα, ὅπως ἀκριβῶς θέλει νὰ τὶς ἐμφανίζει ἐπισήμως ἡ ἀμερικανικὴ διοίκηση. Πρόκειται περὶ ἀμερικανικῆς ἰδιομορφίας ποὺ ἔχει τὴν ἱστορία της. Οἱ ἀμερικανοὶ μὲ τὸν πόλεμο τῆς ἀνεξαρτησίας των δὲν ἐπεδίωξαν νὰ διεκδικήσουν τὸ ρόλο ὑπερδύναμης. Ἐζήτησαν ἁπλῶς νὰ αὐτονομηθοῦν ὡς ἕνας πρώην ἀποικιοκρατούμενος πληθυσμὸς γεωργῶν καὶ ἀγελαδοτρόφων (Cowboy). Καὶ μάλιστα ὄχι ὅλοι. Περίπου τὸ 1/3 τοῦ πληθυσμοῦ τῶν 13 βορείων Πολιτειῶν ἦταν ὁ φορέας καὶ διεκπεραιωτὴς τοῦ πολέμου τῆς ἀνεξαρτησίας. Περὶ τὸ 1800 ὁ ὅλος πληθυσμὸς τῆς βορείου Ἀμερικῆς ἦταν περίπου ὅσος καὶ ὁ πληθυσμὸς τῆς σημερινῆς Ἀθήνας. Τὸ πρόβλημα τότε ἦταν νὰ ξεσηκωθοῦν οἱ Πολιτεῖες ἐναντίον τῆς Ἀγγλίας καὶ νὰ διατηρηθεῖ τὸ καθεστὼς τῆς ἀνεξαρτησίας. Τὸ ἀμερικανικὸ Σύνταγμα δὲν προέβλεπε ρόλους ὑπερδύναμης. Ἐπιδίωξη του ἦταν τὸ ἰσοζύγιο μεταξὺ ὁμοσπονδιακῆς κυβερνήσεως καὶ ἐπὶ μέρους Πολιτειῶν καὶ -κυρίως- ἡ συνδιαλλαγὴ μεταξὺ τῶν δύο τότε κυριαρχουσῶν ἀπόψεων περὶ τῆς μελλούσης ὁμοσπονδίας.
Οἱ ἀπόψεις τοῦ Hamilton περὶ ἰσχυρᾶς ὁμοσπονδιακῆς κυβερνήσεως, ἡ ὁποία μέσῳ μίας κεντρικῆς Τραπέζης θὰ ὁδηγοῦσε στὸ συγκεντρωτισμὸ τῆς βιομηχανικῆς ἀναπτύξεως (ἄρα μακροπροθέσμως κατὰ τῆς Ἀγγλίας, παρὰ τὴν προσκόλληση τοῦ Hamilton στὸ ἀγγλικὸ μοντέλο ἀναπτύξεως καὶ τοὺς κύκλους ποὺ τὸ ἐκπροσωποῦσαν), ἤρχετο σὲ ἀντίθεση μὲ τὶς ἀπόψεις τοῦ Jefferson, ὁ ὁποῖος ἤθελε τὴν ἀπόλυτη κατοχύρωση στὸ Σύνταγμα τῶν διακηρυγμένων ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων καὶ ἐλευθεριῶν. Ὄχι μόνο ἐπειδὴ ἐφοβεῖτο ὅτι μιά, ἰσχυρὴ κεντρικὴ κυβέρνηση θὰ ἐσήμαινε περιορισμὸ τῶν δικαιωμάτων αὐτῶν, ἀλλὰ ἰδίως ἐπειδὴ ὑπὸ τὴν ἐμπειρία τοῦ ἀγγλικοῦ κοινοβουλευτισμοῦ αὐτὰ θὰ μποροῦσαν ν ἀλλάξουν ἀνὰ πάσαν στιγμὴ (ἡ ἀντίληψη περὶ τῆς παντοδυναμίας τοῦ ἀγγλικοῦ κοινοβουλίου ἦταν ὅτι αὐτὸ μπορεῖ τὰ πάντα ἐκτός τοῦ νὰ μεταβάλλει ἕνα ἄνδρα σὲ γυναίκα). Τελικῶς ἦταν ἡ πολιτικὴ τοῦ Jefferson μὲ τὴν ἀσίγαστη βουλιμία του γιὰ ἐδαφικὴ ἐπέκταση ὡς Προέδρου, ἡ ὁποία ἐξασφάλισε τὶς φυσικὲς προϋποθέσεις τῆς κατοπινῆς ἀναπτύξεως τῶν ΗΠΑ.
Τὸ θεμελιῶδες αὐτὸ πρόβλημα μεταξὺ ἁρμοδιοτήτων τῆς ὁμοσπονδιακῆς κυβερνήσεως καὶ τῶν δικαιωμάτων τῶν ἐπὶ μέρους Πολιτειῶν προσέδωσε ἐξ ἀρχῆς εἰδικὰ χαρακτηριστικὰ στὴν ἀμερικανικὴ πολιτική. Σὲ κάθε προσπάθεια συγκεντρωτισμοῦ τῆς ὁμοσπονδιακῆς κυβερνήσεως (μέσῳ καὶ τοῦ ὁμοσπονδιακοῦ δικαστηρίου, τοῦ ὁποίου ὁ ρόλος παρέμεινε ἀκαθόριστος στὸ Σύνταγμα), οἱ Πολιτεῖες ἀπαντοῦσαν μὲ "μυστικὲς ὀργανώσεις" μασονικῆς συνθέσεως, ὁπότε ἡ ἀντίδραση τῆς κυβερνήσεως ἦταν ὁ γνωστὸς σερίφης. Ὁ Σερίφης δὲν εἶναι ἀκριβῶς ἀστυνομικός, ἀλλὰ (λόγῳ καὶ τοῦ ἀκαθόριστου διοικητικοῦ καθεστῶτος μεταξὺ "Counties" καὶ "Towns") εἶδος κρατικοῦ τοποπαρατηρητοῦ, ὁ ὁποῖος συνδυάζει ἐν ἑαυτῷ τὴν ἰδιότητα τοῦ ἀστυνόμου, τοῦ ἐκπροσώπου τοῦ ὑπουργείου Δικαιοσύνης, τοῦ Διευθυντοῦ φυλακῶν, τοῦ δικαστοῦ καὶ πολλὰ ἄλλα. Ἰδίως δὲ ἡ δυνατότητα νὰ ἐνεργεῖ στὰ περιθώρια τοῦ Δικαίου κατὰ τοὺς ἴδιους "μυστικοὺς τρόπους" τῶν "ἑταιρειῶν" ποὺ εἶχε νὰ ἀντιμετωπίσει. Ὅτι σιγὰ-σιγὰ ὁ σερίφης θὰ ἐξελίσσετο σὲ δαιδαλώδεις "ὑπηρεσίες" ἀστυνομεύσεως καὶ ἐλέγχου, ἔγκειται στὴ φύση τῶν πραγμάτων.
Ἕνας ἐπὶ πλέον λόγος γιὰ τοῦτο ἦταν καὶ ἡ πολιτικὴ ἐνισχύσεως τῆς ὁμοσπονδιακῆς κυβερνήσεως. Μία ἐνισχυμένη θέση τοῦ Προέδρου ἐσήμαινε ὑπέρβαση τοῦ Κογκρέσου καὶ τοῦ ὁμοσπονδιακοῦ Δικαστηρίου. Δεδομένης τῆς ἄμεσης ἐκλογῆς τοῦ Προέδρου ἀπὸ τὸ λαό, ἡ χειραγώγηση τῆς «κοινῆς γνώμης" καὶ ἡ διαρκὴς ἐπίκληση σ’ αὐτὴν ἦταν ἡ αὐτονόητη προϋπόθεση τῆς προεδρικῆς λειτουργίας. Τὰ πράγματα ἔδειξαν τὴ σημασία τοὺς ἰδίως ἐπὶ Προέδρου Ροῦσβελτ. Ὁ καθοριστικὸς παράγοντας διαμορφώσεως τῆς "κοινῆς γνώμης" καθίστατο χρηστικὸς καὶ ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι τὰ "ἀνθρώπινα δικαιώματα" τοῦ Συντάγματος (ὄχι στὴν ἀρχική του μορφὴ ἀλλὰ σὲ κατοπινὲς προσθῆκες) ἦταν μᾶλλον γενικὲς "ἀρχὲς" τοῦ "φυσικοῦ δικαίου", ποὺ καθένας καταλαβαίνει μὲ τὸν τρόπο του, παρὰ δικαιώματα ἐλευθερίας τοῦ κοινοβουλευτικοῦ φιλελευθερισμοῦ (περισσότερο "φυσικὸ δίκαιο" τῶν Pufendorf καὶ Wolf παρὰ τοῦ J. Locke). Ἄρα ἐπιδέχονταν (καὶ ἐπιδέχονται) κάθε φορά "εἰδικὴ διαμόρφωση" ἀπὸ τὶς ὑπηρεσίες διαμορφώσεως τῆς "κοινῆς γνώμης", μία ἔκφραση τῆς ὁποίας εἶναι καὶ οἱ "δημοσκοπήσεις".
Ἡ ἀναγκαιότητα ἐλέγχου τῆς "κοινῆς γνώμης" προέκυπτε καὶ ἀπὸ ἕναν ἄλλο λόγο ἀναγκαία: δεδομένου τοῦ ρόλου της στὴ διαμόρφωση τῆς ἀμερικανικῆς πολιτικῆς, οἱ ἀρχηγοὶ τῶν διαφόρων "λόμπυ", δηλαδὴ οἱ πράκτορες διαφόρων συμφερόντων στὰ κόμματα, προκειμένου νὰ ἐπιβληθοῦν τῶν νομοθετικῶν ἐπιτροπῶν ἐσκηνοθετοῦσαν "δημοσκοπήσεις", δηλαδὴ "ὁμαδικὲς ἐκδηλώσεις", παρελάσεις καὶ ἄλλες πεζοδρομιακὲς ἐκδηλώσεις, ἀποστολὲς χιλιάδων τηλεγραφημάτων καὶ κειμένων στὶς ἐφημερίδες κλπ. Αὐτὰ γιὰ νὰ ἐλεγχθοῦν καὶ νὰ ἐξακριβωθεῖ ἡ ἀκριβὴς εἰκόνα ἀπαιτοῦσαν ἰσχυρὴ τὴ δραστηριότητα τῶν "ὑπηρεσιῶν". Ἐπίσης ὁ τρόπος λειτουργίας τῆς κατώτερης δικαιοσύνης (βλ. π.χ. Α. Tunc: Le droit des etats - units, Puf 1969) καὶ ὁ τρόπος τῆς νομοθετικῆς διαδικασίας, τῆς μὴ καταγινόμενης ἰδιαιτέρως μὲ τὴν αὐστηρότητα τῶν νόμων ἀφοῦ ὑπῆρχε τὸ δεδομένο τοῦ Ὁμοσπονδιακοῦ Δικαστηρίου, ἐπέβαλαν ἀναγκαία τὴν διόγκωση τῆς δράσης τῶν "μυστικῶν ὑπηρεσιῶν". Ἀρκεῖ νὰ σημειωθεῖ, μὲ ὅ,τι αὐτὸ συνεπάγεται ὡς κοινωνικὴ διαδικασία, ὅτι κατὰ τὸ διάστημα 1906-29 ὑπεβλήθησαν 850.000 νομοσχέδια ἐκ τῶν ὁποίων τὰ 220.000 ἔγιναν νόμοι, μόνο δὲ κατὰ τὸ 1943 ἐψηφίσθησαν 16.000 νόμοι. Οἱ πόλεμοι, ὡς γνωστόν, εἶναι ἐμπορικὰ γεγονότα ποὺ ἀπαιτοῦν τὶς "νομικὲς" ρυθμίσεις των. Κατὰ τὰ λοιπά, δικαίως ἀναρωτιέται κανεὶς γιὰ τὸ νόημα τῶν λόγων τοῦ Λάο Τσὲ τὸν 6ο π.Χ. αἰώνα: ὅπου εἶναι πολλοὶ οἱ νόμοι ἐκεῖ εἶναι καὶ πολλοὶ οἱ κλέφτες.
Ὄχι σὲ εἰδικὲς λεπτομέρειες (ποὺ θὰ ἀπαιτοῦσαν σελίδες πολλὲς) τῶν κοινωνικῶν καταστάσεων, ἀλλὰ στὴν ἴδια τὴν ὑφὴ τοῦ ἀμερικανικοῦ πολιτικοῦ συστήματος θελήσαμε νὰ ἐντοπίσουμε, ἔστω καὶ σκιαγραφικῶς, τὴ λειτουργία τῶν "μυστικῶν ὑπηρεσιῶν" στὴ μικρὴ ἔκταση τῶν προηγούμενων σελίδων. Βεβαίως ἡ ἀστυνόμευση τῆς καθημερινῆς ζωῆς ὡς συστατικοῦ στοιχείου τῆς πολιτικῆς ὑπάρξεως, συνεπάγεται καὶ ὁρισμένους προβληματισμοὺς ὡς πρὸς τὶς προπαγανδιζόμενες ἔννοιες τῆς Ἐλευθερίας, Δημοκρατίας, Ἀνθρωπίνων Δικαιωμάτων κλπ. Ἐξ ἀρχῆς δὲν ὑπῆρξε ἡ Ἀμερικὴ ἡ χώρα τῆς ἐλευθερίας καὶ ἀνοχῆς, ὅπως συνήθως ἀναφέρεται. Οἱ πρῶτοι πουριτανοὶ ἔποικοι ὑπῆρξαν οἱ μεγαλύτεροι ἐχθροί τῆς ἐλευθερίας συνειδήσεως τῶν ἄλλων, ὑπερβάλλοντες κατὰ πολὺ τὶς ἱεροεξεταστικὲς μεθόδους τοῦ μεσαίωνα, πράγμα ποὺ βρῆκε τὴν ἀκριβῆ περιγραφή του στὸ μυθιστόρημα τοῦ W. Hawthorne "Scarlet letter".
Οἱ Νότιες Πολτεῖες ὑπῆρξαν πιὸ εὐεπίφορες στὰ διδάγματα τοῦ εὐρωπαϊκοῦ διαφωτισμοῦ καὶ τῆς μετατροπῆς τῆς θρησκευτικῆς κοινότητος σὲ κοινότητα πολιτῶν. Ὁρισμένες τέτοιες καταβολὲς παλαιῶν πραγμάτων ἔκαναν κάποτε τὸν Μπέρναρ Σῶ νὰ πεῖ: "Λένε πὼς εἶμαι εἴρων. Κι ὁ μεγαλύτερος ὅμως εἴρων τὸν κόσμου νὰ ἤμουνα, ποτὲ δὲν θὰ διανοούμην νὰ στήσω ἕνα τεράστιο ἄγαλμα ἐλευθερίας στὸ λιμένα τῆς Ν. Ὑόρκης", Ὥσπου ὁ Α. De Tocqueville νὰ δώσει τὸ 1835 τὴν ὀνομασία τῆς Δημοκρατίας στὴν ἐξέλιξη τῶν βορειοαμερικανικῶν θεσμῶν, ἡ Δημοκρατία δὲν ἦταν καθόλου συμπαθὴς λέξη στὴν Ἀμερική, προτιμουμένου τοῦ ὅρου Republique ποὺ ἐνεῖχε καὶ τὴν ἰδεολογικῶς χρήσιμη ἀναφορὰ στὴν ἀρχαία Ρώμη.
Μετὰ τὸ δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο οἱ ἀμερικανοὶ θεώρησαν ἀπαραίτητη τὴν ἐπίσημη ἵδρυση τῆς CΙΑ, προκειμένου νὰ ἐξασφαλίσουν τὸ ρόλο τους ὡς ὑπερδύναμη. Δηλαδὴ θεώρησαν ὡς αὐτονόητο ὅ,τι ἀπὸ τὴν ἴδια τους τὴν πολιτικὴ παράδοση προέκυπτε: τὴν διὰ "μυστικῶν" μεθόδων ἀστυνόμευση τοῦ κόσμου ὅλου. Ὁ Πρόεδρος Μποὺς ἐξ αἰτίας τῶν προσφάτων γεγονότων τῶν πύργων, ἐζήτησε - ἐξ ἴσου "αὐτονόητα"- τὴν ἵδρυση ὑπερυπουργείου "ἀσφαλείας", ὁ δὲ Διευθυντὴς τοῦ FΒΙ χρειάσθηκε νὰ ἀπολογηθεῖ ἐνώπιον τοῦ Κογκρέσου ὡς εἶδος ὑπαλλήλου συγκεκριμένης ἁρμοδιότητας. Καίτοι ἐκτὸς τῶν πλαισίων τοῦ παρόντος, ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ ὅτι, πολὺ πρὶν ἀπὸ ὁποιαδήποτε « ἔκθεση», ἢ « παράλειψη» τῶν μυστικῶν ὑπηρεσιῶν , ὑπῆρξαν κείμενα,τὰ ὁποῖα μετὰ οἱονεί μαθηματικῆς ἀκριβείας ἀπέδειξαν τὴ φύση τῶν ἐπερχομένων γεγονότων, ὅμως τὰ κείμενα ἔχουν ἕνα μειονέκτημα (καὶ τοῦτο ἀποτελεῖ καὶ τὸ ἀπώτερο νόημα τούτης τῆς σειρᾶς τῶν κειμένων): ὅτι δύσκολα ἀπαλλάσσουν τὴν πολιτικὴ ἡγεσία τῶν εὐθυνῶν της, ἐνῷ ἡ μετατόπιση τῆς εὐθύνης σὲ κάποια "ὑπηρεσία" μετατρέπει τὸ ὅλον ζήτημα σὲ διοικητικό!...
Βεβαίως ἡ τόσον αὐτονόητη καταστρατήγηση κάθε ἐννοίας ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων ὡς ἐπίσημου πολιτικῆς (διότι οἱ "μυστικὲς ὑπηρεσίες" λειτουργοῦν ὡς ὑπόκοσμος καὶ γιὰ τὸν κάθε ὑπόκοσμο δὲν ὑφίσταται οὔτε ἔννοια δικαιωμάτων, οὔτε ἀξιοπρέπειας τοῦ ἀτόμου, οὔτε σεβασμοῦ οἱουδήποτε, ἀποκλειστικῶς ἰσχυούσης τῆς ἀρχῆς "ὁ σκοπὸς ἁγιάζει τὰ μέσα") προϋποθέτει ἕνα γενικότερο ἰδεολογικὸ πλαίσιο ποὺ τὴν καθιστᾶ δυνατή. Τὸ πλαίσιο αὐτὸ εἶναι τὸ ἁπλοϊκὸ ἐκεῖνο σύνολο ἰδεῶν καὶ συνθημάτων διὰ τῶν ὁποίων ἐπεδίωξαν οἱ ἀμερικανοὶ νὰ δημιουργήσουν τὴ συλλογικὴ των συνείδηση ὡς ἔθνος. Χαρακτηριστικὸ ἐν προκειμένῳ εἶναι τὸ ἐπίγραμμα τοῦ δολαρίου: "In God we trust" ( Ὅλοι πιστεύουν στὸ Θεὸ . Τὸ πρόβλημα εἶναι σὲ ποιὸν Θεὸ καὶ πῶς...). Ὡς συνδετικὸ συνειδησιακὸ ὑλικὸ τῶν κατὰ καιροὺς συρρεουσῶν λαοτήτων στὴ βόρεια Ἀμερικὴ ὑπῆρξε ἡ πίστη σὲ κάποια "παγκόσμια ἀποστολὴ" –πρᾶγμα ψυχολογικῶς ἀναγκαῖο γιὰ ὅποιον ἀφήνει πίσω του μία ζωὴ γιὰ ν’ ἀρχίσει μίαν ἄλλη. Μέχρι σήμερα οἱ ἀμερικανοὶ Πρόεδροι εὐχαρίστως ἀναφέρονται μὲ κάθε ἑορταστικὴ εὐκαιρία στὸν John Winthrop, τὸν πρῶτο κυβερνήτη τῆς Μασαχουσέτης, ὁ ὁποῖος τὸ 1630, πρὶν ἀκόμα ἀποβιβασθεῖ στὴν ξηρά, ἔβγαλε λόγο στὸ κατάστρωμα τῆς "Arrbellα" πρὸς τοὺς συνεπιβάτες του περὶ τῆς μελλούσης κοινωνίας στὴν Ἀμερικὴ ὡς "A city upon a hill", ποὺ θὰ φωτίζει τόσο τὴν ἀνθρωπότητα, ὥστε "The eyes of all people" νὰ εἶναι μονίμως στραμμένα σ’ αὐτήν. Κακῶς θεωροῦμε ὅτι ἡ "Μεγάλη Ἰδέα" γεννήθηκε στὴν Ἑλλάδα. Ἡ πραγματικὴ "Μεγάλη Ἰδέα" στὴν Ἱστορία γεννήθηκε στὴν Ἀμερική. Ὁ βαθμοφόρος τῆς χωροφυλακῆς Edward Johnson ξεπέρασε ὅλους τούς προηγούμενους σὲ ὁραματισμοὺς καὶ τὸ 1654 διεκήρυξε ὅτι ἡ Ἀμερικὴ εἶναι ἡ βάσει συμβολαίου μὲ τὸ Θεὸ "Νέα Ἱερουσαλὴμ" ποὺ θὰ ἀνοίξει τὶς πύλες τοῦ Οὐρανοῦ γιὰ τὴν ἀνθρωπότητα.
Τὰ πράγματα δηλαδὴ ποὺ ἀκοῦμε σήμερα ("νούμερο ἕνα" π.χ.) δὲν εἶναι καθόλου πρόσφατα. Ἀποτελοῦν τὸ περιεχόμενο τῆς κοινῆς συνειδήσεως στὴν Ἀμερικὴ καὶ ἀποτελοῦν τὸ μόνιμο πλαίσιο τῆς ἀμερικανικῆς πολιτικῆς, ἐσωτερικῆς καὶ ἐξωτερικῆς. Ὁ ὑπουργὸς ἐξωτερικῶν τοῦ προέδρου Ἀϊζενχάουερ John Foster Dulles εἶχε πεῖ: "Μεγαλώσαμε μὲ τὴν πίστη ὅτι οἱ Ἡνωμένες Πολιτεῖες καὶ μόνον αὐτές, θὰ δείξουν τὸν δρόμο πρὸς τὴν ἀνθρωπότητα γιὰ μία καλύτερη καὶ πλουσιότερη ζωή. Αὐτὴ ἡ ἀποστολὴ δὲν χάθηκε ποτὲ ἀπὸ τὰ μάτια μας... Ἡ παγκόσμια ἀποστολὴ ὑπῆρξε πάντα γιὰ μᾶς ἕνα κυρίαρχο θέμα". Καὶ ὁ τότε ὑποψήφιος Πρόεδρος Adlai Stevenson συνεπλήρωνε στὸ λόγο του: "Τό αἴσθημα μίας νέας αὐγῆς τῆς ἀνθρωπότητας ἀνταυγάζεται ἀπὸ τοὺς μεγάλους λόγους καὶ τὰ ντοκουμέντα ποὺ ἀποτελοῦν τὰ θεμέλια τῶν ΗΠΑ".
Κατὰ τὸν Πρόεδρο Lincoln ἡ Ἀμερικὴ εἶναι " ἡ τελευταία χρυσὴ ἐλπίδα τῆς ἀνθρωπότητας" καὶ ἡ ὑπόλοιπη ἀνθρωπότητα ὀφείλει νὰ τὴ βλέπει σὰν τέτοια. Τὸ μόνιμο τοῦτο ἰδεολογικὸ μοντέλο κοινωνικῆς συνοχῆς τοῦ ἀμερικανικοῦ πληθυσμοῦ, ποὺ ἀποτελεῖ καὶ τὴ βάση τῆς σχολικῆς των παιδείας, ἀπολῆγον ἐν τέλει σὲ τοτεμικὲς ἐκδηλώσεις, ὅπως π.χ. νὰ βάζουν οἱ ἀμερικανοὶ τὸ χέρι στὴν καρδιὰ ὅταν βλέπουν τὴ σημαία τους, δὲ μένει βέβαια ἄνευ ἐπενδύσεων στὴν ἐξωτερικὴ πολιτικὴ καὶ συνιστᾶ μία ἄνετη ρητορικὴ γιὰ ἰμπεριαλιστικοὺς σκοπούς.
Κατὰ τὸν 19ο αἰ., ὅπου ἡ Ἀμερικανικὴ Δημοκρατία ἦταν "Θεόθεν προορισμένη" νὰ ἐπεκταθεῖ μέχρι τὸν Εἰρηνικὸ καὶ νὰ "ἐλευθερώσει" τοὺς Ἰνδιάνους καὶ τοὺς Μεξικανοὺς ἀπὸ τὸν "ἱσπανικὸ ζυγό", ἡ ἔννοια τῆς "ἀποστολῆς" ἔγινε σὲ ὅλους "Manifest". Στὶς πρῶτες δεκαετίες τοῦ 19ου αἰ. οἱ λέξεις "Manifest" καὶ "Destiny" ἔγιναν τόσο κοινόχρηστες στὴν πολιτικὴ ρητορική, ὥστε ὁ ὅρος "Manifest Destiny" τοῦ O’ Sullivan τὸ 1845 νὰ ἀποτελέσει ἔκτοτε ὄρο καθημερινοῦ λεξιλογίου. Πᾶν ὅ,τι ἔχει σχέση μὲ ἰμπεριαλισμὸ εἶναι γιὰ τοὺς ἀμερικανοὺς "θεόσταλτο", "φυσικὸς νόμος", "ἀναπότρεπτο".
Τὸ 1823 ὁ Πρόεδρος Μονρόε ἔδωσε στοὺς εὐρωπαίους νὰ καταλάβουν ὅτι στις "θεόθεν" αὐτὲς ἀποστολὲς οἱ ἴδιοι δὲν εἶχαν κανένα λόγο νὰ ποῦν. Μὴ πλήρης σύμπτωση γνωμῶν ὑπῆρξε μόνο ὡς πρὸς τοὺς τρόπους τῶν "θεϊκῶν ἀποστολῶν" στὴν ἴδια τὴν ἀμερικανικὴ ἤπειρο. Ἄλλοι, ὅπως ὁ J. Kowlers (4/7/1823), ἐτίθεντο ὑπὲρ τῶν εἰρηνικῶν μέσῳν, ἐνῷ ἄλλοι (Ε. Everett, 4/4/1824) ὑπεστήριζαν ὅτι "ἐν ὀνόματι τῶν ἐνδόξων πεθαμένων ἔπρεπε νὰ χρησιμοποιηθοῦν ὅλα τὰ δυνατὰ μέσα". Προφανὲς εἶναι ὅτι θὰ ἐπικρατοῦσαν οἱ δεύτερες ἀπόψεις ὡς ἁπλούστερες. Τὸ 1846 ὁ J. Gilping διεκήρυξε ὅτι ὁ μόνος τρόπος νὰ ἀνανεωθοῦν, νὰ ἀναγεννηθοῦν καὶ νὰ ἐκπολιτισθοῦν οἱ λαοὶ τοῦ Μεξικοῦ εἶναι νὰ ὑποδουλωθοῦν διὰ τῶν ὅπλων ("To subduer"). (Περὶ τοῦ ἀποτελέσματος τελικῶς τῶν ἐπεμβάσεων τῶν ΗΠΑ στὴ λατινικὴ Ἀμερικὴ μπορεῖ κανεὶς νὰ πληροφορηθεῖ συνοπτικῶς: Octavio Paz, "Λατινικὴ Ἀμερικὴ καὶ ἡ Δημοκρατία", περ. Merkur, τεῦχος 3, 1983, σελ. 243 κ.ε.)
Ὁ ἐξωτερικὸς ἰμπεριαλισμὸς ἀπορρέει συνεπῶς ὡς συστατικὸ στοιχεῖο τῆς ἐσωτερικῆς ἰδεολογίας τῶν ΗΠΑ, τῆς σκοπούσης νὰ κρατήσει τὰ ἐθνικὰ σύνολα στὴν μεγαλοϊδεατικὴ εἰκόνα τῆς "ἀποστολῆς". Καὶ ὡς τέτοια ἡ "ἀποστολή", πάντα βρίσκει αἰτίες πραγματοποίησης ("ἐχθρούς", "κινδύνους", "πολιτιστικὰ ἢ δημοκρατικὰ τέλη" κλπ.). Κάθε ὅμως μεγαλοϊδεατικὴ ἰδεολογία ποὺ ἀποσκοπεῖ σὲ ἐθνικὲς ὁλοκληρώσεις, εἶναι ἀναγκαστικὰ μία ὁλοκληρωτικὴ ἰδεολογία, ποὺ ὄχι μόνο ἀποτελεῖ τὸ περιεχόμενο τῆς σχολικῆς ἐκπαίδευσης, ἀλλὰ -πέραν τῶν "διακηρύξεων"- ὡς ἄμεσο φυσικὸ ἐχθρό της ἀναγνωρίζει τὴν ἀτομικὴ ἐλευθερία σκέψεως. Διότι ἡ ἀτομικὴ σκέψη διασπᾶ τὴν ἠθικὴ ὁμοιομορφία ποὺ ἀπαιτεῖ ἡ ἰσοπεδωτικὴ διαμόρφωση τῆς "κοινῆς γνώμης". Ἔναντι λοιπὸν τῆς ἀτομικῆς ἐλευθερίας σκέψεως, ποὺ ἑπόμενο ἦταν νὰ ἀποτελεῖ τὸ ἄμεσο ἀντικείμενο τῶν "μυστικῶν δυνατοτήτων" τῆς ἀμερικανικῆς διοικήσεως (πρᾶγμα ἄλλωστε ἀποδεικνυόμενο ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι καμιὰ ἐπίτευξη δὲν μπόρεσαν νὰ ἐπιδείξουν οἱ ἀμερικανοὶ σὲ πνευματικοὺς τομεῖς - θέατρο, ποίηση, μυθιστόρημα κλπ.-, ἰδιαίτερα μεταπολεμικῆς), ἐτέθη ἡ ἀρχὴ τῶν " ἴσων δυνατοτήτων" στὸν ἐπιχειρηματικὸ τομέα. Ὅ,τι μπορεῖ ὁ ἕνας ἄνθρωπος, πρέπει vα τὸ μποροῦν ὅλοι, "Just as good as you". Ἡ ἀτομικὴ ἐλευθερία ἔναντι τοῦ κράτους καθιστὰ κάθε συνδικαλιστικὴ ἢ παρόμοια δραστηριότητα περιττή. Σημασία: δὲν ἔχουν οἱ γνώσεις ἀλλὰ τὸ νὰ μπορεῖς καὶ νὰ ἐπιδεικνύεις τὴν ἀπαιτούμενη "κινητικότητα" καὶ εὐκαμψία κατὰ τὶς περιστάσεις... Ὅλοι εἶναι τὸ ἴδιο, ἐπικρατεῖ ὁ ἑνικός, οἱ κρατικοὶ ἀξιωματοῦχοι δέχονται τοὺς ὑφισταμένους των ὅσο πιὸ καλοντυμένοι μποροῦν καὶ οἱ μυθώδεις δισεκατομμυριοῦχοι μὲ τὶς "ἀγαθοεργίες" των δὲν δείχνουν παρὰ πὼς εἶναι ἕνας σὰν ὅλους τους ἄλλους... Ἀπόδειξη ὅτι σ’ ἕνα τέτοιο σύνολο κοινωνικῆς φιλοσοφίας δὲν ὑπάρχει θέση γιὰ Ἰδέες (ἔργα κοινωνικῆς κριτικῆς βγαίνουν στὴν Ἀμερική, ἀλλὰ αὐτὸ δὲ συνιστᾶ καμιὰ πνευματικὴ δημιουργικότητα), Γράμματα καὶ Τέχνες. Οἱ συμφωνικὲς ἐκτελέσεις, οἱ μεγάλες ἐκθέσεις ἢ οἱ ἐπιβλητικὲς θεατρικὲς σκηνοθεσίες εἶναι, ἐπιχειρηματικῆς ὑφῆς καταστάσεις καὶ δὲν μποροῦν νὰ ἔχουν ἐπίδραση σὲ μία κοινωνία ποὺ δὲν παράγει ἀνάλογα ἢ ποὺ ἡ πολιτική της δὲν τὰ σέβεται, ἀλλ’ ἀντιθέτως συνειδητὰ τὰ μάχεται ἐκεῖ ποὺ μποροῦν νὰ παράγονται. ,
Δυστυχῶς, ἀφ’ ὅτου ὁ ἀμερικανὸς οἰκονομολόγος Β.Μ. Baruch ἐπενόησε τὸ 1947 τὸν ὅρο "ψυχρὸς πόλεμος" καὶ ἐπεκράτησε στὴ γενικὴ συνείδηση τὸ σλόγκαν τῆς "Δύσης", ἐλάχιστα οἱ νεώτερες γενιὲς ἀπέκτησαν ἀντίληψη τῶν βαθύτατων διαφορῶν μεταξὺ Ἀμερικῆς καὶ Εὐρώπης. Ὅτι π.χ. ἡ "Θρησκευτικὴ ἐλευθερία" εἶναι μία κατάσταση ἀνάγκης ἀπὸ τὴν κατάτμηση τῆς ἀμερικανικῆς κοινωνίας καὶ ὄχι τὸ ἀποτέλεσμα κάποιας ἱστορικῆς πνευματικῆς πορείας. Ὁ εὐρωπαῖος μπορεῖ νὰ μὴν πηγαίνει στὴν Ἐκκλησία καὶ νὰ εἶναι ἐκτὸς πάσης θρησκευτικῆς ὀργάνωσης, ἔχει ὅμως βαθύτατη συνείδηση τοῦ ἱστορικοῦ καὶ πολιτιστικοῦ ρόλου τῆς θρησκείας στὸ χῶρο του. Ὁ Χριστός, ἀντίθετα, γιὰ τὶς ἑκατοντάδες τῶν ἀμερικανικῶν αἱρέσεων, εἶναι ὁ μεγάλος ἄγνωστος (The man nobody knows), ὁ φορτισμένος μὲ ἐνέργεια (Live wire) μάνατζερ καὶ ταυτόχρονα A good mixer, ἕνας μαέστρος τῆς προπαγάνδας πού ἤξερε νὰ πουλήσει τὴν πραμάτεια του καλὰ (Sell Christianity) καὶ ἐπειδὴ τελικῶς κατάφερε νὰ πουλήσει Service στὸ σύνολο, γι’ αὐτὸ εἶναι μεγάλος. Οἱ μεγάλοι ἐπιχειρηματίες σὲ "κλειστοὺς συλλόγους" (Ροταριανοί, ELKS, Kiwanis κλπ.),πλήρεις μυστικότητος καὶ ἱεροτελεστίας, συνήρχονταν μία φορὰ τὴν ἑβδομάδα σὲ γεύματα γιὰ νὰ κατανοήσουν καὶ μελετήσουν αὐτὲς τὶς ἰδιότητες τοῦ Χριστοῦ μέσα στοὺς σύγχρονους ὅρους τῆς ἀγορᾶς (βλ.π.χ. Α. Maurois: Ἱστορία τῶν ΗΠΑ, Παρίσι 1962, σελ. 129).
συνεχίζεται στήν ἑπόμενη ἀνάρτηση μέ τίτλο Ἡ πολιτική τοῦ σκότους (2)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου