Πέμπτη 9 Απριλίου 2009

Ἡ ἔννοια τῆς προόδου -ΤΟ "ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΝ ΖΗΤΗΜΑ" ΣΗΜΕΡΑ(3)


Ἡ πιό τρεχόντως ἐνδιαφέρουσα διαφορετική περί ζωῆς ἀντίληψη, δηλαδή ἡ ἔχουσα σχέση καί μέ τόν πρώην σοσιαλισμό, εἶναι ἡ ἀναπτυχθεῖσα ἐπί τοῦ ἀνατολικοῦ ἠμισφαιρίου καί ἡ ὁποία πρεσβεύει, ὅτι ἡ ζωή δέν εἶναι μέσον γιά σκοπούς, ἀλλά ὁ σκοπός ὅλων τῶν μέσων. Ἡ προσωπική ζωή τοῦ ἀτόμου, δηλαδή, καί ὄχι ἡ ζωή ὡς «ἀνθρώπινον εἶδος». Κανένα εἶδος ρατσισμοῦ πού νά ἐπικαλύπτεται μέ κάποια «θεωρία» σοσιαλδαρβινισμοῦ… Εἶναι βέβαια φανερό ὅτι σέ μία τέτοια περί ζωῆς φιλοσοφία, δύσκολα παρεισφρέουν ἀντιλήψεις περί «προόδου». Ἡ «πρόοδος» εἶναι στατιστικῶς μετρήσιμον μέγεθος, ἐνῶ ἡ παραπάνω περί προσωπικῆς ζωῆς ἀντίληψη τόν σκοπό τῆς κάθε «προόδου» τόν ἔχει ἐξ ἀρχῆς δεδομένον ὡς ἀφετηρία. Ἐδῶ εἶναι ἴσως ἀπαραίτητη μία μικρή ἐπιμονή στήν διαφορά. Καθόλου δέν ἀποκλείεται ἡ ὅποια περί προόδου φιλοσοφία νά ἔχει δυνάμει στόχο τήν ἀξιοποίηση τῆς ἀτομικῆς ζωῆς. Μόνο ὅτι στά καπιταλιστικά δεδομένα, μέχρι τώρα, ἡ προσωπική «εὐδαιμονία» ( συνισταμένη κατά τήν θεωρία τοῦ Λώκ στήν ἀπόλαυση ὑλικῶν ἀγαθῶν) συνιστᾶ στατιστικόν μέγεθος καί ὄχι φιλοσοφική κατηγορία, διότι ἁπλούστατα τά ὑλικά πού θά καταναλώση ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά τά παράγη ὁ ἴδιος. Ἡ κοινωνία συνεπῶς πρέπει νά εὐημερῆ, λέει ἡ θεωρία, γιά νά εὐημερῆ καί ὁ ἄνθρωπος, ἄρα ὀρθῶς ἡ ζωή εἶναι μέσον πρός σκοπούς. ( Ὁ ὅρος βέβαια «κοινωνική εὐημερία» δέν εἶναι τόσο προφανής στήν σημασία του, ὅσο ὑποβάλλει ἡ περί «ἀναπτύξεως» ἰδεολογία. Δέν εἶναι δηλαδή προφανές ὅτι «εὐημερία» καί «εὐμάρεια» εἶναι ὄροι ταυτόσημοι, ἀλλά τοῦτο ἀπαιτεῖ ἡ ἰδεολογία τῆς «προόδου» πού πρός στιγμήν δέν θά μᾶς ἀπασχολήση). 


Γιά νά δείξωμε μέ ἕνα παράδειγμα τήν στατιστική ἀντίληψη περί προσωπικῆς εὐδαιμονίας στόν καπιταλισμό, θά πάρωμε τήν ὑγεία, πού ἀποτελεῖ καί τόν βασικώτερο τῶν παραγόντων τῆς εὐδαιμονίας. Ἡ παραγωγή ἐνδιαφέρεται βεβαίωςγια τήν ἀτομική ὑγεία διότι εἶναι προϋπόθεση τελέσεώς της. Ὄχι ὅμως «ἀνθωπιστικῶς», γιά τήν συγκεκριμένη περίπτωση τοῦ συγκεκριμένου ἀνθρώπου, ἀλλά στατιστικῶς. Ἕνα 30% ἀποχή ἀπό τό ἐργοστάσιο λόγω ἀσθενείας εἶναι σοβαρός παράγων. Ἡ «πρόνοια» συνεπῶς ἀναλαμβάνει αὐτό τό ποσοστό νά τό μειώση. Ἀλλά ὄχι ἀκριβῶς μέ γιατρούς. Οἱ γιατροί, ὅπως θά δειχθῆ, ὅσο πιό ἀστοιχείωτοι κατά πλειονότητα εἶναι, τόσο καλύτερα ἐπιτυχαίνει ὁ στόχος μειώσεως τοῦ ποσοστοῦ. Ἡ φαρμακοβιομηχανία καί ἡ χημεία (τῶν ὁποίων τά προωθημένα τμήματα ἐρεύνης ἦταν μέχρι τώρα γιά τά χημικά ὄπλα καταστροφῆς πληθυσμῶν) ἀναλαμβάνουν νά βελτιώσουν τήν κατάσταση ὑγείας τοῦ πληθυσμοῦ καί πρός τοῦτο ἐκπονοῦν ἐκτεταμένα προγράμματα ἐρεύνης, ἐπενδύοντας ἑκατομμύρια. Γιά κάθε ἀρρώστια κυκλοφοροῦν διάφορα παρασκευάσματα, τά ὁποῖα δοκιμάζονται τόσο στό ἐργαστήριο ,ὅσο κυρίως καί στήν πράξη. Αὐτά πρέπει ἀναγκαστικά νά διατεθοῦν στήν ἀγορά καί νά φέρουν τά λεφτά τῆς ἐρεύνης πίσω, διότι ἄλλως πώς αὐτή σταματάει. Συνεπῶς ἡ πλειονότης τῶν γιατρῶν δέν χρειάζεται νά ἀποτελεῖται ἀπό ἀρίστους ἐπιστήμονες, οἱ ὁποῖοι θά μποροῦν κάθε φορά νά γράψουν ὠρισμένα μόνο φάρμακα. Πρέπει νά ἀποτελεῖται καί ἀπό λίγο ἀνίδεους ἕως ἄσχετους, πού νά μποροῦν νά γράφουν εὔκολα φάρμακα, ὥστε τά χρήματα νά ἐπιστρέψουν καί ἡ ἔρευνα νά συνεχισθῆ. Τελικῶς βέβαια ἡ «ἴαση» ἐπιτυγχάνεται, κατά τήν διάρκεια ὅμως τῆς διαδικασίας εἶναι φανερό πώς κάποιο σύνολο ἀσθενῶν χρησιμοποιεῖται σάν πειραματόζωα. Πολύ πρός τήν ἔρευνα τῆς «ἀποτελεσματικότητας» τῶν φαρμάκων συντελεῖ προφανῶς καί ἡ κατάσταση τοῦ «τρίτου κόσμου» (τά στρατόπεδα συγκεντρώσεως δέν ἔπαψαν νά ὑπάρχουν. Ἁπλῶς ἄν στόν πόλεμο ἦταν περιωρισμένης ἐκτάσεως, σήμερα δέν εἶναι οὔτε κάν χῶρες ἀλλά ὁλόκληροι ἤπειροι). Συνεπῶς ἔλλειψη πειραματοζώων δέν ὑπάρχει… Καί πάλι ὅμως μερικῶς μόνον μπορεῖ νά ὑπάρξη ἀποτελεσματική ἡ ἔρευνα στόν τρίτο κόσμο, γιατί οἱ ἀσθένειες ἔχουν διάφορες αἰτίες στούς ἀνεπτυγμένους καί τούς ὑπανάπτυκτους. Στούς ὑπανάπτυκτους εἶναι ἐπιδημικῆς μορφῆς, γιά τίς ὁποῖες τά συνήθη φάρμακα ἐπαρκοῦν (ὅπως δείχνει ἄλλωστε καί ἡ πληθυσμιακή αὔξησή τους). Στούς ἀνεπτυγμένους ἔχουν συνήθως αἰτίες ἀπό τόν τρόπο ὀργανώσεως τῆς παραγωγῆς, δηλαδή ψυχικές καί ἐκ τῆς μολύνσεως τοῦ περιβάλλοντος. Προκειμένου αὐτές νά καταπολεμηθοῦν, εἶναι ἀνάγκη συνεχῶς νά ἀναπτύσσεται ἡ ἔρευνα, συνεχῶς δηλαδή νά αὐξάνεται ἡ ψυχική ἔνταση (στρές) καί ἡ μόλυση τοῦ περιβάλλοντος πού τίς προκαλοῦν. Ἄρα μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι ὄντως ὁ ἄνθρωπος σήμερα κρατιέται διά τῆς «ἰατρικῆς» περισσότερο στή ζωή, ἡ «ὑγεία» του ὅμως χειροτερεύει ἀντί νά καλλιτερέψει. Διαφορετικά θά ἔπρεπε ἡ «πρόοδος»» νά φέρει ἐλάττωση τῶν φαρμάκων σύν τῷ χρόνω καί ὄχι αὔξησή τους… Βέβαια ὁ ἄνθρωπος σήμερα δέν φοβᾶται τίς ἐπιδημίες, ἀλλά τά αἴτια πού ἀπειλοῦν διαρκῶς τήν ὑγεία του εἶναι πλέον κατάσταση ἐνδημική. Τό κυριώτερο ἀπό αὐτά εἶναι ἡ … «εὐημερία». Ἡ φύση ( πού ὅταν λειτουργῆ κανονικά δέν γνωρίζει ἀσθένειες ἀλλά μόνο ζωή ἤ θάνατο καί ἔχει σοφούς μηχανισμούς νά ἐξασφαλίζη αὐτό τό πράγμα) ἔχει ὁρίσει – καί τοῦτο προφανῶς πρός ἐξασφάλιση τῆς ὑγείας τῶν εἰδῶν – νά μή βρίσκουν τά ζῶα πάντα ἀφθονία τροφῆς ἀλλά κατά περιόδους. Τό χειμώνα π.χ. ὅταν πέφτει χιόνι, πολλά ζῶα πεινοῦν, καί, τά πιό ἀδύνατα, δηλαδή οἱ πιθανοί φορεῖς ἀσθενειῶν, πεθαίνουν. Ὁ ἄνθρωπος ὅμως διά τῆς «εὐημερίας» μπορεῖ νά τρώη σήμερα σέ ὅλη του τήν ζωή ὅτι θέλει καί ὅποτε θέλει. Ἀποτέλεσμα: ἀπό τήν πληθώρα φαγωσίμων νά τρέφεται πλέον λογικῶς καί ὄχι φυσικῶς. Κανονίζει δηλαδή ὁ ἴδιος ἐκ τῶν προτέρων τί θά φάη καί πώς θά συνδυάση τίς… θερμίδες, πράγμα πού βέβαια σημαίνει ἐπίθεση κατά τοῦ ὀργανισμοῦ (ἡ, κατά τήν φιλοσοφική γλώσσα τοῦ «Διαφωτισμοῦ», «κυριαρχία τοῦ ἀνθρώπου ἐπί τῆς φύσης»!). Ἐνῶ λοιπόν ἡ φύση ὤρισε, μόλις φθάσει ἡ ζάχαρη στήν γλώσσα ἀμέσως νά λειτουργῆ τό ἀντανακλαστικό πού δίνει ἐντολή στόν ὀργανισμό νά χύση ἰνσουλίνη, τώρα, μέ τό χημικό ὑποκατάστατο τῆς ζάχαρης πού περιορίζει τίς θερμίδες, χύνεται μέν ἡ ἰνσουλίνη στόν ὀργανισμό, ἀλλά δέν βρίσκει τίποτε νά κάψη ἀφοῦ δέν ὑπάρχει ζάχαρη. Αὐτό φυσικά ἀργά ἤσύντομα δημιουργεῖ στόν ὀργανισμό ἀνωμαλία, ὅποτε παρίσταται ἡ ἀνάγκη γιά τό προκατασκευασμένο χάπι πού τήν διορθώνει. Αὐτό πάλι διορθώνει τό μέν, χαλάει κάτι ἄλλο, παρίσταται ἡ ἀνάγκη γιά ἄλλο χάπι κ.ο.κ. Ἔτσι προφανῶς ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά φθάση καί τά ἑκατό σάν τούς προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ἀφοῦ δέν ἀφήνη μέ τά χάπια καμμιά ἀρρώστια νά τοῦ ὑπονομεύση μακροχρονίως τήν ὑγεία, ἀλλά μόνο ἔτσι… Ἡ ἀρχή γίνεται βέβαια σέ μεγάλο ποσοστό μέ τά ψυχοχάπια, προκειμένου βέβαια νά ἐπιτευχθοῦν οἱ ὑψηλοί ρυθμοί ἀναπτύξεως πού προβλέπουν τά προγράμματα… Ἐπίσης καί στήν βιομηχανία φαμάκων.
Τό παράδειγμα τῆς ὑγείας δέν εἶναι τό μόνο. Ὅταν ἡ ζωή εἶναι μέσον γιά σκοπούς, τότε οἱ σκοποί καθορίζουν κατά ἀναλόγους μέ τούς παραπάνω τρόπους ὅλες τίς περιοχές τῆς ἀτομικῆς ζωῆς. Τά «ἀνθρώπινα δικαιώματα» καί οἱ «προσωπικές ἐλευθερίες» κατοχυρώνονται ἐπίσης «ἀπόλυτα» ἀλλά πάντα ἐντός ποσοστῶν. Ἡ παραγωγή αὐτοκινήτων π.χ. πρέπει ἐντός της προσεχοῦς δεκαετίας νά ἐγγίση συγκεκριμένους δεῖκτες ἀναπτύξεως. Γιά νά ἐπιτευχθῆ αὐτό, χρειάζεται ὠρισμένο ποσοστό τοῦ πληθυσμοῦ νά εἶναι ἐργάτες, ἕνα ἄλλο μηχανικοί, ἕνα τρίτο μηχανολόγοι, ἕνα τέταρτο διευθυντές καί μάνατζερ καί ἕνα πέμπτο… φιλόσοφοι. Εἶναι συνεπῶς ἐκ τῶν προτέρων κανονισμένα τά ποσοστά πού θά ὑπάρξουν αὐτοί μετά δέκα χρόνια. Οἱ «ἴσες εὐκαιρίες» στήν ἐκαίδευση κατά θεωρίαν ὑπάρχουν πάντα, ἀλλά μόνον μέσα στίς ἔμμεσες κοινωνικές διαδικασίες πού ἐξασφαλίζουν τά ποσοστά! Σίγουρα μέσα στό ποσοστό τῶν μελλοντικῶν ἐργατῶν θά ὑπάρχουν κάποιοι πού θά ἤσαν προωρισμένοι γιά φιλόσοφοι, ποιητές, γλύπτες, κ.λπ. ἀλλά σημασία ἔχει αὐτά νά προκύψουν ποσοστιαίως, διότι τά ποσοστά ἐνδιαφέρουν καί ὄχι ἡ … μεταφυσική.
...Αὐτή ἡ ἔννοια τῆς προόδου [ σημ. τῶν μεσογειακών πολιτισμῶν ] εἶναι προφανῶς ριζικά διάφορη ἀπό αὐτό πού ἐννοοῦμε σάν πρόοδο σέ μία βιομηχανικῶς ὀργανωμένη κοινωνία τοῦ σημερινοῦ καπιταλιστικοῦ κόσμου, ἤ μᾶλλον ἀπό αὐτό πού οἱ ἴδιες προτείνουν ὡς πρόοδο. Εἶναι μία πρόοδος, ὅπως εἴπαμε, ἐξασφαλιζομένη μέ ποσοστά, ἐντός τῶν ὁποίων παραμένει ἡ δικαιακή ἔννοια τοῦ ἀτόμου, ἀλλά χάνεται, καί κατά τρόπον ἀναγκαστικόν, ἐκείνη τοῦ συγκεκριμένου ἀνθρώπου. Σκοπός τῆς ἀρχαίας κοινωνίας εἶναι νά κάνη τόν ἄνθρωπο φιλόσοφο (ἀργότερα τόν ρόλο τοῦ φιλοσόφου θά τόν ὑποκαταστήση ὁ ρόλος τοῦ ἁγίου), ἐνῶ στήν βιομηχανικῶς ὀργανωμένη κοινωνία ὁ ρόλος τοῦ ἀνθρώπου θά κανονισθῆ διά προγραμματισμοῦ. Ἡ ἐργασία δέν ἀποτελεῖ προαίρεση ἀλλά καταναγκασμό. Ὁ μή ἐργαζόμενος δέν ἁγιάζει, πεθαίνει. Στίς βιομηχανικές κοινωνίες δέν ὑπάρχει ἕνα μίνιμουμ ἐξασφαλίσεως τοῦ ἀνθρώπου, στό ὁποῖο μπορεῖ κανείς νά ἀρκεσθῆ προκειμένου νά… ἁγιάση, δηλαδή νά πραγματοποιήση τούς τελείως δικούς του προσωπικούς σκοπούς. Οἱ πάντες εἶναι ὑποχρεωμένοι νά δουλέψουν καί ὁ βαθμός τῆς προσωπικῆς ἐλευθερίας ἤ προαιρέσεως εἶναι ἐπακριβῶς μηδέν. Ἡ μόνη ἰδιοκτησία εἶναι ἡ ἐργασία, διότι ἄνευ αὐτῆς δέν ὑπάρχει παραγωγή. Ἡ προγραμματισμένη ὅμως παραγωγή προκαθορίζει ἐξ ἴσου καί τήν ἐργασία, δηλαδή τελικῶς τήν ὅλη κοινωνική ὑπόσταση τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ σαλός στήν Δύση δέν ἁγιάζει, ἁπλῶς γίνεται περιθώριο. Ἡ ἔννοια τῆς προόδου τῶν ἀρχαίων κοινωνιῶν, πού εἶναι ἐνέργεια φιλοσοφικῶς ὑπαγορευόμενη, θά μεταβληθῆ στούς ἀπό τό κράτος ὑποδεικνυομένους σκοπούς. Τό κράτος θά υἱοθετήση αὐτό πού οἱ ἀρχαῖοι μέ μεγάλην δυσπιστία ἀντιμετώπιζαν, τήν ἐπιστήμη, καί ἡ φιλοσοφία θά μεταβληθῆ σέ ὄργανο τῆς πολιτικῆς. Θά ἰδοῦμε πιό κάτω πώς περίπου.
Ἀκριβῶς συνεπῶς περί προόδου κατά τήν μετατροπή τῶν «φιλοσοφικῶν» κοινωνιῶν σέ κοινωνίες ἐργασίας δέν μπορεῖ νά γίνη λόγος, διότι ἐξαρτᾶται μέ ποιά μέτρα μετράει κανείς τήν πρόοδο. Στήν ἀρχαιότητα καί στόν ἑλληνικό μεσαίωνα σκοπός τῆς προόδου ἦταν ἡ προσωπική τελείωση. Κατά τούς νεώτερους χρόνους ἔγινε ἡ δικαιοσύνη μέσα σέ ὅλο καί συνεχῶς σμικρυνόμενα πλαίσια προσωπικῆς ἐλευθερίας. Καί ἐπειδή ἀκριβῶς ἡ δικαιοσύνη εἶναι ἡ ἀποκλειστική μέριμνα τοῦ κράτους, ἡ φιλοσοφία θά λάβη τόν ρόλο τοῦ ἐνδιαμέσου λόγου μεταξύ κρατικῆς βίας (γιά τήν ἐφαρμογή τῆς δικαιοσύνης) καί ἐπαναστάσεως. Οἱ ἀρχαῖοι φιλόσοφοι θά κληθοῦν νά ὑποστηρίξουν ὅλα τά ὡς τώρα ἐμφανισθέντα συστήματα στήν ἱστορία τοῦ δυτικοῦ κράτους. Ποῦ λοιπόν ὀφείλεται αὐτή ἡ ἀνυποχώρητη ἰδεολογία περί προόδου, πού ἀποτελεῖ τόν ἀκρογωνιαῖον λίθον τῶν βιομηχανικῶν κοινωνιῶν, παρά τήν διαπίστωση τῶν κολοσσιαίων προβλημάτων πού βαρύνουν ὅλη τήν σύγχρονη ἀνθρωπότητα ἀπό αὐτόν τόν τρόπο ἐξέλιξης;… Πῶς ἄραγε εἶναι δυνατόν νά «παρακμάση» ἡ φιλοσοφία στούς μεσογειακούς χώρους πού γεννήθηκε –στούς ὁποίους διατηρήθηκε ὡς πλήρης συνείδηση τουλάχιστον μέχρι τόν 16ο αἰώνα – καί νά ἀρχίση νά «ἀνθῆ» στόν ἀγγλοσαξονικό χῶρο τῆς Εὐρώπης ἀπό τήν Μεταρρύθμιση καί ἐδῶ; Δηλοῖ αὐτό κάποιο κοινωνικό προτέρημα ἤ κάποιο μοιραῖο ἐλάττωμα; Δυστυχῶς ἡ πραγματικότητα συνηγορεῖ ὑπέρ τοῦ δευτέρου. Οἱ ἰδεολογικοί κόσμοι τῆς Μεσογείου ( Χριστιανισμοῦ καί Ἰσλάμ) ἤσαν τόσο βεβαρημένοι ἀπό φιλοσοφική ἐπεξεργασία καί τόσο κοσμοθεωρητικά πολύπλοκοι πού ἦταν ἀδύνατο νά κατανοηθοῦν ἀπό τά παιδευτικῶς ἄμοιρα σύνολα τῆς βόρειας Εὐρώπης.

10 σχόλια:

  1. Νίκος Καρούζος και πάλι:
    Από το ποίημα Περ΄απ΄την κατανάλωση

    Ευρώπη, Ευρώπη δεν είσαι τίποτ΄άλλο,
    Είσαι μονάχα η συνέχεια του Βαραββά!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Γαμεῖ καί δέρνει βλέπω ὁ δικός σου!!!

    Μά μπορεῖ νά ἀμφισβητήσει κανείς "ὅτιὁ ἄνθρωπος σήμερα κρατιέται διά τῆς «ἰατρικῆς» περισσότερο στή ζωή, ἡ «ὑγεία» του ὅμως χειροτερεύει ἀντί νά καλλιτερέψει". Ἄν αὐτό δέν εἷναι σχιζοφρένεια τότε τί εἷναι;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Αν κανείς σκεφτεί με βάση την οικονομία της αγοράς δεν είναι σχιζοφρένεια.
    Οι πολιτικοί δείχνουν τεράστιο ενδιαφέρον για την υγεία και μακροζωία μας επενδύοντας στην έρευνα κατά του καρκίνου και των καρδιοπαθειών. Είναι όμως το ενδιαφέρον αυτό γνήσιο; Οι πόλεμοι και η εκτενής χρήση βομβών ουρανίου λέει το αντίθετο. ΄Ισως τότε το ενδιαφέρον αυτών των πολιτικών να είναι μόνο για τους δικούς τους συμπολίτες οι οποίοι και τους εκλέγουν. Στην περίπτωση αυτή θα μπορούσε κανείς να επιχειρηματολογήσει ότι ο πόλεμος ενεντίον αλλοεθνών χρησιμοποιείται ως μέσον για να χρηματοδοτηθεί η έρευνα βελτίωσης της υγείας των ψηφοφόρων τους. Πολλά παραδείγματα όμως λένε πως ούτε γι΄αυτούς ενδιαφέρονται. Ας πούμε το κάπνισμα. Από τη στιγμή που έγινε αντιληπτό πως ο καπνιστής επιβαρύνει τα εθνικά συστήματα υγείας άρχισε μία εκστρατεία ώστε να πειστεί ο καθένας καπνιστής ότι είναι βλάκας ή μη ενημερωμένος ή κάτι σαν κοινωνικό απόβλητο. Το ίδιο τείνει να συμβεί με την παχυσαρκία. Το ενδιαφέρον δεν εστιάζεται στην υγεία των συμπολιτών τους ούτε στην αποκατάσταση της δημοκρατίας στα αλλοεθνικά κράτη, αλλά στο κατά πόσον ο υγιής είναι ωφέλιμη ¨παραγωγική¨ ή καταναλωτική θα μπορούσε να πει κανείς μονάδα.
    Μετά από τόση μαυρίλα δεν θα είναι πολύ περισσότερο αποθαρρυντικό να κλείσω με κάτι ακόμα πιό απελπιστικό, ένα απόσπασμα από τον Σάμουελ Μπέκετ ¨Ο Μαλόουν πεθαίνει¨: ¨Σε λίγο θα έχω πεθάνει ΠΛΗΡΩΣ επιτέλους παρ΄ οτιδήποτε. Ίσως τον επόμενο μήνα. Τότε θα είναι μήνας Απρίλιος ή Μάϊος. Γιατί ο χρόνος είναι ακόμα στην αρχή του, χίλια μικρά σημάδια μου το λένε. Ισως να κάνω λάθος, ίσως να περάσω τ΄αι’ Γιαννιού του Βαφτιστή κι ακόμη τη δεκάτη τέταρτη Ιουλίου, επέτειο της ελευθερίας. Όντως δε θα ΄βαζα τα δυνατά μου να λαχανιάσω για να φτάσω της μεταμορφώσεως, και ας μην κουβεντιάζουμε για της παναγίας. Αλλά δε μου φαίνεται, δε μου φαίνεται να κάνω λάθος λέγοντας πως αυτές οι χαρές θα συμβούν εν τη απουσία μου ετούτη τη χρονιά. Έχω αυτό το αίσθημα, το έχω εδώ και μερικές ημέρες και το πιστώνω. Αλλά σε τι ενδιααφέρει εκείνων που με καταχράστηκαν από τότε που γεννήθηκα;¨

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. «Ἡ ἔννοια τῆς προόδου τῶν ἀρχαίων κοινωνιῶν, πού εἶναι ἐνέργεια φιλοσοφικῶς ὑπαγορευόμενη, θά μεταβληθῆ στούς ἀπό τό κράτος ὑποδεικνυομένους σκοπούς. Τό κράτος θά υἱοθετήση αὐτό πού οἱ ἀρχαῖοι μέ μεγάλην δυσπιστία ἀντιμετώπιζαν, τήν ἐπιστήμη, καί ἡ φιλοσοφία θά μεταβληθῆ σέ ὄργανο τῆς πολιτικῆς.»

    Νομίζω ὅτι ἡ παραπάνω φράση συνοψίζει πολύ ὄμορφα τό πρόβλημα. Στήν ἐποχή μας ὅμως ὑπάρχει μία καλοστημένη παγίδα. Τί θέλω νά πῶ. Ὅλοι ἔχουμε ἀκούσει τίς λεγόμενες φιλελεύθερες ἤ νεοφιλελεύθερες ἀπόψεις πού σέ ὅλα τά γεγωγραφικά μήκη καί πλάτη, 24 ὧρες τήν ἡμέρα ἐπιτίθενται κατά τοῦ κράτους. Εὔκολα κάποιος μπορεῖ νά τήν πατήσει, καί ἔχοντας ἤδη πεισθεῖ γιά τόν ὀλέθριο ρόλο τοῦ συγκεκριμένου κράτους, νά μήν ἀντιληφθεῖ ὅτι ἡ ἐπίμονη καταδίκη τοῦ κράτους ἀπό ὠρισμένους ἰδεολογικούς ἀπατεῶνες δέν συνδυάζεται καί μέ τήν ταυτόχρονη καταδίκη τῶν σκοπῶν πού αὐτό τό κράτος μέχρι τώρα ἐξυπηρετοῦσε. Παράλληλα ὅσοι ἔχουν τίς καλύτερες τῶν προθέσεων γιά τό ξεπέρασμα τῶν σύγχρονων προβλημάτων καί κρίσεων ( εἶναι ἡ τωρινή φάση τοῦ λεγομένου «ἀνατολικοῦ ζητήματος»), σέ μεγάλο βαθμό εἶναι δέσμιοι ἐννοιῶν ὅπως «πρόοδος», «ἀνάπτυξη», «ἐλευθερία» τῶν ὁποίων τό περιεχόμενο δέν εἶναι μονοσήμαντο καί σαφῶς καθωρισμένο ( τά λέγαμε καί σέ προηγούμενο θέμα γιά τίς λέξεις) . Ἡ στροφή καί ἡ ἐνασχόληση μέ τό πολιτιστικό παρελθόν, ἡ κατανόησή του πού εἷναι ἀπαραίτητη ἀφοῦ κάπου στό παρελθόν κόπηκε το νῆμα, ἀποκαλεῖται «συντηρητισμός». Μία σύγχυση ὡς πρός τόν τρόπο ἀντίδρασης καθίσταται ἀναπόφευκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Aν αποκαλείται ή όχι συντηρητισμός πολύ λίγο θα πρέπει να μας ενδιαφέρει. ΄Ενας σαφής επαναπροσδιορισμός των όρων (περιλαμβανομένης της επιστήμης) είναι απαραίτητος. Κάποια παραπομπή ή ένδειξη πως «οι αρχαίοι αντιμετώπιζαν με μεγάλη δυσπιστία την επιστήμη» θα ήταν επίσης χρήσιμη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Καλημέρα!!!

    Θεωρῶ ὅτι πρέπει νά μᾶς ἐνδιαφέρει, ὄχι ὡς ἁπλός χαρακτηρισμός, ἀλλά ἐπειδή δημιουργεῖ σύγχυση, καί συνεπῶς ἀποτρέπει, ἤ δυσκολεύει κάποιον νά ἀσχοληθῆ καί νά κατανοήση τό παρελθόν.
    Σωστός εἷσαι, γιά τόν ἐπαναπροσδιορισμό τῶν ὅρων, τό πάνω χέρι ὅμως στήν διαδικασία αὐτή τό ἔχει ἡ κυριαρχοῦσα ἄποψη. Ἀναγκαστικά ἐδῶ χρειἀζεται ἀντάρτικο.
    Ἐκτιμῶ πώς ἡ δυσπιστία έκφράζεται περισσότερο στήν τεχνολογία γιά τήν τεχνολογία.
    Οἱ ἀρχαῖοι πολιτισμοί γιά παράδειγμα γνώριζαν καί τήν δυνατότητα τοῦ ἀτμοῦ νά παράγει ἔργο, ἀντί νά φτιάξουν τραῖνα καί ἀεροπλάνα ἀνοιγαν τίς βαρειές πόρτες τῶν ναῶν. Ἡ διαφορά πού καταλαβαίνω ἐγώ - ἐκτός τῆς πρωτιᾶς στίς ἀνακαλύψεις ὅπου σέ πολλές περιπτώσεις ὅπως στήν τυπογραφία ἀποκρύβεται ὅτι εἷναι τῆς Κίνας - εἷναι τό ποιοτικό περιεχόμενο τῆς χρήσης τῶν έπιστημονικῶν άνακαλύψεων.

    Οἱ Βυζαντινοί καί οἱ Ἀραβες γνώριζαν τήν χρήση τοῦ πετρελαίου πρίν ἀπό τούς Εὐρωπαίους. Ἀπό ὅτι ξέρω καί οἱ Κινέζοι ἔχουν κάνει φοβερές ἀνακαλύψεις αἰῶνες πρίν ἀπό τούς Εὐρωπαίους. Θά κάνω ξεχωριστή ἀνάρτηση πάνω σέ αὐτό.

    Συνιστῶ πάντως το βιβλίο ἀνεπιφύλακτα, εἷναι βόμβα μεγατόννων.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Μάλλον λέγοντας αντάρτικο εννοείς παιδεία και ασφαλώς συμφωνώ. Με την παιδεία επίσης θα μπορέσουν εκείνα τα παιδιά που ακούν την επικρατούσα άποψη να αποκτήσουν τα εφόδια να λαμβάνουν υπ΄όψη τους και την εναλλακτική της επικρατούσας άποψη την οποία αγνοούν λόγω έλλειψης παιδείας. Η διαμαρτυρία τότε θα αποκτήσει το νόημα της υπεράσπισης μιάς εναλλακτικής άποψης και δεν θα είναι το σπάσιμο αδιακρίτως.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Ἡ παιδεία σάν σύνθετη ἔννοια γεμάτη ἱστορία καί ἡ πραγματοποίησή της πρέπει νά εἷναι ἕνας ἀπό τούς στόχους μας. Πάντως δέν ἐννοῶ τήν ἐπίσημη "παιδεία", ἤ τήν παιδεία γιά τήν μάζα, μέ ὅρους ποσοστῶν ὅπως λέει καί ὁ Κακλαμάνης.
    Ἀντιπαράθεση στόν ἰδεολογικό πόλεμο μέ ὅρους ἀντάρτικου ( ἀδύνατα σημεῖα τοῦ ἀντιπάλου, γρήγορες κινήσεις, παραπλάνηση, δέν ξέρω τί μορφή παίρνουν στό θέμα μας), ἀφοῦ ἡ ὑπεροχή τῶν ΜΜΕ, καθηγητικού και διανοητικοῦ κατεστημένου σἐ ἀνοιχτό πεδίο εἷναι ἀδιαμφισβήτητη, ἄν βάλεις καί τούς στημένους διαιτητές. Κάπως ἐτσι τό βλέπω.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Ποιός εἷπε γιά σπάσιμο. Ὄχι βέβαια, δέν πέφτω σέ τέτοιες λοῦμπες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Με την παιδεία αυτό που εκλαμβάνεται ως συντηριτισμός δεν θα σημαίνει πιά για τα νέα παιδιά απομόνωση, αναχρονισμός, μειονότητα. Πρέπει κι εμείς να γίνουμε πιό απαιτητικοί από τα ΜΜΕ το καθηγητικό και διανοητικό κατεστημένο που προς το παρόν όχι μόνο τα ανεχόμαστε αλλά και τα διαφημίζουμε σαν πρότυπα ζωής. Σίγουρα δεν μίλησες γιά σπάσιμο ήταν δική μου επισήμανση ότι εκείνος που γνωρίζει τι επιθυμεί έχει και μεγαλύτερες πθανότητες να είναι αποτελεσματικός.

    ΑπάντησηΔιαγραφή